Предыдущая публикация
Маҳбуба Баҳодир қизи:
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Қуёш ботиб борар,
толиққансимон
Нур сочиш бахтидан
қониққансимон
Баҳодир Собит
Моҳидил деразанинг юпқа пардасини оҳиста тортди. Сал овоз чиқса баравар бурилиб қарайдиган ўқувчилари ўгирилиб қараб, чалғишмасин деганди, барибир қарашди. У болаларга қўли билан жим ишорасини қилиб, паға- паға ёғаётган қорга термулди. Вақт шомдан ўтгани учун қор ўзидан ёруғлик таратаётганга ўхшарди. Синфхона деворидаги соатга қаради, дарс тугашига беш дақиқа қолибди. Машқни бажариб бўлиб дафтарини олиб келган ўқувчиларни баҳолаб, уйга вазифа берди, болалар билан хайрлашиб, шкафдаги пальтосини олди. Кўтарилмаган баъзи столларни кўтарди, Салтанат опа ҳам зўрға келади,йиқилгудай бўлиб, ҳарна ёрдам.
11-синфда ўқийдиган қайниси спорт машғулотига кетяпти, шекилли, ёнида бир-иккита синфдоши билан кириб келди. Синфдошлари Моҳидилнинг ўқувчилари ,бирин -кетин салом беришди, кейин қайниси :
-Келинойи, акам сизга телефон қилиб туша олмабдилар, уйга тез борар экансиз деб,- ўртоқлари билан йўл -йўлакай гаплашиб чиқиб кетди.
Телефонининг қуввати тугаб қолган эди, тинчликмикан, кичкинаси ҳарҳаша қилдимикан.
Юраги шошиб, қадамини тезлатди. У қорни яхши кўради, аммо ҳозир чиройли ёғаётган лайлак қордан завқланадиган аҳволда эмас эди.
Уйлари мактабга унча олис эмас, ишга пиёда қатнайди.Уйга тез етиб келди. Подъездга кирганда елкаларидаги қорни қоқди. Эшик очиқ экан, даҳлизда оёқ кийимини ечаётиб,
қайнонасининг йиғи аралаш овозидан кўнгли ғаш бўлди. Ичкарига кириб бошини чангаллаб ўтирган эрига ва хўрсиниб кўз ёшини артаётган қайнонасига салом берди.
Эри бир қараб қўйди, қайнонаси алик оладиган аҳволда эмас эди, афтидан. Сукунатни қайнонаси бузди:
-Болам, шу ерда ҳам бир чораси топилар. Танимаган, билмаган жойингга қандай кетасан, -ҳеч нарсага тушунмай, анграйиб турган келинига қараб, -эрингиз, ишлагани кетаяпти, - йиғига зўр берди, -ўзи сени деб, шу гадойтопмас ерларда адашиб юрибманку, юртимни, шундоқ ҳовли -жойларимни ташлаб келдим-а. Отанг тирик бўлганда соттирмас эди, ҳали қайси юз билан бораман унинг олдига,- -кўксини чангаллаб, уҳ деди-ю, -ҳамон бир нуқтага қараб турган ўғлига қараб, -гапирсангчи, ичингга ютмай, -йўқ бу ерда бир гап бор мен билмаган.
Моҳидил тушунди, демак, эри узоқларга кетмоқчи.
Қайнонаси айтмоқчи, қишлоқда бинойидек уйлари бор эди. Эри ишлари юришавермагач, уйни сотаманга тушди, насиҳат қилмаган одам қолмади. Шаҳарга кетаман, шаҳарда иш кўп деб. Қайнонасини йиғидан бошқа нарсага кучи етмади. Ҳовлини сотган пуллари Тошкентдан бир хонали уйга ҳам етмади. Шаҳар чеккасидан, Қибрай тарафлардан икки хонали, биринчи қават бурчак томонданда жойлашган уйни зўрға олишди. Машина олмоқчи эди, қаёқда. Арендага машина олиб, кира қила бошлади. Йўқ арендани ҳар ой тўлашнинг ҳам ўзи эмас экан. Кредитга машина оламиз деб туриб олди.Моҳидил ноилож рози бўлди.
2#
Моҳидилнинг номига кредитга машина олишди. Энди ҳомиладорлик таътилига чиқаман , деб кун санаб юрган аёл боласи уч ойликдан ошганда ноилож ишга қайтди. Ҳозир ойлиги шундоқ кредитда кетади.Ишлаган инсон ойлик маош олганда ҳузур, завқ туйса, унга бу туйғулар бегона бўлганига ҳам беш ойдан ошди.
Худди кўнглидагиларни уққандай қайнонаси Озодга қараб:
-Менга қара, икки кундан буён машинанг ҳам кўринмайди, ё.. Уриб олмадингми, ишқилиб?
Ҳалидан буён бир оғиз гапирмай ўтирган эри асабий овозда: -Гаровга олиб қолишди. Пулни қайтарсанг, кейин оласан, деб, ойи мен кетмасам бўлмайди...
Энди онаси бир нуқтага тикилиб қолган эди.
***
Малика уйга келса, 5-синфда ўқийдиган укаси бир ўзи эшикни ичидан илиб ўтирган экан.
Онаси кечки овқатни қайнатиб кетибди. Ҳаммаёқ саришта. Қандай улгурар экан-а. Ҳар доим онасига:
-Ойижон, илтимос, ўзингизни кўп уринтирманг, ўзим ўқишдан келиб қиламан, -деса, жилмайиб:
-Болам сен ўқишинг, керак, ҳозир биз учун бир дақиқа ҳам ғанимат. Олти ой нари бериси билан мактабни битирасан,- дейди, сўнг қўлини очиб ихлос билан дуо қилади.
Малика, албатта, ўқишга кириши керак. Унинг шифокор бўлишини орзу қиладиган ота -онасининг минг машаққат билан ишлаб топаётган пулларини оқлаши керак. Онаси дори ишлаб чиқарадиган қандайдир фирмада қадоқловчи бўлиб ишлайди. Иш тугаши билан мактабга чопади. Ўнтача синфнинг полини артади.
Малика ўзлари ўқийдиган хонадан ҳаммадан кейин чиқади. Ерда ётган қоғоз, кофедан бўшаган бир марталик идишларни йиғиб ахлат челакка ташлайди, онасига ёрдам. Синфдошлари нарса еб полга ташлашса, терлаб -пишиб пол артаётган онаси кўз олдига келади. Отаси йўналишли такси(Маршрутка) ҳайдайди. Ишдан бўш вақт топди дегунча, баъзан туни билан ҳам Матизида кира қилади. Хуллас, ота -онасининг бор умиди шу фарзандларидан. Уларни ўқитиб, катта одам қилишмоқчи. Ўз орзулари рўёбини фарзандлари орқали кўришни ният қилишган.
***
Озоднинг ҳеч омади юришмади- юришмадида, нимага қўл урмасин чаппасига кетади.Шаҳарда иш кўп, пул топиш осон дейишганди. Мана келганига уч йил бўлган бўлса, тузук -қуруқ бир нарса сотиб ололгани ҳам йўқ. Шаҳарда яшайдиган қишлоқдошлари
ҳашаматли машиналарда қишлоғига кириб келишса, у ҳам шаҳарга кўчиб борсам, шунақа тез бойиб кетаман, деб ўйлабди.
Амал -тақал қилиб кун кўриб юрган эди, Лазиз қўймади:
-Ҳамма пул онлайн ўйинда, қачонгача шунақа юрамиз,- деб.
Умрида ушламаган пулини бўйнига илиб , камига машинанинг ҳам ҳужжат -пужжати билан олиб қўйди, номардлар.
Шунча пулни қаёқдан олади, нега бунча омадсиз экан-а,
Йўқ, бу ерлардан тезроқ кетмаса, ўзини ҳам соғ қўймайди, бу балохўрлар. Лазиз одам топибди у ёқда кутиб оладиган.Билетга ҳам тўлашаркан, ишлаб бериш шарти билан. Узоғи индинга етиб бориши керак. Онаси ҳам йиғлаб эзиб юборди, амаллаб тинчлантириб олса, йўл ҳаракатини бошларди. Ишлари яхши бўлиб кетиб, беш -олти сўм пул юборса, ҳаммаси изига тушиб кетади. Тезроқ ҳаракат қилиши керак, фақат тезроқ...
