14 аяккы -бөлүм.
- Кантип таап алат?
– «Таптым» десе эле ишене бересиңби? Алар деле биздей эле ары-бери урунган нерселер. Жазганы жөн эле кооз сөздөрдүн топтому. Эл көзүнө деп коё берет да.
– Билбейм. Өзүмдү жаман сезип жатам. Мага менден башканын баары жарыгын, жолун тапкандай сезилип жатат...
– Туура эмес сүйүү деле баары бир сүйүү, сүйүү бойдон калат. Аны танып, ал үчүн кейигендин өзү туура эмес. Жолуңду тапкың келсе камалып үйдө отурбай, адегенде эшикке чык... Эшикке чыксаң, жол өзү эле табылат... А жарык адамдын жүрөгүндө, жарыкты жүрөгүңдөн изде...
– Адамда жүрөк болбосо, жарык болушу кыйынбы?
– Кыйын эмей... Жүрөк аз эле адамда бар. Көп адамдарда өпкө, ашказан, жатын, ооз, тил, мээ эле да.
– Анда жүрөк менен аз эле киши жашайт экен да?
– Аз эле киши жашайт, анан аз эле жашайт...
– Мен эмне менен жашайм?
– Жүрөк менен эле жашайсың.
– Билбейм.. Менде жүрөктүн жанында «кошумча жүрөк» бар окшойт деп ойлоп кеттим.
– Мүмкүн... Анча сүйүүнү, анча ажырашууну, анча сөздү жалгыз жүрөк көтөрмөк эмес.
– Жиниңиз келдиби мага?
– Жок, эмнеге жиним келсин? Тескерисинче, сенин сүйүү блокнотторуңду эстесем эле жылмаям. Мен сендей сүйө алганда, ырды дүңгүрөтүп салмакмын да. Ошо сүйө албаганыма капамын. Көптөн бери элжиреп, күйүп, эстеп, сагынып, бирөөнүн сүрөтүн маңдайыма илип жашай элекмин.
– А мен ошентип сүйө бергениме капамын. Биринин сүрөтүнүн үстүнө экинчисинин сүрөтүн чаптап жатсаң, балээге ыр жазасыңбы? Ошондо жазылбайт экен да. Мага деле оор.
– Сага оор экенин билем. Экөөбүзгө тең оор. Өзүңдүн ким экениңди, эмне күткөнүңдү, эмне каалаганыңды билбесең кыйын. «Кошумча жүрөгүң» бар экенин билсең, эки эсе кыйын.
– Анын кайсы жерде жайгашканын билбесең, андан да кыйын.
– Менимче, сенин өзүңдү жакшы билгениң деле чоң ийгилик. Адамдар «мен укмушмун, мен таптазамын, мен аруумун» деп жазып, айтып жатып эле бирөөнү тизеге карс тээп, бирөөнү орго түртүп, анан кайра адамдык тууралуу сүйлөп уялбай эле жашап жүрөт... Мына ушул чоң жалган. Алардын алдында сенин ашыкча жүрөгүң, альбомдоруң – баланын оюну.
– Макмал ыйлап чалды. Аптыгып ыйлаганынан көп сөзүн түшүнгөн жокмун. Эри таштап кеткенин түшүндүм.Өлгүсү келип жатканын түшүндүм. Чындап эле өлчүдөй болуп ыйлады, мен жеткенче өлүп алчудай болуп ыйлады. Ага кошулуп баланын чырылдап ыйлаганы нары жактан угулуп жатты. Анын артынан Айшат чалды. «Мен жумуштан уруксат алдым, чыгып жатам. Тез, бол, жүгүр!»- деп трубканы коюп салды. Жүгүрдүм. Жоо чаап алчудай болуп Айшат экөөбүз жетип бардык. Макмалдын эринин Кыргызстанга кеткенин, ал жакта үй салып жүргөнүн билчү элек. Кээ-кээде келип-кетип жүргөнүн билчү элек. Макмал иштеп акча салат, ал курулуш менен алек. Иштейт да деген, бирок иштегени жалган экен. Айшат экөөбүз «эриң жатып ичер!» деп тынбай асыла бергенибизден улам, бизден уялганынан ошентип коюптур. Анын эмне иш кылып жүргөнү минтип эми билинип жатпайбы... Көрсө, эри үй салып жүрүп, үйлөнүп да үлгүрүптүр. Бала төрөп берген кыз жапжаш экен. Эшиктен кирип эле укканыбыз ушул болду. Үйлөнүп алыптыр деген сөз жаккан жок. Үйлөнгөн киши, үй-бүлөсү бар киши кантип үйлөнүп алат? «Бирөө менен жатыптыр, бузулуп кетиптир, жаш кызды бузуптур, катын-баласын унутуп, бирөөнү боюна бүтүрүп, төрөтүп коюптур» десе бир жөн. Апасы ыйлаган сайын коркуп кошулуп ыйлай берсе керек, бала энтигип калыптыр, Макмал өзү шишип-көөп кеткен. Ыйлаганда көзү бүтүйүп калчу эле. Бул жолу мурду да шишиптир, эриндери да калбыят. Мен эмне кыларымды билбей баланы ала койдум. Мындайга Айшат жакшы. Ал дароо Макмалдын бетин жууп, колдорун ушалай калып, дары таап келип ичирип, чай коюп, балага тамак жасап, заматта бар-жокту иреттеп салды.
