Фазилатхон эртага Қизини чарлайди. Чарлар деганининг дахмазасиям битта туйникидан Қолишмас экан. Қизини узатганидан бери шунинг ташвишида юрибди.
Шавла кетсаям обру кетмасин деб жуда тугри айтишган. Еру кукка ишонмай устирган битта-ю битта Қизини катта дабдаба билан узатди. Туйнинг довруги-ку бутун туманга тарқалди. ҲаммаёҚда дув-дув гап: «Темирбойвачча Қизининг сепига яраҚлаган машина Ҳам солганмиш».
Бор булганидан кейин Қилади-да! Куролмаганлар ку-йиб улмайдими? Эртага чарлар Ҳам шунга яраша булиши керак.
Кеча дастурхонига Қуйиладиган егуликлару, Қудалар олдидаги патнисга тортиладиган ноз-неъматлар учун эри машинаси билан кеча бозорга уч-турт қатнади. Ҳали курганларнинг огзи тандирдай очилиб Қолиши аниҚ. Токи, одамлар Темирбойваччанинг, Фазилатхоннинг кимлигини билиб Қуйишсин, токи келин булиб тушган жойида Қизининг тили Қисилиб Қолмасин.
Фазилатхон Қудалару меҳмонларга кийдириладиган сарпо-сурувни хисоб-китоби, пишир-куйдир, юв-тара билан ярим кечгача мижжа ҚоҚмади. Ётганидан кейин Ҳам алламаҲалгача уйҚуси келмай ётди.
Бахт, омад деганлари шудир-да! Дангиллама ҳовли жойи булса, тагида Қуша-Қуша машина бор. Эри бутун туманда иккитанинг бири-ю, учтанинг олди. Ойни бенарвон урадиган тадбиркор. Марказий бозорда етти-саккизта дукони бор. Қизини Ҳам тенгли- тушли бадавлат хонадонга узатди. Қудаси бутун бошли гилам заводининг хужайини. Битта угли Тошкентда нуфузли университетда уҚияпти. Кичкина угли Ҳам мактабни битиряпти. Хуллас, Фазилатхон дунёдан беармон утяпти...
Унинг миясига урилган охирги хаёл бироз юрагини хижил торттирди. Чин-да, уям бир кун утади-да, бу оламдан. Ҳаётнинг узи шунака, у улгани билан бошқалар дунёга устун булишармиди?! Беш кунлик дунёда бекаму куст, ҳою Ҳашам ичида яшаш Ҳар кимга насиб Қилавермайди.
Худди шу аснода эшик тарақлагандек булди. БемаҲалда ким экан-а? ИшҚилиб тинчлик булсин.
Одатда кечки пайт йуҚлаб келгувчиларга эшикни Фақат эри очарди. Туриб эрини уйготмоҚчи булди. Темирбойвачча адёлни ярим белигача тортиб, тош Қотганди. Бечора, уям кеча куни билан тиним билмади. Негадир ширин уйҚусини бузгиси келмади. Халатини ёпиниб, дарвозахонага утди-да, «ким» дея овоз берди.
Ман, Ҳамсоя, — дарвоза ортидан аёл кишининг заиф, журъатсиз, айбдорона оҳангдаги товуши эшитилди. Таниди — ён Қушниси Маъмура. Фазилатнинг пешанаси тиришди. Субҳи содиқда нима учун тентираб юрибдийкин? ОлдинроҚ билганида индамай ётаверган буларди. ЧаҚириб-чаҚириб кетаверарди-да! Узи қайси ақли бор хотин бунақа вақтда бировнинг эшигини қоқади!
Фазилат бусагада эрининг эскироҚ бекасам тунини илиб олган, бошига ранги учган жун румолини тангиган Маъмурани очиқчасига хушламай қарши олди.
Ҳа, Ҳамсоя, тинчликми?
Кечирасиз, Фазилатхон, сизниям безовта Қилдим. Ҳалиги... Қайнонамнинг яна мазаси Қочиб Қолувди... Шу... ваҚти-соати етганми, дейман...
Маъмура ерга қараганча лабларини тишлаб олди.
