Татар авылындагы фаҗига

Шул исемдәге документаль китапны мин әле узган гасыр азагында ук укып, бик тетрәнгән идем. Мансур Хафизованың " Трагедия в татарской деревне" дип аталган китабы 1999 елны Түбән Новгород шәһәрендә басылып чыкты, бер елдан Казанда аның татарчасы да дөнья күрде. Китапта Сергач өязенең Семочки ( Семеновская) татар авылында 1919 елны булган канлы вакыйгалар тасвирлана. Исеме русча булса да, ул саф татар-мишәр авылы. Бу якларда шактый гына татар авылларының атамасы русча, кайбер татарларның фамилияләре дә русча, бу узган гасырларда төбәктә булып узган көчләп чукындырулар нәтиҗәсе.
Кеше ышанмаслык хәл - 1919 елның 13-15 гыйнварында шушы Семочки авылында, бернинди судсыз- нисез, илледән артык ир- атны атып үтерәләр. Бу җинаять совет власте исеменнән эшләнә, имеш, Семочки авыл яшьләре кеше талап йөргән берничә коммунистны үтергән, шуңа җавап итеп, кораллы гаскәр китереп, авыл ирләрен кырып салалар. Имеш, авылда контрреволюцион көчләр совет властена каршы күтәрелгән, шуңа күрә, аларны бастырырга, юк итәргә кирәк, дигән карарга киләләр. Бу җәза операциясе белән Сергач өязе ЧК рәисе Н. И. Михельсон һәм өязенең хәрби комиссары М. Н. Санаев җитәкчелек итә, комиссия әгъзасы, "үз татарымыз" Ибраһим Алеев аларга бу җинаятьне тормышка ашырырга ярдәм итә. Төнлә авыл ирләрен кораллы конвой астында волость советы бинасына китерәләр, анда Михельсон һәм Санаев алардан формаль рәвештә сорау алган булып кылана, атып үтерергә дигән карарга киләләр һәм шунда ук үзләре атып та үтерәләр. Татарлардан бу канлы үч алуны тарихчы Мансур Хафизов менә ничек тасвирлый:
"... Чираттагы корбанны әле генә атылган кеше егылып төшкән шул ук канлы эскәмиягә утыртканнар. Палачлар муллалар белән аеруча рәхимсез мөгамәлә кылганнар: аларны, нинди яшьтә булуларына карамастан, прикладлар белән кыйнаганнар, чишендергәннәр һәм сөйләшеп тә тормастан атып үтергәннәр. Атар алдыннан һәлакәткә дучар ителгәннәрнең һәммәсеннән акчаларын, кыйммәтле әйберләрен: йөзек, сәгать, күзлек һәм башкаларны алганнар. Восстаниедә катнашучы дип исәпләнгәннәрнең күпчелеге 1919 елның 13 нән 14 гыйнвар төнендә атылган. 14 гыйнвар иртәсендә волсовет бинасы тирәсендә утыздан артык мәет күлмәк- ыштаннан гына аунап яткан. " ( Мансур Хафизов. Татар авылындагы фаҗига. - Казан. 2000,50 б.)
Үтерү һәм талаулар икенче көнне дә дәвам итә, үтерелгәннәрнең гаиләләреннән зур суммада штрафлар таләп итәләр, авыл халкын кычкыртып талыйлар, авыру картларны мич башларыннан өстерәп төшереп, атып үтерәләр. Мәетләрне, ботларыннан сөйрәп, Семочки һәм Пашат авыллары арасындагы Бүре чокырына китереп ташлыйлар һәм шунда күмәләр. Кабер казучы татарларның да кайберләрен шунда ук атып үтерәләр...
Бу канлы вакыйгалар турында хәбәр Түбән Новгородка кадәр барып җитә, губернаның татар бүлеге бу җинаятьне тикшерүне таләп итә. Нәтиҗәдә, Михельсон һәм Санаевны трибуналга тапшыралар, әмма суд булмый кала, амнистиягә эләктеләр, дигән ялган сәбәп белән, аларны азат итәләр. Тик Аллаһның җәзасы аларны барыбер куып җитә, 1937 елда Михельсон белән Санаевны, халык дошманы, дип, үз бандит режимы атып үтерә. Ә татарларны аттыруда башлап йөргән, җиң сызганып җинаятьчеләргә ярдәм иткән Ибраһим Алеев 1922 елда үлә, әмма халык аны зиратка күмдерми, мәетен билгесез чокырга илтеп тыгалар...
