Предыдущая публикация
=АЯЛДЫН КҮЙӨӨСҮНӨ КАРАТА КЭЭ БИР УКУКТАРЫ=
1. Аялына жакшы кулк-мүнөздө болуу, жакшы мамиле жасоо, жакшылык ыроологон жашоодо жашоо, ага зыян жеткирбөө. Пайгамбарыбыз (алайхис салам) айтат: «Силердин эң жакшыраагыңар, үй-бүлөсүнө эңжакшыраагыңаар!» (Тирмизий) Коомчулук менен болгон мамилесинде, сыртта жүргөндө адеп-ахлактуу болуп, үйгө келгенде «каардуу тиранга» айлануу жакшылыктын белгиси эмес. Чыныгы момун-мусулман адегенде аялына жакшы мамиле жасайт. Анткени ал ошого татыктуу, анын жакшы мамилесине башкаларга караганда көбүрөөк муктаж.
2. Аял тараптан болгон ызаны, кээ бир кеткен кемчиликтерди көтөрүү, ачууланганда жана капа болгондо айткан сөздөрүн кулактын сыртынан кетирүү. Азирети Анас бин Маалик айтат: «Пайгамбарыбыздан (алайхис салам) да үй-бүлөсүнө ырайымдуураак бирөөнү такыр көргөнүм жок!» (Муслим). «Пайгамбарыбыздын (алайхис салам) аялдары да Пайгамбарыбызга сөз кайрышат эле, а түгүл кээ бир аялдары кечке чейин Пайгамбарыбызга (алайхис салам) сүйлөбөй коюшат эле!» (Бухарий, Муслим).
3. Аялын эркелетүүсү, тамашага салуусу, ойнотуусу кажет. Бирок мына ушунун баары чектен чыгып кетпөөсү зарыл. Эркектин айбатын, кадыр-баркын түшүрбөгүдөй болсун. Анткени бул амалдар аялдардын жүрөгүн жакшыртат.
4. Аялын кызгануусу милдеттүү. Анын урмат-сыйы, адамгерчилик бедели сакталып турууга тийиш. Жаман нерсе болуп кетпөөсү үчүн абалды дайыма көз алдында сактоосу керек. Ошол эле убакта чектен чыгып кетпөө керек. Болбогон жерден шектенип, конгон көпөлөктөн деле кызгана бербөөгө тийиш. «Пайгамбарыбыз (алайхис салам) үй-бүлөсүн түндө чочутуп, эшик такылдатып ойготуп, алардагы кээ бир кемчиликтерди издөөгө тыюу салган». (Муслим).
5. Аялды өз алдынча шариятка ылайыктуу жашоосуна шарт түзүп берүү. Эркектин туугандарынын эч кимиси аралашпаган, дааратканасы жана жууна турган жайы бар жатак жай даярдап берүүсү ылаазым. Аллах Таала Куранда айтат: «Аялдарыңарга мүмкүнчүлүгүңөр болушунча, өзүңөр жашап турган жайдан орун бергиле!..» (Талак:6)
6. Аялдарга дароо берем деген калың-махрды дароо берүүсү керек. Аны кечеңдетүүгө болбойт. Ал аялдын жеке укугу.
7. Аялына жете тургандай нафака жумшоосу. Ичип-жегенинде, кийиминде кемчилик кетирбесин. Ысырапкерчиликке да жол бербесин. Эркек бул нафакаларды берүүсү менен Кудай Тааламдын алдында чоң соопторго ээ болот. Пайгамбарыбыз (алайхис салам) айтат: «Кудай Тааланын ыраазылыгы үчүн жумшаган нафакалардын баарына сооп аласың. Ал эле эмес аялыңдын оозуна салган бир үзүм тамакка да сооп аласың!» (Бухарий, Муслим). Башка хадисте: «Адам сооп үмүт кылып үй-бүлөсүнө нафака жумшаса, ал ага садака деп эсептелет!» (Бухарий, Муслим).
8. Аялына дин таалимдерин үйрөтүүсү зарыл. Эгер аял ошол нерселерди үйрөнө элек болсо. Адегенде, ыймандын шарттары менен түркүктөрүн, андан соң ыймандын калган бутактарын, шарият өкүмдөрүн, даарат, айыз маселелерин, намаз жана орозону үйрөтөт. Дайыма намаз окуусуна көмөктөшүп турат. Аллах Таала Куранда айтат: «Үй-бүлөңдү намаз окууга буйруп жана намаз окууга сабыр кыл!» (Тоха:132).
