ЎЗБЕГИМДАН АЙЛАНАЙ...

Бир кам дунё Совчилар кетди. Нигорага синглиси етаклаб келган аёллар сира ёқмади. —Опа, уйлари нақ қаср дейсиз. Дарвозасида қимматбаҳо машиналар туради. Маҳалладаги энг катта уй шуларники. Ўғли ҳам оддий, камтар... —Еб-ичиши қандай экан? —Қизиқсиз-а? Мен қаёқдан биламан нима еб ичишини! Шундоқ уйда турадию, овқатларниям тозасини еса керак! —Шу уйи катталиги учун қўрқяпманда! Кейин хотиралари йигирма йил олдинга етаклаб кетди. У ҳам қарсиллаган уйга келин бўлди. Ойнаванд уйлар ярақларди. Ҳовлиларга мармар ётқизилган, жимжимадор ҳовузи бор уй. Аммо қайнонаси овқат қилиш учун масаллиқни ўлчаб берарди. Бир пиёла мош, бир пиёла гуруч, каттароқ пиёз бўлса, ярмини берар, гўштни ойлаб кўрмасди. Нигора қаср уйда ўсмаган бўлса ҳам болалигида гўштсиз таом еганини сира эслолмайди. Бозорда қандай мева чиқса, тўйиб ер эдилар. Ёз бўйи қовун-тарвуз аримасди. Ёз бўйи битта тарвуз кирмасди бу хонадонга. Икки йилда озиб-тўзиб кетди Нигора. Айниқса, ҳомиладорлик пайти, эмизикли пайти жуда қийналди.. Бўлак бўлиб чиқди-ю, елкасига шамол тегди. Чала битган иморат, лойсувоқ уйларда ҳам бахтли эди у. Истаган таомини тайёрлар, қайнонаси ҳар замон ҳар замонда койиб қолар — Қорин миннатдор бўлмайди, ундан кўра уй-жойни тўғирланглар, одамлар устингиздан куляпди. Еб-ичишдан тежамаса ҳам битди шу ҳовли-жойлар. Кулганлар кулиб қолаверди, болалари соғлом ўсди. Қиз совчиларга маъқул келибди. Қайта-қайта келди улар. Нигора кўнгли тўлиб-тўлмай юрган кунлари синглиси қўнғироқ қилиб қолди —Опа, сиз билибсиз, қўшним қаср уйда турса ҳам яхши еб-ичмас экан , опа. Кеча маҳаллани меҳмонга чақирганди, у ёғини айтмай қўя қолай... Совчилар рад этилди. "Қизимиз ҳали ёш! Ўқимоқчи!" Ҳамма хайрон эди. Одамлар орзу қиладиган жой эди-ку! Нигора анчагача қароридан иккиланиб юрди. "Тўғри қилдимми? Йўқми?" Кейин қизига бошқа жойдан харидор чиқди. Ўзига ўхшаган жойдан. Совчи бўлиб келган аёл лўмбиллаган, қувноқ, бир гапириб, ўн куларди. Ойдек келин бўлди...Ҳар ўн беш кунда уйига рухсат тегарди. Ухлаб-ухлаб кетарди у. Орадан бир йил ўтиб қизи яна меҳмонга келди. Хомиладор эди. —Кел, иккаламиз бир чучвара қилайлик, мен хамир ёяман, сен тугасан. —Қўйинг, ойи, жонимга тегди. Кечгача овқат пишираман. Ҳали салат, ҳали сомса, ҳали қуймоқ, кунда кунора хамир овқат. Худо хоҳласа қиз туғсам, овқатдан бошқа касали йўқ бунақа жойга узатмайман. Майли кам есин, аммо одамга ўхшаб яшасин! Нигоранинг ўқлов тутган қўллари бўшашиб кетди. Феруза Салходжаева

Маҳбуба Баҳодир қизи: Ҳордиқ            Бугун дам олиш куни. Марҳабо  ёстиғи тагидан телефонини олиб,  бир кўзини очиб соатга қаради беш ярим. Қани, ҳеч ким индамаса,  тўйгунича ухласа. Шу ўй хаёлидан ўтди ҳамки,  ҳовлининг у бурчагидаги эшик ғийқиллаб очилгани, обдаста қопқоғининг шақиллагани эшитилди. Қайнонаси бомдодга турган, демак,  у ҳам тезроқ қимирламаса бўлмайди. Баҳорнинг ўрталари бўлгани учунми эрталабки салқинда ухлаш ҳузурбахш эди. У бир амаллаб  ,  гўё ўзини енггандай қўзғалди-ю, сочларини йиғиштириб, хаёлга берилиб ўтирди.   Мана, шу хонадонга келин бўлиб тушганига ҳам қарийиб 26 йил тўлибди. Бу орада кетма кет учта қиз узатди.  Учинчи қизини турмушга берганига ҳам  бир йилдан ошибди. Авваллари елиб югуриб қиладиган уй ишларига энди мадори етмаётгандек эди. Балки қизларининг ёрдами  биланми,  бир пайтлар, ҳам мактаб, ҳам уй ишларини битириб,  қўшимча тикиш ҳам олар эди. Ҳозир қаёқда, бу уйнинг ишларини кечгача ҳам тугатолмайди.    Қайнонаси аллақачон газга чой қўйиб ошхонада бир қўлида тасбеҳ, бир қўлида тонгги зикрлар битилган китоб билан ўтирарди. Зикрларни тугатиб, саломига алик олди. Марҳабо ҳар кунги одатича ёрмадан бўтқа қилишга уннади. Якшанба бўлгани боис,  турмуш ўртоғи ва ўғлини турғизмади. Тайёр бўтқани доимгидек ҳадик билан дастурхонга қўйди ва одатича  қайнонасини оғзига тикилди.   Собура опа бир қошиқ оғзига оборар обормас: "Қаттиқ қайнатиб юборипсиз-а" -деди. Марҳабо ҳам доимгидек секингина: "Билмасам"-деб,  қўйди.  Жимгина нонушта қилар эканлар,  қайнонаси чой ҳўплай туриб:" Кеча бозордан лаҳм гўшт олиб келдим,  бугун қийма қилиб қўйинг,  эртага ишдан эртароқ келинг,   Машҳура   эртага  қизига бешик берар экан, юпқасини ўзимиз қиламиз,  чиройли  қилиб". Марҳабо  боши билан хўп ишорасини қилди-ю, ичида бошқа Марҳабо ғалаён қиларди, "Осонми, юпқа пишириш,  кичкина тоғорани ўзига   камида саксонта  кетади. Машҳура холажон ҳам жуда устада, текин мардикори бордай энг қийинини доим бизга юклайди, бўлмаса бир эмас учта келини бор. Ўзи қачондан бери  кечаси билан оёғи қақшаб оғриб чиқади. Қайнонасига айтса қўй ёғи суринг деди, эри эшитмаганга олди. Мана ҳозир ҳам бели билан қўшиб оғриб азоб бераяпти".Ошхонадаги ишларини битириб кир ювишга уннаётган ҳам эди, қайнисингиллари болалари билан кириб келишди. Кир кечқурун ювилар, дея сомса ва овқатга уннади.    Марҳабо дарсини ўтиб уйга қайтаркан ёнидан салом бериб ўтиб бораётган ўқувчи қизларга қараб бир пайтлар у ҳам шу йўллардан дарсга қатнаганини хотирлаб кетди.    Унинг ўқишлари ўрта эди.Кўпинча онасига тикиш -бичиш ишларида ёрдам берар,дарсларини қолдирмай қилар, айниқса, ўқув қуролларини саришта тутарди.Онаси сарамжон аёл бўлгани  боис,  жудаям озода кийинарди.   Собура опа кимё фанидан дарс берар,бу фанни яхши билмаганиданми  ёки ўта қаттиққўл  устоз  бўлгани  учунми  , опадан  жудаям  қўрқарди.Айнан шу устози совчи бўлиб келганда нимагадир қалтираб кетганди.Дадаси ва ойисига ҳам  дарс берган Собура опа улар билан анча самимий  ва узоқ гаплашиб  қолганди ўша куни.  Ўн  етти ёшда  турмушга чиққан Марҳабо қайнонасининг қистови билан тикувчилик билим юртига ўқишга кирди. Бу орада кетма кет қизлари туғилди. Қизалоқларини қайнисингиллари катта қилишди десаям бўлади. Ўқишни битирган келинини ишга жойлаш Собура опа учун қийин кечмади. Меҳнат фанидан қизларга дарс берадиган Марҳабо мактабдагилар учун ҳам турли тадбирларда  тайёр дастёр эди. Мактабдаги байрам оқшомларида ҳам қайнонасидан истиҳола қилибми, умуман қатнашмас эди. Тўй -ҳашамларда ҳам ҳанузгача фақат жигарлариникида бўладиган тадбирларда иштирок этади. Ҳаммадан эрта уйига отланади. Қизларининг совчиси кўп бўлди. Бувисининг тарбиясини олган қизлар, деб сўраб келувчиларнинг  кети узилмасди.Марҳабо эса келган совчиларга дастурхон  тузаб, чой дамлашдан нарига ўтмас. Келганлар Собура опа билан гаплашишарди. Қарорни ҳам эри билан онаси қабул қилар, унинг фикри билан ҳатто қизиқишмасди ҳам. Тан олиш керак қизлари бир -биридан яхши жойларга келин бўлишди. Хаёл суриб кетаётган Марҳабони арғамчи бўлиб учаётган турналарнинг овози ўзига келтирди. Шу турналарга қарай туриб осмоннинг тиниқлигини ҳам энди пайқади. Тезроқ ҳаракат қилиш керак ахир юпқага хамир қориб келган, қадамини тезлатмоқчи бўлди, аммо негадир оёқларининг оғриғи кучайди. Энди юрган сари белида ҳам симиллаган оғриқ туриб юриши қийинлашди. Уйга кириб боргунча қора терга тушди. Ҳовлида ҳеч ким кўринмади. "Хайрият, бирпас белимни ёзиб оламан беш дақиқагина"- деб, ётоғига кириб ётган эди, оғриқни зўридан инграб юборди. Энди тураман деб қўзғалганди, мактабдан келди чоғи ўғлининг овози эшитилди: " Бувижон, ойим ҳали келмадиларми? " "Аллақачон келган, онанг, ҳайронман чиқиши қийин бўлди бугун"-қайнонасининг овози зардали туюлди. Демак, келганини кўрибдиларда , энди турмаса бўлмайди.      Майда зувалачаларни юпқа қилиб ёяркан,  номини бекорга" юпқа"дейишмас экан-да деган ўй ўтди. У негадир ўтиролмас, ўтириб ёйганда оёғи оғриса, туриб ёйса,  бели оғриб азоб берарди. Бир амаллаб ҳамирларни ёйиб тугатди. Газда  юпқанинг қайласи пишаётганди. Ўчоқ ёқаман хамирим тез пишади, деб ўйлаб ўчоққа уннади. Қозонда хамирларни ағдариб, айлантириб пишираркан исиб кетгандай бўлиб балки, оғриқданми кўнгли беҳузур бўлди. Пахталик нимчасини ечди-ю, баҳорнинг салқин эпкини айнан белини силаб ўтгандай туюлди. У пишган  тайёр хамирларни оламан,  деб қаддини кўтарганди.Оғриқнинг зўридан қўзғалолмай қолди. Эгилган кўйи "ойижон" -дея олди, холос. Ётоғига қандай кирганини ҳам эслолмайди, тўғриси. Қайнонаси : "Туринг, чой ҳўпланг," -деди безовта оҳангда. Ҳарчанд уринмасин, барибир гавдасини кўтара олмади, оғриқнинг зўридан кўзидан икки томчи ёш думалади.     Собура опа ўша куни синглисиникига  бешик тўйга бормади. Ўғлининг ишхонасига телефон қилиб чақиртирди.Баҳромжонга  қарата кескин оҳангда : "Ҳозир МРТ аппаратлари 24 соат ишлайди, тез олиб борасан, қани қизим, бир куч тўплангчи"- дея, бир қўлтиғидан ўзи, бир томонидан Баҳромжон  суяб машинага ўтказдилар. Рентген қоғозларини кўздан кечирган доктор :" Ўйлаганимдек, умуртқа чурраси,  яъни грыжа,  икки жойда,  каттаси 8мм. Ўтказиб  юборилган, ўнг оёққа берипти. -деб, яна тикилиб турди-да -Оғриғи кучли бўлади,бемор чидамли эканлар, -деди. Доктор буларнинг жим турганини кўриб:  "Муолажани бошлайсизларми, физмуолажа ҳамда   оғриқ қолдирувчи дорилар, балки мануалтерапия ҳам қилармиз"-деди.    Марҳабо ўйланиб турган эрига қарай олмас, гўё касаллиги учун айбдордай ўнғайсизланиб,  ноқулай бўлиб  , қайнонасига секин кўз ташлади. Собура опа : " Доктор, ҳамма керак муолажани бошлаймиз, болагинам соғайиб кетса бўлгани -деди ва ўғлига қараб-Нега хаёл сурасан, ёрдамлаш, палатага олиб борамиз, -дея, ўзи биринчи ёрдамга келди.     Марҳабо мана беш кундирки, шаҳардаги энг қиммат хусусий клиникада даволанмоқда, оғриқлари анча камайган. Шу кунлар оралиғида қайнонаси бир қадам ҳам олдидан жилмади.Болалари қирқ уч ёшга кирган онасининг биринчи марта касал бўлиб ётганигами, довдираб қолишди. Қизлари   ва қудалари бири олиб, бири қўйиб хабар олади.Қайнисингиллари уйнинг иссиқ -совуғидан хабар олиб туришипти, барака топишсин. Марҳабо секин -секин қадам боса бошлади, алҳамдулиллаҳ. У ўзини суяб юргизаётган қайнонасига оғирлигини солмасликка ҳаракат қилгани сари, қайнонаси уни суяшга бор кучи билан тиришади. Қўл телефони жиринглади, қараса, эри. Секингина салом бериб сўрашди. Нариги томондан : "Марҳабо, нима ейсан, кабоб олиб борайми?"-деган овоз эшитилди. Биринчи марта, ҳа шу 26 йил мобайнида биринчи марта  хўжайини ундан  кўнгли нима тусашини сўраб турарди. Уйга жавоб беришганда ҳам қайнонаси:" Ётинг, муолажадан кейин бел бўшашиб туради, сал ўзингизга келиб олинг"-деб, тургизмади. Ҳовлида мусичанинг бир маромда ку-кулаши эшитилди. Марҳабо  бугун уйқудан  ҳам дам олишдан ҳам тўйганини, жонажон ишини,қолаверса, тезроқ авалгидек елиб-югуриб хизмат қилишни соғинганини ҳис қилди. Маҳбуба Баҳодир қизи.