Халык бу канлы вакыйганы онытмый, золым корбаннары каберлеген әйләндереп ала, йөз ел буе бирегә килеп дога кыла. Фаҗиганең йөз еллыгына Шәһидләр каберлегенә Семочкидан гына түгел, бөтен тирә- күрше авыллардан, бөтен өлкәдән кешеләр җыела. Хәзер биредә тулы бер комплекс барлыкка килгән, агачлар утыртылган, бу урын туристлар маршрутына да кертелгән. Әйткәнемчә, татар авылындагы канлы фаҗига турында документаль китаплар язылган, телевизион тапшырулар эшләнгән, өйрәнүләр һаман дәвам итә.
Мин үзем дә күптән монда килергә, бу теманы өйрәнергә уйлап йөри идем, ниһаять, бу көздә ниятем тормышка ашты. Шушы төбәк тарихчылары белән бергә без Шәһидләр каберлегендә булдык, золым корбаннары рухына Коръән укып, дога кылдык, бу явызлыкларның яңадан кабатланмавын теләдек.
Кара мәрмәр ташка моннан 104 ел элек атып үтерелгән 51 татарның исеме уеп язылган. Муллалар, укытучылар, укучылар, морзалар, зыялылар, гади авыл халкы... 80 яшьтән 15 яшькә кадәр... Җинаятьчел режим тарафыннан юк ителгән татарлар... Раббым, аларның рухларын шат кыл, яткан җирләрен нурлы кыл!
Фәүзия Бәйрәмова,
язучы, тарих фәннәре кандидаты.
16.11.23.
Түбән Новгород өлкәсе.

Сергачта татар эзләре...

Түбән Новгород өлкәсендә татар- мишәр тарихын өйрәнүебез дәвам итә. Бу көннәрдә без ирем Хөсәен Аймалетдин белән кабат Сергачның үзендә, аның янәшәсендәге Кучкай Пужары ( Кочко- Пожар, Татар Пужары) авылында һәм Семочкида булдык. Сергач элек- электән урыс шәһәре буларак билгеле. Күпләребез Сергачны Казан белән Мәскәү арасындагы тимер юл станциясе буларак кына белә, әмма монда да тарих бар, һәм ул татарлар белән дә бәйле. 1376 елны бу якларны туздырып, Мамай явы уза, аның максаты - Алтын Урда җирләрен урыслардан саклап калу була. 1377 елның 1 августында, Сергачтан ерак түгел Пьяна елгасы буенда булган канкойгыч урыс- татар сугышы да тарихта теркәлеп калган. Ул вакытта Күк Урда ханы Гарәпшаһ бу төбәктә татар җирләрен кире кайтару өчен сугыша, урысларны җиңә. Тарихтан билгеле булганча, Алтын Урда ханы Туктамыш та 1382 елда Мәскәүгә Сергач аша узган, бу вакыйга урыс елъязмаларында теркәлеп калган. Ясак түләмәгән өчен, ул вакытта Туктамыш хан Мәскәүне ала һәм яндыра. Шунысын да искә алырга кирәк, ул чакта Нижгар төбәге Алтын Урда дәүләтенә буйсына, аңа ясак түли, урыс князьларына биләмәләре белән идарә итү өчен ярлыкны татар ханнары бирә. Дөрес, соңрак урыслар да Казан өстенә, Татар Иленә шушы җирләр аша үтеп килгәннәр, Сергач төбәге аша ике якка да яулар агылган... Бу җирләрнең һәр карышы урыс- татар каны белән сугарылган.
Сергач тарихта тагы нәрсәсе белән билгеле? Казан алынганнан соң, бу төбәк сөрген, каторга ролен үти, кол ителгән халыкны, әсирләрне Себергә түгел, бирегә сөрәләр, алар арасында татарлар да күп була. Алар урман яндырып, поташ эшләгәннәр, бу бик авыр, сәламәтлеккә гаять зарарлы физик хезмәт булган, чималны пыяла ясау өчен Европага озатканнар. Россиядәге поташның 56 процентын Сергачта каторжаннар һәм крепостной крестьяннар ясаган, анда дистә меңгә якын кеше хезмәт куйган. Монда үлем- җитемнәр дә искиткеч күп булган.