3 #
Давоми
***
Озодни йўлга кузатган Моҳидилнинг кўнгли бўм-бўш бўлиб қолди.Охирги пайтларда турмуш ташвишларига ўралашиб, бир пайтлар юрагини ўртаган муҳаббат деган туйғуни унута бошлаган жувон- эри кетгач, қалбида мудраб ётган ҳисларини қайта ҳис қилгандай эди.
Моҳидил ўзига тўқ хонадонда вояга етди. Отаси қишлоқдаги йирик тадбиркор эди. Акалари аллақачон отасининг қаватига кирган, ҳар бири биттадан корхонани бошқарарди. Тўрт ўғилдан кейин туғилган Моҳидил, аввало, отасининг, қолаверса, акаларининг арзандаси эди. Мактабга ҳеч қачон пиёда бормас, албатта, бирор акаси ёки отасининг ўзи элтиб қўярди. У баъзан синфдошларининг пиёда бир -бирини қувлаб, ҳазил -ҳузул қилиб кетаётганларини кўриб, машина ойнасидан боқиб, ҳавас билан ўтиб кетарди. Аммо шу нарсани сезардики, дугоналари ҳам унинг ортидан ўзи каби ҳавас билан термулиб қолишар эди. У мактабда аъло баҳоларга ўқир, қўлидан келганча синфдошларига ҳам ёрдамлашар эди. Юқори синфга ўтган йиллари дугоналари қолиб, баъзи устозлари ҳам ўзига қандайдир совуқ нигоҳ билан боқаётганини сезар, унга сайин ўзини ўнғайсиз ҳис қиларди. Синфдош қизлари юзига пардоз- андоз бўёқларини чаплаб келса ҳам, уларга бир қиё боқмайдиган алгебра ўқитувчиси унинг миттигина зирагини ҳам ечтириб, камига бутун синфга эшиттириб:
"Бойлигингни бошқа жойда кўз -кўз қиласан,"-деди қаттиқ тикилиб.
10-синфда тўсатдан кўричак бўлиб қолган Моҳидил уйдагиларининг эсхонасини чиқариб юборди, ўзиям. Шифохонадан чиққунича отаси ҳамма ишини ташлаб, бир кунда камида беш марта хабар олар, онасининг ҳайҳайлашига қарамай акалари бири олиб, бири қўйиб синглисининг ёнида эди. Сал ўзига келиб, мактабга чиққан куни отаси у билан бирга бориб, синф раҳбарига учрашиб, ҳар куни уч соат дарсдан кейин келиб қизини олиб кетишини, кўп қадалиб ўтира олмаслигини айтиб илтимос қилди. Гулнора опа отасига:" Хўп бўлади, устоз",- деди. Ҳа, отаси ҳам бир пайтлар муаллим эди. Адабиёт муаллими. Шундан бўлса керак, кўнгил одами эди. Инсонларнинг кўнглини топиб муомала қилар эди. Шундай қилиб, уч соат ўқиб уйга кетган Моҳидилга дугонаси Назира қўнғироқ қилиб; "Алгебра устоз сенга икки баҳо чиқарар эканлар, улар бой, ҳамма нарса мумкин бойнинг болаларининг шохи бор деб айтдилар,"-деб суюнчи олди. Моҳидил ўшанда негадир ўзини жуда айбдор санаб, ҳамма қатори оддий хонадонда, ҳатто йўқсил оилада улғаймаганига ўкинди.
Отасининг таклифи билан билан Педогогика соҳасига, она тили ва адабиёт йўналишига ўқишга кирган Моҳидил шаҳарда ўзларининг" дом"ида 4-курсга ўтган акаси ва келинойиси билан бирга туриб ўқий бошлади. Отаси унга шаҳарда яшайдиган, нафақага чиққан Усмон тоғасини шофёр қилиб тайинлади. Тоғаси тонг саҳарда уни ўқишга ташлаб, орада кира қилиб, дарси тугаган Моҳидилни уйга элтиб қўяр эди.
Бир куни ёмғир ёғиб турибди, Пединститут бекатида тоғасини анча кутиб қолди, келавермагач, таваккал, такси тўхтатиш учун қўл кўтарди. Такси тўхтади, манзилни айтган эди, ҳайдовчи олд ўриндиқда ўтирган йигитга қараб:
-Йўлимиз экан, ёмғирда қолибди, -деди. Йўловчи елка қисди. Таксичи Моҳидилга қараб:
-Шу ерда турсангиз тушгандан кейин, мана бу укамга "Динамо" дўконини кўрсатиб юборинг, -деди пешонасида турган машина ойнасидан боқиб.
Моҳидил табиатан очиқ қиз бўлгани учун Динамо магазинигача олиб бориб кўрсатиб, орада танишиб ҳам олди. У йигитнинг исми Озод экан. Шаҳарга қариндошиникига келган, укасига совға учун боксчиларнинг чарм қўлқопини олмоқчи экан.
Шундай қилиб, эртасига ҳам
"тасодифан" институт ёнида йигитни учратиб қолди.Телефон рақамларини алмашдилар.
Хуллас, совчилар қадами узилмай қолган бир паллада у Озод ҳақида уйдагиларига айтди. Ундан совчилар келганда эркатой қизалоқ каби "менга шу ёқади" деб хархаша қилиб туриб олди. Ота-онаси, акалари энди унга эрка қизалоқдек эмас, катта одамдек танбеҳ беришларини эшитишни ҳам хоҳламади. "Бу умр савдоси" деб гап бошлаган онасига қиё ҳам боқмади. Ахир ўн тўққиз ёшли қиз ҳамма хонадон ўзининг уйи каби фаровон ҳаёт оғушида деб ўйлаган эдида.
4#
"Мусофир юртга, танимаган билмаган жойга сени қандай юбораман болам,"- деб зорланган отасини эшитишни ҳам истамади Моҳидил.
Охири у курашда енгиб чиқди, аммо энг қимматли нарсаларини бой бериш эвазига. Ҳа, у ҳамма, ҳаммани Озодга алмашган эди.
***
Малика иккита фандан қўшимча дарсга боради: кимё ва биология. Шуни ўзига ҳам ота онасининг ярим маоши кетади ўзиям. Тарихни мустақил ўқияпти. Тағинам она тили ва адабиёт фанидан тўққизинчи синфдан буён олимпиадага қатнашгани учун Моҳидил устоз унга бепул дарс ўтади. Яъни танловга тайёргарлик кўришади.
Ўтган йили туманда зўрға учинчи ўринни қўлга киритган Малика шаҳар босқичида биринчи ўринни олди. Тавба, ўзиям ҳайрон қолди.Ўшанда устози кўз ёшини артиб, Маликани қаттиқ қучоқлаб: "Юк кўтарган юзага чиқади, дегандимку, сенга. Мана ҳақиқат бор экан, "- деб кўз ёшини тия олмаганди. Очиғи, Малика она тили ва адабиётни яхши кўради, лекин ота -онаси унинг шифокор бўлишини исташади. Балки Моҳидил устозни яхши кўргани учун унинг фанини ҳам яхши кўрар, яна ким билсин. Бугун ҳам қўшимча машғулотлари бор эди. Негадир устозининг хаёли паришон ора -орада " уҳ" тортиб қўяди. Кўзлари қизарган.