– Ким экен тиги канчык? Канча жашта экен? Бирөөнүн эринен тууган кандай нерсе экен? Көрсөтчү?- деди Айшат. Ал биринчи ошону сурады. Мен материалист болуп баратсам керек. «Кыргызстандан алган жер тилкең, куруп жаткан үйүң кимдин атында?»- деп сурадым. Биринчи ошону сурадым. «Өзүмдүн атымда» дегенди укканда, «өөх» дей түштүм. Үйүн да алдырып жиберди го деп ойлогом да. «Эри кетсе кетсин, үйү кетпесин» дедим ичимден. Макмал тиги кыз тууралуу көп деле нерсе билбейт экен. «Жаңы эле төрөптүр, баласынын кыркы эми эле чыккан окшойт. Үнүнө караганда жаш кыз» дейт. Кечээ кыз өзү чалып, «бизди тынч коюңуз, бизге тоскоол болбоңуз, биздин балабыз бар» дептир. Ишенбей эрине чалса «мени өлтүрсөң деле чындык ошол.Мен буларды таштай албайм. Кааласаң экөөң менен тең жашайм. Уулумду таштабайм, каралашып турам» деп жооп бериптир. Анан бир тиги кыз Макмалга чалып, бир ал тиги кызга чалып, бир эри чалып, ал жаш аялына болушуп, үчөө түнү менен ыйкы-тыйкы болуп, урушуп чыгыптыр... Айшат болсо кадимкидей эле тиги кызга чалып, кадимкидей эле бирөөнүн эрин бирөөдөн талашып кирчүдөй түрү бар. Мен аны тиги кызга да, Макмалдын эрине да чалдырбай койдум. Бирок ал талашып убара болгонго татыксыз киши экенин экөөнө тең түшүндүрө албадым.Макмал «анын аялы менмин, тиги кыз бирөөнүн бүлөсүн бузду, баары бир эрим аны таштап, мени менен жашашы керек» деген ойго ооп турду, Айшат аны улам колдойт. Мен «кереги жок» дейм. Чоң эле аялдарга «мен сени кой дебедим беле, мен силерге айтпадым беле?» дей бергенден тажап калыпмын. «Эриң мындай эмес беле, тигиндей эмес беле»- дегенден да тажап калыпмын. Айлам кетип «ал кишиден мындан көптү күтсө болбойт, болгон деңгээли ошол, кутулганыңа сүйүн, балдарыңды ансыз деле өзүң багып жатпайсыңбы, дагы да өзүң багып кетесиң, ал бүгүн болбосо, эртең баары бир ушуну кылмак» дедим. Макмал андан бетер күчөп ыйлады. «Эмнеге мага эле ушуну жасай беришет?!»- деп ыйлады.
