Предыдущая публикация
🌿Умар ибн аль-Хаттаб🌿
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) пайгамбарыбыздын аттын кашкасындай таанымал, эң бир көрүнүктүү сахабасы, досу, момундардын экинчи халифи. Атасынын аты-жөнү Хаттаб ибн Нуфайл, энеси Хантама деген аял болгон.
Ак менен караны, адал менен арамды, жакшы менен жаманды так ажыратканы үчүн "Ал-Фаарук" (Ажыратуучу) деген атка конгон. Эң улуу баласы Хафса болгондуктан, «Абу Хафса» (Хафсанын атасы) деп да аташкан. Ал тарых баракчаларында "Пил жылы" аталып калган окуядан он үч жылдан-кийин, болжол менен 585-жылы Меккеде туулган.
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) узун бойлуу, кең далылуу, балбан денелүү, эч нерседен кайра кайтпаган эр жүрөк адам болгон. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салавты болсун) Аллага кайрылып: "Исламды ушул экөөнүн Сага сүйүктүү болгону менен кубаттандыр" - деп дуба кылат (Имам Тирмизи келтирип, ишенимдүү, туура хадис деген).
Ал экөө - Абу Жахл менен Азирети Умар эле. Дуба кабыл болуп, Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) динди кабыл алат. Ошол убакта ал 33 жашта болчу. Азирети Умардан мурда 39 эркек, 11 аял динге кирген эле. Динге киргенге чейин мусулмандарга абдан көп тоскоолдуктарды жараткан адам болгон.
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) алгач кой баккан, кийин соода иштери мене алек болгон. Анын Исламга кирүүсү мусулмандар үчүн күтүлбөгөн жаңылык, кайрат болот. Абдулла бин Масуддун: "Азирети Умар динге киргенче Каабанын жанында намаз окуй алчу эмеспиз" дегенинен муну айкын байкоого болот (Имам Бухари, 2294).
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) динди кабыл алгандыгын эл арасына ачык жарыя кылат. Анын динге кирүүсү дин душмандары үчүн чоң жоготуу болот.
Динди кабыл кылуусу:
Анын динди кабыл алуусуна төмөнкүдөй окуя себеп болгон. Бир күнү Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) пайгамбарыбызды өлтүрүүнү ниет кылып, мечитти көздөй жөнөйт. Жолдо алдынан Нуайм ибн Абдулла деген адам жолугуп, анын кайда бара жатканын сурайт. Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) ниетин уккан соң тиги: "Сен аны коюп, өзүңдүн карындашың менен күйөө балаңды тыйып алсаңчы, алар алда качан мусулман болуп алышкан" дейт. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) күйөө баласынын үйүнө бет алат, ошол кезде тигилер Куран аяттарын окуп отурган. Ал күйөө баласына да, карындашына да кол көтөрөт. Карындашынын колундагы барактарды алып окуп, алардын маанисинин тереңдигине таң калат да, ошого таасирленип динди кабыл алат.
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) Исламды кабыл алган күндөн баштап, дин үчүн жанын аябастан күрөшүүнү баштаган. Анын коомчулуктагы орду бийик болгондуктан, дин душмандары мурдагыдай каршылык көрсөтө албай калган.
Умар (ага Алла ыраазы болсун) Меккеден Мединага көчкөндө да жашыруун эмес, ачык эле көчүп кеткен. Ислам дининин өсүп-өнүгүүсүнө Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) салымы абдан чоң. Ал пайгамбарыбыз менен бирге көптөгөн согуштарга катышкан. Ар дайым пайгамбарыбыздын жанында жүргөн. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) дүйнөдөн өткөндөн кийин, Азирети Абу Бакрдын (ага Алла ыраазы болсун) халифалыгында да Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) саясий ишмер катары көптөгөн эмгектерди кылган. Азирети Абу Бакр Сыддык (ага Алла ыраазы болсун) дүйнөдөн өтөөрдө ордуна Азирети Умардын (ага Алланын салам-салаваты болсун) халифа болорун айтып, осуят калтырган. Ошентип, 634-жылы Азирети Умар (ага Алланын салам-салаваты болсун) халифа болуп дайындалат. Ал халифаттын коомдук жана саясий тарыхында чоң ийгиликтерди жараткан. Анын аскердик күчтөрү Византия жана Иран аскерлери менен болгон согушта жеңишке жетишкен. Халифаттын бийлиги Жакынкы Чыгыш, Иран, Египет жана Түндүк Африкага чейин кулач жайган.
