"Марий Эл" газет - поро йолташет

ОГЕШ УЖ ГЫНАТ, МУРЫМ ВОЗА ДА ЭШЕ ФУТБОЛЛА МОДЕШ Рушарнян, 14 июльышто, «Россия 1» телеканалыште Андрей Малаховын «Песни от всей души» кас шоуштыжо музыкант, блогер Андрей Куклиным ончыктеныт. Андрей Йошкар-Олаште шочын-кушкын, а кызыт Москошто ила. А.Байкова Фотом А.Куклинын соцкыл лаштыкше гыч налме

Лӱмгече Пашашт дене чапланат Марий Турек посёлкышто районым ыштымылан 100 ий темме лӱмгечым палемденыт. Марий Турек район – Марий Эл Республикын ик эн сылне, ӧрыктарыше вершӧран кундемже. Тыште руш, марий, татар, удмурт-влак келшен, ваш умылен да полшен илат. Тений нуно районыштым ыштымылан шӱдӧ ий теммым палемдат. Тиде кечын Марий Турек посёлкыш, манмыла, калык шыҥ-шыҥ погынен. Нуно да уна-влак творческий коллективлан муро ден куштымашыштым аклен кертыныт. Россий Федерацийын сенаторжо, Федераций Советын обороно да безопасность комитет председательын икымше алмаштышыже С.Мартынов, Марий Эл Республик правительстве председательын икымше алмаштышыже М.Васютин, Марий Эл Республикын образований да науко министрже Л.Ревуцкая ял шотан илем-влакын погымо, чумырымо кумдыкыштым, сурт-печыштым онченыт. Нуно марий, удмурт да татар тӱвыра дене палыме лийыныт, тӱрлӧ кочкышым тамлен онченыт. Пайрем эртыме жапыште С.Мартынов районышто илыше-влакым пайрем дене саламлен да палемден: курымаш лӱмгече – кӧ тиде мландыште шочын, тудын дене пӱрымашыжым кылден, тыштак ила да пашам ышта – тудын пайремже. «Марий Турек район историй ден тӱвыралан поян. Район ялозанлыкыште, перерабатыватлыше промышленностьышто шумо кӱкшыт дене кугешнен кертеш. Шочмо мланде эшеат пеледалтше манын, районышто илыше-влак кумылын тыршат» – палемден сенатор. Шӱдӧ ияш лӱмгече у тӱҥалтышлан, поснак экотуризмлан, сай ошкылым ышташ корным почеш. Тиде кечынак Марий Турек посёлкылан 325 ий темме кечым пайремленыт. Пайремыште ялозанлыкыште сай кӱкшытыш шушо предприятий, ончылъеҥ-влакым палемденыт. Тыгак тӱрлӧ таҥасымашлаште, конкурслаште сеҥыше-влакым саламленыт, пӧлекым кучыктеныт. В.Смоленцев Снимкыште: кинде-шинчал дене вашлиймаш. Марий Турек район администрацийын фотожо

Ял пайрем Иктыш чумыра, ӱшаным шочыкта Кодшо шуматкечын, 13 июльышто, Кужэҥер район Эҥыжсолаште ял пайрем эртен. Тыгай пайрем тиде ялыште вич ий ончыч лийын ыле. Тидын деч вара ялыште вашталтышат лийын, калыкат утларак улан да келшен ила. Шуко калык погынен ыле. Ятыр саламлымаш, сай тыланымаш йоҥгалтын. Ялыште ойыртемалтше, эн кугу ийготан, эн самырык еҥ, шуко ий дене келшен илыше, самырык еш, сурт-печым эн сайын кучышо оза, тыгак пайремым эртараш полшышо спонсор-влакым саламлышт, тауштышт. Погынышо, уна-влакым тутло кочкыш вучен. Концерт программат оҥай ыле. Шарнаш кодшо тӱшка фотом ыштыме. В.Смоленцев Авторын фотожо.