Ўлжа. Давоми *** Умиджон тунда яна иситмалади. Дилдора иситма туширувчи дори берди, ғингшиганига қарамай, товони ва кафтларига спирт суртди.Дори таъсир қилиб, ухлаб қолди. Дилдоранинг эса уйқуси қочди. Энди нима бўлади... Ишхонадаги аёллар у ҳақида қандай хаёлларга борди экан. Ўзи ҳам майли, бўшаб кетса унут бўладиган одам. Бошлиғидан уят бўлди, уни гап -сўз қилишмаса бўлгани. Тонг отди. Дилдора музлаткични очиб, сирли идишдаги сутни олиб қайнатди. Ота-онасини нонуштага чақирди. Хайрият, Умиджоннинг иситмаси йўқ, овози ҳам сал очилибди. Қайнаган сутга бир бўлак сарёғ солиб: -Умиджон, болам шундан ичгин томоғинг босилади, -болага сут ичиришга чоғланди. Умиджон юзини ўгириб: -Йўўўқ, -қўллари билан косани итариб сутни тўкиб юборай деди, -ичмайман, шашлик ейман, шашлик... Зебо дўқ аралаш: -Эрталабдан шашликка бало борми, ич сутингни, бўлмаса тузалмайсан. Укол қиламизми ёка а?-деди. Умиджон кўзларини катта -катта очиб: -Кеча дадам шашлик олиб берди, ухлаганимда ойим еб қўйган. Кетиб қолдими дадам, дадаааам... -энди кўз ёшсиз йиғига зўр берди. Аваз Зебога, Зебо қизига қаттиқ тикилди. Боладан гап олишга чоғланиб: -Менга қара, қаерда кўрдинг дадангни болам?-деди овозига мулойим тус бериб. Умиджон: -Ойимнинг ишхонасига келди, кейин машинасида олиб кетди бизни, -деб мақтаниб, эркаланиб гапирар, ўзига тикилиб турган Авазга қараб "ана шунақа" дегандек қошини ҳам учириб қўйди. Шунча пайт сабр билан эшитиб ўтирган отаси Дилдорага қараб: -Қачон келди, у ифлос. Нега менга айтмадинг. Нега болани кўрсатасан? -деб овозини баландлатди. Дилдора бир отаси, бир онасига қараб: -Келгани йўқ... У эмас...-гапи оғзида қолди. Аваз хонтахтани кўрсаткич бармоғи билан ниқтаб: -Тўғри юр, қиз, агар бирор гап эшитсам, оқибати яхши бўлмайди, -деб, фотиҳа қилмасдан ҳам ўрнидан туриб, чиқиб кетди. Зебо ер чизиб ўтирган қизига қараб: -Отангнинг феълини биласана, бизни гап -сўзга қўйма,-деди. Дилдора Умиджоннинг эргашишига ҳам қарамай, югуриб хонасига кириб кетди. Ерга чўккалаб ўтириб силкиниб-силкиниб йиғлади. "Энди нима қиламан, яна шу ғурбатхонада кечгача кўмилиб ўтираманми, нега мен бунчалар омадсизманаа... Ишхонага қайси юз билан бораман. Ота -онамнинг юзини ерга қаратадиган нима ёмон иш қилдим ўзи... Болам ҳалитдан дадамни топиб бер деса, улғайса нима қиламан... Менга ҳам рўшнолик бормикан ўзи... Аллоҳим ўзинг ёрдам бер..." Йиллар давомидаги ҳасратларини ифода этган кўз ёшлари тинай демасди. Шу пайт қўл телефонининг таниш мусиқаси эшитилди.Ўрнидан туриб токчадаги телефонини олиб, бироз иккиланиб, қўнғироққа жавоб берди: -Ассалому алайкум, Мағфират опа, яхши раҳмат, анча яхши. Ҳа бугун ўзимизнинг поликлиникага олиб чиқсам деган эдим... Ҳа шунга бора олмадим... Хўп раҳмат... Гаплашиб бўлгунича йиғиси тиниб, бироз ўзига келди. Энди ўйлай бошлади. Йўқ ишга бормагани маъқул... Яна бошқа иш қидириш керак... Бу ишидан кетишини ўйлаб, кўнгли аллақандай ғаш тортиб, ҳувиллаб қолди. Кечга бориб яна мазаси қочмасин деб, Умиджонни кийинтириб қишлоқ врачлик пунктига йўл олди. Ўзи йўлда-ю, хаёллари бир зум тинч қўймайди. Дилдора қанча эсламасликка ҳаракат қилмасин "Исмингизни сўрамабманку" деб, жилмайиб турган Улуғбек кўз ўнгида гавдаланарди... *** Тавба, бўш қолган, ёлғизликка ҳукм этилган қалбга муҳаббат яна қайта меҳмон бўлиши мумкин эканда, демак. Инсонни бежиз кўникувчи дейишмас экан. Улуғбек Соҳибанинг вафотига тўрт йил тўлган бўлса, фарзандлари ва ишидан бошқа ҳеч нарсани ўйламаётган эди. Кечадан бери юрса ҳам турса ҳам кўзда ёш билан, "... бизни кечиринг, кечиринг, болада..." деб турган Дилдора кўз олдидан кетмайди. Ишга бордимикан, боласи иситмалаётган эди, яхшимикан- саволларнинг адоғи йўқ. Улуғбек иккита цехга бориб иш жарёнига кўз ташлаган бўлди. Сумка тикиладиган цехга бормади, Мағфират опага қўнғироқ қилиб қўя қолди. Бироқ Дилдоранинг келган -келмаганини сўрай олмади. Яна жувонни ортиқча гап- сўзга қўймасин. Соҳибадан кейин анча қийналиб қолишди, кийим -кечак, супур -сидир дегандек. Лоақал опа- синглиси ҳам йўқ ёрдам берадиган. Укаларининг аёлларику ўзи уйига хизматчи чақириб иш қилдирадиган хилидан. Охири улар ҳам ҳафтада бир марта тозалаш хизмати чақирадиган бўлишди. Ош-овқатнинг ҳам чораси топилди. Уйларига яқин ошхона билан шартнома қилиб, ҳафталик таомномани белгилаб қўйди . Ўзику майли, кўчанинг одами, болалар дарсдан сўнг спортга бориб қорни очиб келади, қолаверса, отаси қари одам, яхши овқат керак. Ҳожи ота охирги пайтларда ёш одамга маҳрам зарурлигини, айниқса, болаларига она кераклигини бот -бот такрорлар эди.Кечадан бери оғзини пойлайди бу мавзудан оғиз очса қани. Кечки овқат қадоқланган идишларда, ҳар доимги пайтда келтирилди. Катта ўғли чой дамлади. Жимгина ўтириб овқатланишгач, отаси дастурхонга узоқ дуо ўқиди. Кичиги қўлини дуога очиб, аммо бетоқат бўлиб норози қиёфада ўтирибди. Юзига фотиҳа тортиб, энди тураётган эди, каттаси: -Йўл бўлсин, дастурхонни йиғиш сенинг галинг, -деб қолди. Табиийки, бу кичигига ёқмади. Жиққиллашаётган болаларга Улуғбек қаттиқ танбеҳ берди. Иккаласи индамай ишини қилиб, хонасига йўл олди. Болаларнинг ортидан қараб қолган отаси: -Етар, бунақада бўлмайди, кўзим тиригида уйлан, бошқа баҳонани эшитишни хоҳламайман. Ёлғизлик Аллоҳга хос. Яхши бир солиҳа, уйим -жойим дейдиган аёл келса болларингниям бошини силайди, -деб Улуғбекнинг оғзига термулди. Улуғбек отасининг кўзига қарамай: -Бўлмаса, сизни эртага бир жойга олиб бораман, тақдир бўлса... Ҳожи ота ёш боладек севиниб кетди, кейин: -Илоҳим, яхшиларга йўлиқтирсин, муҳими, Аллоҳни таниган одамлар бўлсин, болам, -деди. Улуғбек отасининг кийинишига ёрдамлашиб, машинанинг олд ўриндиғига ўтказди. Ҳожи ота уловга жойлашиб олиб, йўл дуосини ўқиди. Улуғбек ҳам қўл очди. Ўша куни Дилдора кириб кетган дарвозага яқинлашганди бироз ҳаяжонлана бошлаган, Улуғбек уларнинг уйига ёндош қурилган дўконга энди кўзи тушди. Машинани секинлатиб яқинлашганда дарвоза олдида тўп -тўп бўлиб турган ширакайф эркакларга ҳайрон боқди. Шундоқ эшик ёнига яқин келиб уловини тўхтатди. Шу пайт тўпланиб турганлардан биттаси чайқала-чайқала яқинлашди ва машинанинг ойнасидан бошини тиқиб: -Э, бббунннақа... ммашшина ҳайййдайдиганлар... ҳам биззз билллан оттамлашар... экканда -а, -деб совуқ тиржайди. Ҳожи ота ҳалиги одамга индамади-ю, ўғлига: -Мени қанақа жойга олиб келдинг?-деб норози нигоҳини қадади. Маҳбуба Баҳодир қизи: Давоми *** Улуғбек отасининг қарашларига дош бера олмай, рул чамбарагига бошини қўйиб, ўйга толди. Шу топда ҳамма нарсани тушуниб, идрок қилиб турибди, лекин юрак ақлга бўйсунадиган ҳолатда эмас эди. У Ҳожи отанинг таънасини ўринли эканлигини билади, зеро, отаси шу пайтгача ўз тақвоси билан фарзандлари учун ўрнак эди. Бошини кўтарди ва отасига қараб, сизни тушундим, дегандек қилиб кўзларини юмиб-очди. Машинани ўт олдираётиб, дарвоза томонга яқинлашаётган Дилдора ва ўғлини кўрди. Умиджонга қалин шарф боғлаб қўйибди, демак, ҳалиям мазаси йўқ. Дилдоранинг ўзи узун кулранг пальто кийган, ва гунафшаранг шарф ўраб олибди. Унинг ерга қараб келишида ҳам қандайдир малоҳат бор эди. Она -болага тикилиб қолган Улуғбекка қараб, отаси: -Шу жувонми, сағири бор дегин, - деди хўрсиниб. Улуғбек тасдиқ ишорасини қилди ва машинани бурмоққа чоғланди. Шунда Ҳожи ота: -Аллоҳга таваккал болам, етимнинг бошини силаш савоб, -деди ва машина эшигини очолмай пайпаслаб, -оч буни, -деди. Шошиб қолган Улуғбек, дарҳол уловидан тушиб, отаси ўтирган томоннинг эшигини очди. Ота "Бисмиллаҳ" деб, йўл бошлади. "Ким бор" дея чақираётган эркак овозини эшитган Зебо, ичиб олганлардан бири бўлса керак деб, беҳафсала: -Ҳозеер, -деб, чиқишга шошмай, юваётган пиёлаларини бирма- бир жойлаб, дарвозахонага чиқиб борди. Ҳайрон қоганини яширмай бир қошини тепага кўтариб, келганларга салом берди. Отахон қироат билан алик олиб: --Синглим, шу хонадоннинг эгаси керак эди, -деди. Зебо "ҳозир" деганча дўконга чопди. Шу қисқа масофани босиб ўтгунча бу башанг кийинганлар ким экан, деб ўйлаб, тайинли жавоб топа олмади. Хайрият, эри эрталабдан ичиб олмабди. Дўконни ёпиб кирдилар, ахир чой -пой дегандек. Совуқ бўлса ҳам келганларни меҳмонхонага киритдилар. Ўзбекларда ажойиб одат бор- келган меҳмон ким