Предыдущая публикация
ТУТКУН КЫЗ.
28-бөлүм.
ЖАНГА БАТКАН ЖАЛГЫЗДЫК
Күндө бир маал келип тамак
таштап кетчү адамдар эки-үч
күндөн бери көрүнүшпөйт.
Эмнегедир дымып эле калышты.
Бул жакта адам барбы, жокбу эч
кимдин иштери да жок.
Табышмактуу тынчтык өкүм сүрдү.
Адегенде "мени сынап, атайылап
ушинтип жатышабы" деп ойлогон
Диана, Бирок төрт-беш күн өтүп
кетсе да, өйдө жакта кыбыр эткен
жан жок. "Эмне болду, алар мени
ачтан кыйналып жатып өлсүн деп
жатышабы же акыры чыдай албай
өлүм көзүнө элестегенде, ажал
көзүнө көрүнгөндө айла жок
акчалардын кайда экенин айтып
берет да" дешип кебелбей
жүрүшөбү? Жок дегенде мени эмне
болуп жатат деп келишет эле го. А
эгер чын эле мен өлүп калсамчы,
тигилер акчадан да куру жалак
калышат да, аны эмнеге
ойлошпойт, же акчалардын да,
менин да керегим жок болуп
калдыбы аларга. Же чын эле алар
мени акчалардын каякка
жашырганымды билбестигимди
билип калыштыбы, же алар өздөрү
акчаларды менсиз эле таап
алыштыбы? Жер алдындагы
өткөөлдөрдү жакшылап издешсе,
таап алышы да мүмкүн. Анда мени
эмнеге кармап жатышат, коё
беришпейби, менин аларга керегим
жок болуп калат да, бирок…
Жок алар ал акчаларды таба
алышпайт, бул жерде башка
маселе, башка иш болуп жатат.
Скорее всего мени катуу сыноодон
өткөрүп жатышат, мейли кандай
кылып сынышса деле баары бир
чыдайм. Мындан катуу азаптарды,
кордуктарды көрбөдүн беле. Ушуга
чейин чыдап келгем, дагы
чыдайм". Ал өзү менен өзү
сүйлөшө жападан жалгыз дагы эки
күндөй жатты. Курсагы аябай ачып
чыкиы, өйдө туруп качканга
мүмкүнчүлүк бар бекенби деп өйдө
жактагы темир тор капкакка көз
жүгүрттү. Болгон күчү менен
секирип көрдү, жете алчудай эмес,
аябай бийик экен. "Өйдө жагына
жеткенде эмне пайда, баары бир
үстү кулпулануу да. Илгерки атам
замандагы зындандан эч
айырмасы жок. Ал мезгилде
зындандын оозу мындай болуп
темир тор менен бекилип,
сыртынан кулпу менен кулпуланчу
эмес да. Жөн эле капкакты жаап
коюшчу. Үстү аябай бийик
болгондуктан эч ким чыга алышчу
эмес. Аркан менен түшүрүп, аркан
менен чыгарышчу. Ал эми бул
сыртынан кара кулпу кайтарган
темир капкакты кыйын болсоң
ачып көр, сваркалап эле ачпасаң
темир торду талкалоого же ачууга
эч мүмкүн эмес. Мени бир
куткарса Албина куткара алат,
анткеи анын көзүнчө эле мени
чыркыратышып машинеге салып
кетишпедиби. Ал милицияга
кабарласа, анан мени издешсе,
эптеп бул жерден таап алышаары
мүмкүн. Бирок "алма быш оозума
түш" деп жата бергеним болбос.
Алар мени эч убакта бул жерден
таба алышпайт, жакшылап издешсе
да. Анткени өткөн жолу тигини
алдап сыртка чыкканымда
айланама көз жүгүртүп көрбөдүм
беле. Короонун дарбазасы бек
болсо бул жакка эч ким кире
албайт. Мен эми эмне кылышым
керек, өлүмдү күтүп жата беремби?
Качып чыкканга эч мүмкүн эмес.
Тигилерден эч жакшылык күткөнгө
болбойт. Алар баары бир мени
өлтүрүп тынышат, акчалардын
каякта экенин чынында эле
билбейм да. Шаар ичиндеги жер
алдындагы каршы-терши жасалган
люктадын ичинен кайсы биринен
издейин. Анын үстүнөбаары эле
бири-бирине куюп койгондой
окшош экен…". Бир кезде өйдө
жактан кандайдыр бир добуш
чыккансып кетти, бир жумадан
бери эч ким менен сүйлөшпөй өзү
менен өзү болуп, бир жагынан
курсагы да аябай ачып, жалгыздык
жанга батып араң жан жаткан
болчу. Ордунан атып туруп,
бирөөлөр өзүнө келе жатабы деп
кулагын түрө тыңшап калды.
Айлана кайрадан жымжырт боло
түштү.
- Ээй, ким бар жогору жакта?!
Курсагы аябай ачып, алы кетип
калгангабы же эч ким менен сүйл-
шп-й бир жума бою жерде
жаткангабы, айтор үнү араң эле
кырылдайт.
- ЭЭ-эй, киши барбы жогору
жакта?!