***
Озод умрида биринчи марта самолётга чиқди. Лазиз кўп бора учган экан. Унга ўргатди: -Жамадонингни яхшилаб скотч билан маҳкамла, багажни олаётганда сочилиб кетмайди, рўйхатдан ўтаётганда мен билан кетма -кет тур, шунда ёнма -ён ўриндиқда кетамиз , -деб. Лазиз айтгандай улар ёнма- ён ўриндиқда жойлашишди. Ходимлар йўловчиларнинг камарлари тақилганлигини назорат қилиб чиқишгач, парвозда хавфсизлик қоидалари ҳақида ахборот беришди. Ҳамма ўзи билан ўзи овора, аммо Озод стюардессанинг кўрсатмаларини киприк қоқмай тингларди. Самолёт секин -аста кўтарила бошлаганда Озоднинг қулоқлари битиб, юраги алланечук безовта бўлди. Бироз силкиниб -силкиниб ваҳимасига сабаб бўлган улов аста -секин бир маромда кета бошлади. Думалоқ ойнадан ташқарига қарашга ҳам юраги бетламай ўтирган Озод тинмай расмга тушаётган одамларга бемажол боқди. Ўзлари ўтирган ўриндиқ тепасига нималарнидир қўйиб кетган ходимларнинг ортидан қараб Лазиз :
-Кўрдингми, қора қутиларни жойлаштириб чиқишяти, - дейди қоши билан имо қилиб. Энди энди қўрқувни енгган Озод дўстига норози қараб қўйди.
Парвоз якунланиб ерга қўнганларида, тўғриси, ҳаётга қайта келгандай хурсанд бўлган Озод дўстини қучоқлаб олай деди-ю, атрофдагилардан уялди.
Аеропортдан чиқиши билан юзига урилган муздек ҳаво гўё чимчилаб олаётгандек эди.
У қоп- қоронғу тунда жимирлаб кўзни олаётган атрофдаги чироқларга тикилиб туриб, неча кундан буён бедор тунларига сабаб бўлган - барча ташвишларию, ғамларини узоққа ташлаб келган озод қушдек сезди ўзини.
Давоми
5#
***
Моҳидил ўқувчиси Малика билан ҳафтасига икки марта, дарсдан сўнг шуғулланади. Фан олимпиадаси, нафақат, ўқувчи ,балки ўқитувчи учун ҳам қайсидир маънода синов, имтиҳон. Бугун ҳам Маликани чақиришга чақирди-ю, аммо у билан ишлайдиган кайфиятда эмас эди.
Эри кетганига уч кун бўлди, ҳали иш топмабди. Буёқда рўзғорнинг ғори ҳам кўнгли каби ҳувиллаб қолди.
Маликага тест тутқазди-ю, хаёллари яна олис -олисларга, маъсуд дамларига етаклаб кетди. Уйлари маҳалладаги бошқа пастқам уйлар орасида қишлоқ мактабининг биносига ўхшаб савлат тўкиб турарди. Шу катта уйнинг биринчи қавати ертўла эди. Ертўла ҳам нақ дўконнинг омборидек эди. Ҳамма нарса қоплаб: гуруч, шакар, ун, флягада ёғ, ўша пайтлар тақчил бўлган
"тущёнка", қуйилтирилган сутлар каробкаси билан турарди. Эҳҳе, қаҳратон қишда ҳам бу ердан яшик-яшик сарҳил олмалар-у, қамишга боғлаб илиб қўйилган
" бўрикалла" қовунлар ва данаги қора тарвузлар узилмасди. Отаси рўзғорни шунчалик бадастир қилиб қўярдики, онасининг бирор марта озиқ -овқат дўконига кирганини эслолмайди.
У келин бўлиб тушган хонадонда уч қиз
кетма -кет турмушга чиқиб, рўзғор косиблик қиладиган қайнотасининг кунлик тушуми ва қайнонасининг унда -бунда кўрпа, кўрпача қавиган пулларининг орқасидан ҳаминқадар ўтиб турар экан. Озод қишлоқдан туман марказига қатновчи Дамас да ҳайдовчилик қиларди.
Моҳидил янги келинлик завқи билан турли -туман пишириқлар пишириб маҳоратини намойиш қиламан деб енг шимарса, нарса пишириш учун ҳам масаллиқ керак экан. Бир -икки марта рўйхат ёзиб эрининг қўлига тутқазса, "борини қилавер" деган гапни эшитиб, шашти тушиб, нонуштага бир пиёла шакар ва тандирда ёпилган икки дона нонни қўйиш билан чекланди. Қайнона -қайнотасига ҳам осон эмас экан. Ҳали у қайнопаси туғса, ҳали буниси суннат тўй қилади. Топган- тутганлари тоғора -тоғора овқат -у, сарпо -суруғ билан тугарди.
Бир куни секин, юмшоққина қилиб эрига отаси билан ишлаш ҳақида сўз очган эди. Эри: "Оч қоляпсанми, боримга ҳам йўғимга ҳам кўнасан, менга сенинг отанг ва акаларингнинг сариқ чақаси ҳам керак эмас, яна шу ҳақида гап очсанг, яхшилик кутма"-деб шунчалик важоҳат билан ўшқирдики,бу таҳдид Моҳидилнинг қулоқлари остида бир умр сақланиб қолди.
У уйга кириб борганида кун шомдан ўтганига қарамай, қозон осилмаган эди. Қайнонаси бешикдаги Содиқжонни тебратиб, хаёл суриб ўтирибди. Салом бериб, кийимларини алмаштириб чиқди. Овқатга уннай деса, картошка -пиёз ҳам тугаган экан. Доим овқат қилиб қўядиган қайнонасининг нега индамай ўтирганини тушунди. Қараса озгина пахта ёғ билан ярим халтача ундан бошқа ҳеч вақо қолмабди.
Ўйлаб -ўйлаб, бир пайтлар бувиси уйларига меҳмон бўлиб келганида, қишнинг чилласида атала қилишни ўргатгани ёдига тушди. Дарров газни ёқиб, идишдаги ёғдан бир чўмичгина солиб, ярим пиёла унни қизиган қозонга солди-да, чаққон ҳаракат қилиб аралаштирди, ун қизаргач, қозонни ковлай туриб кам -камдан сув солиб, мўлжалга етгач, туз солиб қайнашини кутди. Овқат бироз қайнагунча, дастурхоннинг устини артиб, пиёлаларни келтирди, йўл -йўлакай дўкондан олиб келган буханка нонини қўйди. Қайнонаси бошини эгиб ўйчан ўтирибди. Дастурхонга тортилган таомни кўриб, беш ёшли қизи Дилноза ажабланиб:
-Бу қанақа овқат, ойи, -деди
Моҳидил нон кесар экан:
-Бунинг номи -атала. Қишда ичиш керак, илигинг бақувват бўлади, -деди жилмайиб, сўнг қайнонасига қараб, -олинг, ойижон, -деди.
Дилноза:
-Илик нима?-деди нон тишлаб.
-Овқат пайтида кўп гапирмайди, ол тез ичиб қўй ,-деб, ўзи ҳам қошиқни оғзига олиб борди.
Бувиси ўргатган аталага майда тўғраб қўй ёғи, қўй гўшти солинган эди, аммо бу ҳам тотли чиқибди. Қайнонаси бирдан эсига тушиб:
-Одил ҳам кела қолса эди, аталани иситса ўзидек бўлмайди-да, иссиғида ичарди, -деб пиёласини узатди.
Моҳидил эса шу топда, нима овқат қилса ҳам ҳали татиб кўрмасданоқ, таомнинг мақтовини ўринлатадиган Озодни ўйлаб кетди.
6#
***
Озод мана уч кундан буён ҳужжатларини олиб кетган Лазизнинг танишларидан хабар кутиб, икки хонали уйда ўзи танимаган ўн киши билан бир амаллаб кун ўтказяпти. У бу ерга келиши билан даромадли иш кутиб турибди, деб ўйлаган эди. Ахир унга юк машинаси (Фура) ҳайдайсан дейишганди-да.
Негадир, бу ёқларда кун кеч бўлиши қийин экан. На телевизор бор, на телефон ишлайди, ҳали сим карта ҳам ололгани йўқ. Қоринни -ку, гапирмаса ҳам бўлади. Яна уйдагилардан хавотирлик ҳисси ҳам кўнглини ғаш қиляпти-ю, лекин Моҳидилим уддабурон, эплайди, деб ўзига тасалли беради.