Узган заманнарда Сергач тагы нәрсәсе белән дан казанган соң? Аю биетүчеләре белән. Әйе, бу төбәктә урысы да, татары да аюны кулга ияләндергән, биергә, мәйданнарда чыгыш ясарга өйрәткән, бу аюлар белән хәтта чит илләрдә дә чыгыш ясаганнар. Сергачта хәтта меңнән артык аюны, кулларына тәпәчләр тоттырып, хәрби парад та уздырганнар. Моны күргән француз әсирләре әйткән имеш, без бу илне җиңә алмыйбыз, анда хәтта аюлар да сугышка әзерләнә, дигән. Аю биетүчеләр татар авылларында да булган, бу хакта хәтирәләр Яндовище авылында әле дә саклана... Шулай ук Андреевка ( Метеравыл), Грибан, Камка, Пица ( Печә) , Шубино ( Шубиле) һәм башка татар- мишәр авылларында да аю үрчетүчеләр яшәгән.1860 елларда исә бу һөнәр тыелган. Печәгә аерым тукталасым килә, чөнки анда Касыйм ханлыгыннан күчкән себер татарлары да яшәгән. Себер татарлары өчен аю - урман хуҗасы, аларга иң якын, тотем, изгеләштергән хайван. Һәм Себердән - Касыймга, Касыймнан Печәгә күчкәч тә, себер татарлары аюга карата кешелекле мөнәсәбәтләрен саклап калалар, Нижгар төбәгендә дә аюны кулга ияләндерәләр. Моңа галимнәр дә игътибар иткән, алар Пица- Печә турында болай дип яза:
"Жители деревни издавна занимались медвежьим промыслом. " (С.Б.Сенюткин, У. Ю. Идрисов, О. Н. Сенюткина, Ю. Н. Гусева. История исламских общин Нижегородской области. - Нижний Новгород, 1998, стр. 276.)
Бу яклардагы аю үрчетү, аюны кулга ияләндерү, аны биергә өйрәтү дә нәкъ менә себер татарлары яшәгән Пица- Печә авылында барлыкка килгән булырга мөмкин, чөнки башка төбәкләрдә бу һөнәр юк.
Сергачның төбәк тарихын өйрәнү музеенда болар турында азмы-күпме материал бар, без алар белән дә таныштык. Сергач тагы биредә шагыйрь Александр Пушкин булуы белән дә данлыклы, бу тарихи вакыйга 1830 елның көзендә була, Пушкин бирегә ике тапкыр килә. Александр Сергеевичның нәсел утары Болдино да Сергачтан әллә ни ерак түгел. Сергач зиратында Пушкинның туганнары, фамилиядәшләре җирләнгәнен дә әйтеп үтәргә кирәк. Сергач шулай ук язучы- демократ Добролюбов нәселе белән дә билгеле, алар Пушкин белән дә туганлашалар.
Әйе, Сергачның төбәк тарихын өйрәнү музеенда биредә берничә көн булып киткән композитор Сергей Рахманинов турында да, Пушкин, Добролюбов хакында да мәгълүмат шактый, әмма татар шәхесләре турында берни дә юк. Югыйсә, шушы районга кергән Печә авылында танылган дин әһеле, Тверь шәһәре мулласы, хәрби ахун, репрессия корбаны Хөсәен Сәет Борһан да туып үскән бит! Печә ( Пица) авылы үзе дә бик тарихи авыл, анда 17 гасырда Касыймнан Фатыйма Солтан ханбикә үзенең нәсел дәвамчыларын кайтарып куйган, анда Себернең соңгы ханы Күчемнең оныклары, Чыңгыз хан нәселе яшәгән. Әмма болар берсе дә музейда чагылыш тапмаган. Дөрес, биредә татарга бер киштә биргәннәр, анда читек- кәвешләребезне, комганнарыбызны куйганнар, янында татар кызы сынын да бастырып куйганнар. Әмма бу музейда татарлар турында күбрәк беләсе килгән иде. Сергач районына җиде татар авылы керә бит, аларда өч меңнән артык кеше яши. Кызганычка каршы, Сергач музеенда татарларның бүгенге тормышы, аннан чыккан танылган шәхесләр турында да мәгълүмат юк. Репрессиягә багышланган махсус бүлек булмау да төбәк турында тулы мәгълүмат алуны кыенлаштыра, югыйсә биредә һәр авылда бөтен дин әһелләрен, урысын- татарын юк иткәннәр бит!
