Предыдущая публикация
«АХЛИ СҮННӨТ» АГЫМЫНЫН АЙРЫМ ПРИНЦИПТЕРИ
Ахли сүннөткө каршы кээ бир адашкан агымдар Ислам дини менен жакындан
тааныш эмес айрым бир адамдарды учурунда өздөрүнүн ишенимтүшүнүктөрүнө тарта
алышкан жана да тартууга жанүрөөдө. Мына ошондуктанАзирети Мухаммед (саллаллаху
алеихи васаллам) Паигамбарыбыздын сүннөт жолуна бекем турууга аракет кылган бардык
мусулмандар мына ушундай туура эмес бузукулукка карата өтө кылдат болуулары керек.
Ал үчүн эң ириде Ислам дини менен жакындан таанышууга, Азирети Пайгамбарыбыздын
өмүр таржымалын ийне-жибине чейин окууга, акыресе, «ахли сүннөт вал жамаат»тын
ишеним негиздерин жетик түшүнүүгө аракет кылуулары зарыл.
Ахли сүннөт агымын «бидат» агымдардан бөлүп турган айрым бир негиздер бар.
Алардын айрымдарын төмөнкүчө тизмелөөгө болот:
Ахли сүннөт аалымдары амалды ыймандын (ишеним) бир бөлүгү катары
эсептешпейт. Тагыраак аитканда, ыйман менен амал-иш экөө эки башка нерсе. Мына
ошондуктан өз мойнундагы милдетин же ибадаттарын аткарбаган, же чоң күнөө кылган
мусулман баласы Ислам дининен чыкпайт.3
Ал киши тек күнөөкөр болуп эсептелет. Ал
Алла Таалага тооба кылып (бул ишке экинчи жолобоо үчүн сөз берип) кечирим тилеши
керек. Бирөөнүн акысын жеген болсо, аны төлөп же ээсинин ыраазылыгын алып
адалдашуусу кажет.
Демек, кыбылага карап намаз окуган адамды кандайдыр бир күнөөсүнөн улам
каапырлыкка чыгарууга болбойт.
Ахли сүннөт агымы боюнча, «мен мусулманмын» деген адам жогору дагы ыйман
негиздерин кабыл алган чакта ыимандуу (момун-мусулман) болуп эсептелет. Мусулман
адам күнөө иш жасоо менен мусулманчылык тан чыкпайт. Азирети Пайгамбарыбыздын
учурунда да арак ичкен, зина кылып чоң күнөө жасаган мусулмандар болгон.
Пайгамбарыбыз аларды каапырлыкка чыгарган эмес, болгону өздөрүнө тиешелүү
жазаларын берген. Эгер чоң күнөө жасаган адам динден чыга турган болсо,
Пайгамбарыбыз кескин түрдө аны каапырлыкка чыгармак. Ал эми Пайгамбарыбыз аларга
мусулман катары мамиле жасаган. Ошондуктан мусулман адам кандаидыр бир күнөөсүнөн
улам каапыр болуп эсептелбейт. Кайсыдыр бир мусулманды ыиман негиздеринен бирин
четке какмайынча «каапыр» деп атоого болбойт. Бүгүнкү күнү айрым бир дин
боордошторубуз тилекке каршы, мына ушул жагдайга кайдыгер мамиле жасап, мусулман
адамдарды кээ бир каталарынан улам «мушрик – Аллага шерик кошуучу» же «каапыр»
деп оңололтоң эле каапырлыкка чыгарып койгон учурлар кездешет. Арийне, бул көрүнүш
Ислам коомчулугуна залакасын тийгизип, мусулмандар ортосун дагы биримдиктин,
ынтымактын ыдырашына жол ачары бышык. Мындай кадам мусулман баласына түк
жарашпайт. Ырас, Куран аяттарынын биринде төмөнкүчө буюрулат:
«Арийне, мен
мусулмандарданмын – деп (элди) Аллага (Анын ак жолуна) чакырып, өздөрү да жакшы
иштерди жасаган адамдан жакшы сөздүү ким бар?» (Фуссилат сүрөсү, 33)
Асыресе, бул жерде эскерте кетчү жагдай бар. Тигил же бул күнөөнү ар дайым
жасаган адам убакыттын өтүшү менен бул күнөөнү жөнөкөй иш катары кабылдашы
мүмкүн. Кудай сактасын, чоң күнөөнү жөнөкөй иш катары кабылдоо каапырлыкты талап
кылаары анык. Маселен, дайыма арак ичкен адам «арак ичсе эмне болмок эле. Бул чоң
күнөө эмес» десе Ислам дининен чыгып калган болот.