Айлана тымтырс, эч кимдин жок
экенине, жөн эле кулагына ушундай
угулуп кеткенине чындап ишенген
соң, кайра шалдырай отуруп
калды. "Чын эле алар мени унутуп
калыштыбы? Унутпашы керек эле
го, мени унутушса да, акчаларды
унутушпайт эле да, аларга эмне
болду? Бир жумадан бери бири да
басып келишкен жок. Же биротоло
ушул жерде ачкадан кыйналып
жатып өлсүн деп ушундай жаза
чектештиби мага. Эгер чын эле
ушундай жаза чектешсе, анда мен
үчүн эң эле оор жаза болот. Өлүм
жазага чектелгендер дароо эле
өлүшөт го, же атып салышат, же
ток столуна отургузушат, же
болбосо газ менен уулантып
өлтүрүп коюшат. Көп деле
кыйналышпай өлүп калышат. А
менчи, кандай гана азап менен
кыйналып жатып өлөм. Башкадан
өлсө дагы ушул ачкадан кыйналып
жатып өлгөн жаман экен го. Мына
мен уже кыйнала баштадым. Азыр
жок дегенде бир-эки үзүм нан, бир
уурттам суу болсо гана, атаганат" .
Бир жума бою эмне тамактарды
гана ойлободум, жок дегенде
ошолордун бирөөсү эле болсо гана.
Кой, минтип өлүмдү күтүп жата
берсем чын эле ажалды өзүм
чакырып алам, андан көрө жашоо
үчүн кайрадан күрөшүшүм керек".
Диана ордунан турду дагы өйдө
жакты карап алып, болгон күчү
менен кыйкыра баштады.
- ЭЭ-эй-эй-ээээ- эй, өйдө жакта
ким бар?! Тирүү адам барбы, ээ-
ээ-эй!
Бирөөлөрдүн үнү чыгабы деп
токтой калып тыңшай калат да,
кайрадан кыйкырып кирет. Жедеп
кыйкырып атып үнү бүтүп тажаган
соң, кайрадан шалдырап отуруп
калат. Анан бир аздан кийин
ордунан кайра турат да, кыйкыра
баштайт. Таптакыр эле тымтырс,
дегеле шыбырт эткен үн жок.
"Эмне, чын эле акыр заман болуп
жер үстүндө бир да адам калбай
калганбы. Жок дегенде бир
тирүүлүктүн белгиси билинет эле
го. Жер алдындагы көзгө сайса
көрүнгүс караңгылыкта жүргөндө
да дал эле ушундай ахывалга
кабылгам. Как будто жер үстүдө
адам баласы жашабай жападан
жалгыз калгандай сезген болчумун.
Азыр дагы ошондой ахывалга туш
болуп отурам. Анда го караңгы жер
алдындакүн менен түндү
айырмалай албай калган болчумун.
Азырчы, азыр айланам жапжарык,
күн кандай өткөнүн билип турам.
Бирок канчалык кыйкырсам да эч
бир жан жооп кайтара албай, укпай
жатышат. Минтип кыйналып
өлгөнчө, өткөн жолу жер алдында
калганда эле ошол бойдон өлүп
калсам эмне, эмдигиче мынча
кыйналбай, жаным жай ала тигил
дүйнөдө жүрбөйт беле. Болгон
күчүм менен кыйкырып көрөйүнчү,
балким көчө жактагылардан бирөө
болбосо да, бирөөлөр угуп
милицияга телефон чалып
калышаар…"
Акырын ордунан тура кайрадан
болгон күчү менен кимдир-
бирөөлөрдү жардамга чакырып
кыйкыра баштады. Эртеден бери
кыйкыра бери үнү да бүтүп
калыптыр каргылданып. Бир кезде
башы тегеренип кетип жерге кулап
түштү, алынын кете баштаганын
кадимкидей сезе баштады.
Кыйкырбай эле жөн жата бергенде
анча билинбей жаткан, кандай
болгон күчү менен кыйкыра
баштады эле ошондо шалдырап
алы кете түштү. Ордунан турууга
аракет кылып көрдү эле, кайрадан
башы тегеренип жер айлан-көчөк
болуп кетти. "Кой, бир аз жата
туруп эс алып алайынчы, болбосо
үнүм да бүтүп, алым да кетип
калчудай" . Үстүндөгү темир торду
теше тиктей чалкасынан жата
берди, канча жатканы белгисиз бир
кезде ордунан турайын десе , күчү
кетип турганга дарамети жетпей
койду. "Мага эмне болду, чын эле
ажалымдын жеткени ушулбу?
Демек, тигилер мени ачкадан
кыйналып өлсүн дешкен го.
Акчаларды өзү менен кошо көрүнө
ала кетсин деп кол шилтеп
коюшкан экен да. Демек,
жашоомдун эң акыркы чеги ушул
төрт бурчтуу зындан окшойт.
Өлгөндөн кийин өлүгүмдү бир
жерге алпарып көмүп ташташат да,
же сууга ыргытып жиберишет" .
Диана эч нерсени ойлобой өлүмдү
гана күтүп калды. Улам барган
сайын алы кетип, кыймылдаганга
дарманы калбай баратты. Өзүн
капаска салып кетке кишилердин
эбакта эле өздөрү түрмөдө
отурушканын ал билген жок. Алар
болсо капаста камалып жаткан кыз
жөнүндө эч кимисне ооз ачышкан
да эмес.