Моҳидилни биринчи кўрганидаёқ, қизнинг қувноқлиги учунми, нигоҳларидаги аллақандай хушбахтлик сабабми қалбига бир нурли муҳаббат кириб келганини ҳис қилган, ундаги бахтиёрлик кайфияти ўзига ҳам юқиб, асло қўйиб юборгиси келмаган эди. Озод ёрига эришиш учун ҳар қандай қаҳрамонликка тайёр эртак қаҳрамонидек ҳали отасига ялиниб , ҳали ўзига тўқроқ тоғасининг эшигида сарғайиб совчиликка боришга кўндирди. У мушкул деган иш Аллоҳга осон экан, тўйлари бўлаётган кун ҳам кўзларига ишонмасди. Ҳамон Моҳидилнинг ўзига айтмаган бўлса ҳам ҳамма - ҳаракатлари фақат уни бахтли қилиш учун эди. Қишлоқдан шаҳарга келиши-ю, онлайн қиморга аралашиб қолиши -барчасининг ортида бир мақсад -тезроқ бойиб, қайнотасига ва димоғдор қайнакаларига ўзини кўрсатиб, эрка қизларини яхшиям унга берганларини исботлаш эди.
Моҳидил келин бўлиб келса, бундай шароитга қандай мослашар экан деб чўчиган Озод, унинг ўша- ўша қувноқлик билан елиб-югуриб хизмат қилишини, дўкондан энг арзон ширинлик кўтариб келганида ҳам боши кўкка етиб, болалардек қувониб кетишини кўриб, янаям яхши кўриб кетарди. Ўзи оддий оилада ўсган опаларининг рўзғоридан нолиб, икки кунда бир шикоят қилиб келавериб ,бор будини шилиб кетиб безор қилганиданми, ҳамма қиз шундай деб ўйлаган экан.
Бугун ҳам кун кеч бўлди, ўзи чиқиб иш қидирай деса , бу ерларда ҳеч кимни танимайди, қолаверса, ҳужжатлари ҳам ўзида эмас .
Ярим кечаси Лазиз ва унинг таниши кириб келди. Озод ёш боладай иккисининг оғзига термулди. Тўлачадан келган бу одам шошилмай, жойлашиб олиб, чўнтагидан дастрўмолини олиб:
-Намунча, бу уйда ҳаво йўқ, шунча одам, сал дераза -перазани очиб ўтирмайсизларми, -деб рўмолчаси билан пешонасини бўйни аралаш артиб, давом этди-
-Энди ака, шу... сизга айтган иш сал ўхшамай турибди, .. ҳозирча етказиб бериш хизматида ишлаб турасиз, бу массивнинг одамлари, асосан, кўчадан овқат буюртма қилишади, эртага эрталаб келиб олиб кетаман. Яқинроқ худудда ишлаб турасиз.
Озод ўтган уч куннинг ичида сиқилиб кетганидан , енгил машинада бўлса ҳам ишлаб туришга рози эди.
-Қанақа машина беришади, йўлни новигатор орқали амаллаб топарманку-я, ҳужжатлари тўғри бўлса бўлди, -деди ғайрат билан. Хўппа семиз бу одам кўзини лўқ қилиб қараб ўтирдида:
-Хех, қаттан оламан машинани,-тиззаларига шапатилаб, - мана бу машинада, ташийсиз нарсани, машинамиш. Елкага рюкзакнинг бақувватидан беришади, лекин, -деб ўзининг гапига ўзи маза қилиб кулди.
Озод оёқ -қўли шалвираб, бемажол ўтирарди.
Танишини кузатиб кирган Лазизнинг юзига ҳам қарагиси келмади. Балконга чиқиб кетди. Ўн олтинчи қаватда туриб, қоронғулик, ҳа, йўқлик қаърига сингиб кетгиси, бу азоблардан қутулгиси келди. Шу фикр хаёлида чарх ураркан, кўз олдига мунғайиб ўтирган онаси, икки норасидаси ва юзи қуёшли, жилмайиб турадиган Моҳидил келди.
Айни дақиқаларда унга ҳамиша куч берадиган, энди йиқилдим деганида ўрнидан туришга ундайдиган Моҳидили керак эди. Уни кўргиси келди...
7#
***
Моҳидил бир пайтлар "Эркак киши- оиланинг баракаси" деб эшитган эди. Ҳақ гап экан. Эрининг кетганига икки ҳафта бўлди. Аввалари ҳам рўзғорда етишмовчилик бўлиб турар эди-ю, аммо бу даражада эмас эди. Жувон ҳам жисмонан, ҳам руҳан толиқди. Совун олса, картошка тугайди, картошка топса ёғ йўқ... Етти ойлик Содиқжонга қайнонаси сутдан манний ёрмали бўтқа қилиб, у ишдан келгунича овутиб турарди. Шу кунларда сут олишнинг ҳам иложи бўлмай қолди. Унинг устига қайнонасининг тоби йўқ, дам бадам қон босими безовта қилаяпти.
Моҳидил дўконга кириб охирги пулига нон сотиб олар экан, бир хўрсиниб , "эртага Худо пошшо" деб қўйди.
Улар яшайдиган кўп қаватли уйнинг орқасида пастқам уйлар тушган маҳалла бор. Моҳидил кечадан бери минг мулоҳаза қилиб кўрди ва охирги дақиқаларда ҳам ўйлаб туриб, кулранг бўёққа бўялган эшикни тақиллатди.
Ичкаридан " шип-шип" қадам товуши эшитилди.
Ёши олтмишлардан ошган, оқ-сариққа мойил юзли, бўйлари пастгина аёл чиқди ва танимаганлиги нигоҳидан сезилиб:
-Келинг, қизим, яхшимисиз -деб елка қоқиб кўришди.
У салом бериб, нима деб гапни давом эттиришни билмай турдида, кейин ўзини ўнглаб олди чоғи, сал дадиллашиб сўз бошлади:
- Мен ҳув анави, ғиштли "дом" да
тураман, бир -икки марта сут, қатиқ олгани келганман... Ёш болам бор, ўзим ўқитувчиман... Агар хўп десангиз, ҳар куни ярим литр сут олиб турсам, кейин пулини йиғиб ойликда бераман. Ўғлим каша ичади...
У гапини тугатмасдан аёл:
-Майли, болам, болага эканку, ўзи бўғоз сигир, ҳадемай, сутдан чиқади оқ сотмаяпмиз анчадан бери, аммо ярим литрни амалласа бўлади. Идиш олиб келганмидингиз? -деб унинг бўм-бўш қўлларига қаради-ю, -Ҳозир, -деганча кириб кетиб, бир литр банкада сут кўтариб чиқдида,- яхшиям, ивитиб қўймабман, олинг, идишини эртага олиб келарсиз. Шу болажоннинг насибаси эканда, эртага ярим литр олиб қўяман, -деб икки кўзини қисиб қўйди, хотиржам бўлинг дегандай.
Моҳидил сутни икки қўллаб олар экан:
-Катта раҳмат,-деб, тез бурилиб кетди. Кетяпти-ю, кўз ёшлари юмалаб, пальтосининг мўйнасини ҳўл қиларди.. Боласига сут топганиданми, эрка қиз- эгилмаган бошини танимаган етти ёт бегоналар олдида дилбанди учун эгганигами, банкадаги сутни маҳкам бағрига босиб ўксиб - ўксиб йиғлаб борарди.
8#
***
Мусофирчилик осон эмас экан. Бир ҳафтадан буён елкасига тўртбурчак рюкзакни осиб олиб таом ташиётган Озод бу ернинг совуғига ҳалиям мослаша олгани йўқ. Ушбу ўлкада одамлар уникига ўхшаган юпқа куртка киймас экан. Ҳамманинг устида пўстин, ҳеч бўлмаса косманавтларникидек қалин куртка. У ақалли қалинроқ этик ҳам олмаган экан. Ўзбекистонда крассовкада қиш чиқаргани учун шу оёқ кийими билан келаверган экан. Ҳаммаёқ ойнадек муз эмасми, сирпаниб -сирпаниб, амаллаб манзилни топиб боради. Одамлари ҳам ғалати экан-е, егуликни етказиб бориши билан соатга қараб, бир дақиқага кеч қолган бўлса ҳам ўз тилларида танбеҳ бериб қўяди. Озод уларнинг баъзи сўзларига тушунмаса-да, ноилож қўлини кўксига қўйиб илжайиш билан кифояланади. Уст -бошига тикилиб туриб раҳми келганлари гоҳо чойчақа ҳам бериб қолади.