– Бир эле сага эмес, аялдардын баарынын көргөн күнү ошол. Эркектин баары окшош. Мен деле сендеймин, билесиң го,- деди Айшат. Анан мени карады. Мен шашып кетип «ооба, эркектер баары окшош, мен деле сендеймин» дей салдым. Бирок Тилектин кандай экенин билбейм деле, эрим кандай адам экенин, бүлөгө кандай экенин түшүнүп үлгүргөн жокмун, түшүнгөнгө жетпей эле кетип калдым. Жаман жактарын, мага жаман мамилесин көрүп, түшүнүп үлгүрбөдүм. Ошого сүйүнүп кеттим. Айшат экөөбүз үйүбүзгө кетпей калдык. Макмалды угуп отурдук. Ал ыйлай албай калды, ага болбой эле сүйлөп отурду. Эрин жамандады, бүт тескери кылыктарын айтты. Угуп отурсаң чындап эле киши эмес. Ага кошулуп биз да бүт эркек аттууну жамандадык. Айшат ортодо өзүнүн жигитин кошуп кетти. Экөө чындап эле окшош экен. Айшаттын жигити анын акчасына үйлөнүптүр, Макмалдын эри анын тапкан акчасына жаш кыз менен шапар тээп жүрүптүр. «Эркектердин баары окшош» деген сөз деле чын окшойт да. Мен экөөнү угуп отуруп чарчап калдым. Кыжырым келди. Акыры чыдабай «силер ушундай эркектерди атайын издеп жүрүп табасыңарбы? Чындап эле эмнеге силерге ушундай эркектер туш келе берет?» деп сурадым.Айшаттын дароо жини келди. Экөөбүз чыртылдаша түштүк.
– Неге бизге эле?! Сенин эриң деле биздин эрлердей, окшош эле.
– Жок, менин эрим силердин эриңерге окшош эмес!.. Менин эрим жакшы болчу...
Айшаттын жаны чыгып кетти.
– Эй, андай жакшы болсо неге кетип калдың андан?! Неге ажыраштың?!
– Неге ажырашмак элем? Көпкөнүмдөн ажыраштым...
Ал күлүп жиберди. Адатынча «ө-ө-өлаа!» деп күлдү. Бозоруп, ыйлап отурганыбызды унутуп эле, «кыйратыпсың!» деп ыкшып күлдү. Аларга Тилектен эмнеге кеткенимди айткан эмесмин. Жашоомдун ошол бөлүгүн эстегим келбейт, ошол жерин бирөөгө айтып бергим келбейт. Ар кимге бежиреп айта бере турган окуя эмес. Ошого эч кимге айткан эмесмин. Аргасыз Айшатка ушинтип жооп бердим. Ал күлүп жиберип ырас кылды. Болбосо дагы урушуп кетмекпиз... Макмал үндөбөй экөөбүздү тиктеп отурган, анан акырын мени кучактап, «ушинтип көөп эле жүрө берчи, сага көпкөн жарашат» деп башымдан сылады. Өзү өлө албай отуруп, ошентип мени аяды. Үчөөбүз түнү менен шыбырашып урушуп, шыбырап бири-бирибизге кыйкырып, шыбырашып сүйлөшүп чыктык. Жаныбызда бала уктап жаткан. Атасын тааныбаган, атасын көрүп-көрбөй жүрүп акыры тааныбай калган бала бышылдап уктап жаткан. Ошону ойготуп албайлы деп шыбыраштык. Баланын өзү тааныбаган атасын үчөөбүз түнү бою жамандап чыктык. Мен Макмалдан «ошондой жаман экенин билсең, аны менен эмнеге жашап жүрдүң?» деп сурадым. «Уялганымдан, элден уялганымдан жашап жүрдүм, экинчи жолу ажырашкандан намыстандым» деди. Намыстан айланат бекенбиз?! Намыстанып жүрүп көргөн күнүбүз ушул. Баарыбыздын көргөн күнүбүз ушул... Же намыстан өлбөдүк. Айшат акчасын, алтындарын, сүйүүсүн, өзүн алдатып жибергенинен намыстанып жигитинин үстүнөн арыз жазган эмес. Алданып калганынан намыстанган. Болбосо «арыз жазалы» деп канча жолу айттым? Макмал болсо улам ажыраша бергенден намыстанып жүрүп минтип отурат. Мен кор болуп жашап, бирөөнү кор болуп сүйгөндөн, чыдап сүйгөндөн намыстанып Тилектен кетип калгам. Намыстан айланат бекенбиз? Же намыстан өлбөгөндөн кийин... Үчөөбүз үч башкача намыстанат экенбиз...