АЯГЫ ТҮГӨНБӨГӨН ИЗДӨӨ
- Кана, Абдувахаб дос өзүңдүн
кеңешиңди айтчы, эмне иш
кылабыз. Диананы дайынсыз
жоготуп жибербедикпи? Мага
жардамдашам деп сен эң жакын
адамдарыңдан айрылып калдың,
Жафар, Хабибула, Рахимдер алиги
китаец жигит Чинь сага да,
өздөрүнүн иштерине берилген
кандай гана жакшы жигиттерден
эле. Бир сөзгө турушкан,
айткандарынан кайтышпаган,
жасайм дегендерин жасашкан,
өздөрүнө бекем ишенишкен, эч
нерседен тайманышпаган эр жүрөк,
эр көкүрөк жигиттерден эле. Алар
менен аз убакыт чогуу болуп
калсам дагы кандай адамдар
экенин жакшы билип калдым. Адай
ишенимдүү адамдар эч убакта
бирин-бири сатышпайт болчу. Сен
үчүн, мен үчүн, Диана үчүн
өздөрүнүн керт баштары менен
жооп беришти. Эч нерседен
тайманышпай кармашып жатышып
оо дүйнөгө кете беришти,
ыймандары саламат болсун.
Алардын кылган жакшылыктарын
эч убакта унутпайм…
Бирок, канчалык аракет
кылганыбыз менен иштерибиздин
соңуна чыга алган жокбуз. Албетте,
мага неудобно, сенден кайра-кайра
эле жардам сурай берген. Андан
көрө, как дос катары кеңеш
сурайын, мен эмне кылышым
керек. Диананы кантип табам?
- Мен сага жердеш катары эмес,
дос катары колдон келишинче
жардам бергенге милдеттүүмүн.
Раз баштадыкпы бул ишти, ушул
боюнча таштап салбай аягына
чейин чыгышыбыз абзел. Табабыз
аны, эгер тирүү болсо эле табабыз.
Булуттан жылт этип чыгып, кайра
жоголуп кеткен айга окшош бул
сулууну сөзсүз табабыз. Баса,
грузин жазуучусу Шота
Руставелинин "Жолборс терисин
жамынган баатыр" деген
чыгармасын окудуң беле?
- Жок.
- Мен сени дал эле ошондогу
башкы каарманды элестетип
жатам. Ошол чыгармада Тариэл
деген жигит өзүнүн сүйгөн кызы
Нестан Даражанды жоготуп
жиберип, анын артынан издеп
кандай гана азаптарга кабылбады,
кандай гана тоскоолдуктарга,
кыйынчылыктарга учурабады.
Акыры көздөгөн максатына жетти.
Сүйгөн кызын таап, ага үйлөндү.
Сен жалгыз эмессиң, бизге
окшогон досторуң бар, эч
мүңкүрөбө, эч кейибе, аракет
кылсаң берекет болот. Аны сөзсүз
табабыз, көрөсүң дос, экөөңөрдүн
свадьбаңарга мен өзүм жардам
берем. Милиция кызматкерлерине
ишенип отура бергенче, өзүбүз өз
алдыбызча аракеттенишибиз
керек. Мен дагы ишенимдүү
кишилерди табам бизге
көмөктөшкөнгө, алар Ташкент гана
эмес, бүтүндөй Өзбекстанда
жашаган көптөгөн адамдар менен
байланыштары бар. "Жалгыз дарак
т окой болбойт" аны издегенге
көптөп жибербесек, бул иш узакка
созулуп кетиши мүмкүн. Бүгүндөн
баштап ишке киришебиз, урушта
туруш жок. Абдувахаб менен
Ибрагим экөө дайысыз жоголгон
Диананы издеп табуу үчүн чындап
ишке киришти. Аларга достору,
тааныштары кошулушту. Бардыгы
тең көчөлөргө чыгышып, эртеден
кечке чейин автовокзал, темир жол
вокзалдары, универмаг, парктарды,
ар бир кафе, ресторандарды,
казинолорду, шектүү үйлөрдү
кыскасы эл көп жүргөн жайларды
эч нерсесин калтырбай
шимшилешип издеп чыгышты. Ал
тим эле кумга сиңген суудай
дайынсыз жоголуп кетти. Дээрлик
жарым айдан ашык катуу издөө
салышты, акыры тажай
башташкандар өз иштери менен
кете башташты. Ибрагимдин
айласы кеткенде аларга акча
төлөп, жалдап издеттирүүгө туура
келди. Кимде ким Диананын кайда
экенин айтып берсе же таап
келишсе, он миң америка
долларын сыйлыкка койду. Андагы
Диананын жан жеринен кокусунан
таап алган эки бооланган акчасы
али чети да оюла элек болчу.
Тажай баштаган адамдарды акча,
сыйлык менен кызыктырууга
аракет жасап көрдү. Көпчүлүгү
анын сөзүнө ишенишкен жок, анан
акчанын өзүн көргөн соң гана
чындап ишке киришишти. Издөөнү
улантуу кайрадан күч ала баштады,
атүгүл иттер менен да издетип
киришти.
КОРОО ИЧИНДЕГИ ТАБЫШМАКТУУ
ДОБУШ
Эртеден кечке короодо ойноп
жатышкан балдар эмнегедир эки
аптандан бери кошуна короого
кирип-чыгып жатышкан
машинелердин дайындары чыкпай
эле дымып калганын байкашты. Ал
жак таптакыр эле тымтырс боло
бир дагы адамдын карааны
көрүнбөй калган болчу. Короого
жакындап келишти. Улуурагы
жанындагыларга кайрылды:
- Ичинде эмне бар карап
көрбөйлүбү?
