КУГАРНЯ газет

Уста повар сийже дене куандара 👨‍🍳 Ӱдырамаш-шамыч дене таҥастарымаште пӧръеҥ-влакын кочкаш ямдылымаышт моткоч ойыртемалтеш, а ямде сийышт тамышт да шкешотан улмышт дене шукыж годым ӧрыктарат. Лач ик тыгай опытан повар – Максим Глушков. Кочкаш шолташ йӧратен Максим – Кужэҥер районысо Тумньымучаш ялын шочшыжо. Рвезе изинек кочкаш шолташ йӧратен, сандене ончыкылык профессийже нерген шуко шонкален огыл. Тудо Йошкар-Оласе торгово-технологический колледжыште повар-кондитер направлений дене калыкым пукшымо шотышто технолог специальностьым налын. – Ныл ий тунемме жапыште мыланна сай теорий материалым пуэныт, тылеч посна практикыланат тӱткыш ойыралтын...

Советский район Михайловка ялысе библиотекым вуйлатыше С.В.Моторова ты ялысе школышто 8-ше классыште тунемше-влаклан «Шочмо кундемем йӧратем» историй шагатым эртарен. Тудо Советский районын 90 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын. Йоча-влак Пашан ветеранже, Марий Элысе ялозанлыкын сулло пашаеҥже М.М.Пайбердин дене мӧҥгыштыжӧ уна лийыныт. Нуно районын кузе шочмыжо, «Михайловский» совхозын передовикше-влак нерген пален налыныт. Нунын кокла гыч иктыже – Михаил Михайлович. Тудо уло ӱмыржым мланде пашалан пӧлеклен. Йоча-влак М.Пайбердинын наградыже, фотожо-влакым, передовик-шамыч нерен альбомым, районлан пӧлеклалтше книга-влакым шергалыныт. Почётан еҥлан библиотеке пеленысе «Волшебная ленточка» клубын занятийыштыже атлас ленте дене ыштыме сӱретыштым пӧлекленыт. Михайловка библиотекын альбомжо гыч налме фото-влак.

ЛОТЕРЕЙЫШТЕ сеҥыше-влак кокла гыч редакцийышкына икымше еҥ ПӦЛЕКЛАН толын ✅ 🎁Волжский район Ярамарий ял гыч Антонида Ивановна Иванован Эльвира уныкаже кырча-марча арверым опташ КОНТЕЙНЕРЫМ наҥгайыш.

✨Эртыше шагатыште "Защитники Отечества" фондын Марий Элысе филиалжын тоштерыштыже писатель З.Прилепинын СВО участник-влак нерген кумшо книган презентацийже эртаралте. 📘Книгаште Марий кундем гыч кок геройын историйже савыкталтын. Иктыже, Станислав Коротков, чаманена, вуйым пыштен, Матросовын подвигшым ыштен. А весыже, Дмитрий Дубников, тоштерышке толын да шке историйжым каласкален. Тышке 4-ше номеран гимназийын да Политехнический лицейын кадетше ден тунемшыже-влакат миеныт. Дима тыште историйым туныктышыж дене вашлийын. А тудын ты предмет дене "визытан" лийын.