Әйткәнебезчә, Сергач - борынгы урыс шәһәре, анда егерме меңләп кеше яши, татарлар да бар, әмма мәчетләре юк. Шуңа карамастан, Сергачта татарларның акыл үзәге урнашкан, дип әйтер идем. Түбән Новгород өлкәсе татарларының " Туган як" газетасы редакциясе Сергачта, анда тирә- як мишәр авылларыннан җыелган татар зыялылары эшли. Газета менә инде утыз ел шушы тирәдә милли оя булып урнашкан мишәр- татар авылларына хезмәт итә, төбәктә татар телен саклап тора. "Туган як" ның мөхәррире - янәшәдәге Кочко- Пожар авылыннан Олег Әндәрҗанов, талантлы хезмәткәрләрнең дә күбесе шул авылдан, алар барысы да татарчаны яхшы беләләр. Данлыклы " Татар радиосы" да Сергачта эшләп ята, ул көне- төне бөтен төбәккә татарча сөйләп, җырлап тора, аның җитәкчесе - Фәрит Аймалетдинов.
Сергачта тагы ниләр бар? Туксан гектар мәйданны биләп алган, ташландык чокырга утыртылган диндропарк бар, әйтерсең лә бөтен дөньяның агач- куаклары үзләре монда килеп баскан... Совет заманында утыртылган бу агачлар инде урман булып шаулый, халыкның ял итү урынына әйләнгән. Ә узган гасырлардагы кара урманнар юк инде биредә, аларны теге вакытларда поташка һәм караблар өчен кисеп бетергәннәр, биредәге татар авылларын лашманчылык белән дә изгәннәр. Кара урманнары булмагач, бии торган аюлары да юк инде, алар бары тик Сергач музеенда гына сакланып калган...
Биредә урыс- татар чиген Пьяна елгасы билгели, аның сул ягында - урыс Сергачы, уң ягында - Татар Пужары авылы. Сергачка кергәндә - тәре, татар авылына кергәндә, күпер төбендә үк, айлы татар тамгасы тора. Биредә һәр татар авылы башына менә шундый айлы тамгалар куелган, алар монда кем хуҗа икәнлеген бөтен дөньяга хәбәр итеп торалар. Пьяна елгасының уң ягында тарихи Татар- Кыпчак даласы башлана, элек ул Дикое поле, дип аталган, ил- җирләр өчен канлы бәрелешләр шушында барган. Бу даланың бер өлеше хәзер дәүләт тарафыннан табигать тыюлыгы буларак саклана, аны галимнәр өйрәнә, татар бабаларыбыз ат чаптырган, чатыр корган урыннарда хәзер халкыбыз ял итә...
Кочко-Пожар - Татар Пужары - зур мишәр авылы, аңа 1611 елда Кучкай морза Сабаев нигез салган, безнең фикеребезчә, авыл тагы да борынгырак булырга мөмкин. Сабай исеме татарларда да, эрзя халкында да бар, Россиядә Сабай атамалы биш татар авылы билгеле, шуның өчесен Башкортстанда, Нижгар якларыннан күчкән мишәрләр нигезләгән, берсе Мордовиядә, берсе минем туган авылым Сабай, Татарстанда. Кучкай Пужарында да заманында төрле яктан җыелган йомышлы татар- мишәрләр яшәгән, Әстерхан якларыннан килеп урнашучылар да булган. Шуңа күрә авыл халкының гореф- гадәтләре, холкы, йөз- кыяфәтләре дә төрле. Тарихчыларның язуынча, узган гасырларда әле биредә кымыз ясаучылар һәм калмык- нугай чәе эчүчеләр дә булган. Заманында ике мәчет эшләп торган, авылда хәзер дә моннан утыз ел элек салынган бик зур,мәгърур мәчет бар.
Бу авыл совет чорында да югалып калмый, татарның милли үзәгенә әйләнә. 1929 елда өлкәдә хәтта Татар районы да төзелә, аның үзәге Татар Пужарында була, районга тирә- яктагы 28 татар авылы керә. Соңрак район үзәген Уразавылга күчереләр һәм Татар исемен алып ташлап, Кызыл Октябрьгә әйләндерәләр. Район үзәге бетерелгәч тә, Кучкай Пужары әле тиз генә бирешми, биредә 1932 елдан 1950 елга кадәр Татар педагогия училищесы эшләп килә, аны ике меңнән артык кеше тәмалый. Татар педучилищесын тәмамлаучылар арасында җырчы Рәшит Ваһапов, тарихчылар Умәр Билялов, Галимҗан Орлов, Мансур Хафизов, Чыңгыз Азизов кебек шәхесләр була. Ни кызганыч, заманында татар педучилищесы булган авылда бүген хәтта мәктәп тә юк, утызлап баланы күршедәге Урыс Пужарына йөртәләр...