ТЕЛЕФОНЫМ ТЕМДЫШТ ШИНЧАШ ЖАПШЕ УКЕ Кызыт шагал огыл еҥ самырык тукымым утларак жапым гаджет дене эртарымыжлан, сурт сомылкам кумылдымын шуктымыжлан, ончыкылык илыш нерген азапланыдымыжлан шылтала веле огыл, эсогыл вурса! Но йырым-йыр тӱткынрак ончалаш гын, чылт тыгежак огыл: республикыштына шкем чыла велымат тергыше да вияҥдыше ӱдыр-рвезе-шамыч эше ситышынак улыт! Мутем – Звенигово район Красногорский посёлкысо 2-шо №-ан школын 6-шо классышкыже вончышо Елизавета Запевалова нерген. Маргарита ИВАНОВА М.Иванован фотожо/ "Марий Эл" увер агентстве

Сай пашалан – сай ак Чебоксарыште «Русь мастеровая. Ремесленный край» всероссийский конкурс иктешлалтын. Тудо кажне ийын ты республикын кечыж вашеш эртаралтеш да уло элна гыч кидмастар-влакым чумыра. Тенийысыже Еш да Экологий тӱвыра идалыклан пӧлеклалтын. Кидмастар-влак шке пашаштышт регионысо калыкын йӱлажым ончыктышаш ыльыч. Тушко Российын 16 регионжо гыч 41 кидмастар миен. Марий Эл гыч кок конкурсант ушнен. Иктыже – Курыкмарий районысо Йоласал ремесла пӧртын пашаеҥже,ӱштым ыштыше кидмастар Клавдия Иванова. Пытартыш жапыште тудо пӧръеҥ ӱштымат ышташ тӱҥалын. Конкурс деч ончыч порсын гыч марий тӱран галстукым лӱмын ышташ тунемын. Ончылгоч палемдыме условий почеш, кидмастар-влак 8 шагат жапыште кажныже шкенжын номинацийыштыже усталыкшым ончыктышаш улмаш. Марий Эл гыч вес участнице – Оршанке районысо Тошто Крешын ремесла портыштӧ марий вургем студийым вуйлатыше Снежана Гаврилова. Тудо «Тӱрлымаш» номинацийыште шке усталыкшым ончыктен да икымше верым сеҥен налын. А Клавдия Иванова диплом дене палемдалтын.

Вате-марийын – 16 йоча! Волжский район Пӧртанур ял гыч Наталия Васильева «Героиня-ава» чап лӱм дене палемдалтын. Тидын нерген Россий президент Владимир Путин шукерте огыл указыш кидпалым пыштен. Вате-марий Васильевмытын ешыштышт чылаже 16 икшыве кушкеш. Нунын кокла гыч 11 – шкеныштын, 5 – ашнаш налме. Молан нуным налыныт? Тиде кузе лийын? Шуко шочшан еш кузе ила? Тиде да моло нергенат Наталия Васильева дене мутланышна. Любовь Камалетдинова мутланен Фотом еш альбом гыч налме https://газетамарийэл.рф/vate-marijyn-16-jocha/