2. Ахли сүннөт агымынын өкүлдөрү башка көз караштарга карата сый мамиледе
болуп, адеп карманышат. Ислам дининин ачык-айкын белгилүү өкүмдөрүнөн тышкаркы
талаш маселелерден улам эч ким каапырлыкка чыгарылбайт. Маселен, тагдыр
маселесиндеги ар түрдүү көз караштар себептүү мусулман адамды «каапыр» деп атоого
болбойт. Себеби бул маселеде кескин түшүндүрмөлөр жок.
3. Ахли сүннөт аалымдары Алла Тааланын кээ бир сыпаттары тууралуу
түшүндүрмө берүү зарылчылыгын туура көрүшөт
4. Мисалы, кээ бир аят-хадистерде өткөн
«ядуллах» б.а. «Алланын колу» деген сөздү айрым адамдардын туура эмес түшүнүп
алышына карата ага «Алланын күч-кудурети» деген таризде түшүндүрмө берүү керек.
Аяттардын биринде
«Ага окшош эч нерсе жок. (Анын затына, сыпаттарына эч нерсе
теңдеше албайт жана окшобоит)» (Шууро, 11)
деп буюрулат. Мына ошондуктан береги
аяттын талабы катары Куранда өткөн «Алланын колу, жүзү» сыяктуу түшүнүктөрдү
«Алланын кудурети, Алланын заты» деп түшүнүү зарыл. Болбосо, Аны жаралган
нерселерге окшоштурган болобуз. Ал эми Ал эч бир нерсеге окшобойт, дешет. 4. Ахли сүннөт аалымдары, Алла Тааланы кандайдыр бир жер-орундуктан оолак
деп билишет. Анын кандайдыр бир орундукка муктаж эместигин, ар качан бүт жерде
экендигин айтышат. Асыресе, Азирети Мухаммед (саллаллаху алеихи васаллам)
Пайгамбарыбыз Алланын асманда болгондугун ойлоп баштаган айрым сахабаларга
эскертүү иретинде мындаи деген:
«Эгер силер кимдир бирөөнү жипке байлап жердин
түбүнө түшүрсөңөр, ал Алланын үстүнө түшмөк. Алла Таала -Аввал (абалкынын
абалкысы), Ахир (түбөлүктүү), Захир (көрүнүүчү) жана Батын (жашыруун)» (Тирмизи,
Тафсир, 57).
Ардактуу Пайгамбарыбыз бул сөзү менен «Алла Тааланы тек асманда деп
ойлобогула, жердин жети катмарына түшсөңөр да, Алла ошол жерде болот. Анткени Ал
кандайдыр бир жер-орундукка муктаж эмес. Ал ар жерде» деп айткан.
5. Ахли сүннөт агымынын өкүлдөрү Азирети Пайгамбарыбыздан кийинки Ислам
мамлекетинин тизгинин колго алган Азирети Абу Бакир, Азирети Умар, Азирети Осмон
жана Азирети Али баш болгон кутман сахабалардын бардыгына урмат-сый мамиледе
болуп, аларга карата өзгөчө адеп карманышат. Алар тууралуу жаман сөз сүйлөө туура
эмес.
5
Себеби Алла Таала Пайгамбарыбыздын кутман сахабаларына ыраазы болгондугун
билдирген. Бул багытта Куранда аяттар бар.
6. Ахли сүннөт аалымдарынын көпчүлүгү «бидат» (пайгамбарыбыздын көзү
өткөндөн кииин динде пайда болгон жаңылык) түшүнүгүн «жакшы бидат» жана «жаман
бидат» деп экиге бөлүшөт. Алар бул багытта да Пайгамбарыбыздын сүннөтүнө таянышат.
Азирети Паигамбарыбыз куттуу хадистеринин биринде мындаи деген:
“Ким Исламда
жакшы жол (жаңы чыиыр, бидаты хасана) баштаган болсо, ал кишиге сооп жазылат, ал
ишти жасагандардын сообунан да насибин алат. Ал эми Исламда ким жаман жол
(зыяндуу жол, бидаты саййиа) баштаган болсо ага күнөө жазылат жана ошол жаман
ишти жасагандардын күнөөсүнөн да насибин алат” (Муслим, Илим, 15; Насаи, Зекет, 64).