бўлса ҳам уй тўрига таклиф қилинади. Ўзини таништиришини кутиб, ортиқча савол берилмайди. Аваз ҳам нон синдириш баробарида сўрашиб, кейин Зебо олиб кирган чойдан қуйиб узатди. Ҳожи ота кўп куттирмай муддаога ўтди: -Энди укам, келишимиздан мақсад, мана шу ўғлимнинг аёли- Аллоҳим раҳматига олсин, бевақт вафот этиб, икки норасида билан қолди. Тақдири азал... Кўнмай иложимиз йўқ... Сизнинг қизингиз бор экан, деб эшитиб келган жойимиз... Аваз учун бу кутилмаган меҳмонларнинг мақсадлари ҳам кутилмаган бўлди. Довдираб қолди. Кейин бироз ўзини ўнглаб: -Келганингиз учун катта, раҳмат. Тўғриси, шу қизимнинг бахтсиз бўлишида туну-кун ўзимни айблайман... -Ҳожи ота Авазнинг сўзини бўлди: -Асло ундай деманг, бу тақдир, қазойи қадар. -Тўғрику-я, қизимдан бир оғиз сўрамай, ошнам ўғлига сўраб келса, бир ой нари-бериси билан қўшқўллаб бериб юборибман, ишонасизми, шунчалик ишонганимдан тўйдан кейин загсдан ўтади, десаям кўнибман, мен ахмоқ, -Аваз шунча йил деганда биринчи марта шу бегона одамларга ҳасратини тўкиб -солди. Ҳожи ота ўйланиб туриб: -Ука, келинг бундай қиламиз. Булар кап -катта одам, агар маъқул топсангиз, танловни ўзларига қўйиб берсак, бир оғиз гаплашиб кўришсин. Нима дедингиз, - чолнинг самимий сўзларими, қарашларидаги закийликми Авазнинг розилигига сабаб бўлди. ** Онаси Дилдоранинг хонасига кирса, ўғлининг дорисини ичираётган экан. Нима деб гап бошлашни билмай: -Сенга совчи келди, -деди. Дилдора онасига қарамай, боласининг дорисини тайёрлаш билан овора бўлди. Зебо гапни қандай давом эттиришни билмай одатича овозига зўр берди: -Ҳўв қиз, эшитяпсанми, бўлақол, бир кўришиб гаплашиб кўр, кутиб туришипти, -деди. Дилдора бамайлихотир: -Ойи керак эмас, турмушга чиқиш нияти йўқ экан деб айтинг, -деди онасининг юзига қарамай. Зебо индамай турди-да, зарда билан: -Билганингни қил, -деб чиқиб кетди. Азалдан она -бола ўртасида мустаҳкам девор бор эди. Негадир, Зебо қизи билан ҳеч қачон очилиб гаплашмаган, ҳатто болалик пайтлари яхши баҳо олса, ёки бирор юмушни сидқидилдан бажарса ҳам рағбатлантирмас, ўзи ўрнатган мустаҳкам деворга путур етказмас эди. Унинг энг кўп айтадиган гапи "билганингни қил" тамом. Дилдора онаси чиқиб кетгач, бироз енгил тортди. Тўғрида, отаси тенгими, бирортаси келгандир.Тунов куни холаси гап топиб келганди. Бола- чақасидан қутилган бир эркак Дилдорага харидор бўлаётган эмиш. Уй-жойи тайин эмиш, ўғлингга бундан бошқа нима керак дейди. Дилдора қатъий рад этиб, бошқа бу ҳақида гапирмаслигини сўраган эди, холаси ҳам худди онаси каби "билганингни қил" деди, лаб буриб. Ташқаридан гангур -гунгур овоз эшитилди. Меҳмонларни кузатишяпти чоғи. Умиджон ташқарига чиқаман, деб ғингшиган эди Дилдора қўймади. Ўғли машинанинг ўт олган овозини эшитиб, деразадан қаради-ю: -Ойиии, дадам, дадамнинг машинаси -деб, шодон қичқирди. Дилдора пардани қия очиб қараб, юраги шувиллаб кетди. Ўша куни ўзларини олиб келган машина оҳиста кетиб борарди... Ҳожи ота ўйчан йўлга қараб борарди. Ўғлига бирор нарса дегани билан ҳозир қулоғига ҳеч гап кирмаса керак. Улуғбек қўллари рулда эди-ю, аммо, тизгинсиз хаёллар тинчлик бермас эди. Энди энди ҳаётига ёрқин ранглар кириб келаётганда яна атрофини туман қоплагандек. Ҳозир уни қийнаётган савол: Дилдоранинг ҳаётида бошқа биров бормикан!? *** Мана бир ҳафта бўлди, Дилдоранинг ҳаловати йўқ. Гўё энг қадрли нарсасини йўқотиб қўйгандек, кўнгли ҳувиллаб қолди. Аввалги турмушидан қайтиб келганида ҳам бунчалик бўлмаган эди. Умиджон эртадан яна боғчага боради. Ўзиям уйда зерикиб қолди чоғи, сал нарсага инжиқлик қилади. Кузнинг охирги ойи бўлгани учундир, қиш қиличини қайраб келаётгандек изғирин. Ўзи шунақа қишнинг илк совуғи чилладаги совуқдан ҳам кўпроқ таъсир қилади одамга. Ўғлини боғчадан олгани кетаётган Дилдоранинг совуқдан тишлари такиллай бошлади, тавба, эрталаб бунчалик совуқотмаган эди. Енгилроқ кийинибдида ўзиям. Қадамини тезлатди. Орқадан кимдир исмини айтиб чақиргандай бўлди. Тўхтаса баттар музлаб қоладигандек, юриб кета туриб қайрилиб қаради -ю, таққа тўхтаб қолди. Ундан ўн метрча нарида Улуғбек турарди. Эркак қадамларини тезлатиб, салом бериш ҳам ёдига келмаган Дилдорага қараб: -Ассалому алайкум, яхшимисиз?-деди. Ҳаяжонданми, совуқданми қалтираб турган Дилдорага самимий оҳангда: -Музлаб қолибсиз-ку, -деди. Дилдора энди хаёлларини йиғиб олиб: -Ассалому алайкум, узр, -деди, нега узр сўраганини ўзи ҳам билмай. -Вақтингиз бўлса, илтимос, юринг, машинада гаплашиб олайлик. Кун анча совуқ экан, -деб, жувоннинг жавобини ҳам кутмай йўл бошлади. Дилдора машинанинг орқа ўриндиғига ўтирди. Улуғбек маторни ўт олдириб, машинанинг иситкичини қўшиб сўз қотди: -Мултфилмда айтганидек, "мана энди, иссиқ бўлади"-деб, ойна орқали қараб , ер чизиб ўтирган Дилдорага жилмайиб қўйди, сўнг кўп куттирмай мақсадга ўтди: -Ўша куни дадам билан уйингизга борган эдик, тўғри, ўзимдан айб ўтди. Аввал, сизнинг кўнглингизни сўраб, кейин боришим керак эди... Нимагадир шошдим, -деб яна ойна орқали бир қараб қўйиб, давом этди, - қисқаси, агар сиз рози бўлсангиз... Бир оила бўлиб яшасак... Менинг ҳам икки ўғлим бор, Умиджон билан учта бўлади,- индамай ўтирган жувонга қараб -Хоҳласангиз ўйлаб кўриб, кейинроқ жавобини айтсангиз ҳам, майли, -охирги жумлалари илинж оҳангида эди. Дилдора индамай тинглаб ўтирди-ю, " кейинроқ "деган сўзидан кейин гўё яна нимадандир ажралиб қоладигандек: -Уйдагилар хўп деса, мен розиман, -деди. Биринчи марта дадил гапирганига, журъатига ўзи ҳам қойил қолди. Улуғбек гўё ўзига ўзи сўзлагандек: -Алҳамдулиллаҳ , -деди. Кейин кўтаринки кайфиятда: -Бўлмаса, бугуноқ, йўқ, ҳозироқ отангизга учрашаман, - Дилдорага қараб, -Умиджонни олиб чиқсангиз бирга кетамиз, -деди. Дилдора оҳиста: -Сиз бораверингчи, биз ўзимиз, -деб машинадан тушди. Улуғбек чаққон ҳаракат билан уловига қайта ўтириб, қўл силкиб турган Дилдорага қараб ойнадан бошини чиқариб, жилмайган кўйи: -Менга омад тиланг, -деб машинасини елдириб кетди. *** Бир ҳафтада тўй... Аввалгиси бир ойда бўлган эди...Дилдора ёмон хаёлларни қувиб, ўтмишни эсламасликка ҳаракат қилди. Кеча Улуғбек қўнғироқ қилиб: -Бир ҳафтада кичикроқ йиғин қиламиз, аёлларга. Иккаламиз номаҳрам ҳолатда гаплашиб юра олмаймиз, маъқулми? -деб кўнглини сўради. Дилдора розилик билдирди. Улуғбек ҳеч қанақа сеп олиб келмаслигини тайинлади ва маҳрга нима исташини ҳам телефонда сўради. Дилдора маҳр ҳақида кўп тушунчага эга бўлмагани боис, "билмасам" деб қўя қолди. Муҳаббат шунчалик кучли туйғуми, Дилдоранинг ҳаётига гўё нур кириб келгандек, ҳатто тушлари ҳам оппоқ -ойдин эди. Отаси иккала акасига телефон қилиб, янгиликдан хабардор қилиб, тезда етиб келишларини тайинлади. Эшикдан катта акаси кириб келди. Тўғриси, Дилдора аввалига акасини танимади. Кўрмаганига икки йил бўлибди, ўзиям. Акаси уйланиб, шаҳарда қолгандан кейин, бир йил ўтиб, оиласи билан четга ишлагани кетганини айтишган эди. Жудаям озиб кетибди, кўзлариям ич-ичига ботган. Сочини ўстириб, аёлларга ўхшаб орқага йиғиб олибди. Дилдора билан қўл бериб кўришиб қўя қолди. Кийимини ҳам алмаштирмай, дўконга ўтди-ю, сал ўтмай кўзлари сузилиб, ичкилик ҳиди анқиб кириб келди. Кеч ораси кичик акаси келди. Келибоқ,( умрида биринчи марта) онасини қучоқлаб, узоқ турди. Ўзига қараб турган синглисининг ҳам пешонасидан ўпиб қўйди. Дилдора ундаги бу ҳаракатларни соғинчга йўйди. Ундай деса, катта акасичи?! Аслида акасидаги ҳолат- илк марта ҳидоят топган инсондагина бўладиган қалб юмшоқлиги эди... Анчадан бери энди оила жам бўлди. Аваз ўз қўли билан ош тайёрлади. Кичик акаси ҳаммага бирма- бир совға улашиб чиқди. Умиджонни ҳам ёдидан чиқармабди. Ўзи юрар поезд олиб келган экан. Ўғли овқат маҳали ҳам қўлидан қўймай қучоқлаб ўтирди. Отаси ҳеч бўлмаса битта қўй сўйиб, маҳалла- куй, қариндошларни чақирмоқчи эканини айтди. Катта акаси "нега керак ортиқча расход...", деб ғўлдираб қўйди. Кичиги отасини қўллаб -қувватлади ва ёнидан пул чиқариб, кам -кўстга ишлатарсиз, деб, бериб ота -онасидан дуо қилишларини сўради. Овқатланиб бўлишгач, Дилдора идишларни юваётган эди, онаси ҳеч ўйламаган, хаёлининг бир бурчагига ҳам кириб -чиқмаган гапни айтиб қолди: -Менга қара, болангни ташлаб кета қол. Анавини болалари ҳали ўзингни чиқиштирсаям, каттаси