Верысе кучемыште «Сай пашам аклен моштыман», – манеш Кужэҥер район Йӱледӱр ял шотан администраций вуйлатыше Т.Чиркова. Пытартыш жапыште тиде ял шотан илемыште шагал огыл сай вашталтыш лийын. Калыкын илыме условийжым куштылемдаш кугыжанышат чот полша, тыгодым национальный проект-влаклан эҥерта. Тидын да моло нерген каласкалаш газет пашаеҥ В.Смоленцев ял администраций вуйлатыше Т.Чиркова деч йодын. – Татьяна Николаевна, Йӱледӱр селам ончалатат, тудо чот вашталтын. Ончычсо черке олмышто чапле у оралте кушкын шогалын, тудын той ыресше мӱндыркӧ волгалтеш. Села урем корныш чапле асфальтым пыштыме. Ынде йолын коштшо-влаклан тротуарым ыштыме, уремым волгалтараш келыштарыме меҥге-влакым шогалтылме. Чыла тидыже калык верч ышталтеш, туге? – Чынак, мемнан кундемысе калыклан илашыже куштылгырак лийын. Руш Кугунур села гыч Кугу Лаждӱр марте шуйналтше 12 километр корныш у асфальтым шарыме. Тиде «Лӱдыкшыдымӧ да сай качестван автомашина корно» национальный проект почеш ышталтеш. Кугу Лаждӱрыштӧ кӱварым тӱрыс ачалышт. Тиде проектышкак Йӱледӱр селан Коммунистический уремжат пурен. Тудын кужытшо 1,5 километрым эрта. Тыште светофорым шогалтыме, сандене йолын коштшо-влаклан лӱдыкшӧ огыл. Тений урем кок могырыш йолын коштшо-влаклан тротуарым ыштат. Кызыт бордюрым пыштыме, тыгыде кӱм оптымо. Пычкемыш жапыште уремым волгалтараш меҥге-влакым шогалтылме, тушко светильникым сакалат. Такшым светильник-влак ончычшат лийыныт, но ынде чылажымат уэмдат. Тыште чумыр пашам июльышто мучашлышаш улыт. – Йӱледӱр села гыч Купсола ял марте шуйналтше корнымат кӱшнӧ ойлымо нацпроект почешак ачалат? – Тиде корнат (кужытшо 6,5 километр) проект почеш тений ыштен шукталтшаш. Ныл километр кужытышто тошто асфальтым кораҥдат, тудын олмеш уым шарат. А умбакыже тыгыде кӱм шарат. Вет Йывансола ялыш шушаш лишан асфальтше кызытат уке. Район вуйлатыше Сергей Михеев дене Купсола ялыште школ автобуслан савырнашыже кумдыкым келыштарыме йодыш рашемдалтеш. Эше тыштак, автобус шогалме верыште, тунемше-влаклан йӱран-луман годым вучаш павильоным ыштыме йодышат каҥашалтеш. – Кызыт Йӱледӱр села воктене Лаж эҥер гоч шуйналтше кӱварым ачалаш тӱҥалме. Тудым кунам шуктат? – Тиде кӱварым «Мостремстрой» ГУКП-н пашаеҥже-влак ачалат. Кӱварын ик могыржым ачалыме, но ик жаплан паша шогалын ыле. Вет кӱварым чоҥышо да ачалыше организаций эше Марий Турек районышто пашам шукта. Нине пашаеҥ-влакак кодшо ийын Кугу Лаждӱрыштӧ кӱварым ачалышт, палемдыме жапыште ыштен шуктышт. Тыштат тыгак жапыштыже да сай качестве дене шуктат манын ӱшан уло. Чыла пашам мучашлымек, Йывансола велыш чапле кӱвар гоч кудалаш лиеш. – Моло ялысе корным шотышто кучымо паша кузерак шукталтеш? – Шукерте огыл районышто сессий эртыш, тушто тиде йодышымат ончымо, корно фонд лимитым шеледыме. Ме кажне яллан тыгыде кӱм ойырена, тудым эн уда корно кумдыкыш шарена. Тыге ий еда ышталтеш. Тидлан ял калык таум ойла. Такшым яллаште корным ачалыме йодышым эреак шинча ончылно кучаш тыршена. – Тендан илем кундемыште Эҥыжсола кугу ялыште пӱртӱс газым шукертсек вучат. Кунам вучен шуктат? – Ала-кузе тиде ял ӧрдыжеш кодо. Эше Кӱшыл Регежыште газ уке. «Газпором газраспределение Йошкар-Ола» ООО гыч серышат толын ыле. Тушто районышто эн ончыч газым Эҥыжсолашке да Топкавлак кундемысе Шинурыш пуртымо нерген ойлалтеш. Ме Эҥыжсола ялыш тенияк газ миен шуэш манын ӱшанышна. Догазификаций программе дене Руш Лаждӱр ялыш (тушто Яндимировмыт ик еш ила) газ пуртымо йодышым рашемдыме. – Колынам, Ӱлыл Регеж ял лишнысе плотина воктене йӱштылмӧ верым келыштарыме. Тудын дене калык пайдалана? – Тиде йодышымат ме ӧрдыжеш коден огынал. Индивидуальный ик предприниматель дене тений майыште Ӱлыл Регеж плотина воктене йӱштылмӧ йӧнан верым ышташ кутырен келшыме ыле. Тудо чылажымат палемдыме семынак ыштен шуктыш. Леведышан беседкым ыштыме, ӱстел, теҥгыл-влакым, вургемым кудашаш да чияш верым келыштарыме, шӱкшакым погаш йоҥгытым шындыме, туалет лийын, указательым возыман плакат-влакым сакалаш профиль дене каркасым йӧнештарыме. Ик арня гыч миен ончална – шукыжым сӱмырен пытарыме ыле, ӱстембалым зажигалке ала шырпе дене йӱлалтен когартеныт. Тышке канаш эсогыл пошкудо Шернур район гычат толыт. Мый ӧрам: чылажымат канаш толшо-влаклан йӧнан лийже манын ышталтеш, но теве кузе аклат самырык-влак мемнан тыршымынам! Вет чыла тидым ышташ окса кӱлын, роскот ышталтын. Варажым верысе рвезе-влак чыла тидым уэш ачаленыт. Снимкыште: Т.Чиркова. Авторын фотожо.