9. Эки, же андан ашык аялы болгондор аялдарына адилеттүүлүк менен мамиле кылуусу парз. Бирин башкасынан нафака берүүдө, убактысын бөлүүдө артыкча көрбөө. Жүрөгүндөгү махабатынан башкасынын баарын тең бөлүүсү милдеттүү. Ал эми жүрөктү инсан өзү башкара албайт. Пайгамбарыбыз (алайхис салам) айтат: «Кимдин эки аялы болуп, бирине көбүрөөк тартса, Кыямат күнү бир тарабы кыйшайып, тартылып турган абалда келет!» (Абу Дауд, Термизий, Насааий, Ибн Маажа).
10. Аялын тарбиялоосу милдеттүү. Айрыкча Аллах Тааланын парздарын аткаруусу, андан соң күйөөсүнүн алдындагы милдеттерин аткаруусун көзөмөлдөйт. Эгер шалаакылык, же жөн эле камырабастык менен намаз окуганды, же жоолук салынганды таштап коё турган болсо, эркек аны тарбиялоого милдеттүү. Күйөөсүнүн көңүлүн алууга аракеттенбесе, да тарбиялого муктаж болот. Тарбиялоо өзүнүн тартиптери менен болот. Адегенде, ага жакшы сөз, насаат айтуу менен башталат. Ага да болбосо, бир эле бөлмөнүн ичинде төшөгүн бөлүп салып жатуу кирет. Бул бөлүү бир күндөн үч күнгө чейин созулат. Ага да болбосо, төшөк маселесинде күйөөсүнө моюн сунбай турган аялдын денесине (көгөртпөй) так салбаган, катуу оорутпай турган таризде урууга жол берилет. Бетине, башына, бөйрөктөрүнө, денесине зыян жеткире турган жерине урбайт. Бул уруу аны таяктоо деген сөз эмес. Бул «ушул даражага чейин келдиң, көзүңдү ач (!)» деген мааниде болушу керек. Бул мурдагы усулдар аткарылып, дале болсо аялы баш ийбей, жагымсыз иштерин уланта берген учурда болот. Куранда айтылат: «Күйөөлөрүн көзгө илбей калуусунан чочулаган учурда адегенде насаат кеп айткыла, болбосо төшөктү бөлгүлө, ага да болбосо ургула!» (Ниса:34). Кээ бир наадандар, ушул аятты далил кылып, аялын урууну өнөкөт адатка айландырган. Пайгамбарыбыз (алайхис салам) аялдарды эч качан урган эмес. Анын мырзалыгы бул нерсеге жол берген эмес.
Эркектин өзү такыбалыкка моюн сунбай туруп, аялынан такыбалыкты талап кылуусу өтө кейиштүү көрүнүш. Бул аялдарды уруу зарыл деген сөз эмес. Бул, төрт адам «эркек-аялдын зынаа кылганын сыя калем сыя челекке кирип жатканын кандай көргөн болсо, мына ошондой көрүнүштө алака болуп жатканына күбө болгонун» айтса, таш баращга алынып өлтүрүлөт. А бирок он беш кылымдык тарыхыбызда төрт күбө менен таш бараңга алган учурубуз боло элек. Адамдар кылмыштуу иштерге түшпөсүн деп, өзгөчө оор кылмыштардын жазасы оорлотулат. Ал жаза менен эч ким жазаланбаса да. Анткени кылмыштан кайтаруу саясаты ошону талап кылат. Кээ бир аалымдарыбыз урса кантип уруш керек дегенге, тиш тазалаган мисвак менен, же бир тутам саман алып, ошону менен жамбашына урат деп да айтышкан.
11. Аялы менен кошулганда, аялдын уруксатысыз уруктугун сыртка төкпөшү керек болот. Бул аялдын укуктарын толуктап турат.
12. Аялдын руханий муктаждыгын, аялдык муктаждыгын кандырууга жан-аракет кылат. Аялы арамга түшүп кетпеши үчүн колунан келген өнөрүн аябайт. Анын көңүлүн табат.
13. Аялын, анын туугандарын жөндөн-жөн эле кордобойт. Сөз, же кылык-жорук менен аларды кемсинтпейт.
14. Аялын жакшы көрбөсө да, ага ырайым менен мамиле кылат. Ар бир адамдын жакшы жери бар, ошол жакшы жери аркылуу аны жакшы көргөнгө аракет кылат.
ШЕЙХ ЧУБАК АЖЫ ЖАЛИЛОВ.
🌿ЫЙМАН НУРУ медиа порталы
Следующая публикация
Комментарии 4