ўсмир ёшда экан, -деди бир нуқтага тикилиб. Дилдора чўчиб кетди ва онасига умидвор қараб: -Яхши ният қилинг... Ойи... -деди. *** Зебо билан йигирма чоғли хотин Дилдорани олиб, куёвникига отланишди. Асосан, аёллар учун мўлжалланган йиғин бўлгани боис, куёв ўз уйида кутиб оладиган бўлди. Дилдора қуда томон юборган қаймоқранг узун кўйлак ва шунга мос рўмол ўради. Ўттиз учга тўлган жувонга кийимлари жуда ярашган, қандайдир жозиба бахш этган эди. Манзилга етиб келишгач, аввало, Зебонинг ўзи, қолаверса, бошқа аёллар ошкора анграйиб қолишди. Туман марказида жойлашган уй жуда ҳашаматли эди. Йўлакда тизилишиб қудаларни кутиб олаётган аёллар зебу -зийнатга бурканган, жуда кибор билан туришарди, аммо қудаларни чиройли такаллуф билан кутиб олишди. Ўттиз чоғли одам кетадиган меҳмонхонага дид билан дастурхон тузалган эди. Бошқа хоналар ҳам, афтидан, аёллар билан тўла эди. Худди ресторандагидек форма кийган дастёрлар хизматда. Шунча иззат -икромни ,катта уйга ҳозирланган жойни кўрган Зебо, бутун маҳалла хотинларини йиғиб келмаганига афсус қилди. Дастурхондаги ноз-неъматлар сархил ва дид билан безатилган эди. Дилдорани тўрга ўтказишди. Умиджон бир зум этагидан ажралмай, худди онаси кетиб қоладиган боладай ҳаловатини йўқотган. Дастурхон билан ҳам иши йўқ, кўзи фақат онасида. Сомса ва суюқ овқат тортилганидан кейин ёши улуғ аёллар тизилишиб кириб келишди ва меҳмонларга қараб бирин кетин "хуш келибсизлар", " дастурхонга қаранглар", "олиб ўтиринглар", деб мулозамат қилиб чиқиб кетишди. Улар чиқиб кетгач яна ҳамма гангур -гунгир суҳбатлашиб таомланишга тушди. Дилдоранинг ёнида тоғасининг аёли онасининг холаваччаси билан пичир -пичир қилиб гаплашаётган бўлишига қарамай суҳбатлари беихтиёр қулоққа чалинади. Ёши каттароғи: -Ҳай, Гулдана, ўзи биринчи хотинига нима қилан экан, ажрашганми?- деса, тоғасининг аёли: -Бечора, ўлган экан, икки ўғли бор экан, қайнапам айтувди, -дейди. Ҳалиги узоқ қариндоши: -Шўрлик, шунча уй жой қилиб роҳатини кўрмаптида-а, мана тайёр уйга эга келди, - деб бош чайқайди. Дилдора бу суҳбатни эшитиб, бир қалқиб кетди. Ўзини айбдор сезиб, кўнгли ғаш тортди ** Келган ҳамма аёлларга совға -салом улашилди. Зебога бош оёқ сарпо билан бирга тилла занжир ҳадя қилишди. Зебо кутилмаган бундай мулозаматдан нима қилишини билмай, ҳаммага қараб фақат илжаяди. Бир хил қопчиқлардаги совғаларни олган аёллар, хурсанд бўлишиб, кўтаринки кайфиятда ҳазил -ҳузил қилиб қолишди. Онаси билан хайрлашаётган Дилдора унинг жуда бахтиёрлигини сезди. Умиджон қайта қайта : -Биз кетмаймизми, -деб жовдирайди. Дилдора "жим" ишорасини қилган сари қошини чимириб, нималардир деб ғудранади. Асосий меҳмонларни кузатиб бўлишди, ўзларини овсинлар деб таништирган аёллар гарчи Улуғбекнинг укаларининг аёли бўлса ҳам Дилдорадан ёшлари каттага ўхшади. Катта овсини Дилдорага бошдан -оёқ тикилиб: -Синглим қатори экансиз, энди синглим, шу уй -жойларга меҳр беринг, эҳҳе бу уйни- уй қилгунча Соҳиба опам озмунча югурдилами, буюрмаган экан. Додажонга диетический овқат қилинг, қон босимлари бор, -деди. Кичик овсини ҳам насиҳат қилгиси келиб: -Муллакамгаям яхши қарен, ошқозонлари оғриди, опам раҳматли иккалалигига иккита қозон осардила , эрини қанақа бошига қўярдила-я, опа, -деб овсинига юзланди. Каттасиям бош чайқаб: -Айтманг, жуда қаттиқ ҳурмат қилардила, шунинг учун ҳам , муллакам тўрт йилдан буён уйланишга рози бўлмаётган эдила, -деди, кейин Дилдорага айёрона қараб -Балосиз, лаққа балиқни илинтирибсиз, лекин, - деб қўйди. Дилдора ҳижолатдан бошини кўтара олмай қолди. Дастёр йигит -қизлар рестораннинг махсус идишлари ва стол- стулларини бирпасда йиғиштириб кетишди. Ҳаммалари ошхонага жам бўлишди. Ҳожи ота: -Қани ўтирингларчи, бир дуо қилайдик. Улуғбек қани,- деб келинларига юзланди. Катта овсини: -Ташқарида ресторандан келганлар билан ҳисоб -китоб қилаяптилар, -деди. -Ҳа, шундайми, -Дилдорага юзланиб, -ўтиринг, қизим, -деб узоқ дуо қилди. Умиджон Дилдоранинг этагини росмана тортқилаб, " кетамиз "деб ҳижолатга қўярди. Шунда Ҳожи ота: -Ўғлим, мана аканг билан ўйнагин, -деб ўн ёшлар чамасидаги хомуш ўтирган болага юзланди, -Раҳматилла, болам, укангни ўйнат, энди буям бизнинг боламиз, -деди. Бола индамай бир нуқтага тикилиб ўтираверди. Ҳожи ота бирдан эсига тушиб, кичик ўғлига юзланиб: -Жамшид қани, эрталабдан буён кўринмади, -деди. Ўғли елка қисди. Унинг ўрнига аёли жавоб берди: -Эрталабдан буён хоналаридан чиқмадилар, чақирдим, тушмадилар,- деди. Ҳожи ота ўғлига юзланиб: -Тез олиб туш, бу нимаси чақир, мени айт, тушади, -деди. Дилдора нима қилишни билмай, қўли қалтираб, тоза пиёлаларни яна ювмоққа чоғланди, қани, Умиджон қўйиб юборса. Тепа қаватдан амакисининг ортидан Жамшид тушиб келди, бироз кўзлари қизаргандай. Секин келиб, Раҳматилланинг ёнига ўтирди. Укасининг елкасидан қучди. Шу пайт ишлари битган, шекилли, Улуғбек кириб келди. Уни кўрган Умиджон кўзлари ёниб: -Дада, дадажон, -деб Дилдоранинг этагини қўйиб юбориб, Улуғбекнинг бағрига отилди. Улуғбек Умиджонни даст кўтарди. Икки овсин ялт этиб бир -бирига қаради. Дилдора беихтиёр хомуш ўтирган болаларга юзланди. Раҳматилла йиғлавормаслик учун лабларини қаттиқ тишлаб олган, Жамшид эса отасига киприк қоқмай тикилиб турар, кўзлари жиққа ёш эди. *** Дилдора юпатгани сари Умиджон дод солиб йиғлайди. Ҳалидан буён қўрққанидан бўғзида ушлаб турган йиғиси вулқондек отиларди. Улуғбек зиналардан деярли югуриб чиқди. Жамшидга қараб: -Укангга нима қилдинг, -деди. Жамшид умрида биринчи марта отасига тик боқиб: -У менинг укам эмас, -деди ва қўрқиб кўзлари жавдираб турган Раҳматиллага қараб, -мана менинг укам, -деб укасини қучоқлади , кейин раста бўлган овози билан ўкириб йиғлади. Укаси ҳам унга қўшилди. Улуғбек ҳақиқий икки ўт, йўқ аланга орасида эди. Шу пайт иситкич трубаси қаттиқ тақиллади. Бу фавқулодда ҳолат эди. Яъни Ҳожи ота шошилинч ёрдам керак бўлса иситкич трубасига ҳассаси билан қаттиқ урар, бутун уйда жаранги эшитиларди. Дилдорадан бошқа ҳамма бу сигнални тушунди.Улуғбек, Жамшид ва Раҳматилла ўқдек учиб чиқиб кетишди. Улуғбек тушса, отасининг ранги оппоқ, каппа -каппа нафас олиб, кўксини чангаллаб ўтирарди. Жамшид дори қутини олиб келди, укаси сув. Улуғбек аввал томчи дори томизди, сўнг тилининг тагига таблетка қўйиб, "тез ёрдам" чақирди. Хайрият, ҳуруж ўтиб, Ҳожи отанинг юзига бироз қизил югурди. Фақат ҳолсиз эди. Бирпасда кичик ўғиллари ҳам аёли билан кириб келишди. Дилдора қайнотаси учун тезда товуқ шўрва осди. Ич-ичидан Ҳожи отага шифо сўраб дуо қилди. Дорилар таъсиридами, ё ҳуруж чарчатдими Ҳожи ота икки юзи қизариб уйқуга кетди. Укаларини кузатган Улуғбек- ёғаётган қор тагида ўй суриб қолди. Отаси бир пайтлар тўғри айтган экан : " Уйлансанг, болаларинг улғаймасидан уйлан, кейин тан олиши қийин бўлади"-деб. Жамшид ўзи оқкўнгил бола, спортга илк борган йили тренер қарши ҳужумга ўт, десаям индамай турарди. Раҳматиллачи, кап -катта бола мушуги ўлиб қолганда йиғлаб, икки кун овқат ичмадику, меҳрибон, ундан ҳам ёмонлик чиқмайди. Бир-бирларига кўникиши учун озгина фурсат керак. Балки... Улуғбек хаёлига келган фикрдан кўнгли тўлиб жилмайиб қўйди. Дилдора Умиджонни бағрига босиб ўтирар экан, хаёллари ўзига бўйсунмай, ҳар кўчага судрарди . Боя ўғлининг қалтираб туришини кўриб, овчилар қуршовида қолган ўлжа кўз олдига келди. Бир пайтлар адабиёт муаллимаси бот -бот: "Олам сўздан яралган, сўзга эҳтиёт бўлиш керак,"- деб такрорларди. Ҳа ,сўзга эҳтиёт бўлиш керак экан... Онаси Рўзимуродга турмушга чиқишидан олдин " боланг ўлжа бўлиб қолади, " деганди. Астағфируллоҳ... *** Улуғбек ҳам Дилдора ҳам бу кечани бедор ўтказдилар. Улуғбек дам отасидан хабар олар, дам болаларининг хонасига қулоқ соларди. Дилдора айни дамда ўзидан ҳам кўра, турмуш ўртоғига осон эмаслигини тушунди. Нимадир илиқ гап айтгиси келди-ю, табиатидаги тортинчоқлик устун келди. Эрталаб патир-у қаймоқлар кўтариб яна укалари келишди. Оталарига шунча ялинсалар ҳам, шифохонага боришга рози бўлмади. "Иссиқ ўрнимдан қўзғатманглар,"-деб туриб олди. Овсинлари кечгача шу ердамиз деганларидан кейин, Дилдора Улуғбекдан отасини кўриб келиш учун рухсат сўради. Йўл -йўлакай онасига қўнғироқ қилиб, отаси ётган хонани топиб, Умиджонни