Ярим кечаси бурнидан итарса йиқилгудек бўлиб хонага етиб келади-ю, совуқ чой билан нон кавшаган бўлади-да, кечгача юк кўтарган елкаларининг оғриғига анча пайтгача "оҳ, воҳ" қилиб ухлаб қолади.
Бугун биттаси пицца буюртма қилган эди, манзилини топишга қийналиб, бироз кеч қолди, ёши катта кампир экан шунақанги ўшқириб, пиццани "бошингда қолсин" дегандай қилиб қўшқўллаб қўлига тутқазаётган эди, ялиниб- ёлвориб амаллаб ташлаб кетди. Хуллас, ўзи ҳам асаблари ҳам қаттиқ толиқди.
Ҳар куни бир маҳал уйга телефон қилади. Моҳидили ҳар доимгидек қувноқ сўрашиб, ўзини эҳтиёт қилишини қайта -қайта тайинлайди.
Бугун кун ҳар доимгидан ҳам совуқ. Эрталаб нонушта қилмагани учунми, ёки оёғидан заҳ ўтиб томоғи оғриганигами, ўзини жудаям лоҳас ҳис қилган Озод буюртмани елкасига осиб беҳолгина тўртинчи қаватга кўтарилди. Бир қўлидаги телефонига, бир қаршисидаги эшик рақамларига қараб - чапдаги темир эшикнинг қўнғироғи тугмасини босди.
Ичкаридан икки -учта қулф билан қулфланган, шекилли, шарақ-шуруқ қилиб эшик очилиб, қош -кўзлари қоп қора, пардоз -андоз қилиб олган, тор футболка ва шим кийиб , тим қора текис сочларини елка баравар ёйиб олган жувон кўринди. Озодга қараб жилмайиб:
-Ассалому алайкум, -деди.
Озод бу чиройли ҳилқатга бир муддат тикилиб қолди ва юзи ёришиб:
-Ўзбекмисиз?-деди.
9#
Давоми
***
Озоднинг "Ўзбекмисиз?" деган саволига аёл жилмайиб инкор маъносида бош чайқади.
Озод чаққонлик билан елкасидаги рюкзакни ерга қўйиб, қутидаги буюртмани узатди. Шу пайт ичкаридан бир қарашда миллатини таниб олиш қийин бўлган бир йигит чиқди ва аёлга қараб:
-Оо, наш заказ... Имм, -деб қўйди лабини ялаб.
Уйнинг ичи иссиқ, шекилли, у спортчиларникидек жуссасига ёпишиб турган енги калта футболка кийиб олган. Билакларига турли нақшли безаклар туширилган, битта қулоғига зирак тақиб олган эди.
Йигит егуликни оларкан, Озодга қараб:
-Минуточку,- деб кўрсаткич бармоғини билан "тўхтаб тур" ишорасини қилди-да, уйга кириб, дарров чиқди. Озоднинг қўлига ташриф қоғозига ўхшаган, лекин фақатгина телефон рақамларии ёзилган қоғоз тутқазиб, ҳижжалаб гапирди:
-Иш.. кирак.. званит қил.. Ладно, -деди хайриҳоҳ қарашлари билан бирга елкасига дўстона қоқиб қўйди. Сўнг чўнтагидан пул чиқариб қўлига тутқазиб
-Это тебя, синга бу, -деди.
Озод унинг ҳамма гапларига тушунган бўлса ҳам жавоб бера олмай фақат қўли кўксида:
Раҳмат, брат, раҳмат, -деди.
У зинадан тушгунича, яна битта буюртма қабул қилди.
***
Бугун шанба. Моҳидилнинг дарси йўқ. Ҳар дам олиш кунида ўзининг тили билан айтганда "генералный" уборка қилади.
Ишни ювиладиган кирларни йиғишдан бошлади. Болаларнинг кийимлари, қайнисининг спорт кийимлари, ўзининг формалари билан анча кир йиғилиб қолибди.Биттагина ишлатилган кир совун қолибди. Кир ювиш кукунига пул қаёқда. Амаллаб уч марта қайта -қайта ювса очилар кирлари. Терлаб- пишиб охирги кирларини ёяётганда -кун пешиндан оғган эди. Қорни очиб, кўнгли озди. Бувиси раҳматли айтарди: "Кир ювиб чарчаган аёл супургини ҳам еб қўйгудек оч қолади, чунки бошқа юмушларга мадори қолмас экан," деб. Қани энди, ҳозир бир косагина иссиқ овқат бўлса.
У газга чой қўйди ва тишининг кавагида асраб турган, ёзда ёпган банкаларидан бирини очди. Буханка нонни кесиб иккита косага икрадан солди. Қуруқчой қолмапти. Нима қилишини билмай туриб сумкасидан майда пул олиб, уйларининг ёнбошидаги дўкондан донали, бир марталик чойдан уч дона олиб келди. Чойни термосга дамлади, бояги қуруқчойни ипидан ушлаб туриб икки марта ботириб олиб, яна ишлатиш учун авайлаб пиёлага олиб қўйди. Қайнонасининг қон босимини ўлчаб, дориларини ичирди. Кейин ҳаммалари ўтириб тушлик қилишди. Дилноза отасини соғинганми, икки кундан бери хархаша қилади. Ҳозир ҳам ўзидан -ўзи тухум ейман деб додлади. Шунча ялиниб -ёлворса ҳам ҳеч нарса емай, ҳиқиллаб ухлаб қолди.
Энди бир амаллаб ошхоналарни йиғиб бўлган ҳам эди, телефонининг таниш мусиқаси эшитилди. Телефон экранидаги Онажоним деган ёзувни кўриб юзи ёришиб кетди.
-Алло, ассалому алайкум, онажоним, яхшимисиз, дадам, акаларим яхшими?
-Ваалейкум ассалом. Болам, ўзинг яхшимисан, ишдан ортиб бундоқ қўнғироқ қилай ҳам демайсан-а, -деб гинахонлик қилди онаси.
Моҳидилнинг кўзларига ёш келди. Кошки.. Телефонининг пули бўлса, бир кунда ўн марта телефон қилиб соғинган волидасининг овозини эшитса...
-Иш кўпайиб кетди, ўзиз яхшимисиз, соғлиғингиз яхшими?-деди бошқа гап топа олмай.
-Ҳа, бир нави... Эртага уйдаги келинойингнинг туғилган куни- қирққа киради, келгин болаларингни олиб. Қудамгаям айт келсинлар, -деб, бироз уёқ-буёқдан гаплашган бўлиб, гўшакни қўйди. Дилдора онаси билан гаплашаяпти-ю, икки хаёли, йўлкирани қаердан оламан, нима олиб бораман, совғачи -бир вақтнинг ўзида шу ҳамма саволга жавоб излаяпти.
10#
***
Қайнонасига онасининг телефон қилганини айтиб, бирга бориб келишга ундади.
-Болам, ўзингиз бориб кела қолинг, давлениям ошиб, узоқ йўлда қийналиб қолмай. Содиқжонни ўзингиз билан олиб кетарсиз. Дилноза қола қолсин, битта болани тиззангизга олсангиз, унгаям пул олади ҳозирги шофёрлар, -деб, ўйчан ўтирган Моҳидилга қараб қўйди-да, ўрнидан турди. Оёғи увишиб қолганми, оқсоқланиб нариги хонага кириб кетди, бироздан сўнг букланган дастрўмолини олиб чиқиб, ичидан эллик минг сўм олиб қўлига тутқазди:
-Йўлкира қиларсиз, -деди.