– Мурда ойлочумун, таптакыр көрбөй турган, укпай турган адамдар менен мамиле күтүп, сүйүш керек деп. Жаңылыпмын. Сүйгөнгө деле, мамиле күткөнгө деле тааныштар жакшы экен. Таанышты көрүп, тааныштардан ал тууралуу угуп турат экенсиң. Алар деле жаңылат-жазат, алардын каталарын көрсөң, уксаң табаң канат. Таптакыр эле кемчиликсиз адам болуп туруп алса, ошону бир кезде сүйгөнүң үчүн сыймыктанып, көрүп турганыңа каниет кылат экенсиң. А чоочундуку башка тура. Ал сага дайым бактылуудай, дайым телегейи тегиздей сезиле берет экен. Эч нерсесин укпайсың, эсиңде дайым жакшы бойдон жашай берет. Бир жолу көрө албаганыңа ичиң ачышат. Мен Артурду эми көрбөйм да. Жер беш жолу тоголок болсо деле ал экөөбүздүн жолубуз эми кесилишпесе керек. Тааныштарды эле сүйүңүз, эже...
– Бүгүн сүйүүнү сүйлөбөй эле коёлучу...
– Эмнеге?
– Аңгырап турам... Сүйүү мага келиш керек болчу. Менчелик аны эч ким күткөн жок.
– Буюрса, келет.
– Келбеди, мени алдап кетти окшойт.
– Мен сүйүү кандай болорун билбейт экенмин. Менин сүйүүлөрүмдүн баары эле туура эмес болуп чыгып калып жатат го…
– Неге «сүйүүлөрүм» деп жатасың? «Сүйүүм» дешиң керек го?
– Сүйүүлөрүм да. Көп болуп жатпайбы.
– Адамда бир нече сүйүү болушу мүмкүн эмес, менимче. Сенин бир эле сүйүүң бар, а калганы «имитация» болуш керек.
– Ким ошол сүйүүм? Таап бериңизчи.
– Кимге кайра-кайра кайрылып келсең, ошол сенин сүйүүң. Эң көп кайрылган адамыңды эсте.
– Эми кайсынысы чындап сүйүү эле деп кыйнала баштадым.
– Балким, тиги сүйүүнүн келечеги болгондо эч кимге кайрылып карамак эмессиң.
– Балким... Эми Кудайдан туура сүйүү сурайлычы.
– Макул, сурайлы. Бизди да биздей сүйгөн бирөөнү сурайлы, ээ? Өзүбүз эле ары-бери күйүгө бербей. Мисалы, мени эч ким сүйө элек. Сүйө алган жок. Өпкүсү келген, жаткысы келген, тарбиялаган, оңдогусу келген, «тирүү аялын өлтүрө койгондор» эсепке кирбейт. Башкага үйлөнүп, анан мага келип «сени сүйөм» деп былжырагандар башында калсын. Алар аялдарынан тажаганда келип «мен сени сүйдүм эле» деп коюшат.
– Мен аялы барларга жолобос болдум.
– Сүйүү тандата койсо кана эми? Мен аялы бар болсун, же жок болсун деп деле сураган эмесмин. Татынакай эле сүйүү сурагам. Бир болсо тактап сураш керек окшойт. «Бир даана эркек, башы бош, жүрөгү биздики, биздин жүрөк аныкы» деп.
– Анда мен тактап алайын, анан сурайын. Мен тактагыча өмүр, жаштык өтүп кетпесе болду.
– Кой, мен жаштыгыма күйүп, араң басылдым. Эми баарын кайра түздөп, оңдоп жашаш үчүн дагы бир өмүр керек окшойт...