етаклаб, тўлиб -тошиб кириб борди. Хонада Неъмат акаси ҳамда онаси бор экан. Отасининг ранги кетиб қолибди. Беморлик инсонни ғариб қилади деганлари рост экан, Аваз Дилдорани кўриб, кўзига ёш олди. Бироздан сўнг сал ўзига келиб: -Яхши юрибсанми, ўрганиб қолдингми, ээ отангни Худо бир асради болам, -деб, йиғламсиради. Зебо одати бўйича бироз жеркиб: -Бўлдида энди, эслайверманг, боланиям ўтакасини ёриб, -деб Дилдора олиб келган пакетдаги нарсаларни бўшата бошлади. Ҳалидан буён индамай ўтирган Неъмат: -Муҳими, омон қолдингиз, дада, бўлди энди шу лаънати дўконни ёпамиз. Ўзи шундоғам, ҳамма изларни олиб, муҳрлаб кетишди, -деб синглисига юзланди -Куёв сенга ҳеч нарса демадими, кеча офисга ўтинг, сизбоп иш бор деганди, -деб сўради . Дилдора елка қисди. Зебо шоша -пиша: -Вой, нима қилиб ўтирибсан, бормайсанми, чақирган бўлса, -деб шоширди. Дилдора узоқ ўтирмади, муҳими, отаси анча яхши экан. Уйга келса, икки овсин мандарин арчиб еб ўтиришган экан. Дилдорадан отасини сўраган бўлишди. Дилдора меҳмонларни кузатиб, соатга қаради, Улуғбек кечикаётган эди. У шу уч кун мобайнида энг яқин инсонига айланиб улгурган жуфтини соғинганини ҳис қилди. Бир пайт ҳовлидан Улуғбекнинг қувноқ овози эшитилди: -Жамшид, Раҳматилла қанисизлар... Дилдора ҳайрон бўлиб, Умиджонни етаклаб ҳовлига чиқди. Ака -укалар ҳам секин чиқишди. Улуғбек болаларга қараб: -Қани, кўзимизни юмамиз, -деди ва имлаб Дилдорани чақирди. Дилдора тушунар -тушунмас унинг ёнига борди. Йўлакда турган нарсаларни энди кўрди. -Сюрприззз, очамиз кўзимизни, -дейиши билан, Жамшид: -Ваау! Яшасин!, Менгами?!-У аввал отасини қаттиқ қучоқлаб қўйди, кейин шошиб йўлакда турган скутерга ўтирди, -тушиб, яна отасини қучоқлади. Раҳматилла ҳам акасининг ёнига югуриб кетаётган эди, Улуғбек уни тўхтатиб, аввал бир қучоқлаб қўйиб, кейин бир чеккада турган қоғоз қутини қўлига тутқазди . Раҳматилла қутини очиб, кўзлари чақнаб кетди. Қутидаги кулранг мушукча беозор миёвлаб қўйди. Ўзига ҳавас билан тикилиб турган Умиджонга қараб Жамшид: -Битта учасанми, кел, -деди. *** Улуғбек Жамшидга қараб: -Укангни ҳам унутганим йўқ, -деб чиройли қутидаги ўйинчоқ машинани тутқазди. Инсоннинг кўнглини кўтариш қандай завқли-а?! Уч ўғлининг қувончини кўриб ўзлари ҳам кўзлари қувнаб, жилмайиб туришарди. Дилдора беихтиёр турмуш ўртоғининг елкасига бош қўйди. Улуғбек пайтдан фойдаланиб унинг қулоғига шивирлади: -Бу уч оға -ини ботирга сингил керагов... Дилдора қўлини мушт қилиб ёлғондакам пўписа қилди. Кейин иккаласи ҳам кулиб юборишди. Охирги пайтлар салга чарчаб қолаётган Дилдорага Ҳожи ота: "Ўзингизни кўп уринтирманг, Аллоҳим, икки жонни саломат етказсин,"-деб узоқ дуо қилади. .... Дилдора Улуғбек билан кузда танишган эди. Буюк мусаввир томонидан табиат борлиқдаги бор ранглар билан бўялган бир паллада Аллоҳим уларга қиз фарзанд инъом этди. Дилдора Умиджон туғилганда хонадош аёлларга қандай ҳавас билан боққан бўлса, бугун атрофдагилар унинг бахтига ҳавасда. Улуғбек дам- бадам қўнғироқ қилади: -Дурдонамни бир кўрсат, битта кўрай... Улуғбек олиб келган катта гулдастани бағрига босиб чиққан Дилдоранинг ёнига уч ўғли чопиб келди ва уч гулдаста тутқазишди. Улуғбекнинг қўлидаги чақалоққа тикилган Жамшид ва Раҳматиллага қараб Умиджон оёқларининг товонини кўтариб: -Менам кўрай, -деди. Жамшид уни даст кўтариб: -Кел, укам синглимизни қара, бурни сенга, кўзи менга ,қулоғи Раҳматиллага ўхшайди ,- деб ўзи завқланиб кулади. Улуғбек Дилдорага шивирлаб ҳазиллашади: -Мана бир ҳаракат қилувдинг, қизимиз ўлжа бўлиб қолди. Яна бир... Дилдора дарҳол унинг лабини бармоқлари билан беозор тўсиб: -Ундай деманг, қизимиз Аллоҳимнинг неъмати, -кейин ўзига ўзи " Олам сўздан яралган" деб такрорлади. Тамом. Алҳамдулиллаҳ. Аллоҳим икки дунёимиз учун манфаатли қилсин. Ўқиганлардан ва дуо қилганлардан Аллоҳим рози бўлсин. Амин. 2025-йил. 15-январь.23-00 Тошкент.

📝НОМСИЗ ДАРД Бу аёлнинг соддалиги, эрининг чизган чизиғидан чиқмаслиги, хуш-ҳандон юриши, позитив кайфияти доим эътиборимни тортган. Рост Қўқонжоннинг шундай аёллари борки, улар эрини бошига тождек қўндириб юради, пойафзалига қўнган чангни бўлса-да эъзозлайди, борлиғи, саждагоҳи, пир-у мавлосидек кўради... Аёл уйдан чиқмасди. Уйи унинг қадрли гўшаси эди. Борсам, ошхонасига янги гаджет олган бўларди, кўрсатарди. Эри ҳориждан олиб келган нарсалардан битта-битта илинарди. Кейин тўлиб тошиб жуфтини мақташга тушарди. Ҳайрон қолардик, унинг олтита тилни биладиган эридан, аёлнинг меҳр-у муҳаббатидан, ҳаётга бўлган завқидан, порлаб турган кўзларидан... Очиғини айтсам, мен бу аёлнинг кўйлакка текис дазмол уришидан ҳам ҳайратланардим. Ростдан ҳам ҳавасга дазмол урарди у! Текис, силлиқ, қўлтиқ-пўлтиғида тиришган жойи йўқ, ҳудди қуйма либосдек турарди бу кўйлак фарзандларининг устида! Овқатининг ширинлигини ҳам мақтайми? Менимча бу шартмас. Аммо русчасига подача деб аталадиган овқатни дастурхонга чиройли қилиб тортиш, узатиш илмини ҳам бу аёл жуда ҳадисини олганлардан эди. Камина тўкис деб тушунган мана шу аёл тўртта ўғил фарзанд дунёга келтирди. Тўртта ўғил фарзанд... Бир куни уйига бордим: борсам у ҳар қачонгидан хурсанд. Кўзлари яна қоронғу туннинг фонуси каби чақнаяпти. Мени етаклаб ичкарига бошлади. Кирдим. Кирсам, ичкарида янги компьютер турибди. Ҳайрон қолдим. Чунки у вақтини ижтимоий тармоқларга сарфламайдиган аёл эди. Ошхона, ошхона, ошхона... У менга яна эрининг ўзи унга одноклассникида профил очиб берганини айтди. Дўст ҳам топиб берганмиш. "Мана мана бундай қилиб дўстлар излаймиз. Кўрдиз, аллақанчаси чиқиб келади. Телефонингиздан кирдик-ку, аввал таниш-билишларни кўрсатади, бизга! Мана... бир вошдан чиқиб келди: бу ўртоғиз Нафиса, расмларига кирамиз. Қаранг, ўша эканми? Хў-ў-п, бу Дилдора. Аммангизнинг қизи! Унга ҳам друзья ташлаб қўйдик. Гаплашиб юрасиз. Ўзиям ҳайрон қолаётган бўлса керак, сизни тармоқда кўриб? Бу, бу.... И, мана бу аёл ҳам кўриняпти. Уям танишингизми? Танишингизми-танишингизмасми, майли унгаям друзья ташлаб қўйдик. Бўлди! Шу бештаси билан гаплашиб туринг, ҳозирча! " Аёл дугоналарини битта-битта тармоқдан топганини ва улар билан бемалол гаплашиб ёзишаётганини айтиб мақтанди. У учун хурсанд бўлдим. Кейинги ташрифимда у тармоқдан танишган дугонаси ҳақида тўлиб тошиб гапирди. Ажойиб аёл эканлигини, у билан гаплашиб вақтнинг қандай ўтиб бораётганини ҳам сезмай қолганини айтди. "Бу кишимнинг ғаши келяпти. Шу хотинга ёпишиб олдингиз. Уйдаги ишлар ҳам қолиб кетяпти. Агар овқат-озиқ вақтида бўлмаса, кирлар вақтида ювилмаса, кейин мандан хафа бўлманг! дедилар." Гапира туриб кўзи билан компьютерига мўралади. Сўнг шошиб қозонини кавлашга чиқиб кетди. Навбатдаги ташрифимда у аввалгидан ҳам хурсанд, шодликка тўлиб-тошган, ҳаётидан мамнун бир қиёфада эшик очди. Суҳбатимизнинг катта қисмида у ўша тармоқда танишилган дугонасининг мақтовидан бўшамади. У аёлнинг гаплари, тушунчалари, оқила аёл йўриғида бунга берган маслаҳатлари бизни ажаблантирса-да, аёлнинг гапини бўлмай жим ўтирдик. Навбат у аёл жўнатган совға-саломларга келди: ҳар хил китоблар, мотивация берувчи қўлланмалар... "Шодияхон роса ажойиб аёл. Умидакам бир нарсадан ғашимга тегиб, сиқиб қўйса, бўғилиб турган бўлсам, дарров юрагимнинг ҳижилини ёзади. Телефонлашяпмиз. Ўзиям роса сезгир-да! Овозимдан биладими билмайман, сиқилиб турганимни. " Вой опа, яна сиқилиб қопсиз-а? " дейди. "Энди уйдан чиқмай ўтирса одам шунақа бўлиб қоларкан-да!" дейман. Ажойиб-ажойиб гапларни гапиради. Э, яхши аёл-у эри йўқ-да!" "Ким у Шодияхон?" дейман ажабланиб. "Ўша-да интернетдан топиб олган дугонам! Ўзиммас-у Умидакам топиб берганлар, ў-ў-ша биринчи одно очиб берганларида... Ҳуллас бу аёл... Битта ўғиллари билан наркоман эрга тегиб ажрашиб кетган экан. Эшитиб ҳайрон қопман. Роса кўп экан-а Тошконда наркоманлар? Билармидиз? Бир нарсаларни айтиб берса қўрқиб кетибман." ​​"Бу ўша сиз айтаётган Умму бирнарса деган аёлми? "Ҳа, ҳа ўша..." Кетар чоғимиз у қўлимизга дугонаси жўнатган совғалардан улашди. "Олдин совет даврида опам Германиядаги битта ўзи тенги қиздан посылка олган. Тавба, дўстлашиш ўша пайтларда ҳам бўлган экан-да!" "Ҳа, олдин шунақа бўлганда вертуал дўстлашувлар! Ҳамма бир-бирига хат ёзган... " "Энди