Моҳидил бирдан юзи ёришиб, қайнонасини қучоқлаб олди.
Соҳиба ҳам келинини бағрига босди, негадир кўзига ёш олди.
Моҳидил сандиғини титиб, сепидан қолган каттагина сочиқни совғага деб олди. Энди тоғорага нима қилса бўлади, қуруқ кириб боролмайди, шунча одам келадиган бўлса. Ўйлаб туриб, бир пайтлар пиширадиган "Зебра" пироги эсига тушди.
Сутчи холадан қатиқ олиб келди, қайнонаси берган пулдан учта тухумга ишлатди. Дилноза кўриб хархаша қилмасин деб, тезгина тухумларни чақиб, қатиқ, озроқ шакар ва ун солди сўнг хамирни иккига бўлиб ярмига какао қўшди. Кейин аралашиб тарам-тарам бўлган икки хил рангли хамирни газ печига қўйди.
Бир пасда уйни ёқимли ҳид тутди. Дилноза уйқудан туриб, кўзларини катта -катта очиб, ҳавони ҳидлаб турдида:
-Ойижоним, торт пишираяпсизми,- деб сакраб турди ва Моҳидилни қучоқлаб олди.
Пирог пишганда жавдираб турган Дилнозага четидан юпқа қилиб оҳиста кесиб берди. Қайниси Одилнинг ҳам егиси келди, шекилли, бир ютиниб
бошқа хонага кириб кетди.
Қизи" яна" деб додлади, қайнонаси хонтахтага бир мушт тушуриб, дўқ уриб амаллаб овозини ўчирди.
Моҳидил йўлкира арзон бўлади деб, йўлма- йўл қилиб етиб боргунича қош қораяй деди.
Меҳмонлар жуда кўп эди. Отаси ва акалари билан қучоқлашиб кўришган Моҳидил, онаси билан кўришаётганида, бағрига сингиб олиб биир тўкилиб йиғлагиси келдики...
Ансамбль ҳам чақирилган экан, кун совуқ бўлгани учун катта Холлда ўйин кулгу бўлаяпти.
У қўлидагиларни келинойисига топшириб, қариндошлари билан кўришди. Ҳамма билан бир -бир сўрашди-ю, лекин кўпчилигини танимади. Афтидан, туғилган кун соҳибасининг узоқ -яқин қариндошлари, дугоналари эди.
Дастурхонда жонингдан бўлак ҳамма нарса бор эди. Негадир Моҳидилнинг томоғидан ҳеч нарса ўтмай қолди. Кўз олдида буханка нонни ранги бўзариб турган чойга ботириб еб ўтирган қайнонаси... Тухум деб додлаган қизи...
Ўтирганлар бунча бахтиёр, аёллар ҳазил -ҳузул қилган, бир -бирини ўйинга тортган.
Моҳидилнинг юзлари қизиб, ўзини беҳол сезиб тиззасидаги боласини қўлига олиб, бир қўлига чойнакни ушлади, гўё чой янгиламоқчи бўлган кишидек секингина ошхонага йўл олди. У ерда ҳам янгаларининг опа-сингиллари келганларга таом тортиш билан овора эди.Бехос кўзи ошхонадаги идиш -товоқ турадиган столнинг устидаги-боя ўзи меҳр билан пиширган, синдириб қўймай деб Содиқжондан ҳам кўра авайлаб кўтаргани, қизалоғи яна бир бўлаккина кесиб беринг деб увалло ялингани ўша -Зебра пироги бўлакларга бўлиниб ётарди... Ўз уйига бегона Моҳидил лабларини қаттиқ тишлаб бўғзини куйдирган йиғини куч билан қайтарди...
11#
***
Озод охирги буюртмани эгаларига етказиб бергунича ярим тун бўлди. Изғирин забтига олган, қорни очлиги учунми оёқлари чалишиб-чалишиб, ижара хонадонига етиб келди.Эшикка калит солса,(ўн кишининг ҳар бирида калит бор эди) калит тушмади, тавба, ҳар доим енгилгина очиладиган эшик қилт этмас эди. Ярим тун бўлишига қарамай зарб билан эшикни урди. Тўхтаб ичкарига қулоқ солди. Жимжитлик. Нима қилишини билмай зўр бериб тақиллатаверди. Ёндош хонадан ёши каттароқ бир киши чиқиб, русчалаб, уйдагиларнинг ҳаммасини нарсаларини йиғиб кетганини, ҳозир бас қилмаса милиция чақиришини айтиб, дағдаға қилди.
Озод бошини чангаллаб, ўтириб қолди. Бир пайт тепа қаватнинг зиналардан қадам товуши эшитилди. Бошини кўтариб қараса, унинг жамадонини судраб, ўзининг рюкзакини елкаларига осиб олган, уйқусираган нигоҳини ўзи томонга қадаб Лазиз тушиб келяпти. Жамадонни Озоднинг қўлига тутқазиб:
-Ма, ошна, бу ердан "Ҳайдалиш" куйини чалдик.Устимиздан ёзишибди. Ярим кечаси кириб -чиқади деб,- дедида, чўккалаб ўтирди. Кейин сўзида давом этди:
-Шефга телефон қилсам, эрталаб гаплашамиз деб, ўчириб қўйди. Хуллас, ҳамма ҳар қаёққа тарқаб кетди. Мен сени кутиб чердакнинг зинасида ўтирган эдим, -ҳамон лом мим демай ўтирган Озодга қараб:
-Юр, нарсаларингни ол.
Эрталабгача тепа қаватнинг зинасида ўтирамиз, тонг отса, Шефнинг олдига борамиз,- деб ҳорғин тепага кўтарила бошлади.Озод ноилож унинг ортидан эргашди.
Совуқ жонидан ўтиб кетган, бунинг устига оёқ кийимидан кирган сув, ҳаракатсиз ўтиргани учунми, баданини қақшатар эди.
Тонг отиб, одамлар ҳам ғимирлаб қолишди. Лазиз яна бошимиз балога қолмасин деб, Озодни тезроқ бу ердан кетишга ундади.
Шеф кассирлик қиладиган емакхонанинг ёнига боришди. Ҳали ҳеч ким келмапти. Емакхона эшигининг ёнида ҳам очликдан,ҳам совуқдан қалтираб турган Озод туни билан ўйлаган ўйини Лазизга айтишнинг айни мавриди эканлигини сезиб:
-Ошна, бу иш билан ҳеч нарсага эришиб бўлмайди. Бошимдаги қарзнинг бир қисмини ҳам узолмасам керак бу юришда,-деб уёқ -буёққа бир қараб олиб -Мен бошқа иш қилиб кўрмоқчиман, -деди. Лазиз энсаси қотиб:
-Қаерда экан, ўша иш, -деди.
Озод шоша -пиша чўнтагидан кечаги ташриф қоғозни чиқариб, ошнасиниг бурнига тиқиштириб:
-Мана, ҳозир қўнғироқ қиламан,- деб, қоғоздаги рақамларни тера бошлади. Телефон гўшагини бир эркак кўтарди. Озод шошиб:
-Ака, ээ, брат кеча пицца оборганман. Иш керак, -деди ва суҳбатдошини диққат билан эшитиб, гўшакни қўйиб, Лазизга юзланди, -Локация ташлашни биласанми, мана шу номерга ташла, -деб телефонини тутқазди. Лазиз локация ташлаб бўлган эди ҳамки, Шеф келди.
Йигитларнинг саломига бош ирғаб, эшикка калит суқди ва боши билан киринглар, деб имо қилди.
Ичкарига кириб стулга ўрнашиб ўтириб олди ва тик турган йигитларга қараб:
--Кечаси билан ухламай сизларга жой қидириб чиқдим, жа бўлмаса, бир -икки кун шу ерда тунаб қоласизлар.