– «Өзгөчө кылмышкеримди» кылмыш иши менен тааныштырып келдим. Ушуну менен бүттү. Кылмыш иши сотко өтөт. Экөөбүз мындан ары кезикпейбиз. Ал менин сөздөрүмдү уккан-укпаганын билбейм. Адатынча көзүн жумуп отурду. Көзүн ачса же жер карап отурат, же терезе жакты карап отурат. Ушу түрмөлөрдүн терезелери кызык. Кылмышкерлерден асмандын бир кесимин, бир үзүгүн аягансып, түрмөлөрдүн көбү терезелерин сыр боёк менен боётуп салган. Бул терезенин боёгу көчө баштаптыр. Сызык-жолок болуп боёк көчкөн жерлери бар экен. Бармак басым жерлер ачык. Ошол бармак басым жерден көгөрүп асман көрүнөт, булут бир булаят. Улам ошону тиктеп жатты. Колун ушалап, бутунун учун титиретип отурду. Том-том болгон кылмыш ишинин баарын окудум. Котормо тиркелген жерде котормону, котормо жок жерде которуп айтып бердим. Менин аёом ушуга эле жетет, аны ушинтип эле аяй алам. Жылуу сөз айтып деле аясам болмок, бирок ал баары бир укпайт. Дагы тамеки ала келдим. Бир кутусу өзүмө, бирөө ага. Тамекини алды. «Ыракмат» деген жок. Кезектешип тамеки тарттык. Тамагым кургап калганда, улам кофе алдырып ичип жаттым. Ага да кошо алдырдым. Кылмыш иши менен тааныштыруу учурунда тергөөчү бош калат. Ошого кофеге тергөөчүнү жумшап жаттым. Отура берип зериккен неме чын жүрөгүнөн кофе ташыды. Биринчи жолу кофеге жибергенде гана «буга да ала кел, сураныч» деп айттым. Андан кийин өзү билип эле эки кофе көтөрүп келип жатты. Экөөбүз бири-бирибизди тиктебей отуруп кофе ичип, тиктебей тамеки тартып жаттык. Мен токтобой окуп, которуп жаттым. Бирок өзүмдү кылмыш ишин окубай эле, өкүм окуп жаткандай сездим.
– Москвада жашаган жашоомдун кээ бир бөлүктөрү менин катамдай, болгондо да өзүм билип, түшүнүп туруп жасаган эле катамдай экен. Эми ошол катам менен бет келгенди, бир шаарда жашаганды каалабай качып кеткенди туура көрдүм. Балким, унуткан, көрмөксөнгө салган, көңүл бурбай койгон сизге оңойдур. А мага качкан оңой экен. Билесиз да, Түркияда Жибек аттуу курбум бар. Тээ башынан бери эле мени жанына чакырып, деңизди, деңиз жээгиндеги керемет жашоону айтып түгөтө албай жүрөт. «Неге Москвадай суук жерде жашап жатасың? Бул жакта деле жашап, иштесең болот, жок дегенде жылуу өлкөдө, деңиз жээгинде жашайбыз», – деп мени дайым азгырат. Аны ошол сөзүнөн кармадым. «Чакырдың эле, барам», – дедим. Деңиз жээгиндеги жашоо ал айтып жаткандай майлуу-сүттүү, керемет болуп кетпесин билип эле турам. Барсам, баарын башынан баштоого туура келет. Эгер көп жыл мурун мени бирөө чет жерге чакырса, ойлонбой туруп кете берсем керек эле. Бирок азыр чет жер деген эмне экенин түшүнүп калдым. Коркуп калдым. Ошентсе да кетип калганым туурадай. Москвага эми батпай калдым. Адам өзүнөн тажаганда, өзүнө ашыкча болуп калганда, бүтүн дүйнөгө ашыкча болуп көрүнүп калат тура. Жылчык издеп, жол издеп качып жөнөгөнү ошондон окшойт. Мен дагы качып жөнөгөнү калдым.
Ушул шаарга «Кыялдарым, максаттарым, сүйүүм достугум өлдү, түгөндү» деп келдим эле. Бирок кыйрады деп эсептеген максаттардын ордуна жаңы, андан да бийик максаттар келет экен. Өлдү деп эсептеген сүйүү деле бир күнү жаңыдан жанданып, башка сүйүү болуп келет экен. Жалгыз гана убакыт өлөт турбайбы. Убакыттан башка эч нерсе өлгөн жок, өзгөргөн жок. Билинбей көп нерсени жеңиптирмин. Күлгөнүмдөн ыйлаганым, ыйлаганымдан күлгөнүм көп болду. Көп нерсени үйрөндүм, көп нерсени унуттум. Тээ башында өзүмдү издеп келдим дегем. Бир жерлерде өзүмдү таптым, бир жерлерде өзүмдү жоготтум. Кагылдым. Быштым. Өзгөрдүм. Эми жолдун мындан аркысы оңой болор. Оңой болсун.