- Кишилер бар болуп калсачы?
- Кыбыр эткен жан көрүнбөйт го,
эгер кишилер бар болсо качып
кетпей жаныбыз жокпу?
- Ууру деп кармап алышсачы?
- Биз эч нерсесин уурдабайбыз
да…
- Ичинде дөбөт иттер бар болуп
калсачы, балтырыбызды үзүп алат
да.
- Коркоктор десе, кирбесеңер
койгула, өзүм кирем, - алиги
улуурагы кантип жетем дегендей
бийик дубалдын баш жагын карап
койду. Анан акырын келип темир
дарбазанын жычыгынан короонун
ичине кылдат көз жүгүртө
баштады. Ага кошулушуп беркилер
да дарбазага жакын келишип ар
кайсы жылчыктарынан короого
байкоо жүргүзүп киришти.
- Ичинде биз кызыга турган деле
нерсеси жок го, ал жактан эмне
тапмак элек, алтын тапмак белек.
Жүргүлө андан көрө башка жакка
барып ойнойбуз.
Алиги баарынан улуу, бою узун
өспүрүм калып калды да
калгандары мурунку эски
ордуларына ойногону кетишти.
Айткаынан кайтпаган өспүрүм
дарбазадан короо ичин карай
берди. Бир аз турган соң ичине
кантип кирсем дегендей
айланасына көз жүгүртүп алды.
Дубалдан анча алыс эмес турган
бактын башына тартынып чыгып,
короо ичине кылдат байкоо
жүргүздү. Эч бир тирүүлүктүн
белгиси жок, ээн, тымтырс.
"Машине менен эле кирип чыгып
калышат, эмне иш кылышат болду
экен бул жактан? Же тээтигил чоң
складдын ичине бир нерсе
жашырышабы. Балким курал
жашырган склад болсочу?" Анын
көзүнө кудум эле кинодогу курал-
жарактар турган склад элестеп
кетти. Кадимки кинодогу
колдоруна, бүткүл денесине
байланган автомат, тапанча менен
куралданган боевик жигиттердей
элестетип койду өзүн. "Балким чын
эле ичинде куралдар болуп
жүрбөсүн? Улам башка түстөгү чет
элдик машинелер кирип калышат
эмеспи. Булар соо машинелер
эмес, бир балээлери бар. А балким
тигил жакта наркотик жашырылган
болсочу? Эмнеси болсо да
көрөйүнчү ичин. Эгер ичинде
кишилер бар болушса качып кетпей
же болгон күчүм менен кыйкырып
буларды жардамга чакырбай
жаным жокпу", - ал бактан жерге
жылмышып түштү да, кайра
дарбазанын жанына келди.
Карманганга эч илмеги жок экен,
кирпич дубалдардын ар кайсы
жерин кармалап тартынып,
көтөрүлүп чыгып келатып колу
тайып кетип чалкасынан кулап
түштү. Ары жакта аны карап
турушкан балдар "дуу" этише
шылдыңдап каткырып күлүп
калышты. Буга ызалана түшкөн
өспүрүм денесинин ооруганына
карабай ордунан атып турду да,
кайрадан дубалга жабышты. Бул
жолкусунда мурункусунан да
жогору көтөрүлдү, дагы колу тайып
кетип бийик жерден кулап түштү
жерге. Далысы менен катуу
тийгендиктен өпкөсү куушурула
дем ала албай өзөрүп калды. Ары
жакта ойноп жаткан балдар жабыла
чуркап келишип, аны тегеректеше
тургузууга аракет кылышты. Көк
беттенген өспүрүм ордунан
акырын туруп, кайрадан дубалга
жармашты эле биркилер
жардамдашыша аны буттарынан,
далысынан жөлөшүп өйдө карай
тартынып чыкканга көмөктөшүп
жиберишти. Дубалдын башына
чыккан өспүрүм кадимки атты
мингендей эки бутун эки жакка
өткөрө туурасынан отуруп алды.
- Ичинде эмнелер бар экен? -
төмөн жактагылар кызыгыша,
жабалакташа сурап жатышты.
Алардан өзүн бийик, жогору сезген
өспүрүм эч нерсе айтпастан
короонун ичине секирип түштү.
Дарбазанын жылчыктарынан
жабалакташа карап турушкан
мадыра баштардын жанына басып
келди.
- Силер мени ушул жерден эч
жакка кетпей карап тургула. Бир
нерсе болсо эле жабыла кыйкырып
киргиле. Ары жактагыларды
жардамга чакыргыла, - ал акырын
ары көздөй жыла басып короо
ичиндеги складдарды кыдырып,
өзүнө жаккан бир нерсе издей
баштады. Бири-бирине жакын
салынган үч-төрт склад бар болчу.
Терезелеринин баары темир тор
менен тордолуу экен, айнектен
шыкаалап ичи карады. Эч нерсе
көрүнбөйт. Ары көздөй жылып
жөнөдү. Адегенде короо ичин бир
сыйра шимшилеп чыккысы келди.