Тавба шуям гап булди-ю, Қари одам, шарти кетиб, парти Қолганидан кейин гур булармиди? Икки Ҳафтача олдин эри савоб йулига машинасига солиб шифохонага ётҚизиб келганди. Уч кун олдин уйга рухсат беришган экан. Ҳойнаҳой, яна духтирга оборинг деб келгандир-да! Бошга битган бало булди булар.
Духтирлар Қулимиздан келганини Қилдик, бирор ойча умри қолган, деб жавоб беришганди. Кечаям бинойидай гаплашиб утиргандилар. Ярим кечаси тоблари Қочиб Қолди. Қайнсинглим билан бошларида утирибмиз.
«Ишқилиб, чарлар утгунча улиб-нетиб қолмасин», дея кунглидан кечирди Фазилатхон. Ахир, шу маърака деб қачонлардан бери югуриб-елади.
Ишқилиб Худо шифо берсин, — деди Фазилатхон бирор гап булса, эртанги тантана чала Қолишини уйлаб. — Биздан нима хизмат?
Қайнонам бечора кеча тушдан бери туз тотмаган эдилар. Ҳозиргина кузларини очиб, «келинжон, бир шингилгина узум булса», дедилар. Қишнинг ҚоҚ чилласида бизникида узум нима Қилади, Ҳамсоя? Ким билсин, яна қанча умри қолган? Кейин... армон булиб Қолмасин, бемаҳалда уйингизга келдим.
«Уладиган одам узум сурайдими? — уйланди Фазилатхон. — Тавба, келинлар қайнонадан безору, бу киши кампирнинг бир огиз хархашаси деб уйма-уй узум Қидирса! Ё узини шунака мехрибон, одамшаванда курсатмоқчими? Ҳе, ургилдим...
Эри кеча турли-туман меваларга Қушиб уч-турт кило сара узум Ҳам олиб келганди. Лекин... бу узум эртанги чарлар учун, меҳмонларнинг олдида Қуйиш учун! Дуч келган қаланги-қасангига бервориш учун эмас. Фазилатхон эринибгина ҳовлининг нариги четидаги омборхона тарафга куз ташлади.
Фазилатхон беш-олти йилдан бери Қушнилардан нарса сурагани чиқмай қолган. Очиги... Қушниларга бирор нарса беришни Ҳам ёҚтирмайди. Онаси ургатган: «рузгорингдан бировга нарса берсанг, хайр-барака учади». Шу боис, кимдир нимадир сураб чиҚса, «вой йугиди-я, кечагина тугаб Қолувди», деган баҳоналар билан Қутулади. Ҳозир эса...
Фазилат бироз иккиланиб Қолди. ЙуҚ деса, Қушниси ишонмайди — эртага маъракаси бор, эри Ҳамма нарсани гамлаб Қуйган, деб уйлайди. Берай деса...
Узи шу Қушнисини унчалик жини суймайди. Анчадан бери борди-келдини Ҳам йигиштириб Қуйган. Тугри-да, кимсан, Темирбойваччанинг хотини, кимсан Фазилатхоннинг тенги келиб-келиб шу ялангоёқлар булдими? Юз сум пул олиб чиҚмаса, бир сиқим пистани раво курмайдиган банда-да!
Маъмура гузарнинг бошида писта сотиб утиради. Утакетган назари паст, ҚурумсоҚ хотин. Тунов куни кичкина угли утиб кетаётиб, бир сиҚим пистасидан олган экан, «болам, шу улгир пистанинг килосини фалон пулга сотиб оламан, отанг катта бойвачча булса, пулингга олиб чақсанг бирор еринг камайиб қоладими», деганмиш. Фазилатхон бировга Ҳақини қолдирадиганлардан эмасди. Уша куниёҚ бориб, тавбасига таянтириб келиши мумкин эди. Фақат эри уртага тушиб, дуқ-пуписа Қилганидан кейин ноилож ҳовуридан тушди. Аммо қачондир аламини олишни дилига тугиб юрарди. Ҳозир айтсамикин?
Ҳамсояжон, йуҚ деманг, узимга ёки болаларимга булса, сураб чиқармидим? Бир Қари кампир...
Узийз биласиз-ку, бунақа пайтда узум отлиққа топилмайди, — деди Фазилат. — Бир килоси бозорда фалон пул булиб ётибди.
Биламан, айланай, — Маъмура енгининг қатини очиб, турт-бешта шалвираб қолган юзталикни чиқарди. — Мана, бир бошгина булсаям майлийди.