Акырындык менен даярдана баштадым. Жаман чемоданыма жаман кийимдеримди, санааларымды, кыялдарымды, сүйүү блокнотторумдун баарын салдым. Ага баары батты. «Баары батты» дегеним менен, Москванын мен сүйгөн жерлери, көчөлөрү, Эски Арбат, Тверь бульвары, Третьяков батпай калды. Сиз батпай калдыңыз, Акбермет батпай калды. «Жүр» деп азгырганыма ал көнгөн жок. «Сен жалгыз башты көтөрүп алып кайда болсо, кете берсең болот. Менин эки кызым бар. Баарын башынан баштаганга убактым да, шартым да жок. Менин турмушум – чоң жарыш. Бир жерден алаксысам, бир нече жерден артта калам, мен кеткенден корком», – деп көнбөй койду. Акберметтин «корком» дегенин угуп, эне болуу бир өмүр коркуп жашоо окшойт деп ойлоп калдым. Мен жок дегенде коркпой жашагым келет...
Ошентип баары менен коштоштум. Эч кимди, эч нерсемди унуткан жокмун. Баарын алдым... Сүйүүмдү гана алган жокмун. Сүйүүмдү атайын алган жокмун. Жаңы шаарга эски сүйүүнүн кереги не?..
– Кеткен оңой эмес. Кеткенге чейин «кетем» деп чечим кабыл алыш да оңой эмес... Кеткен адам жалгыз кетет. Кайгы-муңун, азабын, өткөн жашоосун, жашоосунан, көргөн күнүнөн чыгарган жыйынтыгын көтөрүп өзү жалгыз кетет. Жолуңдан чыккан адамдар андан аркы жашооңду, андан аркы түйшүгүңдү көтөрүшүп жибериши мүмкүн. Бирок ага чейинки өтмүшүңдүн баарын өзүң көтөрүп жүрөсүң. Аны бирөөлөр көтөрүшө албайт, көтөрө албайт. Ошон үчүн кеткен оңой эмес. Ошон үчүн кеткен адамга кыйын. Кеткен адам жапжалгыз кетет...
Мен Тилектен ичим, жүрөгүм, мээм – баары бирдей аңгырап калганда кеттим. Сүйүү өзүнчө, өз алдынча жөн эле сүйүү болуп, «жаштык, бүлө, бала, бакыт, жыргал, кубаныч, ырахат, сезим, сый» деген сөздөр менен байланышпай калганда, ыйлай албай, күлө албай, тиктеп турган нерсемди көрбөй, таппай, тааныбай калганда, анан кеттим. Кетерде биринчи апама чалдым. Чалып: «Мен үйгө барам», – дедим. Апам дароо түшүндү.
– Ии, мурдуңдун суусу актыбы?! Не, жашоо кыйын бекен?! – деди. Андан аркы сөздөр сценарийде жазылгандай эле кетти. Көп сөзү эсимде жок, бирок апамдын эмне айтарын билгем, билип туруп чалгам. «Сага чала, ошону көрмөксүң» деди. «Кой десе болбой, тием деп тийгенсиң, эми жашайсың, эриң жок үйгө келбе, келбейсиң» деди. «Макул» дедим. Апама үйгө барыш үчүн чалган жокмун. Барсам, үйгө киргизет деген үмүтүм деле жок болчу. Бирок Тилектен кеткенимди, аны менен жашабай турганымды айтып койгум келген. Ошентип айттым. Ошондой жол менен айттым. Атама айтар-айтпасын өзү билсин деп ойлодум. Айтса, атам чалат, айтпаса, чалбайт. Ичимден «Апам укту, билди, жетет, үйгө барбасам деле мейли» дедим.