Озод гапни нимадан бошлашни билмай турди-да, кейин Шефга эмас ерга қараб:
-Мен бошқа иш топгандим, шунга... Ҳужжатларимни олсам дегандим. Шунча кун ишлаган маошим билет пулига етган бўлса, менга рухсат берсангиз,- деди ҳамон ердан кўзини узмай.
12#
***
Индамай, сабр билан, кўзини лўқ қилиб эшитган Шеф гавдасига ярашмаган чаққонлик билан сакраб, ўрнидан туриб, Озоднинг нақ тумшуғига келди ва қўлини бигиз қилиб:
-Ўв, кўрнамак, сен ҳали шу ишлаган чақаларим кетказган ҳаражатимга етади, деб ўйлаяпсанми? -пичирлаб сўкиниб Лазизга қаради -Кимни олиб келдинг, менинг бошимга, бир йил ишлаб берса ҳам совурган пулимни тўлолмайдику, -деб яна Озодга ҳезланиб келаётган эди, иккита барзанги билан кечаги пицца буюртирган йигит кириб келди ва Шефга паст овозда:
-Тихо...-деди илжайиб
Ажабо, сал олдин важоҳатидан ҳеч кимни омон қўймайдигандек кўринган бу одам қўли кўксида, беозоргина бўлиб бош эгиб турарди.
Ҳаласкор йигит эса Озодга қараб имлаб ундан ҳужжатини олишини айтди. Шеф стол тортмасидан ҳужжатларини олиб Озодга узатди. Ҳаласкор эса Озодга илжайиб:
-Китдик, -деди ва барзангилари қуршовида уни олиб чиқиб кетди. Озод Лазиз билан хайрлашишга ҳам улгурмади...
***
Моҳидил тезроқ шу йиғин тугаса-ю, ҳамма уй -уйига кетиб, ота -онаси ва жигарлари билан бир он ёлғиз қолишни истар эди.
Ниҳоят, меҳмонларни кузатишди, аммо холаси ётгани қолди.
Отаси ёнгинасида ўтирган қизининг пешонасидан ўпиб:
-Болажоним, соғлиғинг яхшими, Озоджон, ишга яхши жойлашиб олибдиларми, -деди ва беозоргина қилиб, -Шу ердаги ишлари бўлмадими, топиш -тутиши яхши дер эдингку, -деди.
Моҳидил ҳар доимгидай ўзини қувноқ кўрсатишга уриниб:
-Зўр эди ишлари, у ёққа чақириб қўймади ўртоқлари, катта пул таклиф қилишди. Биласизку, куёвингиз тиришқоқ, болларимнинг келажагини яхшилашим керак, деб, кетдилар. Гаплашдим, зўр жойга жойлашибдилар,- деди ва қараса ҳамма ўзига тикилиб турибди. Ўз ёлғонига ўзи ҳам ишониб кўнгли орзиқиб кетди. Кейин акасига юзланиб:
-Акажон, менга такси чақириб бера оласизми, ойижоннинг мазалари йўқ эди, хавотир олаяпман, уни устига эртага дарсим бор, -деди. Онаси дарров кўзига ёш олди:
-Бир кунгина қолақолсанг бўлмайдими-я, сен шаҳарни тираб турибсанми, ишинг ҳам бор бўлсин, -деди ва келинига қараб -Унча-мунча солинг,-сўнг- Шамшоджон олиб бориб қўй, -деб ўғлига юзланди.
Ҳамма билан бир -бир бағир босиб хайрлашган Моҳидил аввал отасининг, сўнг онасининг бағрига бош қўйди, отаси оҳиста пешонасидан ўпиб:
-Аллоҳимга топширдим, -деб фотиҳа қилди.
Моҳидил ухлаб қолган боласини бағрига босиб, машинанинг муздек ойнасига чаккасини тираб кетар экан, ўйга толди.
Ота -онаси анча қариб қолибди, айниқса, отаси. Адабиётчи эмасми, қаердадир ўқиган эди
"Қариб қолган ота -онангга қилган яхшилигинг-уларга ғам қайғуларингни, айтмаслигинг..."
Акаси билан болаликни эслаб, кулишиб манзилга етиб келдилар. Шамшод қуда холам билан кўришиб кетай, деб ичкарига кирди.
Дилноза тоғасининг бағрига отилди, шундагина қуруқ келавергани эсига тушиб:
--Чўнтагидан юз минг сўмлик чиқариб, синглисига қараб ёлғондан пўписа қилди:
-Эртага Дилнозага қўғирчоқ олиб бер, тушундинг-а, -деб пулни Моҳидилга тутқазди.
Энди пайқади, Моҳидилнинг қўлида Aygen деб ёзилган, шилдираб турган пакетдан бўлак нарса йўқ эди.
Шамшод қуда хола билан кўришгунча Одил битта пиёлада ярим солинган шакар олиб келиб қўйди.
Дилноза пакетдан юпқагина тўртта нонни ва қоғозлари ҳар хил конфетларни олиб битта тарелкага қўйди, конфет орасида икки дона қаттиқ печенье ҳам бор экан. Шу билан халта бўшади.
Дилноза сакраб:
-Ура, ёпган нон, ёпган нон,- деб, онаси синдиргунча сабри чидамай қўлини узатиб, қимирлаб турди, сўнг қаттиқ печенье ва конфетдан биттасини олиб, ўзига қараб турган бувисига хавотирли тикилди.
Шамшод бошини кўтаролмай ўтирибди, кўз олдида ўзи уйларига олиб бориб қўйган: тугунини кўтаролмай машинага ортишган хотинининг қариндошлари ўтди.
У Моҳидил билан хайрлашиб уловига ўтирар экан, синглисининг уйининг ҳарорати шу совуқ кунда кўча билан бир хиллигини сезди.
Машинасини елдириб кетаркан, бошига томоқлари аралаш рўмол ўраб олган, печеньени кўзларини юмиб еётган Дилноза кўз олдидан ўтиб, ўпкаси тўлди ва уловини қаттиқ тормоз бериб тўхтатди.
13#
***
Озод икки барзанги қуршовида кетиб борар экан, қалбида қандайдир ҳадик бор эди. Энди орқага йўл йўқ. У қанча машаққатли бўлмасин, тезроқ ва кўпроқ пул ишлашни, лаънати қарзидан қутилиб, жонажон Ватанига қайтиб, онаизорини кўришни, Моҳидилини ва фарзандларини бағрига босишни хоҳлар эди.
Узун, орқа ойналари қорайтирилган машинада яна тўрт киши бор экан, афтидан, улар ҳам иш излаганлар. Иккитаси бўйи паст, қорача- ҳинд миллатига мансуб шекилли, саломлашиши ўзига хос. Яна иккитаси осиёликка ўхшади, бири -бодомқовоқ, бири- қора қош. Машина тўхтаб, шофёр калласи билан "тушинглар" деб ишора қилди.
Шаҳар чеккасидаги оддий уй. Озод энди пайқади, бу машинада бояги барзанги қўриқчилардан биттаси улар билан келган экан.
Иш таклиф қилган йигитнинг ўзи йўқ эди. Ичида пичирлаб онаси ўргатган дуони ўқиб турибди.
Шофёр уй эшигини тақиллатган эди, аввал бир -бирига жўр бўлган итлар овози, сўнг эркак кишининг норози оҳангдаги:
-Идууу, -деган товуши эшитилди.
Итлар қуршовида эшик очган одам худди товар қабул қилиб олаётгандек, турганларга бир -бир қараб чиқиб, "киринглар" дегандай ишора қилиб ўзи йўл бошлади.
Ташқаридан овлоқ кўрингани билан ичкари шинам ва иссиқ экан. Уларнинг ортидан кирган барзанги оёқ кийимини ҳам ечмаган эди. Тик турган кўйи бу бешовлонга қараб русчалаб, эртага тонг саҳар 5 да олиб кетишини, бугун поездга билет олингач, Коми деган жойга бориб ишлашларини айтди. Агар у ерда яхши ишласа, катта пул топиш имконияти борлиги ҳақида гапирганини Озод англади.