Бир эмес эки сыйра текшерип
өттү. Өзүнө керектүү эч нерсе
таппаган соң эми складдардын
терезелеринен ичине көз жүгүртө
баштады. Терезеси тордолуу, ал
эми эшиктери болсо сыртынан
кулпулануу экен. Өзүнө ылайыктуу
эч нерсе таппаган соң көңүлү чөгө
отуруп калды. Дубалдын ары
жагында дарбазанын
жылчыктарынан жабыла шыкаалап
турушкан балдарга бул жактан бир
нерсе таап алып мактангысы
келген. Баарынан бийик, өзгөчө
болуп салынган складдын эшигине
келип, кулпусун тарткылап ачууга
аракет кылып көрдү. Колунан эч
нерсе келбегенине жини келе
эшикти "тарс" эткизе тээп алды да,
ары көздөй басып жөнөдү. Бир
кезде дал эле ушул складдын
ичинен кандайдыр бир аялдын
кыйкырганындай үнү угулуп кетти.
Чын эле уктумбу же жаңылыш
уктумбу дегендей бир ордунда
былк этпей катып калды да,
акырын сол кулагын ошол
кыйкырык чыккан жакка төшөп,
дагы угулаар бекенби дегендей
күтүп калды.
- Ээй ким бар жогору жакта?!
Ал өз кулагына өзү ишенбей
селейип эле катып калды.
- Ээ-эй, ээ-эээ-эй, өйдө жакта ким
бар?!
Бул жолкусунда аялдын үнү даана
угулду кулагына. Оюна жаман
нерсе кетти, үй ээси же арбак,
көрүмчүлөр болушу мүмкүн деп
ойлоду. Дароо эле дарбаза жакты
көздөй болгон күчү менен
тызылдап чуркап жөнөдү. Артынан
бирөө кубалап келип желкесинен
аткый кармап, ары көздөй алып
кетчүдөй, жүрөгү дүкүлдөй коркуп,
болгон күчү менен тырмыша
дубалга көтөрүлүп чыкты да,
короонун артына секирип түштү.
Өңү бопбоз болуп турган өспүрүмгө
ары жакта турушкан балдар
жабалактай сурай кетишти.
- Эмне болду, бирдеме көрдүңбү?
- Жок, эч нерсе болгон жок, эч
нерсе көргөнүм жок, - ал эч кимге
эч нерсе жооп бербей ары көздөй басып кетип калды.
ҮЗҮЛБөГөН ҮМҮТТөР
Диананын эне-атасы Бишкекке
келгенине дээрлик эки жумадан
ашып калган болчу. Алардын үйүнө
Ибрагим келип кеткенден кийин
кандайдыр бир үмүт шооласы
чачырап жоголгон кызын балким
таап калабызбы дешип, Токмоктон
Бишкекке келишкен. Алиги кесилип
кеткен Марат Исабековдун менчик
түрмөсүндө отуруп чыгышкан
кыздарга жолугушуп, Диана
жөнүндө сураштырып көрүшкөн
болчу. Алардын дээрлик көпчүлүгү
Диананы жакшы билишпейт экен.
Анткени аны Кыргызстандын
түрмөсүнө аз убакытка эле кармап
анан Ташкентке алып кетишкен
болчу. Бул боюнча алар
жергиликтүү милицияга да
кайрылышты. Алар да анча биле
беришпейт экен, бирок издөөгө
жардам беришкени кыздын
сүрөтүн алып калышты. Издеп-
издеп эч жерден анын дайынын
табышпаган соң Ташкентке жөнөп
Ибрагимди тапмай болушту.
Жаңыдан эле даярданып жөнөөгө
камданып жатышканда
телефондон бир кыз чалып калды.
- Сиздер Диананын эне-атасы
болосуңарбы, анын дайынын
билбей, таппай жүрөсүңөрбү? Мен
Диана менен чогуу Ташкентке
болгом, ал жөнүндө бир топ
маалыматтарды билем…
- Үмүттөрү өчүп бараткан билик
кайрадан жалп этип жана түштү.
Өздөрүнүн адресин айтып кызды
чакырып алышты. Ал баягы
саунадан Диананы качканга
жардам берген, кайра кармалып
калганда токмок жеп эси ооп
жатканда нан алып келип берген
Айгүл деген кыз болчу. Ташкенде
болгон окуянын чып-чыргасын
коротпой бүт айтып берди.
- Эң акыркы жолу аны көргөнүмдө
туткунга түшүп калышкан
кандайдыр бир кишилерди
тааныйсыңбы деп өзүнчө алып
чыгып көргөзүп жатканы эсимде.
Андан кийин биз жаткан үйдү
солдаттар менен милиция
кызматкерлери курчап алып,
ичинде курчоодо калгандар болсо
бизди барымтага кармашып,
ортодо атышуулар, ызы-чуулар
болуп кеткен болчу. Атышуу
мезгилинде бир топ кыздарыбыз
каза болушкан. Аларды биздин
үстүбүздөн караган кишилер
атайылап эле атып салышкан
болчу. Бирок өлгөндөрүнүн
арасынан Диананы көргөн
эмесмин, ошондо ал эмнегедир
дайынсыз жоголуп кетти. Аны
мурун качып кетип кайра кармап
калып, ошон үчүн өзүнчө бөлмөгө
камап салышкан. Кийинчерээк
биздин үстүбүздөн көзөмөл
жүргүзгөндөрдүн баары милиция
кызматкерлери менен солдаттарга
туткунга түшүшкөндө бир жигиттин
Диананы издеп, көрүнгөндөн
сураштырып жүргөнүн көргөм.
Менин угушумча ал Диананын
жигити окшойт. Болгону ушул,
башка эч нерсе билбейм.