Үйдөн эртең менен чыгып кеттим. Тилек жумушуна кетери менен артынан эле чыктым. Ага чейин буюмдарымды жыйнап, даярданып койгон болчумун. Ал жыйналып, даярданганымды деле байкаган жок. Буюмдардын ирети өзгөргөнүн деле, өзүмдүн өзгөргөнүмдү деле байкаган жок. Кийимдеримден башка буюм алган жокмун. Тилектин бүлөсү алып берген алтын сөйкө менен шакекти чечип, үстөлдүн үстүнө, көз көрүнөө жерге калтырдым. Ага жазып таштап кеткен катым ошол болду. Көчөгө чыгып, биринчи алдымдан чыккан трамвайга отурдум, анын каякка барарын деле караган жокмун. «Трамвай мындан ары барбайт» дегенде түштүм. Шаардын ортосунда, Москва дарыясынан алыс эмес жерде экенмин. Дарыянын жээгине барып, сууда сүзгөн кемелерди, анын ичиндеги бактылуу адамдарды карап отура бердим. Күнгө какталып калдым, бирок башка жакка баргым келбеди. Кеч киргенче отурдум. Күн батары менен, дарыя дароо карарып, коркунучтуу боло түштү, үнү да, агымы да өзгөрдү. Сууда сүзө албайм, сууга кокус түшүп кетсем, бирөө куткарбаса, кайра чыгышым күмөн. Дарыяны тиктеп отуруп ошону эстедим. Анан мени бирөө сууга түртүп жиберсе экен деп ойлондум. Өзүм сууга секиргенге даабайт элем... Жашоодон чарчап, тажап, бирок андан кече албай дарыянын жээгинде кечке отурганымды ошондо түшүндүм.
Түн жарымда бөлөмүн үйүнө кирип бардым. Үйү дегидей деле үй эмес, аты эле бар. Бөлөм күйөөсү экөө короо шыпырып иштейт, жертөлөдө жашайт. Жумушунан берилген «үй» ошол. Экөө эле жашайт. Экөө эле жашаганы мага ыңгайлуу болчу. Ошого анын алдына бардым. Колумда Москвага келгенде көтөрүп келген ала кабым бар. Мени көрүп, бөлөм дароо баарын түшүндү. Менден эки жаш эле улуу болсо да улуунун милдетин алып, мени аяды.
– Эми эмне кыласың? Үйгө кантип барасың? – деп сурады.
– Барбайм, – дедим.
– Эч нерсе эмес, ажырашкан бир эле сен эмессиң. Акыры барып үйдөгүлөр деле түшүнөт.
Бөлөм мени ушинтип сооротту. Ошолордун үйүндө калмай болдум. Телефонумду өчүрдүм. Телефонду өчүрсөм эле мени эч ким таппай калат деп ойлосом керек. Андай болгон жок. Мени баары тез эле таап алды. Эки күндөн кийин Тилек кирип келди. Андан эки күн өтпөй аны жетелеп кайнагам келди. Тилек менен сүйлөшпөй койгом. Кайнагама анте албадым... Тилек экөөбүз никеге туруп каттоодон өткөн күнү ошол киши үйүнө туугандарды чакырып тойчук өткөрүп, менин кулагыма сөйкө тактырып, башыма ак жоолук салдырып, жүгүнтүп үйүнө алып кирген. Анан тойдон кийин кайненемден аябай тил уккан. «Мени эч ким коргободу» деп жалган айтыптырмын. Кайнагам мени колунан келишинче коргоду. Тилектин үй-бүлөсүндөгү адамдардын ичинен менден «курсагың токпу? Кийимиң бүтүнбү? Жардам керекпи?» деп бир ошол киши сурады. Мен кайнагама жүгүнгөндөн башка алгылыктуу деле ыракмат айта албадым. Ал киши деле болгон ыракматым ошол экенин билгендей, «кой, кызым, эми мындан ары жүгүнбөй эле кой» деген жок. Жүгүнүп койсом барбалаңдап кубанып алкап кирет. Тост айтып жаткансып алкайт... Ошол киши артымдан издеп келди. Менин алдымда Тилекти урушту. Ал эмне кылганын, эмне болгонун деле түшүнбөй жалдырап турду. Анан мени урушту. Жаш экенибизди, баары алдыда экенин, буюрса, дагы балалуу болорубузду айтты. Мен ушул сөзгө келгенде өңгүрөп ыйлап жибердим. Кайнагам алдастап