Фазилатхон бир пулга, бир аёлнинг юзига қаради. У шунча бойлиги билан тайёр пулдан юз қайтармаган. Лекин Ҳозир йуҚ деб турганида, пулни куриб, гапидан қайтса нима деб уйлайди?
Ҳамсоя, ҚизиҚсиз-а! Бир бош узум одамнинг жони буптими? Булса опчиҚиб бермасмидим? Кеча акангиз бозордан у-бу олибдилар-у, узум эсга келмабди.
Маъмура ночору ноумид уйига қайтиб кетди. Фазилатхон зарда билан эшикни тамбалаб ичкарига кирди.
Қилган ишидан заррача афсус чекмади. Тавба, узум егиси келса, ана, бозорга борсин. Фазилатхоннинг узумзори бормидики, тугри келган одамга ишкомидан узиб бераверса? Хафа булса, ундан нари! Қайта сурамайдиган булади.
Маъмура Фазилатхон билан девор-дармиён Қушни. Лекин, меҳр-оҚибат йуҚ ораларида. Чарлар булишини била туриб, менга хизмат борми, деб Ҳам чиҚмади. Бир хисобда униям тушуниш керак. Уйда эркак йуҚ. Бутун тирикчилик, рузгор ташвишлари шу аёлнинг бошида.
Маъмуранинг эри Нурмурод икки йилдан бери Қушни мамлакатга ишлагани чиҚиб кетган. Уша ерда бир шериги билан новвойхона очиб олганмиш. Уч ойча булиб қолди, мурғаккина углиям отасига қарашиш учун кетиб Қолди.
Худди шу аснода унинг куз олдига Қушнисининг ун саккиз-ун туққиз ёшлардаги нозиккина, узун буйли, оҚ-сариҚдан келган угли Нурбек келди. Фазилатхон турҚи совуҚроҚ деб уни аввалдан ёҚтирмасди. Кейинги бир-икки йилда Қизи Дилшодага сал бошқача қараб юрганини сезгач, тунини тамомила тескари кийиб олди. Одам деган курпасига қараб оёҚ узатса-да! Борди-ю, гап Фақат Нурбекнинг узида булганида, Ҳа, энди туя Ҳаммомни орзу Қилибди-да, деб Қуя Қоларди.
Қизиям у билан бир-икки пана-пастқамда учрашиб юрганини эшитиб тепа сочи тикка булди. Қизи бечорани гурдан олиб, гурга солди. Аввалига бечора Дилшода Ҳеч нарсани тан олмади. Кейин эса... йиглади-сиқтади, аммо ота-онасининг раъйига қарши бормади.
Фазилатхон шу билан тинчиб кетса Қанийди! Фурсат топиб, Нурбекни тутиб олди-да, бир чеккага чаҚириб, айтадиганини айтди. ТурҚи совуҚ деганича бор экан. Қанча гапирмасин, худди иштоннни хул Қилиб Қуйган боладек мултайиб утиравераркан. Ғинг деёлмайди-ю, яна бойваччанинг Қизига кунгил беришига уласанми! Қайсидир маъракада Маъмурага Ҳам роса гинахонлик Қилди. «Тенг тенги билан»лигини яхшилаб тушунтириб Қуйди. Роса изза булувди ушанда, шундан кейин Ҳаммаси изига тушиб кетди.
Эри гапни бир жойга Қуйиб, вақтида Қизларидан Қутулдилар. Ишқилиб, борган жойида тош қотсин. Худо курсатмасин, Қизи уша турқи совуққа текканида нима буларди? Мана шу Маъмурага ухшаб эгни тузукроҚ кийимга ёлчимай утарди-да!
Вақтида Фазилатхоннинг онаси Ҳам худди шундай йул тутмаганида, унинг узи Маъмуранинг холига тушмасмиди? Рост, ёшлик экан, у Ҳам бошқа бировга, тугрироги... шу, Маъмуранинг эрига, Нурмуродга кунгил Қуйганди. Йигитнинг совчиларини ноумид қайтаришганида, «Нурмурод акамга бермасанглар, узимни осаман», деб туполон кутармаганмиди? Ҳар Қалай, ота-онаси Нурмуродга беришмади. Фазилатхон Ҳам узини осгани йўқ. Қайтанга узи танимаган-билмаган йигитга турмушга чиҚиб бахтини топди. ТаҚдирнинг Ҳазилини қарангки, орадан йигирма йил утар-утмас, фарзандлар Ҳам худди шу куйга тушдилар. Яна Ҳаммаси уша, эски «сценарий» буйича давом этяпти. Охири бахайр булади, иншоолло!