Чындыгында эле Айгүл Диана
жөнүндө болгону ушуларды гана
билчү, башка эч нерсе айта алган
жок. Кандайдыр бир үмүттүн
шооласы чачырай түшкөн
Диананын эне-атасы дароо эле
Ташкентке жөнөп кетишти.
Адегенде жергиликтүү милиция
кызматкерлерине кайрылышып,
жоготкон кызынын сүрөтүн
көргөзүштү. Ансыз деле бул жактан
милиция кызматкерлери кызды
издеп жатышкан болчу. Сүрөтүн
алышканда ого бетер жеңилдик
болду. Аны компьютер менен
көбөйтүп, жер-жерлердеги
милицияларга таратып беришти.
Аны көргөндөр билгендер болсо
кабарлап коюусун өтүнүшүп, эл көп
жүргөн көчөлөргө сүрөтүн илишип,
атүгүл гезиттерге, телевидениеге
да жарыя кылышты. Кыздын эне-
атасы көп өтпөй эле Ибрагимди да
таап алышып, Диананы чогуу
издеп башташты. Бул мезгил
аралыгында Ибрагим аларды
айылдагы Мэхранын үйүнө алып
барып келди. Мэхранын сүрөтүн
көрүшкөндө алар адегенде
өздөрүнүн кызы экен деп
ойлошкон. Ишенишпей анын
мүрзөсүнө чейин барып келишти.
Автовокзалдын жанындагы окуяны
Албина менен Ибрагим бүт айтып
беришти.
- Ак мерседес машинеси
болбогондо Диана эбакта эле
мекенине кайтып кетип калмак
болчу. Көз ачып-жумганча эле аны
каяккадыр өкүртүп-бакыртып
салып кетишпедиби. Ошондон
кийин дайынсыз жоголуп кетти.
Азыр аны милиция кызматкерлери
да издеп жатышат, - Албина
көргөн-билгендерин Диананын
эне-атасына айтып бери отурду.
Анын сиңдилеринин да өздөрүнүн
кыздарына, Диананын
сиңдилерине окшош экендигин
көрүшүп аябай таңгалышты.
Бардыгы жабылыша кайра
Ташкентке келишип Диананы катуу
издөөгө салып киришти.
ӨМҮР ЖАНА ӨЛҮМ
Диананын бул жерде жатканына
эки аптадан ашып, үчүнчү жумага
кетип бараткан. Кыйкырып атып
жедеп тажаган соң алы кетип
жерде матрацтын үстүнө
кыймылсыз жатып калган.
Эмнегедир эне-атасы көз алдына
тартыла түштү. "Алар мени
таптакыр эле өлүп калды деп
түңүлүп калышты го, болбосо
издөө салышат эле да. Жок
дегенде эне-атамды бир көрүп
алып өлсөм кандай гана жакшы
болот эле…"
Тээ илгерки мектепте окуп
жүргөндө, жай мезгилинде биринчи
жолу Ысыккөлгө пионер лагерине
барганын эстеди. Анда дагы аябай
энеси менен атасын, бир тууган
сиңдилерин сагынган болчу.
Таптакыр эле кыймылдоого
дарманы келбей жогору жактагы
өзүн капаска камап салган темир
торлуу эшикти тиктеп жата берди.
Ооздору кургап, жарылып
айланасы күн менен түн билинбей
айлан-көчөк тартып, эсин жоготуп
баратты. Көзүнө кадимкидей
ажалдын элеси көрүнө өмүр менен
өлүмдүн ортосунда турду.
ТАБЫШМАКТУУ КЫЗ
Жүрөгү түшүп, коркуп калган
өспүрүм алиги складда болгон
окуяны эч кимге айткан жок. Бара-
бара унутуп да калды. Бир жолу
ошол бийик дубалдуу короонун
жанынан өтүп баратып дарбазанын
тушуна келгенде тык токтоп калды
да өткөндөгү окуяларды эстеди.
Анан бир нерсе оюна келгендей
үйүн көздөй жүгүрүп кетти да көп
өтпөй кайра келди. Колунда мык
сууругуч, балта, аттиш бар болчу.
Дагы бир сыйра айланасына көз
жүгүртүп эч ким жок экенине
ишенген соң, алиги колуна ала
келген аспаптарын дарбазанын
алдына сойлотуп жиберип, дубалга
жармашып чыга секирип өтүп
кетти. Дарбаза жанындагы
аспаптарын чогултуп алып
кайраттана түз эле алиги аялдын
үнү чыгып жаткан склад жакка
басып барды. Бир жолу да атайы
көпкө келип тыңшап туруп кыздын
ыйлап жаткан үнүн үзүл-кесил
уккан болчу. Эч кимге айтпай
өзүнчө ойлонуп жүрдү. "Балким ал
жакта көрүмчү эмес эле, камалып
жаткан бирөө болуп жүрбөсүн? Мен
эмнеге коркоктук, бок жүрөктүк
кылып жатам. Эркекминби,
эмнемин кой эмнеси болсо да,
ичин текшерип көрүш керек.
Көрүмчү, арбак эмес балекет болсо
да барам", - ал ушундай чечимге
келген болчу.
Складдын жанына келип кулпуну
сындырып ача аламбы деп өзүнө
ишенкиребей бир топко карап
турду. Анан колундагы мык
сууругучу менен илинүү кулпуну
илип алып күчкө салып катуу тарта
баштады. Кулпу илинген жыгач
эшиктин добшасы аябай бек, катуу
тагылыптыр. Канчалык күч менен
тартса да омкоро албай койду.