Шейит болуусу:
Бир күнү Азирети Умар (ага Алланын салам-салаваты болсун) адаттагыдай эле адамдар менен бирге багымдат намазына туруп, намаз жаңы гана башталган учурда, Абу Лулуа деген отпарас (мажуси) канжарын сууруп чыгып, Азирети Умарды (ага Алла ыраазы болсун) бир канча жолу сайып алат. Ал канжарын мурда эле алып келип мечит ичине катып койгон болчу. Анын канжары ортосунда сабы бар, учу эки жагынан чыгып турган, атайын жасалган канжар эле. Ал Азирети Умарды (ага Алла ыраазы босун) канжар менен сайып жыгыткандан кийин сапта турган адамдарды оңду-солду карабай сайгылай баштайт. Эмне болуп кеткенин билбей, аң-таң болгон адамдар бир азга эсин жоготуп туруп калат. Анан Абу Лулуанын үстүнө кийизди жаба салып кармап калышат. Бирок, ал канжары менен өзүн сайып жиберүүгө үлгүрүп калат. Ошентип, анын колунан 7 адам каза болуп, 6 адам жаракат алат.
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) оорунун катуулугуна карабастан Абдурахман бин Ауфту (ага Алла ыраазы болсун) имам кылып, намаз окуйт. Намаздан соң үйүнө алып келишет. Жараатынан кан токтобойт. Бир эсине келет, кайра эсинен танат. Эсине келген учурда бул ишти ким жасаганын сурайт. Абу Лулуанын жасаганын угуп: "Менин өлүмүмө мусулман эмес адамды себеп кылган Аллага мактоо болсун" деп ыраазы болгондугун билдирет. Кайра эсинен танат. Эсине келген учурда ага курманын шербетин ичиришет, бирок ал курсагынан агып чыгат. Канжар ичегилерин кесип кеткен экен. Баласы Абдуллага карыздарын төлөөнү осуят кылат да, Айша энебизге жөнөтүп, сөөгүн пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) менен Абу Бакрдын (ага Алла ыраазы болсун) кабырынын жанына коюуга уруксат сурайт. Айша энебиз уруксат берет. Ошол күнү, тагыраагы Зулхиджа айынын аякташына 4 күн калганда, хижранын 23-жылы, 63 жашында бул дүйнө менен кош айтышат.
Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) 10 жыл, 6 ай халифалык кылган. Пайгамбарыбыздын (ага Алланын салам-салаваты болсун) эң жакын сахабасы катары андан 537 хадис риваят кылган.
Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) Куран менен шайкеш келген ой-пикирлери:
1. Каабанын жанындагы Ибрахим пайгамбар турган орунга намаз окууга болбойт эле. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун): "Ушул жерди намаз окуй турган орун кылсак жакшы болот эле" – деп айтып калчу. Анын оюн кубаттоо иретинде Алла Таала аят түшүрөт. Аятта минтип айтылат:
"وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى..."
"Эстегин, Биз Үйдү (Каабаны) адамдар умтулуп бара турган жай жана тынч орун кылып: "Ибрахимдин ордун намаз окуучу жай кылып алгыла" (деп буюрдук)" (Бакара,125-аят).
2. Пайгамбарыбыздын (ага Алланын салам-салаваты болсун) үйүнө өтө көп адамдар келчү. Алар дин маселелери тууралуу суроо үчүн келишет эле. Ошол себептен Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) пайгамбарыбызга (ага Алланын салам-салаваты болсун) кайрылып: “Сиз аялдарыңызды чүмкөнүп жүрүүгө буйрусаңыз жакшы болот эле, анткени, сиздин үйүңүзгө ар түрдүү адамдар келишет” – деп айтат (Имам Бухари, Фатх ал-Баари, 1504). Анын сөзүн кубаттап, Алла Таала аят түшүрөт. Аятта минтип айтылат:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا
"Оо, пайгамбар! Жубайларыңа, кыздарыңа жана момундардын аялдарына айткын: үстүлөрүнө (жоолуктарын, кенен кийимдерин) өзүнө жакындатып (көкүрөк баштарын жаап) алышсын! Ушул алардын (күңдөрдөн айырмаланып) таанымал болуусуна жана зыян берилбей жүрүүлөрүнө жакын (болот). Алла Кечиримдүү, Ырайымдуу" – деп айтылган эле (Ахзаб, 59-аят).