калды. Бөлөм да шашып кетти. Ал боюмдан түшкөнүн уга элек болчу. Мен Тилектен биротоло кеткенимди ошол күнү эч кимге түшүндүрө албай койдум. Такыр түшүндүрө албай койдум. Айлам кетип «ойлонуп көрөйүн, убакыт бериңиз» деп сурандым. Бөлөм эжелик кылып «азыр жибербейм, бир аз өзүнө келсин, алаксысын, анан келгиле» дегенге жарады. Ошого сүйүнүп кеттим. Кайнагам «мейли, калсын, бир аз эс алсын, боюнан түшкөндөн бери жүдөп калды» деди. Баары мага ойлонууга уруксат берди. Мен баарын ойлонуп бүткөндөн кийин гана баары мага «ойлон» деп уруксат берди. Кайнагамдын суранычы менен телефонду жандырдым. Көп өтпөй баары чала баштады. Абысындарым, кайнежелерим чала баштады. Кайнежелерим бир туруп «сен кетсең биз коркуп кетет дейсиңби? Биз сүйүнөбүз» дейт. Бир туруп «таш ыргытсаң кыздын башына тийет, Тилекти эртең эле сонун кызга үйлөнтүп коёбуз» дейт. Бир туруп «ырысын көтөрө албаган, багын тепкен акмак, сөйрүк, сөйрүңдөбөй үйүңө барып тиричилигиңди кыл!» дейт. Айтор, менин ырысымды көтөрө албай, менин багыма тепкен чоң эле аялдар ушинтип ызылдай берди, ызылдай берди. Телефонду албай коём, албасам деле тынбай чала берет же биринин артына бири СМС жазат. Акыры алар «өлсөң да апаңдын колуна барып өл! Кет Москвадан. Тилекке тоскоол болбо, Тилек сенин айыңдан жүдөп кетти» дей баштады. Чоң эле кишилер мени үйгө, Тилекке ушинтип кайтарганга аракет кылды. Же «кет» дегени түшүнүксүз, же «кел» дегени түшүнүксүз. Мага ошонун баары «биз ушинтип сени кордой беребиз, а сен чыдап жашай бересиң» дегендей эле туюлду. Адегенде башка жумушка кирдим. Анан башка батирге көчтүм. Анан акырында телефон номурумду алмаштырдым да, бир түндө Москвага сиңип, житип кеттим. Эч кимге таптырбай койдум. Мен ошол бойдон табыла элекмин...
– Деңизден салам, эже! Жашоомдо деңиз пайда болду. Бир туруп Жер менен кармашкансып, албууттанган, бир туруп Жер менен сырдашкансып мелтиреген деңиз пайда болду. Азырынча көргөнүм, билгеним, укканым деңиз эле. Калганы баары баягыдай, өзгөрүүсүз... Ошол эле Фейсбук, ошол эле каттар, ошол эле Сактан, Тумар, Салкындардын барактарын аңдымай... Кыскасы, Москванын, Москвадагы жашоомдун жарымын бул жакка сүйрөй келиптирмин. Көп нерсени талдап, таразалап бүтө элекмин. Мезгил деле «талдап, таразалап, план түзүп ал» деп мага мүмкүндүк берген жок. Жаңы жашоо баштадым. Тил үйрөнүп, тааныш күтүп, иш издеп, иш сурап, жаңы жашоону эски эрежелер менен баштадым. Бардык жаңы жашоо эски эрежелер менен эле башталат турбайбы?
– Ошон үчүн дүйнөнү «байыркы, эски» десе керек. Бул дүйнөдө жаңы эреже жок окшойт. Жаңы жашоо да... Деңизге менден салам айт.
– Дагы эле баягы жашоо уланат дегиңиз келип жатабы?
– Уланган үчүн сен иш издеп деңиздин жээгинде отурасың. Мен Кудайдан жөө качкандардын тагдырын которуп отурам. Болбосо, экөөбүздүн тең дипломубуз бар, акын болом деген килейген максатыбыз бар. Кана, жыйынтык?..
– Эски жашоо уланса, мейли... Эски сүйүүм кайталанбаса болду.
– Не, дагы жаңы сүйүү-блокнот ачасыңбы?
– Жок! Сулкуйтуп блокнот көтөрүп мамлекеттен мамлекетке каттаган оор экен. Мен ташка жазганды үйрөнөйүн деп жатам.
– Кой, ташка жазба, өчпөй кыйнайт...
Аягы
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 1