Эмне кылаарын билбей ачуулана
ары-бери баса бир пазга ойлонуп
калды. Короонун дарбазасын
карады эле, кайдан-жайдан пайда
болушканы белгисиз балдардын
бардыгы аны жылчыктардан
шыкаалаша жалдырап унчукпай
карап турушуптур. Алардын
көзүнчө намысына келе түштү да
мык сууругучту добшага салып
болгон күчү менен чымырканып
өзүн көздөй тартып кирди. Анча-
мынча бошогону болбосо дегеле
ордунан козголчу түрү жок. Эмне
кылаарын билбей шалдырап отуруп
калды. Бир кезде "топ" эткен үн
жакка башын бурса, мадыра
баштардын улуурагы дубалдын ары
жагынан бери көздөй секирип
өтүптүр. Сыягы тигилер дубалга
чыкканга жөлөп-таяп жардашышса
керек. Эми мык сууругучту
добшага салып алып экөөлөп тарта
башташты. Добшанын бекилген
жери кичине бошогонсуду. Баары
бир ошол эле боюнча болчу. Тажап
кеткен экинчиси тигиндейрээк
барып отуруп алды.
- Эмне убараланып жатабыз,
ичинде тим эле алтын бардан
бетер.
- Азыр көрөсүң аны, тиякта эмне
бар экенин…
- Чын эле эмне бар экен айтчы,
көрдүңбү бир нерсе?
- Ооба.
- Айтсаң эмне бар экен?
- Айтпайм, айтып койсом тигилерге
да айтып коёсуң.
- Эч кимге айтпайм.
- Автомат, тапанча, граната
көптөгөн октор…
- Чын элеби, аны кантип көрдүң?
- Айтпайм, адан көрө туруп
жардамдаш. Эшикти экөөлөп ачып
алалы.
- Чын айтып жатасыңбы?
- Анан калп айтып атат деп
атасыңбы, андан көрө давай муну
тартканга жардамдаш.
Экөөлөп кайрадан добшаны тарта
башташты. Добша акырындап
бошоп келатты. Улам эс алышып
кайра күчкө салып тартып
отурушуп, акыры добшаны кулпусу
менен кошо сууруп алышты. Күчкө
салып экөө күү менен тартканда
добша каалгадан чыгып кетип,
экөө тең чалкаларынан кетишти.
Кайра туруп келген эң улуусу
тигиге кайрылды.
- Биз складдын ичин аңтарып
жүргөндө мунун кожоюндары
келип калышса эмне кылабыз?
- Коркпой эле кой, сырттагы
балдарга эскертип койгом, бир
нерсе болсо ышкырып белги
беришет.
- Ана кирдик ичине…
Экөө ээрчише складдын эшигин
эки жакка ачышты да сактана
ичине киришти. Ичи жапжарык,
бирок тигилер ойлогондой эч нерсе
жок экен. Ары жактагы темир
шкафтардын оозун ачып ичин
аңтарып карай башташты. Эски
илинип турган кийимдерден башка
эч нерсе жок. Бурчта жөлөнүү
темир шаты турат.
- Мен айтпадым беле эч нерсе жок,
а сен калп эле каяктагы
куралдарды айтып башты
оорутасың, кеттик жүрү эшикке.
Таманы цемент менен куюлган
складдын дал ортосундагы темир
торчого жакындап келген
өспүрүмдөрдүн улуураагы төмөн
жакта эмне бар экен деп акырын
үңүлүп карады.
- Кеттик жүрү, кожоюндары келип
калышса бизди кармап алышат.
Бол, эмне туруп калдың жалдырап.
Ал жактан бир нерсе көрдүңбү?
Улуураагы акырын башын көтөрүп
тигини карады да сөөмөйүн эрдине
такап "чыщ-щ" деп белги бере
акырын үн чыгарбай тигини өзүнө
чакырды. Эч нерсе түшүнбөгөн
экинчиси анын жанына аярлай
басып келди. Төмөн жакты карачы
дегендей сөөмөйү менен көрсөттү
эле акырын эңкейип карады.
Өздөрүнөн төрт-беш метрдей
төмөн жакта төрт тарабы
цементтелген жер төлөнүн ичинде
кыймылсыз чалкасынан бир кыз
жаткан болчу. Экөө акырын
шыкаалай таңгалыша көпкө
акмалап карап турушту. Кыз
чалкасынан жаткан боюнча дегеле
былк этип койгон жок.
- Өлүп калган го дейм ыя?
- Ким билет…
Экөө шыбырашып сүйлөшүп
жатышты. Төмөн жактагы кыздын
манжалары кез-кез кыймылдап
кеткенин экөө тең көрүштү.
- Үн чыгарып көрөлүбү, балким
уктап жаткан чыгаар?
- Үй ээси же албарсты болуп бизди
кармап калсачы?
- Кантип кармайт, темир тордун
сырты кулпулануу турбайбы. Ал
жактан көтөрүлүп чыга да албайт.
- Анда акырын үн чыгарып көрчү?
Экөө бир пазга чочулашып турушту
да, экинчиси акырын үн катты.
- Ээ-эй, сен кимсиң?
Төмөн жактан жооп болбогон соң
экөө бирин-бири караша чогуусу
менен үн катты.
- Ээ-ээ-ээй, сен кимсиң?
Жооптун ордуна колуну манжалары
кез-кез кыймылдап кеткенин
көрүштү.
