Предыдущая публикация
Вайна 1812 года
па абодва бакі фронту.
"Што да бітваў паміж рускімі і французскімі войскамі, то продкі беларусаў бралі ўдзел у іх з абодвух бакоў. Адны служылі цару Аляксандру, іншыя — імператару Напалеону, а сяляне трымалі абарону ад марадзёраў з усіх бакоў. Менавіта таму мы не лічым тую далёкую вайну Айчыннай. Для нашых продкаў яна хутчэй была грамадзянскай.Трагедыяй было тое, што нашай моладзі давялося ваяваць адзін супраць аднаго ў войсках супернікаў. 90% усіх баявых дзеянняў у гэту вайну былі на тэрыторыі Беларусі." А. Тарас1807 год. Пасля перамогі Францыі ў франка-пруска-расійскай вайне 1806–1807 гг. і складання Тыльзіцкага міру, на польскіх землях Рэчы Паспалітай утварылася Варшаўскае герцагства (пратэктарат Напалеонаўскай Францыі), якое кіравалася хаўруснікам Напалеона каралём Саксоніі.Да Расіі паводле Тыльзіцкага міру пераходзіла Беластоцкая акруга, у выніку чаго ўсе этнічныя беларускія землі апынуліся ў складзе Расійскай імперыі.Вайна ў Паўночна-заходнім краі
Віленская, Гарадзенская, Мінская, Магілёўская, Віцебская губренііУ асяроддзі шляхты ў Паўночна-заходнім краі Расійскай імперыі — на землях ВКЛ — сам факт існавання Варшаўскага герцагства выклікаў надзею на адраджэнне Рэчы Паспалітай. Аднак буйных магнатаў не задавальняла адмена Напалеонам прыгоннага права. Яны лічылі, што былую дзяржаўнасць атрымаецца аднавіць пад пратэктаратам Расіі. Спробай ажыццявіць гэтую надзею стаў "план Агінскага (у 1810-12 гадах — давераная асоба Аляксандра I)" — праект стварэння Вялікага княства Літоўскага ў складзе Расійскай імперыі.[ Насельніцтва Паўночна-Заходняга краю і ў Еўропе, і ў Расіі часта называлася палякамі — шляхта (>10% насельніцтва) і гараджане мелі зносіны ў сваім асяроддзі на польскай мове, якая 100 гадоў была дзяржаўнай і на той момант з'яўлялася афіцыйнай мовай справавання (гл. мапу Рыціха, 1875 і ліст М. Агінскага — пра "восем мільёнаў палякаў" Паўночна-Заходніх губерняў).У "Геаграфічным атласе Расійскай імперыі, Царства Польскага і Вялікага княства Фінляндскага" 1821 года надпісы на мапах губерняў Паўночна-Заходняга краю дубляваліся на польскай. Эстляндскай і Ліфляндскай — на нямецкай. Астатняй Расіі — на французскай. ]10 (22) чэрвеня 1812 г. Францыя абвясціла Расіі вайну. У ноч на 12 (24) чэрвеня напалеонаўскія войскі пачалі перапраўляцца праз раку Нёман у раёне Коўна.16 (28) чэрвеня войска Напалеона без бою занялі Вільню. Імператар падаў права першым уступіць у горад палку ўланаш пад камандаваннем князя Дамініка Радзівіла — уладальніка нясвіжскай ардынацыі.Напярэдадні вайны Расійская імперыя праводзіць мабілізацыю — спачатку двух, а потым аднаго чалавека з 500 жыхароў. З 8 млн. жыхароў Паўночна-Заходняга краю мабілізавана каля 200 тыс. чал. Дарэчы — і прыгоннае права, і ваярскую павіннасць (25 гадоў) для сялян прынесла з сабой Расія. У Рэчы Паспалітай было кампутовае наёмнае войска, кольскасць якога рэгулявалася вырашэннямі сойма (паасобна для Кароны і Літвы).У рэгіёнах, занятых напалеонаўскімі войскамі, значная частка насельніцтва — многія магнаты, шляхта, гараджане — сустракала напалеонаўскае войска як вызольнікаў, бачачы ў іх сілу, здольную дапамагчы адрадзіць Вялікае княства Літоўскае ў складзе Рэчы Паспалітай. Уніяцкая і каталіцкая царквы разлічвалі аднавіць вядучае становішча ў грамадстве (77% насельніцтва супраць 6,5% праваслаўных).Напалеон выканаў сваё абяцанне: было абвешчана ВКЛ, створаны часовы ўрад, свая паліцыя, жандармерыя, войска. Сяляне ўступалі ў іх ахвотна — калі ў царскую армію рэкрутаў бралі сілком і на 25 гадоў, то ў войска ВКл ішлі самахоццю і на 6 гадоў, за добрае забеспячэнне.Агульная колькаць узброеных сіл ВКЛ, што адраджалася пад пратэкцыяй Напалеона, дасягнула да 1 лістапада 1812 года прыкладна 21 тысячы чалавек. Гэта 5 пяхотных палкоў (да 10 тыс. чалавек), 5 кавалерыйскіх палкоў і конная батарэя (5,2 тыс.), 3 егерскіх батальёна (2,4 тыс.), атрады нацыянальнай гвардыі (1,5 тыс.), жандарскія роты (каля 1850 чал.).Вынікі вайны для краю апынуліся сумнымі. Рэзка скараціўся гандаль, многія купцы страцілі сваю маёмасць. Рэзка зваліўся ўзровень жыцця. Толькі праз 20 гадоў пасля вайны была адноўлена даваенная колькасць насельніцтва.
Следующая публикация
Нет комментариев