Шодияхонга манам нимадир жўнатворишим керак. Умид ака "яхшилаб ўйланг, у аёлга нима ёқишини биласизми, ўзи? Бўлмаса сўраб-суриштиринг" деяптилар. Ўйлани-и-иб турибман, нима жўнатсам экан деб... Бу кишим сафарга кетиб қолгунларича шуни ҳал қилиб олишим керак, кейин уйдан чиқолмайман." "Қаерга кетяптилар?" "Дубайга!" "Бориб-келавериб Дубайлик бўлиб кеттилар-ей, эриз!" "Айтманг!" Бир йил давомида мен кечмишини ёзаётган аёл билан ўша Шодияхон ўртасида ажиб бир дўстлик ҳикоялари давом этди. Кейин... Кейин аёлнинг онаси оламдан ўтди. Таъзияга бордик. Таъзияга борганимизда аёлнинг сочлари негадир кумуш оқариб кетганди, кўзлари эса жуда мотамсаро эди. "Шодия дугонангиз ҳам таъзияга келиб кетгандир?" деб сўрадим. Бўшашиб "ҳа, келиб кетди!" деди. Бу сафар дугонаси ҳақида аёлнинг тўлиб тошиб гапирмаётганини-мен шунчаки аза кайфиятига йўйдим. Кейин кимдандир эшитиб қолдим. Сочларнинг бир кунда кумуш тортиб қолиши анча олдинроқ содир бўлган экан. "Онаси оламдан ўтмасидан олдин ҳам у жуда тушкун аҳволда эди!" дейишди менга. Янги уйга чиққандим. Ташвишим ўзимга етгунча эди. Бир муддат ундан хабар олмаганимни ва ана ўша ўзим билан ўзим бўлиб қолган вақт оралиғида мен биламаган жуда кўп ишлар бўлиб ўтганини тушундим. Кейинчалик маълум бўлишича, Шодияхон шунчаки тасодифан бу аёлга дугона сайланиб қолмаган экан. Аввал бошқа бир инсон билан бу аёлнинг интернетда танишуви юз берган, кўнгил-кўнгиллардан сув ичган, минг иккиланишлар билан никоҳ ақди тузилган ва кунлардан бир кун шунча йил севимли эр бўлиб яшаб келган инсоннинг хаёлига- кундошларни ажойиб тарзда бир-бири билан таништириб қўйиш ғояси келган... Ғоя одноклассники (бу тармоқ ўша пайтлар машҳур эди) сайтида аёлига янги профил очиб бериш ва уни кимлар биландир дўст қилиш орқали амалга ошган. Натижада аёл ўз кундошига жуда узоқ вақт дугона сифатида қараб у ташлаган илмоқдор саволларга жавоб бериш орқали унга ўз сирларини айтиб келган... Азиз ўқувчим, орангизда бу ҳикояни ўқиб турган эркаклар балки бу ҳолатга жуда оддий қарагандир? Балки орангиздаги баъзи бир аёллар бу аёлнинг сочи бир кечада нега оқариб кетганини тушунмагандир ҳам... Балки "кимдир эр бермоқ жон бермоқ" мақолини эслагандир... Йўқ, масала бундай эмас! Бир туякашнинг жуда севимли бир туяси бор экан. Туякаш у билан кичик-кичик карвонлар тузиб жуда кўп жойларга борган экан. Туянинг ажали етибди. Туякаш туясининг бошида ўтириб ундан рози ризочилик сўрабди. "Сени баъзан оч қолдирдим. Сени баъзан сувга етинтиролмай қийнадим. Сени баъзан саваладим. Баъзан бўғзингдан арқон солиб судрадим. Эй туям, мендан рози бўл!" Туя жавоб берибди: "Оч қолдирганингда, сувсиз қолдирганингда, бўйнимдан арқон солиб судраганингда сени ҳожам сифатида тушунганман. Аммо битта жойда ҳамиятимга тегадиган иш қилгансан! Бўйинтуруғимни бир тиррақи эшакнинг думига боғлаб қўйиб мени масҳара қилгансан. Шуни кечиролмайман, холос!" Ройиш аёлнинг сабр ҳадлари кенг. Оч қолдирсангиз, "битта пиёзни икки кунга етказасан!" деб айтсангиз, бажаради. Тўрт девор ичига қамаб кетсангиз, кўнади. "Ўнта туғиб бер!" десангиз, туғади. "Устингга кундош олдим!" десангиз ҳам кўниши мумкин. Юзини сал четга ўгиради-да қўрғонини яна мустаҳкамлашга тушади. Чунки эр бўлмаса, бола бор. Газ бўлмаса ўчоқ. Аммо қўйнига жосус тиқиб устидан кулсангиз кўнмаса керак. Қайдам... Азизахон Исмоилова

Хозирги келинларга эски сценарий яхши экан 😂

Яхши кайфият

Маҳбуба Баҳодир қизи Бисмиллаҳир роҳманир роҳиим Янги қисса Ўлжа Дилдора кўча ҳовлиларни супуриб кирганида ҳали кун ёришмаган эди. Уйлари қишлоқ марказидаги катта кўчанинг юзида жойлашган. Йўлнинг нариги бетида у ўқиган мактаб ва ундан сал нарида қишлоқ масжиди жойлашган. Ҳадемай, Ҳайит номозини ўқишга одамлар ўта бошлайди. Отаси билан иккита акаси аллақачон дўконнинг ташқарисига "мол" ларни ёйишни бошлаб юборишибди. Ҳа, бугун байрам, савдо одатдагидан анча яхши бўлади. Отаси икки кундан буён шаҳарга, бозорга қатнайди. Кеча алламаҳалгача хўрозқанд ва совғабоп ўрамдаги ҳолваларни расталарга тахлаб чиқишди. Онаси ўчоқда сут пишираётган экан, косаларни олиб чиқди. Ҳаммалари шошилиб нонушта қилдилар, ҳар ким ўзича тезгина юзига фотиҳа тортиб, ишига югурди. Кун ёриша бошлади. Савдо қизғин. Акаларининг қўли - қўлига тегмайди. Отасининг кайфияти аъло. Дилдора ҳар кунги одати бўйича ҳамма уйларнинг ойналарини очиб ҳавосини янгилади, қўлига супурги олиб шошмай супура бошлади. Бугун ҳайит байрами. Бироздан кейин, қизлар саф-саф бўлиб "келин кўрар" га ўтишади. Шу хаёллар билан очиқ деразадан ташқарига бир назар солиб қўйди. У "келин кўрар"га бормайди, уялади, маҳалланинг янги келинлари ўзидан тўрт -беш ёш кичик қизлар. Ҳамроҳ бўладиган дугоналари ҳам аллақачон иккита учта болали бўлиб улгуришган.Ҳали замон ота уйларига келишса, Дилдорани йўқлаб чиқиб қолишар. Аммо улар билан суҳбат аввалгидай қовушмайди. "Тўй қачон" дан нарига ўтишмайди. Қайдан билсин, тўй қачон... Онаси фотиҳаликка бормоқчи эди, бир қозон мошхўрда солиб кетибди. Дилдора райҳон тўғраб, янги ивитилган қатиқдан идишларга солиб, отаси ва акаларини тушликка чақирди. Аваз ўғилларига тезроқ овқатланиб, дўконга қайтишини тайинлади. Отаси қўлларини Дилдора берган сочиққа артиб: "Ўзинг ҳам ичмайсанми?"-деб косага қошиқ солди. Шу пайт онаси эшикдан кира солиб жаврай кетди :" Ҳеч бўлмаса бугун шу зормандани сотманг, номусга ўлдику одам. Ҳайит куниям томоғи тақилламай ўлсин, шу пиянисталарни ". Дилдора онасининг қўлидан тоғора тугилган дастурхонни олди. " Овқатниям заҳар қилдинг,-Аваз қўлидаги қошиғини зарб билан косага солди,- Шуни орқасидан еб -ичиб ўтирипсан, хотин, бировдан кам бўлмай ,ээ ношукур "-юзига жаҳл билан фотиҳа тортиб, ўрнидан турди. Зебо қимирламай ўтираведи. Кейин ўзига ўзи гапиргандай:" Бировдан кам бўлмай эмиш, одамларга ўхшаб битта тўй қилдимми, болларимни олди ўттизга чиқди. Қизим тенгилар уч -тўртта болали бўлди"-оҳангида йиғи эмас ғазаб бор эди, аммо кўзларида шашқатор ёш. "Қизим тенгилар уч -тўртта болали бўлди..." онасининг сўнгги жумлалари ўзи тўлиб, ўксиб турган қалбига сўнгги томчи бўлдими, Дилдора уйга кириб, сандиқ устига тахланган кўрпачаларга юзини босиб, унсиз йиғлади. Анчадан буён безовта қилмаган хотиралари яна ёпирилиб, бостириб келди... Наврўз байрами эди ўшанда. Бутун қишлоқ сайлга чиққан. Дилдора энди мактабни битирган кезлари. Ҳаво салқин бўлишига қарамай юпқа, нафис гунафшаранг кўйлагини кийган, тақимини ўпган сочларини битта қилиб ўрганди. Акалари дугоналари каби соч ёйишига рухсат беришмайди, пардознику гапирмаса ҳам бўлади. Аммо шу туришида ҳам оппоққина лўппи юзлар, тим қора қошлар-у, қайрилма киприклар, фақатгина ўн саккиз ёшли бўй қизларда бўладиган малоҳатни кўз- кўз қиларди. Синфдош дугонаси Нафиса бошқа қизларнинг кўзини шамғалат қилиб, Дилдорани қўлтиқлаб четга судради. Уёқ- буёққа бир қараб қўйиб, қўлига бир парча қоғоз тутқазди ва қулоғига шивирлаб : " Усмон бўлам (шева -холавачча) бериб юборди. Хў, ана ўзи бизга қараб турибди "-деб, сал наридаги қирга ишора қилди. Қиз ялт этиб Нафиса ишора қилган томонга қаради. Ўзига тикилиб турган, Дилдорадан икки -уч йил аввал мактабни битирган, ҳозир шаҳарда муаллимликка ўқиётган Усмонга кўзи тушди. Тезда кўзини олиб қочиб, Нафисадан қўлини тортиб, қизлар даврасига шошилди. Ҳамма байрам билан овора бир пайтда унинг қўлидаги мактуб кафтини ва юрагини қиздирарди. Уйга келиб, ҳеч ким кирмайдиган меҳмонхонага кирди ва ғижим бўлиб кетган қоғозни текислаб ўқишга тутинди. Қоғозда бор йўғи икки жумла бор эди. "Совчи жўнатаман. Илтимос, розилик беринг." Тавба, шунақаям хат бўладими?! Лекин барибир ўзгача ҳислар оғушида қолган эди...Усмон ҳамма қизларнинг ҳавасини келтирадиган ўктам йигит эди. Баҳор ўтиб куз келса ҳам совчилардан дарак бўлмади.Йигитнинг қиёфаси бир зум кўз ўнгидан кетмади. Дилдора дугонасининг қиз базмида атайлаб Нафисанинг ёнига ўтирди. У кутганидай Нафиса Усмондан сўз очди: "Бўлам сени оламан деб шунча тўпалон қилди, дадаси билан боваси кўнмабди, ароқ сотади улар, шундан кун кўради, қанча одамни қарғишига қолган дебди, Усмон акам энди шаҳардан келмаётганмиш", -деб гарчи пичирлаб айтган бўлсада, унинг овозини ҳамма эшитгандай қизариб мулзам бўлди қиз. Дилдора ўзини чақираётган онасининг овозини эшитса ҳам қимирламай ўтираверди. Кейин кўз ёшларини артиб ҳовлига чиқди. *** Дилдора ёлғиз қолишни, ёлғиз хаёл суришни яхши кўради.