3. Бадр согушунда туткунга түшкөн душмандарды, акы төлөө менен бошотуп жиберүү керек экендигин Азирети Абу Бакр (ага Алла ыраазы болсун) баштаган бир топ сахабалар айтышкан. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) да алардын оюна макул болгон. Бирок, Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) аларды өлтүрүү сунушун айткан. Алла Таала анын оюн колдоп төмөнкү аятты түшүргөн:
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللّهُ يُرِيدُ الآخِرَةَ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
"Пайгамбарга жер бетинде (душман үстүнөн) жеңүүчү болмоюнча, туткундардын болуусу мүмкүн эмес. Силер дүйнө пайдасын каалайсыңар, Алла болсо, Акыретти каалайт. Алла – Кудуреттүү, Даанышман" (Анфал, 67-аят).
4. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) мас кылуучу ичимдиктер мусулмандарга оор зыян экенин сезип: "Аллахым, мас кылуучу ичимдиктердин зыяны тууралуу кабар бер" – деп дуба кылчу. Кийин Алла Таала мас кылуучу ичимдиктердин зыян жана арам экендигин айтып аяттарды түшүрдү. Бул аяттар адамдардын абалына жараша мөөнөт-мөөнөтү менен түшүрүлгөн. Биринчи бул аят түшөт:
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ
"Сенден мас кылуучу ичимдиктер жана кумар оюндары жөнүндө сурашат. (Сен) айткын: "Ал экөөндө чоң күнөө жана адамдарга (дүйнөлүк) пайдалар бар. Бирок, күнөөсү пайдасынан чоңураак..." (Бакара, 219-аят).
Бул аяттан соң көптөгөн адамдар мас кылуучу ичимдиктерди ташташат. Андан соң:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُكَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ
"Оо, ыйман келтиргендер! Мас абалда эмне сүйлөп жатканыңарды биле тургандай болмоюнча (соолукмайынча) намазга жакындабагыла..." – деген аят түшөт. (Ниса, 43-аят).
Ал эми үчүнчү жолу, мас кылуучу ичимдиктер арам экендигин толук баяндаган аят түшөт. Ал аятта минтип айтылган:
"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون"َ
"Оо, ыймандуулар! Мас кылуучу ичимдиктер, кумар, (сыйынуу үчүн) орнотулган таштар жана "азлам" (таякчалар менен төлгө ачуу) шайтандын иштеринен болгон ыпластык. Андан алыс болгула, балким (тозоктон) кутуларсыңар" (Маида, 90-аят).
5. Дин жаңы тарала баштаган мезгилде, мусулмандарга мунафыктар көп зыян берчү. Алар сыртынан мусулман көрүнгөнү менен өз ара мусулмандарга каршы көптөгөн жаман иштерди жасоочу. Алардын жол башчысы Абдуллах бин Убай эле. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) эгер бул адам каза болсо, ага жаназа окулбайт болуусу керек деп ойлоп жүрчү. Бирок, ал каза болгондо пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) жаназа окуйт. Анткени, ал сыртынан келме келтирип, мусулмандар менен бирге мечитке келип жүрчү. (Имам Бухари, 8333; Имам Муслим, 41865).
Ошол учурда Алла Таала төмөнкү аятты түшүргөн:
"وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَىَ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُواْ وَهُمْ فَاسِقُونَ"
"Эгер алардын бири өлсө, ага эч качан жаназа намазын окуба да, мүрзөсүнүн башында да (дуба кылып) турба! (Себеби) алар Алла жана пайгамбарына каапыр болушуп, бузуку бойдон өтүштү" (Тобо, 84-аят)
Азирети Умардын баласы Абдулла (ага Алла ыраазы болсун): "Эгерде адамдар кайсы бир иште өз пикирлерин билдирип, алардын катарында атам да өз пикирин айтса, Куран анын пикирин колдоп түшчү, - деп айткан. Чындыгында, Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) акылдуу, сезимтал жана иштин көзүн билген адам болчу. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун): "Алла Таала акыйкатты Умардын (ага Алла ыраазы болсун) тилине жана жүрөгүнө салган" – деп айтчу. Дагы бир сөзүндө: "Силерден мурдагы коомдордо (Алла тарабынан) илхам берилген адамдар болгон. Ал эми бул үммөттүн андай адамы – Умар (ага Алла ыраазы босун)" – деп айткан (Имам Бухари, 2295).
Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) артыкчылыктары:
Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) көптөгөн артыкчылыктары болгон. Алардын кээ бирлери төмөнкүлөр:
1. Абу Саид Худри (ага Алла ыраазы болсун) риваят кылган хадисте пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) минтип айтат: "Мен түшүмдө көптөгөн адамдарды көрдүм. Алардын көйнөктөрү ар түрдүү экен. Бириники көкүрөгүнө араң жетсе, бириники андан ылдыйраак. Ал эми Умардын (ага Алла ыраазы болсун) көйнөгү жерге сүйрөлүп жүрүптүр". Сахабалар: "Аны эмнеге жоорудуңуз?" – деп сурашты. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун): "Анын динине жоорудум" – деп жооп берди. (Имам Бухари, 2295; Имам Муслим, 41859). Бул хадис Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) ыйманынын күчтүүлүгүнө далил болот.
2. Курайштардын бир топ аялдары пайгамбарыбыздан (ага Алланын салам-салаваты болсун) ар кандай маселелерди суроо үчүн келишкен болчу. Алар пайгамбарыбыздын алдында өздөрүн эркин сезишип, үндөрүн бийик чыгарып сүйлөп отурушкан. Ошол учурда Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) келип калат. Аялдар жоолуктары менен жамынып, сүйлөбөстөн, тынчып калышат. Алардын бул кылыктарына пайгамбарыбыздын (ага Алланын салам-салаваты болсун) күлкүсү келип жылмайып отурганын көргөн Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун): “Оо, Алланын элчиси, эмнеге жылмайып жатасыз? Алла сизди дайыма ушундай жайдары кылсын” – дейт. Пайгамбар (ага Алланын салам-салаваты болсун): "Мен бул аялдарга таңданып отурам, алар сенин үнүңдү укканда, кымтыланып, үн катпай отуруп калышты” – дейт. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) ачууланып, аялдарга карап: "Ой, өз жанына зыян берген пенделер! Алланын элчисинен тартынбай, менден тартынасыңарбы?”, - дейт. Ошондо пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) айтат: "Аллага касам ичип айтамын, Умар, эгер сен бара жаткан жолдо сага карай шайтан келе жатса, ал сенден коркуп жолдон чыга качат". (Имам Бухари,2294; Имам Муслим, 41863,1864).
3. Хамза бин Усайд (ага Алла ыраазы болсун) атасынан риваят кылган хадисте Алланын элчиси (ага Алланын салам-салаваты болсун): "Түшүмдө сүт ичип жатыпмын. Аны көп ичкенимден тырмак алдыларыма чейин анын кубаты жеткени билинип турду. Андан соң сүттү Умарга (ага Алла ыраазы болсун) узаттым. Мен бул түшүмдү Умардын (ага Алла ыраазы болсун) илимине жоорудум" деген (Имам Бухари, 2294).
4. Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) аялдарына өтө кызганган адам болчу. Абу Хурайра (ага Алла ыраазы болсун) риваят кылган хадисте, пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) минтип айтат: "Түшүмдө Бейиште жүрүпмүн. Бир Ак сарайды көрүп калдым. Анын жанында бир аял даарат алып жатыптыр. Андан бул сарай кимге тиешелүү экендигин сурасам, ал Умарга (ага Алла ыраазы болсун) тиешелүү экен. Ошондо Умардын (ага Алла ыраазы болсун) кызганчаактыгын эстеп, артыма кайтып кеттим". Анын сөзүн уккан Азирети Умар (ага Алла ыраазы болсун) ыйлап: "Оо, Алланын элчиси, сизден да кызганмак белем...?" – деди (Имам Бухари, 2/293; Имам Муслим, 4/1862,1863).
5. Анас бин Малик (ага Алла ыраазы болсун) риваят кылган хадисте пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун), Азирети Абу Бакр, Азирети Умар жана Азирети Усман төртөө (аларга Алла ыраазы болсун) Ухуд тоосуна чыгышат. Ошол мезгилде тоо титирей баштайт. Пайгамбарыбыз (ага Алланын салам-салаваты болсун) ага кайрылып: "Ухуд, тынчтангын, сенин үстүңдө пайгамбар, сыддык жана эки шейит турат" – дейт. Ошондо тоо титиребей калат. (Имам Бухари, 2294,295).
Ушул жана жогорудагы хадисте Азирети Умардын (ага Алла ыраазы болсун) тирүү кезинде эле бейиш менен сүйүнчүлөнгөндүгү жана анын шейит болуусу кабарланган.
Следующая публикация
Комментарии 1