Ешлан полыш уло да лиеш 14 январьыште Йошкар-Олаште Г.Константинов лӱмеш Руш академический драмтеатрыште Еш идалыкым пайремлын мучашленыт. Еш идалыкыште Марий Элыште 1000 утла мероприятий лийын. Тушко тӱрлӧ ийготан еҥ, шуко шочшан да икмыняр тукыман еш-влак ушненыт. Эн кугу мероприятий семын Российыште Еш, йӧратымаш да ӱшанле улмо кечым шотлыман. Тыгодым Марий кундемысе вич ешлан Марий Элым Вуйлатышын почётан палыжым кучыктымо, а 70 мужырлан – «За любовь и верность» медальым. «Семья Марий Эл» проект почеш ача-ава сообществе-влак дене вашлиймашлам эртарыме. Тудын лектышыже семын 435 инициативым ямдылымаш лийын. ВДНХ-се «Россий» ончерыште Марий Эл Республикын чапшым Шернур район гыч Шабдаровмыт араленыт. Лачак ты еш Российысе «Идалыкын ешыже» конкурсышто сеҥышыш лектын. Шабдаровмыт Россий Президентын Администрацийжым Вуйлатышын алмаштышыже Сергей Кириенколан мемнан стендыште экскурсийым эртареныт. Идалыкым иктешлыме годым Ю.Зайцев палемден: «2024 ий эртен, но еш-влаклан полшымо паша умбакыже шуйна». — Кодшо ийын шуко шочшан-влак шотышто статусым федеральный кӱкшытыштӧ пеҥгыдемдыме. А Марий Элыште «О многодетной семье в Республике Марий Эл и мерах по её социальной поддержке» законым лукмо. — Вара Марий Элым Вуйлатыше Шуко шочшан еш-влакын кечыштым кажне ийын 28 мартыште кундемыштына палемдаш тӱҥалына манын увертарен. — 2025 ий гыч республикыштына еш-влаклан у полыш-влакым палемдыме. Теве вузышто очно тунемше студентке-влак азам ыштат гын, нунылан 100 тӱжем теҥгеаш ик гана тӱлымӧ выплате пуалтеш. А шуко шочшан еш ик йочан тунеммыжлан тӱлымӧ оксан 50 процентшым пӧртылтен кертеш. — Кумшо але тылеч вара шочшо аза улмо годым ешлан ипотекым петыраш 1 млн марте теҥгем ойыраш палемдыме. — Тылеч посна 2025 ийыште еш-шамычлан шочшо азалан икымше полыш семынак кӱлшӧ арвер-влакын прокатыштым почыт. — Кум ияш марте ньогам кӱчык жапыште ончымо шотышто социальный няне-влак пашам ышташ тӱҥалыт. — Тыгак тений гыч ача-ава-влаклан, икымше аза шочмеке, пӧлекым кучыктат. — Еш клуб-влак, «Движение Первых» первичный отделенийлаште школысо паша отряд-шамыч да «Тимуровцы наших дней» добровольческий отряд-шамыч почылтыт. Тений Россий Президентын кӱштымыж почеш элыштына «Семья» нацпроект илышыш шыҥдаралташ тӱҥалеш. Тушко вич федеральный проект пура. Нуно Российысе еш-влакын илыме йӧныштым саемдаш, демографийлан полшаш, еш поянлыкым шукемдаш да еш институтым тӱрыснек пеҥгыдемдаш виктаралтыныт. Эльвира Терентьева.

ПОДПИСКЕ-2025 ✅ Чайым йӱаш Моркыш миена 2025 ийын икымше пелийжылан «Кугарня» газетлан возалтше-влак коклаште лотерейым модна. Тидлан подпискым ыштыше еҥлан мемнан деке квитанцийжым веле колташ кӱлын. Чылаже 300 наре серыш пурен. Теве кӧмытлан пӧлек-влак логалыныт. 🍴Совлам, вилкым аралаш ате – У Торъял район Крешын Руй гыч Л.П.Яшметовалан. 🌺Пеледыш кӧршӧк – Советский район Кукмарий гыч Н.Г.Петуховалан, У Торъял район Часамласола гыч Г.И.Османовалан. 🍐Фруктым опташ корзиҥга – Параньга район Усола гыч Ф.И.Тихоновалан. 🥣Салатник, 3 л – Параньга район Памашъял гыч Ю.Н.Калугинлан. 🥣Салатник, 5 л – Морко район Кожлаер гыч Р.М.Калашниковалан. 🥗Янда салатник – Параньга район Усола гыч Е.М.Усоловалан, Морко район Шеҥше гыч А.О.Семёновалан. 📦Кырча-марча арверым опташ контейнер, 3,3 л – Морко район Коркатово гыч В.А.Подбойкинлан, Волжский район Ярамарий гыч А.И.Ивановалан. 🥛Стакан набор – Морко район Овдасола гыч Л.Г.Матвеевалан, Параньга район Усола гыч Э.С.Маландиналан, Кужэҥер район Эҥыжсола гыч Р.Ф.Мамаевалан, Марий Турек район Яшмет гыч З.А.Екимовалан. 🍝Макарон, 4 кг – Параньга район Кугу Пумарий гыч Е.В.Кузнецовалан, Шернур район Аптулят гыч Г.П.Таныгинлан, Морко район Муналмаш гыч Г.В.Романовлан. 🎀Плед – Морко район Шеҥше гыч Т.Н.Сергеевалан. ♨Термопот – Морко посёлко гыч Ю.В.Тимофеевлан. 📨 Икымше квитанцийым колтышо Пошкырт кундем Мишкан район Пӱнчер ял гыч Нина Кутлуметовалан – солык. 📅 Пӧлеклан 1 май марте вучена. Толмыда деч ончыч йыҥгыртыза. Шке толын огыда керт гын, палымыда але родо-тукымда гоч пуэн колтена.