- Эй тирүүсүңбү?
Жооп жок, жымжырт. Экөө
шыбырашып сүйлөшүп жатышты
эле эми үндөрүн ачык чыгарып
сүйлөшүп киришти.
- Муну кимдир бирөөлөр камап
кетишсе керек, чала жан кылып
туруп. Эмне кылабыз?
- Бул капкакты ачып көрбөйлүбү?
- Давай.
Экөө темир тордун кулпусун мык
сууругуч менен ары-бери
жулкулдатып, ургулап, убараланып
атышып таптакыр эле ача албай
коюшту. Төмөндө жаткан аялга
кыйкырып атып акыры тажашты.
- Балким тигил тирүүдүр?
- Ооба, колдорунун манжалары
кыймылдап жатпады беле…
- Эми эмне кылабыз?
- Экөөбүздүн колубуздан эч нерсе
келбейт окшойт, андан көрө эне-
атабызга барып кабар берели, алар
бир нерсе иштешээр.
- Ооба да.
Экөө төмөн жактагы кыймылсыз
жаткан кыздын денесин бир аз
карап турушту дагы, дароо сыртка
жүгүрүп жөнөштү.
Көп өтпөй эле дарбазанын үстүнөн
ашып өтүшкөн өспүрүмдөрдүн
аталары дароо эле ачык турган
складдын ичине киришти.
- Канакей жанагы өлүп жаткан
аялыңар?
- Мынакей, бобул темир тордун
алдында жатат. Бардыгы
тегеректеше бир аз карап
турушкан соң, темир тордогу
кулпуну талкаламай болушту эле
бирөөсү аларды токтотуп калды.
- Коё тургула шашпай, бул өлүктү
через милиция аркылуу
текшербесек бизден көрүп калышы
да ыктымал.
- Туура.
Анын сөзүн жөндүү көрүшкөн
башкалар дароо эле телефон
аркылуу милицияга кабар беришти.
Көп өтпөй милициялар дагы,
медэкспертизанын кишилери дагы
жетип келишти. Темир тордун
кулпусун сындырышып, ары жакта
тургун темир шатыны төмөн
түшүрүп жиберишти дагы эки-
үчөөсү ылдый карай түшүп
баратышты. Медэкспертизадан
келген киши кыздын чекесин
басып, анын тамырын кармап
көрдү, анан башын көтөрө
жанындагыларга кайрылды.
- Али тирүү экен, тамыры араң жан
согуп жатат. Тезирээк ооруканага
алып жөнөгүлө.
Эки-үчөөлөп кызды өйдө жакка
көтөрүп чыгышты да "тез жардам"
машинесине отургуза шашылыш
ооруканага алып кетишти.
Милициянын капитаны
айланасында жарданып
турушкандарга кайрылды.
- Бул кимдин складдары?
Бардыгы бири-бирин караша
өздөрүнчө кужулдашыша
билбейбиз дегендей ийиндерин
күйшөштү. Бирөөсү бардыгы үчүн
жооп берди.
- Көп эле чет элдик машинелер
келип кетишчү, ага анча деле
маани берчү эмеспиз.
Складдардын ичин милиция
кызматкерлери бир сыйра
текшерип чыгышкан соң
дарбазаны бекитип, печать коюшуп
кошуна жашагандарга эскертип
өтүштү.
- Бул жакка улуксаатсыз экинчи
кирбегиле, эгер чоочун машинелер
пайда болсо дароо эле бизге
звонит эткиле.
Короонун сыртында турган
милиция кызматкерлеринин
машинелери ордунан козголуша
биринин артынан бири ээрчише,
кандай келишсе дароо ошондой
көздөн кайым болушту. Өз ара бир
нерсени талкуулашкан кошуналар
тигилерди узатып кала беришти.
* * *
Телевизордон, гезиттерден
жоголгон кыз тууралуу кабарлар
берилип, көчөлөргө да анын
сүрөттөрү илинип калган болчу.
Бир күнү таң эртең менен кыздын
эне-атасына ооруканада жаткан
белгисиз бейтааныш кыз тууралуу
телефондон кабар келди. Айтылган
дарек боюнча жетип барышкан
Диананын эне-атасы кызын
тааныбай жатышып араң дегенде
таанышты. Ал реанимацияда эс-
учун билбей "капельницада" жаткан
болчу.
Врачтар ал жакка жакын жолотпой
коюшту.
- Анын ахывалы өтө оор, адам
болобу болбойбу белгисиз. Колдон
келишинче аракет кылып жатабыз.
Бирок…
- Эмне бирок…? Айтыңызчы доктор
аны эптеп адам катарына келтире
аласыңарбы?
- Жүз процентке гарантия бере
албайм, бирок колдон келишинче
аракет жасайм, мындайлардын
жүздүн бири гана айыгышы
мүмкүн. Эрки, ден-соолугу күчтүү
болсо адам болуп кетет болбосо…
аны өзүңөр деле түшүнүп
жаткандырсыңар.
- Жардам бериңизчи доктор эмне
дегениңиздин бардыгын жасайлы…
- Бизге эч нерсенин кереги жок,
болду. Эгер ал силердин кызыңар
экени чын болсо анда, бизге
тоскоол кылбагыла. Кете берсеңер
болот, бошсуңар…
Уландысы бар.
Следующая публикация
Комментарии 14
Эки жума кантип ачка жатсын олуп калыш керек го