Қария барзангини кузатиб киргач, ҳамон тик турган мусофирларга қараб ўтиришга таклиф қилди. Дарров тефалда чой қайнатиб, батон нон ва қанд- қурс қўйди ва ортиқча мулозаматсиз дастурхонга таклиф қилди. Шериклари ҳам Озод каби туз тотмаганлардан шекилли, иштаҳа билан чой ичишди. Кечадан ҳеч нарса емаган, қолаверса, жисму жонидан совуқ ўтиб кетган Озод ичига иссиқ кириб, диванда ўтирган куйи ухлаб қолибди. Бир пайт кўзини очса, ярим тун. Шериклари бошқа хонада шекилли, у чанқаб сув ичмоқчи бўлиб, роковинанинг сувини очган эди, кран вошиллаб овоз чиқарди, кейин бир маромда илиқ сув тушди. Шу пайт ҳалиги қария кириб келди. У Озодга тикилиб туриб:
-Узбек, -деди.
Озод:
-Ҳа, ота, ўзбекман, -деди хўрсиниб.
Қария юзлари ёришиб:
-Мен ўзбек гапираман, -деди. Озод ўз тилида сўзлаган қарияни худди қадрдонидек яхши кўриб кетди.
Қариянинг исми Олег , ота онасининг қабри Ўзбекистонда экан. Унинг болалиги Ангренда ўтган экан. Ота -онаси уни ўқитишибди, Россия кимё технология институтида ўқибди, шу ерда бир қизга кўнгил қўйибди ва уйланиб қайнона қайнотасиникида қолиб кетибди. Ота -онасига ҳарчанд ялинса ҳам келмабди. Ўзбекистон бизнинг ватанимиз, яхши ёмон кунларимизда шу юрт шу халқ кунимизга яради деб туриб олибди. Ёлғиз ўғил Олег эса кейин -кейин кўникиб, йилда фақат бир марта болалари таътилга чиққан пайти борадиган бўлибди. Олдинма- кетин оламдан ўтган ота-онасини кўмганидан бери қабрини зиёрат қилмабди. У шуларни сўзлаб берар экан, кўзида ёш билан, охир -оқибат ўзи ҳам ёлғиз қолганини, икки ўғли чет элдан қайтмаганини айтди.
Кейин уёқ -буёққа қараб олдида, афтидан, хонада камера бор шекилли, уни ташқарига чиқишга ундади. Озод ташқарига чиққанидан кейин, қария нариги хонага кириб стол тортмасидан ручка, қоғоз олиб нимадир қоралади ва совуқдан қунишиб турган Озодга тутқазиб:
-Бу ерда, мени телефоним и адрес, если что званит қил, ладно, -деб елкасига қоқиб қўйди, -Мен ҳозир сенга иссиқ кийимлар бераман.Кирак булади. Чемоданингга солади, хўп, тушунди, -деди.
Озод кўнгли бўшаб чолни бағрига босди.
14#
***
Моҳидил акасини кузатиб кирганидан сўнг, қайнонасининг чойини янгилаб, йиғин таассуротлари билан ўртоқлашиб ўтиришган эди. Эшик қўнғироғи жиринглади, чиқса қўлида иккита халта билан акаси турибди. Моҳидилга кўзини қисиб қўйиб, баланд овозда:
-Ухлаб қолмаганмидинглар? Синглим, юкхонадан нарсаларни туширмапмизку, ярим йўлга етганда эсимга тушди, сенам нарсаларим бор эди, демапсан, -деб, Корзинка деб ёзилган халталарни қўлига тутқазди. Моҳидил акасини тушунди:
-Киринг, оёғингизни ечинг. Эсим қурсин, сизниям овора қилдим-а, -деди. Салтанат опа ўтиган кўйи даҳлиз томонга юзини буриб:
-Шамшоджон, киринг, она -бола ҳасратлашиб, чой ичиб ўтирган эдик, -деди.
-Кейинги сафар қуда хола, яхши ўтиринглар, -деб, синглисининг пешонасидан бир ўпиб, хайрлашди.
Моҳидил эшикни ёпиб, ўпкаси тўлди. Кўзларини юмган эди икки томчи ёш юмалади. Кеча охирги пулига нон олаётиб, "Эртага Худо пошшо" деган эди. Шулар хаёлидан ўтиб Қодир зотга ҳамд айтди: "Алҳамдулиллаҳ" .
Халталар оғиргина эди. Очиб, жуда катта хазинага эга бўлгандек, кўзлари яшнаб кетди. Гўштдан тортиб ёғ, ун гуруч, қуюлтирилган сут, сир бир неча хил печеньелар ... Халтанинг энг тагида эса белига резинка белбоғ қилинган юз минг сўмлик пуллар бор эди. Пулни қўлига олар экан, уйидагиларидан нарса олишига доим қаршилик қиладиган Озод кўз олдидан ўтди. Ўзига ўзи гапиргандай "кечиринг, дадаси, бошқа иложим йўқ..." деди.
Эрталаб "очил дастурхон" ни кўриб Дилноза шошиб қолди, ҳали у печеньени ушласа, ҳали бу ширинликдан тишлайди. Қайниси Одил ҳам жиянларини эркалаб, нонушта қилди ва онасига қараб:
-Ойи, шу спортни йиғиштириб тураймикан-а, дарсдан кейин иш топган эдим, -деди. Моҳидил Одилга қараб кескин бошини чайқаб:
-Асло, шунча даражага етиб, энди шоҳсупаларга кўтарилаётганингиздами, Жисмоний тарбия институтига кириб олинг, кейин бир гап бўлар, -деди.
Қайнонаси Моҳидилга қараб, бунча қалби дарё бўлмаса буни деб ўйга толди. Шу Моҳидилга совчи бўлган йиллари, бойни қизи экан, бўйин эгмайди сизга дейишганди, овсинлари. Шунда элда кайвони бўлган тоғасининг аёли Ойсулув янгаси "Асли таги кўрган, палаги тоза авлод бўлса, ёмонлик чиқмайди.Асл- айнимас" деб хотиржам қилган эди. Раҳматли доно аёл эдида.
Моҳидилнинг биринчи қилган иши-сутчи холанинг пулини бериш бўлди. Барака топсин, охирги пайтлар ярим литр банка кўтариб тушса индамай, бир литрликка ярим литрдан кўпроқ солиб бераётганди, яна елкасини силаб: "қизим бир литрлик олиб келаверинг, ярим литр соламан тўкилмасин, дейманда"-дейди. Аслида, эса Моҳидилни ҳижолат қилмай гўдаккинага илинаётган эди.
Учинчи дарсдан сўнг ўқитувчилар хонасига кирса ҳамма шод. Ойлик тушибди! У ҳам шоша -пиша телефонига қаради. Картаси бўм -бўш. Кредитини ечиб олибди... Агар қўлида кеча акаси ташлаб кетган пуллари бўлмаганида, йиғлаб юбориши тайин эди.
Дарсдан сўнг Малика билан шуғулланди. Қизни кузатиб, пальтосини кийди. Бир нарсани сезиб юрибди, Маликага дарс ўтадиган кунлари бир баҳона билан Одил кириб келадида:
-Келинойи, уйга ҳеч нарса керак эмасми , -деб сўрайди. Ҳозир шу фикр хаёлидан ўтиб ойнадан ташқарига қараса иккаласи, олдинма -кетин мактаб дарвозасидан чиқиб кетишяпти.
Ўзининг ёшлигини эслади. Озодни кўргиси келди. Кеча янгаларига парвона акаларини кўриб, турмуш ўртоғининг беозор ҳазилларини соғинганини ҳис қилди. Икки кун бўлди эридан дарак йўқ, интернет орқали боғлана олмади. Телеграм тармоғига ҳам кирмабди. Тинчлик бўлсинда. Озодни кузатаётиб кўзига ёш олганида эри кўз ёшларини артиб:
-Йиғлама, пучуқ, эрта баҳорда келаман... -деган эди.
Баҳор тезроқ келсинда...
Реакция ва фикрларингиз илҳом беради, унутманг.
Давоми бор...
Следующая публикация
Комментарии 19