Мотор капкылан лияш мом кочман? Калорийым шотлымо кугу пайдам пуа, поснак – сакыр диабет, уто кап нелыт дене орланыше еҥ-шамычлан. Кочкыш сатун калорийностьшым палыме да кечыште мыняр калорий кӱлмым шотыш налме дене ме шке кочкыш рационым келыштарен кертына. Тыгодым кочкышын тамжым веле огыл, организмлан пайдам пуымыжымат шотыш налына. Тидын нерген Марий Эл Республикысе межрайонный Эндокринологический рӱдерын кугурак медшӱжарже Наталья Швалева радамла. Сакыр диабетан черлыеҥ, уто кап нелытан гын – поснак, шкаланже суткаш рационым ямдылен моштышаш. Тидым кочкыш сатун кум группыжым шотыш налын ыштышаш. Икымше группыш шагал калориян кочкыш сатум пуртыман: – поҥго (ӱйвоҥго, рывыжвоҥго); – пакчасаска; – ужарге; – чай, кофе (сакырложаш ден шӧрӱмбал деч посна). Пакчасаска ден ужаргыште вӱд ден клетчатке шуко, нуно организмыште огыт шулыктаралт, садлан шагал калориян кочкышлан шотлалтыт. Кап нелытым иземдаш шонеда гын, тыгай кочкышым кеч-кунар кочкын кертыда. Но пареҥгым, кукурузым да немычпурсам (пурсам, фасольым) ты группыш пуртыман огыл – крахмаллан поян улмыштлан кӧра нуно шуко калориянлан шотлалтыт. Кокымшо группыш кокла калорийностян: белок ден крахмаллан поян кочкыш, тыгак фрукт ден вишкыде шӧр кочкыш – пурат. Нунат кап нелытым иземдаш полшат, но мыняр кочмым шотыш налман – «пелыгыч пайле» правилым шуктыман. Ты группыш пурат:

Москошто – «Калык шынык» Элнан тӱрлӧ кундемыштыже марий-шамыч тӱшкан вераҥыныт. Соцкыллаште нунын кузе илымышт шотышто тӱрлӧ увер чӱчкыдын койылда. Марий-влакын чолгалыкышт, шочмо калыкшын йӱлаж ден тӱвыражым аралымышт пагалымашым сула. Теве Моско олаште илыше Рыбаковмыт еш, шочмо йылмым мондаш огыл манын, элнан рӱдолаштыже «Калык шынык» марий иммерсивный театрым почыныт. Ты шонымаш кунам да кузе шочмо нерген еш оза Алексей тыгерак каласкалыш: – Мый кугу олаште шочшо марий еҥ улам. Икымше йочам шочмеке, шонкалаш тӱҥалынам: калыкемын йылмыже, тӱвыраже, йӱлаж нерген шинчымашым шочшемлан кузе пуэн кертам. Эн ончыч Москошто марий-шамычын йочаштлан иктаж ушем уло але укем умылкаленам. Но, чаманен каласыман, икшыве-шамычым шочмо йылмылан шӱмаҥдыме да мутланаш туныктымо мероприятий але занятий-влак эртаралтын огытыл. А вет Москошто моткоч ятырын марий-шамыч илат. Южо ешыште ава ден ача тӱрыснек марий улыт. Кугу олаште икмыняр тукым марий йоча шке калыкшын йылмыжым, тӱвыра ден йӱлажым палыде кушкеш, тиде чоныш шӱлыкым пуртен. Тыге марий калыклан кугу эҥгек ышталтеш манын, шоналтенам. Садлан пелашем дене шонен пыштенна – йочана-шамыч шке тукымвожыштым палышаш улыт. Тудо руш гынат, мыйын шонымемым сайлан шотлен да чыла шотыштат полшен шоген. Тыге ме кугу шонымашнам илышыш шыҥдараш тӱҥалынна. Тидлан лӱмын проектым ямдыленна.

Выльыпсола гыч чолга еш 2024 ийыште 31 январь гыч 1 октябрь марте «Ава да йоча-влак калык вургем дене» тӱнямбал фотоконкурс эртаралтын. Ты конкурсышто да «Шочмо йылме дене азам малтыме муро» посна номинацийыште Звенигово район гыч Николаевмыт еш сеҥышыш лектын. Палаш оҥай: Конкурсыш 6453 йодмаш пурен. 2560 пашам ойырен налме. Нунын кокла гыч 76 паша сеҥышыш лектын, «Шочмо йылме дене аза малтыме муро» номинацийыште 23 ешым палемденыт.

Таче Йошкар-Оласе Г.Константинов лӱмеш академический Руш драмтеатрыште Еш идалыкым пайремлын мучашлыме. 📸 В.Ядыкован фотожо-влак.