Соңгы тукталышыбыз - Семочки ( Семеновски) авылы мәчетендә һәм Пашат авылы белән ике арадагы Шәһитләр зиратында булды, золым корбаннары рухына дога кылдык. Тарихтан билгеле булганча, 1919 елның салкын гыйнварында Семочки авылында илледән артык татарны, совет хөкүмәтенә каршы, дип, судсыз нисез атып үтерәләр һәм ике арадагы Бүре чокырына китереп ташлыйлар. Җәза операциясе белән Сергачтан килгән өяз ЧК рәисе Н. Михельсон һәм өязнең хәрби комиссары М. Санаев җитәкчелек итә. Дөрес, 1937 елда аларның үзләрен дә, халык дошманы, дип атып үтерәләр. Сергач төбәгенең һәр карышы тагы урыс- татар каны белән сугарыла...
Совет чорында бу теманы артык куертмыйлар, күтәрмиләр, дөресен әйтмиләр, киресенчә, аларны мыскыл итәләр,имеш, анда контрлар, "черносотенецлар", дошманнар ята. Әмма халык Шәһитләр каберлеген бервакыт та онытмый, кача- поса барып булса анда, анда догасын кыла, әрвахларны үзенчә искә ала, сәдакасын бирә. Һәм илдә үзгәртеп корулар башлангач, 1999 елда бу урында шәһитләрне искә алу Мемориалы төзелә, аны Мәскәүдә яшәүче танылган эшмәкәр Фаиз Гыйльманов төзетә, соңрак атып үтерелгәннәрнең исемнәрен гранитка уеп язып, истәлек ташы куялар. Атылганнар арасында минем ирем Хөсәеннең дә ике туганы, Пашаттан Юнис мулланың уллары Исхак һәм Шәрипҗан Юнисовлар да булган. Исхак шушы каберлектә ята, ә Шәрипҗан үлеп өлгермәгән була, мәетләр арасыннан шуышып чыгып, кача, әмма юлда катып үлә...Изге Рамазан аеның беренче көнендә Шәһитләр каберлегендә иремнең туганнары өчен дә аерым дога кылдык...
Нижгар төбәгенең һәр карышында татар тарихы җәйрап ята, милләт фаҗигасе сулкылдый, үзенең өйрәнүчеләрен көтә... Сергач якларындагы бу тарихи күзәтүләрем шуның беренче адымнары булсын иде!
Фәүзия Бәйрәмова-Аймал,
язучы, тарих фәннәре кандидаты.
17.03.24.

Яндавишчада үткән мәгънәле көнебез...

Без бүген ирем Хөсәен белән җомга намазын Яндавишча авылы мәчетендә укыдык. Җомга вәгазе тел турында иде, Әнәс хәзрәт аны бик дәлилләп, йөрәкләргә үтеп керерлек итеп, саф татар телендә укыды. Коръән аятьләренә, хәдисләргә таянып, тормыштан мисаллар китереп сөйләгән вәгазе өчен Әнәс хәзрәткә Аллаһның рәхмәтләре булсын! Җомга намазыннан соң зурлап миңа да сүз бирделәр, мин дә телебез, динебез, милли тарихыбыз турында сөйләдем. Туган тел мәсьәләсе бүген иң кискен проблемаларның берсе булып тора. Инде күпчелек татарлар өч буында урыс телле - баласы, ата- анасы һәм әби- бабасы. Шуңа күрә телебезгә хәтта ана теле, туган тел, дигән атамалар да туры килеп бетми, чөнки алар инде урыс телле. Димәк, туган тел бары тик милләт теле генә була ала! Милләте нинди телдә сөйләшсә, кешенең туган теле дә шул була. Безнең милләтебез татар телле, димәк, туган телебез дә татар теле! Һәм һәр татар баласы аны кечкенәдән белергә тиеш.