Маселен, Азирети Пайгамбарыбыздын учурунда диний илимдер мечитте окутулган. Ал
убакта өзүнчө мекептер болгон эмес. Убакыттын өтүшү менен мечиттер бул багытта
жетишпей калгандыктан жаңы медресе-мектептер курула баштаган. Ошондои эле
баштапкы мечиттерде мунара болгон эмес. Учурга жараша шаарлар чоңойуп, азан үнүн
элге жеткирүү үчүн бийик жерге чыгып азан чакыруу зарылчылыгы туулуп, мечиттер
мунарасы менен кошо салына баштаган. Мына ушул өңдүү мусулман коомчулугундагы
иштер «жакшы бидат» болуп эсептелет. Ал эми Ислам дининин ишеним жана ибадат
негиздерине дал келбеген жаңы иштер, же түшүнүктөр «бидат-ы саййиа –жаман бидат»
болуп, ага шариятта жол берилбейт. Бидат маселеси динии маселелерде гана өз күчүндө
болот. Ал эми мындан тышкаркы багыттарда, маселен, технологиялык багыттагы
жаңыланууларды, өркүндөп-өсүүлөрдү диний бидат менен аралаштырбоо кажет.
7. Ахли сүннөт аалымдары Алланын ак жолунан жүргөн олуя (олуя бул көзү ачык
эмес) пенделердин кереметтерине (кереметтин чындыгына) ишенишет.6
Кереметтин
акыйкаттыгы Куран аяттары менен тастыкталган. Маселен, буга өз бөлмөсүндө жалгыз
Аллага сыйынып ибадат кылуу менен алек болгон Иса пайгамбардын энеси Мариямга
кышкысын жайкы, жайкысын кышкы мөмө-жемиштердин келип калышын (Аали Имран
сүрөсү, 36-37), ошондои эле, Азирети Сулайман пайгамбарга Балкистин тактысын көз ачып
жумганча алып келген вазири Аасаф бин Бархия жөнүндөгү аятты (Намл сүрөсү, 38-40)
далил катары көрсөтүүгө болот. Ахли сүннөт аалымдары чыныгы тасаввуфту Ислам
дининин рухании өңүтү катары кабылдашат. Ал эми Ислам укугу (фикх) илимин мусулман
баласынын мойнундагы негизги ибадаттардын таризин үйрөтүүчү илим катары карашат.
Ошондуктан алар бул эки илимди бири-бирин толуктап туруучу илимдер катары
эсептешет.
8. Момун-мусулмандар бейиште Алла Тааланы көрүшөт.7
9. Ахли сүннөт вал жамаат Алла Элчисинин акырет жөнүндө айткан ар бир сөзүнө
кынтыксыз ишенет. Кабыр (көр) азабы да, андагы периштелердин сурагы да чындык. Ахли
сүннөт боюнча, көр мусулмандар үчүн бейиш бакча, ыимансыздар үчүн тозок
чуңкурларынан бири болот.
10. Азирети Пайгамбарыбыз көзү тирүүсүндө кээ бир сахабалардын бейишке
чыгары тууралуу куш кабар берген. Бейишке кирерине кепилдик берилген кутман
сахабаларга карата адеп сактабай жаман сөз айтуу чоң күнөө болуп эсептелет.
Пайгамбарыбыздын сүйүнчүсүнө туш болгон кутман сахабалар төмөнкүлөр эле:
Абу
Бакир, Умар, Осмон, Али, Талха, Зубаир бин Аввам, Саад бин Абу Ваккас, Саид бин Заид,
Абдуррахман бин Авф, Абу Убаида бин Жаррах (Алла аларга ыраазы болсун!).
Береги кутман инсандар кажыбас кайраты, талыбас аракети менен Исламдын
илгери кадам таштап, арыш созуусуна опол тоодой салымдарын кошушкан. Азирети
Пайгамбарыбыз бир топ куттуу хадистеринде бул адамдарды алкоого алган. Мына
ошондуктан аларга карата адеп кармануу – Пайгамбарга болгон сый-урматтын белгиси
катары кабылданат.
11. Кыямат күнү Алланын уруксаты менен Азирети Мухаммед (саллаллаху алеихи
васаллам) Пайгамбарыбыздын мусулмандарга шапаат кылаары чын.
_______________
"Кыскача Ислам негиздери"китебинен
Следующая публикация
Нет комментариев