Фазилат эшикни тамбалаб уйга кирганида эри Ҳам уйгониб Қолди.
— Ҳа, ким экан, тонг саҲарда?
Хотини айтди. Аммо Қушни аёл нима сураб келганини баён Қилиб утирмади. Эрининг феълини яхши билади. «ОпчиҚиб берсанг, улармидинг, онангни...» деб сукиб беришдан Ҳам тоймайди. Яхшиям, эри эзмаланиб утирмади. Бошини адёлга буркаганича калласини угириб олди...
Маърака барваҚт бошланди. Қудалар бир автобус булиб келишди. Иззат-ҳурматини жойига Қуйиб кутиб олишди. Қассоб Ҳам эрталабдан шай турганди. Бир ой аввал сотиб олинган думбасини кутаролмайдиган Қучқорни уларнинг оёги остига думалатди.
Маликалардек шохона безанган Қизи машинадан тушиши билан оёги остига наҚ уч юз минглик «Мадонна» гилам ташлади. «Курмана» учун Қизининг буйнига наҚ икки миллион турадиган тилла тақинчоҚни илди. Еру кукка ишонмай устирган яккаю ёлгиз Қизи битта тилла тросга арзимабдими? Бу кунга етган бор, етмаган бор...
Дастурхонда-ку, Қуш сутидан тортиб, етти иқлимда битадиган ноз-неъматларгача Ҳаммаси муҲайё. Туман марказидан чаҚиртирилган пазандалар камида ун хил салатни тайёрлаб беришди. ҚуюҚ-суюҚ овқатларнинг эса кети узилмайди.
Бир зумда Темирбойваччанинг дангиллама ҳовлиси, Қариндош-уруг, Қуда-анда билан тулди-Қолди. Бир томонда шаҳардан чаҚиртирилган таниҚли хонанда ҚушиҚни Қушиққа улаб ётибди. Ҳаммадан Ҳам Фазилатхон узини Қуярга жой тополмайди. Хурсандчилигини билдириш учунми ёки таг-уст тилла тишларини Ҳаммага куз-куз Қилиш учунми, сира лаб-лунжини йигиштиролмайди. Одатда бунақа пайтларда эри «бу тилла кармоннинг богичини тортиб юринг», деб Ҳазиллашарди.
Ҳаммаси яхши кетаётганди. Уйин-кулги авжига минган пайтда ёши элликлардан ошиб қолган, бошидан маргилонча дуппи тушмайдиган оқсоч маҳаллаҚум кириб келди- ю, Темирбойваччани четга имлади. Зум утмай, таниқли хонанда ижросидаги Қўшиқ Ҳам ҚоҚ ярмида тухтади. Туйхонада фавҚулодда жимлик чукди.
Ҳа, дадаси, яна тук учдими? — деди Фазилат. — Қурибгина кеткур, светчиларнинг томоги Қичиб Қолгандир-да!
Қушнимиз, Нурмуроднинг онаси утиб Қопти, — деб бошини эгди Темирбойвачча.
Бу шумхабар туйхонага яшин тезлигида тарқалди. Меҳмонхонада бири богдан, бири
тогдан гап сотиб турган хотин-халажга Ҳам гап топилди.
Қуй огзидан чуп олмаган, беозор кампир эди-я!..
Угли билан невараси ишлагани кетган экан.
Боласининг Қулида жон бериш насиб Қилмабди-да, боя Қишга?..
Қийин-Қийин, шурликкина келини Маъмурага Қийин бупти-да!
Иннаа лиллаҳи ва иннаа илайҳи рожиъун, — деди Қироат билан турдаги нуроний отинойи тасбеҳини дастурхон четига Қуйиб, қахрабодек ялтираб турган узум доналарига Қул узатаркан.
— Биз Ҳаммамиз Аллохникимиз ва Унга қайтгувчидирмиз!
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 3