Доктор Антонов деке – эре калык Южо еҥ, шкенжым кычал мумешке, иктаж лу профессийым вашталтен шукта гын, весе ик пашам изинек ойырен налын мошта да вара тудлан эреак шӱман кодеш. Зоя Александровна ден Николай Андреевич Антоновмытын Волжск ола гыч Руш Шайра ялыш ешге илаш куснымышт годым Серёжалан латкок ий, Лариса шӱжаржылан кандаш ий улмаш. Авашт страховой агентлан тыршен, ачашт чодыра орол лийын. Сотнур кыдалаш школышто кандаш классым пытарымек, Сергей Йошкар-Ола медицинский училищын фельдшер-влакым ямдылыше отделенийышкыже тунемаш пурен. Вара рвезым Совет армий радамыш налыныт, кок ий Чита областьыште, Домна станций пелен улшо воинский частьыште служитлен. 1988 ийыште мӧҥгыш пӧртылмеке, Озаҥ оласе медицинский институтышто шинчымашым погаш тӱҥалын, 1994 ийыште лечебный факультетыште тунеммыж нерген дипломым налын. Волжск олаште «Вашке полыш» службын икымше отделенийыште пашам ыштен, тылеч вара Морко район Кужерысе участковый больницым вуйлаташ ӱшаненыт. Эмлыме пашаште чолгалыкым ончыктымыжым ужын, Морко район рӱдӧ больницысе тӱҥ врачын организаций да методике паша шотышто полышкалышыжлан налыныт. 2000 ий гыч таче кече марте Сергей Николаевич Антонов Волжский районысо Сотнур участковый больницым вуйлата. 2021 ийыште «Марий Эл Республикын сулло пашаеҥже» званийым пуэныт. Чапкагаз дене ятыр гана палемденыт. Ятыр ий ты пашаште ыштен, куну опытым поген. Шке шинчымашыжымат ий еда пойдараш тыршен. Доктор Антонов деке – эре калык. Больницыште ончыч кудло койко-вер лийын гын, кызыт кумло веле кодын. Коллектив тыште ӱшанле, эҥерташ йӧрале. Эмлат. Пукшат тамлын. Сергей Николаевич кеч-кӧмат кеч-кунамат колышт налаш, умылаш ямде, психологий шинчымашыже келге. Марла яндарын мутлана. Шуко книгам лудеш. Пытартыш ийлаште эмлалташ толшо-влак тӱҥ шотышто кугу ийготан улыт. Нунылан вниманий утларак кӱлеш. Эмлалтын, паремын, мӧҥгышкышт кайыме годым ойлымо таумутышт мом шога! Йӧсланен толшо еҥын йол ӱмбаке шогалмыже, куаныше чурийже – кажне врачлан эн шерге тат. Нуно вет идалыкыште але адак тышкак кияш толыт. Ты учрежденийыш уло Волжский районысо калык тӧрланаш толеш. Антоновлан пластический хирургат лияш пернен. Шкет кодын илыше-влаклан Сотнур эмлыме вер нимучашдыме порылык кумылым ончыкта. Интернат-пӧртыш наҥгайыме деч ончыч тӱрыс документ-влакым ыштен шуктымешке тыштак ашненыт. Эмлыме пӧрт пелен «Вашке полыш» службо верланен. Тиде пеш сай йӧн, кунам ола гыч огыл, а Сотнур гыч ялыш машина кудал мия, фельдшерым намия. Антонов кеч-могай жапыштат стационарыш корным куча. Мӧҥгыштыжат шоҥго ача-аважым шкетынак онча. Ялысе врачлан сурт кокласе сомыл ятыр логалеш. Тиддеч посна, яра жапше лекмеке, Сергей Николаевич «Шайра» фольклорный ансамбльыш вашка. Эн ончычшо тӱмырым кырен, ынде шиялтыш денат семым лукташ тунем шуын, шӱвыр декат кумылан, шукерте огыл шӱдӧ ияш гармоньым кычал муын конден. Тудым тӧрлен, ачален, гармоньын мотор семжым колышташ шке семынак тунем шуктен. Айдемыже вет моткоч тыматле койышан. Кеч-могай йодышым пу – кораҥ ок кай, тичмашын вашешташ тырша. Стационарышке УЗИ аппаратым кондымеке, Антонов тиде оборудованийым шкежак кучылташ тунемын. Вес амбулаторийышкат приёмым эртараш миен лектеш. Мастарлыкын мучашыже уке. Тыршет гын, чылажат лиеш. Маргарита УШАКОВА, Россий журналист ушемын еҥже Фотом еш альбом гыч налме