Қани энди, ҳеч бўлмаса бир кун уйда ёлғиз ўзи, хаёллари билан қолса. Бунинг сира иложи йўқ. Дўконлари шундоқ яшаб турган уйларининг биқинида жойлашган. Акалари, баъзан унинг ўзи ҳам дўконда.. У савдода туришни ёмон кўради. Айниқса, беш -олтита бўлиб тўпланишиб олиб , ичадиганларга "майдалаб" сотишдан азоби йўқ. Орада эри ичиб бориб калтакласа, келиб бор аламини тўкиб, қарғаб кетадиган аёллар ҳам бор. Дилдора синфда аълочи эди. Шифокор бўлишни орзу қиларди. Мактабни битирган йили ўқишга топширмоқчи бўлди. Аммо уни ҳайрон қолдиргани - дўконни тозалаб,савдо қилиб турса рашки ҳам ғаши ҳам келмайдиган акалари ўқишига баравар қаршилик қилишди. Отаси ҳам рўйхушлик бермади. Орзуларини юрагининг туб тубига кўмди. Зебо эридан эшитган янгилигидан довдираб қолди. На хурсанд бўлишни билади, на хафа бўлишни. Турмуш ўртоғи билан ҳарбийда бирга хизмат қилган дўсти ўғлига Дилдорани сўрабди. Зебо уйларига йилда бир марта меҳмонга келиб турадиган бу одамни танийди, аммо оиласи қанақа билмайди, унинг устига бошқа вилоятда яшайди. Дилдора анчадан бери бир -бирига тузук -қуруқ муомала қилмаётган ота -онасининг эрталабдан шивир -шивир қилиб қолишганига ажабланди. Акаси гўшт дўконига чиқиб келди.Онаси меҳмонхонага жой сола туриб қизни чақирди ва дангал қилиб совчи келаётганини, ўғлини ҳам олиб келаётганини айтди. Устига тузукроқ кийиниб олишини тайинлади. Ёши катта бўладими, қизбола барибир қизболада, у қизариб кетди онасига индамай тезгина хонасига кириб кетди. Аваз меҳмонларни хушкайфият билан кутиб олди. Дўстлар қучоқ очиб кўришишди. Ўғлини ҳам бирга олиб келган экан, у билан ҳам қўшқўллаб кўришди ва меҳмонхонага бошлади. Аввал суюқ таом тортилди, сўнг ош сузилди. Ошдан кейин меҳмон муддаога ўтди: "Дўстим, сенга айтган ўғлим -шу. Сен кичикларимни кўргансан. Исми Рўзимурод. Ўзимизда, фақат бошқа туманда конда ишлайди. Шу иш, иш деб юраверибди, ўттизга чиққанини ҳатто менам пайқамай қолипман, ўзиям бир оғиз барака топгурлар, мени уйлантириб қўйинглар, демапти,"-деб қаҳ -қаҳ отиб кулди. Аваз ҳам кулгига жўр бўлди. Дилдора совчи келса, ҳаяжонли бўлса керак деб ўйларди. Нимагадир қалбида на ҳаяжон, на энтикиш --ҳеч нарса йўқ. Фақат уйдагилардан ҳижолат бўлаяптими, ҳеч кимнинг кўзига кўрингиси келмаяпти. Бир пайт онаси чақириб, меҳмонхонага киргизиб юборди. Отаси билан дўсти ташқарига чиқишган, шекилли. Хонада меҳмоннинг ўғли ўтирган экан. Салом бериб кирди. Йигит алик олди. Ёқимсиз сукунат. Ниҳоят, йигит гап бошлади:" Исмим -Рўзимурод. Дадангнинг ўртоғини ўғлиман.Ишим узоқроқ ерда, ҳафтада бир уйга келаман. Саволларинг бўлса бер" Йигитнинг сўрашмасдан, тез тез муддаога ўтганими, ёки сенсираб гапиришими, нимадир совуқ эди, балки нигоҳларими... Дилдора индамай тинглади ва эшитилар -эшитилмас:" Саволим йўқ "-деди. Рўзимурод унда яхши рухсат дегандек елка қисиб қўйди. Дилдора хонадан чиқаётиб, секин назар солди, йигитнинг юзи рангпар, озғинлигидан чакак суяклари билиниб турибди, чакка сочлари сийрак эди. Бетоқат бўлиб кутиб турган онасининг нигоҳи саволга тўла эди. Дилдора хўрсиниб: " Билмасам... "-деди. Шу топда ёқмади деса" ўзи умрингда биринчи марта совчи келганда бу нимаси " деб юзига солишидан чўчидими, хуллас, қалбини чулғаган ғашлик ҳақида ҳеч нарса демади, дея олмади. *** Дилдора онасини ҳеч бу қадар ғайратли, шод кўрмаган эди. Ҳали чинни бозорга борса, ҳали пардага чопади. Олиб келган буюмларини қўшни аёлларга битталаб кўрсатади. Дилдорани чеварга судрайди. Отаси ҳам Зебо сўраган пулни беради ва одатига хилоф равишда ҳисоб сўрамайди. Дилдора ота-онасидаги бу кўтаринки кайфиятнинг сабаби яқинда бўлажак тўй эканини билади. Ҳа, ҳар бир ота -она,айниқса ўзбек тўй қилсам, элга ош берсам деб орзулайди. Отасининг дўсти ўшанда ўғли билан бир келганича кейинги сафар иккита қария билан келиб, "нон синдириб", бирйўла тўйни ҳам белгилаб кетишди.Роппа- роса бир ойда тўй. Аввалига қишлоқдошлари қуда бўлмиш ким экан деб, хўп қизиқишди. Турли туман тахминлар "тўқилди". Бу қишлоқда четга қиз узатиш камдан -кам ҳолларда рўй берар эди. Мабодо ким узоққа қиз берса" қизи юрт ошиб кетди" дейишарди. Бу гап -сўзлар на Авазнинг, на Зебонинг қулоғига кирмасди. Улар тез кунда уйларида чалинадиган карнай- садоларинигина эшитишарди. Аваз уйларнинг енгилгина таъмирини ҳам бошлаб юборди. Қишлоқларда оқланган деворлару, янги бўёқ суртилган дарвоза бу хонадонда бўладиган тўй шукуҳидан дарак берарди. Ҳамма хурсанд, фақат Дилдоранинг кўнглига чироқ ёқса ёришмайди. Бир дардкашга эҳтиёж сезади. На опа -синглиси, на бир дил ёришга дугонаси бор. Онасига бор дардини тўкиб солгиси келади, аммо эндигина табассум югурган бу юзларни ғамга чулғашга ботинмайди. .*** Бўлмади, барибир онасига ёрилди. Кеч ораси чеварнинг уйидан пиёда қайтаётган эдилар. Дилдора тўхтади, онаси ажабланиб ортига қаради. Қиз ерга қараб : " Ойи, мен қандай қилиб бировнинг уйига бораман. Танимаган одамим билан қандай яшайман, исмидан бошқа ҳеч нарса билмайман-ку у ҳақида. Ақалли мендан розилик ҳам сўрамадику... " -хўрлиги келиб йиғлай бошлади. Зебо уёқ -буёққа тезгина қараб олдида, қизига яқин келиб дўқ аралаш шивирлаб : " Ахмоқ қиз, бу нимаси катта кўчада, отангдан розилик олди, бўлди-да, шукур қилсанчи, яна  бир икки йил ўтирганингда хотин қўйган, ё хотини ўлганлардан совчи келарди. Йигирма саккизга чиқасан ҳадемай. Танимайман, эмиш, биттаси отангми, ўлдим -куйдим, деб олган -бир умр кўзимни очирмади, ўзинг кўз сузгансан, енгилтабиат бўлгансан, деб. " Дилдора анчадан бери қалбида  йиғилиб ётган дард -ҳасратини, хавотирини кўз ёшларларига эрк бериб ҳам арита олмади. Қани энди, шу топда онаси бир бора бағрига босиб: "йиғлама болажоним, ўргилай сендан", десами, йўқ умрида бирор марта онасининг кўксига бош қўйиб эркаланмаптия, эшитгани фақат дашном, танбеҳ энг ёмони отасидан шикоят эди. Шу топда, ақалли шу топда бағрига боссачи, нима тўсқинлик қилади?! " Юрмайсанми, серраймай. Бўлди йиғиштир йиғи -сиғини, эрта бир кун хурсанд бўласан, болали бўлсанг, боланг ўлжа бўлиб қолади. "-онаси ўзига ўзи гапиргандай, шитоб билан кета бошлади. Дилдора ҳам ҳиқиллаб ортидан эргашди. Аваз бугун эл-юртга ош бераяпти, бу кунларни қанча кутди-я. Аммо жўрасига қоил боплади, катта машинада, иккита катта қўй, қопларда гуруч унларни ортиб келибди. Келган меҳмонлар ҳам башанг кийинган. Обрў бўлса, шунчалик бўлади-да, кўриб қўйсин, қишлоқдошлари. Ошга келган қуда тараф бирйўла келинни ҳам олиб кетишар экан, узоқ йўл. Атрофни тутган сурнайнинг мунгли ноласи Дилдоранинг дардини, оҳини ифода этарди гўё. *** "Куёв келди... куёв келди..." аёл -қизларнинг шивир -шивирлари кетидан ҳаммаёқни (эрталаб қудалар билан бирга келиб, кўчанинг бошига тизилган) машиналарнинг устма -уст сигналининг овози тутди. Поёндозни босиб кириб келган куёвга уч марта таъзим қилган Дилдора у тутқазган гулдастани оҳиста олди. Оқ фотиҳа бераётиб отасининг овози титраб кетди. Акалари ҳам бир -бир бағрига босиб хайрлашди. Машина масжиднинг ёнига яқинлашгунча сигнал бериб борди, ортидан маҳалланинг ўйинқароқ болалари югуриб қолишди. Имом никоҳ ўқишдан аввал гувоҳнома сўради. Куёв томондан вакиллар қоғоз ҳали тайёр бўлмаганини, тайёр бўлиши билан нусхасини ташлаб кетишларини айтиб, илтимос қилиб туриб олишди. Имом ёши каттароқ киши экан: "Майли, аммо ваъда -Аллоҳнинг уйи -уни бузиш мумкин эмас, тайёр бўлиши билан, албатта, олиб келиб беринг. Қизимиз узоқ йўлга маҳрамсиз кетмасин." -деб, рози бўлди. Узундан узун йўл. Дилдора тушундики, никоҳ қудратли ришта экан, имомнинг салмоқлаб қилган маърузаси, жуфтларнинг бурч ва мажбуриятлари ҳақидаги насиҳатлари сабабми, энди хавотирлари бироз чекингандек бўлиб, кўнгли ҳам сал исигандек, хуллас, тушунарсиз ҳислар оғушида эди. Маҳр учун деб тақдим этилган никоҳ узуги ҳам қўлларига лоп -лойиқ келди. Ваниҳоят, Рўзимурод Дилдорага қараб: "Чарчамадингми?"