Шул нисбәттән, киләсе җәйдә, Яндавишча мәчетендә уздырылачак ислам лагерында, Мәскәүдән кайткан урыс телле татар балаларын "Татарның алты хәрефе" проекты буенча укытырга теләгем барлыгын белдердем. Халык моңа бик теләп ризалашты, чөнки һәр йортта шушы хәл - оныклары татарча белми. Ә бу телсезлек фаҗигасен үзебез төзәтмәсәк, аны беркем дә читтән килеп үзгәртмәячәк. Авылда 9- еллык мәктәп тә бар, анда татар теле предмет буларак укытыла, диделәр. Анысына да сөендек, кирәк тапсалар, балаларга татар телен тизләтелгән алым белән өйрәтүне анда да оештыра алабыз...
Яндавишча мәчетенә җыелган ир- атларга мин төбәктәге мишәр- татар тарихы буенча да мәгълүмат бирдем. Нижгар төбәге Явыз Иван яуларын да, көчләп чукындыруларны да, Степан Разин, Емельян Пугачев баш күтәрүләрен дә күргән, бу яктагы мишәр- татарлар гасырлар буе дин иреге һәм үз хокуклары өчен көрәшкәннәр. Әйе, татарлар арасында яшәп, татар булып калырга җиңелрәктер, ә менә син болар кебек урыс арасында яшәп, татар булып сакланып кара! Тарихның бөтен каршылыкларына һәм авырлыкларга карамастан, Нижгар мишәрләре үз туган туфракларында татар буларак сакланып калганнар, хәзерге заманда бу да зур батырлык инде! Татар- мишәр тарихы буенча Яндавишчада аерым очрашу уздырырга килештек, чөнки мондый зур тарихны бер очрашуда гына сөйләп бетерү мөмкин түгел!
Безнең бу авылда инде өченче тапкыр булуыбыз, аның тарихын да шактый яхшы беләбез. Яндавишчага 17 гасыр башында нигез салынган, дисәләр дә, ул тагы да борынгырак булырга тиеш. Заманында бу авылда биш меңләп кеше яшәгән, биш мәчет эшләп торган. Монда да көчләп чукындырулар булган, әмма законнар бераз йомшару белән, халык яңадан ислам диненә кайтып беткән. Авылда 1782 елда салынган борынгы мәчет саклана, ул беркайчан да ябылмаган, хәзер дә анда җәйләрен дини дәресләр оештырыла. Хәзерге яңа мәчеттә биш вакыт намаз укыла, җомга намазларына 15-20 кеше йөри. Авылда, әлбәттә, кеше саны нык кимегән, әйтик, 1930 елда Яндавишчада 4206 кеше яшәгән, 2015 елда - 447, ун тапкыр кимегән! Мондагы татар- мишәрләрне, нигездә, Мәскәү "йоткан", халыкның күпчелеге шунда яши, әмма алар туган авылларын да онытмыйлар, һәрберсенең диярлек анда хан сараедай йорты бар. Яндавишчада шактый эшләр Мәскәүдә яшәүче якташлары акчасына башкарылган, аларга Аллаһның рәхмәтләре булсын! Ә инде туган авылларында калып, аны күтәргән, яшәткән, көч куйган татарларга рәхмәтләребезнең иң зурысы, чөнки бу дөнья, бу тормыш алар җилкәсендә бара...
Бу авыл зиратында милләттәшебез, милли азатлык көрәшчесе Мөхәммәт Миначев та ята, ул шушы авыл тумасы. Җомга көнне аның рухы өчен дә дога кылдык, мин Мөхәммәт турында чыгышымда да әйтеп үттем. Көнебезнең икенче яртысында мәчетнең азанчысы Хәмзә хәзрәтләрдә булдык, бу иманлы гаилә белән якыннанрак таныштык. Хәмзә хәзрәт белән Надирә ханым Казанда, " Мөхәммәдия" мәдрәсәсендә читтән торып укыйлар икән, шуңа күрә, безнең уртак темаларыбыз күп булды. Надирә ханым шул ук вакытта авыл мәдәният йортында эшли, без алга таба минем иҗатым буенча да халык белән очрашулар уздыру турында сөйләштек.
Яндавишчада үткән бер көнебез менә шундый дини һәм мәдәни вакыйгаларга бай булды. Зур тарихлы, гайрәтле халыклы бу мишәр- татар авылын без яратып калдык. Тагы очрашырга насыйп итсен!
Фәүзия Бәйрәмова- Аймал,
Түбән Новгород өлкәсе.
11.10.24.