Чолгалык Шочшо пиалан – ава-ава куанат Еш, йӧратымаш да ӱшанле улмо кечын республикыштына ойыртемалтше еш-влакым саламлышт. Нунын радамыште Кужэҥер район Токтайбеляк села гыч Галина Александровна ден Борис Павлович Ибраевмыт улыт ыле. Нуно «Идалыкын ешыже» республиканский конкурсышто «ялысе еш» номинацийыште сеҥышыш лектыныт. Любовь Камалетдинова мутланен М.Скобелевын фотожо https://газетамарийэл.рф/shochsho-pialan-ava-ava-kuan..

Акрет жапым шарныктарыше клат Кужэҥер район Шорсола ял урем дене эртымына годым нарынче чия дене чиялтыме тошто клат шинчашкына перныш. Тудо торашке волгалтеш. Тиде клатым  ончалде, ты ял гыч огына кай манме шонымаш ушышко шыҥенак шинче. А вуй ӱмбалнына шем пыл овара, умбалне волгенче волгалтеш! Кугу йӱр лийшашым сӧра. Санденак тудын деч писынрак шылаш манын, ты клатын озаже-влак деке тӱкалтен пурышна. Пиалешна, нуно мӧҥгыштыштак лийыныт. Палыме лийна. Суртоза Владислав Анатольевич Дмитриев шке тукымжо, суртым чоҥымыж нерген каласкалаш тӱҥале.