-деди. Жавобни ҳам кутмай давом этди : " Куёв қаёққа йўқолди хабар ҳам олмай, деб ўйлагандирсан. Айтувдимку, конда ишлайман, деб. Шу ой уйга ҳам келмай ишладим. У ёқларда умуман алоқа йўқ. " У гапирган сари Дилдоранинг хавотири ариб, кўнгли сал равшан тортиб борарди. Майли, ҳар ҳолда изоҳ бердику, демак, ёмон эмас шекилли. Шафёрнинг ёнида ўтирган тасвирчи йигит келинни жуда ҳижолатга қўйдида ўзиям. Кенг далаларда тўхтатиб "фотосессия"ни бошлаб юборди. " Келинбола , куёвга қараб жилмайинг, елкасига бош қўйинг, " деб қистайди. Осонми, умрида иккинчи марта кўриб туриптику ўзи. Сезди, Рўзимурод ҳам бетоқат эди. Бу ернинг тўйлари ҳам ўзларининг қишлоқдаги тўйларга ўхшаб кетаркан. Тўй давомида , деярли ҳамма меҳмон улар ўтирган столнинг орқа томонига ўтиб навбатма навбат келин -куёв билан суратга тушишди. Оналарга табрик сўзи берилди. Дилдора сочларини турмаклаб замонавий кийинган онасининг ёнида турган -жуда оддий либосда, рўмолини орқадан ўраб олган,елкалари ҳам бироз букчайган, аммо юзлари фариштали аёлга зимдан разм солди. Қайнонасига гулдастани бериб тортиниб елка тутган эди. Аёл келинини маҳкам бағрига босиб икки юзидан ўпди, кейин юзини қўллари билан артиб ҳам қўйди. "Давраларда ўйнасин онам" қўшиғига икки қўлини кўтариб рақс тушаётган , айни пайтда кўзларидан оқаётган ёшлари билан ўзгача истарали эди аёл. Бу хонадон ўз уйларидан тамомила фарқ қилар экан. Уларникида дўконнинг олди ҳамиша гавжум бўлар, ош -овқатни ҳам навбат билан еб, савдога чопишарди. Тўйдан кейин бир ҳафта юрган Рўзимурод ишига ошиқди. Шу бир ҳафта ҳам ошна -оғайнисидан ортмади. Жуда камгапми ёки у билан гаплашгиси йўқми Дилдора тушунмади. Катта қайниси шаҳарда ишлар экан, кичиги унинг қўлида тураркан, талаба. Қайнотаси қандайдир ташкилотда шофёр экан. Хуллас, ҳамма иш ишига кетиб, қайнона- келин уйда қолишади. Қайнонаси ҳар гапида "болам, болажоним" деб еру кўкка ишонмайди. Сенсираб гапиради, лекин самимий, ёқимли.Фақат нимагадир сал ҳаяжонланса ҳам йиғлаб юборади. Нима иш қилса, баравар ёрдамлашади. Келин кўргани чиққан қўни- қўшнига кўзида ёши билан кулиб: "Ҳамсая, менгаям худо қиз берди, мана"-деб мақтаниб ҳам қўяди. Қайнотаси келса-ку, ўтказгани жой топмайди. Дилдора қараб турса, қайнонаси жуфтидан анча қари кўринаркан. Шунданми, ёки буларнинг ҳаммасининг феъли шундайми қайнотаси хотинига жеркиброқ муомала қилгандай туюлади. Тўйларига олти ой бўлди. Дилдора санаб юрибди беш марта келиб -кетди Рўзимурод. Бу орада ўзи икки марта қизлик уйига бориб келди. Баъзан унинг хаёл суриб қолганини кўрган қайнонаси:" Ўйлама болам, эрта-индин келиб қолади, отасига айтаман, телефон билан гаплашади"-дейди. Тавба, кетганидан бери -икки марта хабар ёзди "Тинчмисан" деб. Барибир кутаркан одам. Тиқ этса, телефонга қарайди, ўзи бир -икки қўнғироқ қилганди, ўчиқ экан.Негадир шу кунларда эрта саҳардан боши айланиб, кўнгли беҳузур бўляпти. Орқа ҳовлига ўтиб ўқчиётганини кўрган қайнонаси кўзида ёши билан Дилдорани маҳкам бағрига босди. Нимагадир кеч ораси қайнотаси ҳам қайнонаси ҳам саросимада эди. Айниқса, қайнотаси, сўкиниб кимларгадир телефон қилади, диққат бўлиб у уйга киради, ҳовлига чиқади. Дилдора энди идиш-товоқларни сарамжонлаб уйига кириб кетаётганди, эшик зарб билан тақиллади. Қулфланмаган эшикни бир тепиб, икки эркак ва бир аёл бостириб кирди.Қайнонаси турган жойида қотиб қолди.Қишки кепка бостириб олган эркак устига костюмини илиб чиққан қайнотасига қараб : "Менга қара, кечгача кутаман деганмидим сенга, бемалол ўтиришини қара буни". Улар билан келган сочи сариқ, тўлачадан келган аёл ҳам қайнотасига, ҳам қайнонасига қараб :" Ё қизимни одамга ўхшаб тўй қилиб оласан, ё болангни қамоқда чиритаман "-деди кўзлари олайиб. Қайнонаси шундоқ лой ерга чўк тушиб, ўтириб қолди. Кейин ожиз овозда :" Отанг юрган йўлдан юрдингми, болееем"-деб ингради. *** Келганлар хақоратлаб, пўписа-ю, таҳдид қилиб кетди. Уларнинг овозлари Дилдоранинг қулоғига кирмас, муздек сув олиб чиқиб лаблари кўкариб, дағ-дағ қалтираётган қайнонасининг оғзига тутар: "Жон ойижон, битта ҳўпланг, "-дерди. Бўлмади, улар кетгач, Тез ёрдам чақирди. Қон босими ҳамда қанд касали безовта қилган экан. Муолажадан сўнг хиёл кўзини очган аёл шифтга қараб ётар, кўзларидан ёш сизиб турарди. Қайнотаси аёлига ақалли " тузукмисан " ҳам демади. Шошиб машинада қаёққадир чиқиб кетди. Қайнонасига чой дамлаб кирган эди, у Дилдорага қарамай, кўзларини шифтга тикканча, бўғиқ овозда сўзлай бошлади: " Шуям бормиди, пешонамда, энди нима қиламан. Болам, бизни кечир, "- ўпкаси тўлиб, лабларини қаттиқ тишлаб турди-ю, ўкириб йиғлаб юборди. Дилдора шундагина ҳодисанинг даҳшатини ҳис этди. У ҳалидан буён можоро қайнилари билан боғлиқ деб ўйлаб, қайнонасининг соғлиғидан бошқа нарсага у қадар аҳамият бермаган эди. Кўз ўнгига эрининг ҳиссиз қиёфаси, совуқ қарашлари келди. Ҳамма -ҳамма нарсани тушунди, лекин йиғламади. Тошдек қотиб қолди. Хаёлида энди нима қиламан, қаёққа бораман, кўз ёши тинмайдиган, хаста бу аёлни қандай ташлаб кетаман деган ўй чарх урарди. Ўйлаб қараса, бу оилада шу муштипардан бошқа боғлаб турувчи ришта ҳам суянчиғи ҳам йўқ экан. Қайнотаси шитоб билан кириб келди ва беҳол ётган аёлига қўлини бигиз қилиб дўқ ура кетди : " Кўриб қўй, тарбиялаган болангнинг аҳволини, эл-юрт олдида бошимни эгди бу мараз, ифлос, саёқ. Хабар беришди, аллақачон тиқиб қўйишипти, арзандангни. Қиз йигирма ёш экан, заксдан ўтказиб, тўй қилиб номини оқлаб олиб кетсанг чиқади боланг, деб оёқ тираб туриб олган тоғаси. Отасиз ўсган экан, "-қайнотаси тупук сачратиб бақириб, бор аламини тўкарди. Қараса қайнонаси оғзини каппа -каппа очиб, кўзлари олая бошлади. Дилдора токчадаги сувдан тутди. Қайнотаси совуқ қараб туриб, қўлини силтаб, сўкинганча чиқиб кетди. *** Дилдора тезроқ бу ердан кетиши кераклигини тушунди. Югуриб хонасига кирди. Шошилиб кийинди, паспортини олиб, қайнонаси ётган уйга кирди ва оёқ томонига ўтирди. Оҳиста гап бошлади : "Ойижон, энди мен бора қолай,-ўзи кутмаган ҳолда йиғлаб юборди, бурнини тортиб давом этди- Сиз дунёдаги энг меҳрибон онасиз, худди бир умр сиз билан яшаётгандекман. Тўғриси, ўғлингизнинг эътиборсизлигини ҳам унчалик ўйламасдим, сизнинг меҳрингиз ҳамма -ҳаммасини қопларди. Сизни соғинаман. Ўзингизни эҳтиёт қилинг," - деб, кўз ёшлари тинмаётган аёлни қучоқлади. Ҳолсиз ётган аёл илкис туриб ўтирди : " Ҳеч қаёққа кетмайсан, энди қизимни топдим деганимда -қаттиқ бағрига босиб - жооон болам, сабр қилиб тур, Худо бир йўл кўрсатар "-деб, худди ҳозир кетиб қоладигандек уни маҳкам қучоқлаб олганди. Дилдора яна тоби қочиб қолмасин деб, бошини силкиб " хўп" ишорасини қилиб, авайлаб жойига ёткизди. Ўзи эса краватнинг оёқ томонига бемажол бош қўйиб ўтирди. Ярим кечада икки аёл бедор эдилар, иккиси ҳам тақдирнинг кутилмаган зарбасидан ожиз, ҳа ҳақиқий ожиза эдилар. Бир пайт қайнонаси хўрсиниб гап бошлади: "Ухламияпсанми, болам... Ўн саккиз ёшимда шу хонадонга кириб келдим. Ёш эдим, ғўр эдим. Қайнонамнинг бир оғиз ширин сўзига зор бўлиб яшадим. Эрим четга қатнар, мева ташийдиган машина ҳайдарди. Уйга бир ойда бир, икки ойда бир келарди. Келмаса қани эди деб турардим. Бир умр ҳақорат ва туҳматга қолиб яшадим. Бирор қариндошимни тўйига бормапман, жигарларимникига тўй ҳашамда бориб, бир чеккада қимтиниб ўтирсам ҳам, келганимдан кейин қиёмат бўларди. Йўқ ердаги туҳматлар билан сийларди. Болалар бирор айб иш қилса, сен бузгансан деб маломат қиларди... Ҳеч қачон, ҳеч нарсада ҳуқуқим йўқ эди, ҳатто сени келин қилаётганимда қани эди, келинни менам бир кўрсам, менам аёл бўлиб совчилик гаштини сурсам, деб ўйлагандим. Аллоҳим меҳрибон, сўраганимдан зиёдасини берди, - Дилдоранинг қўлларини пайпаслаб силади аёл. Кейин давом этди, -" От юрган йўлларни тойлар босади", деганлари ҳақ экан. Отаси болаларим бўй етганда шундай гап- сўзга қўйиб, қишлоққа шарманда қилган эди. Ҳеч ким қиз бермади, болам ўттизга чиққунча, "-қайнонаси жим бўлиб қолди. Дилдора секин унинг устини ўраб қўйди ва шу хонада ўтириб, тонггача ич -ичидан тўкилиб йиғлади. Тонг ёриша бошлаганида, аёлнинг юзидан оҳиста ўпиб, нарсаларини олиб, орзу умидлари кўмилган бу даргоҳни тарк этди... *** Дилдора қишлоққа кириб борганида, вақт шомга яқинлашиб қолган эди. Шофёрга кутиб туришини айтиб , акаси билан ҳам сўрашмай, дўкондан пул олиб узатди. Зебо билан Аваз баравар тинчликми деб кўришишди. Дилдора " ўзим, келдим " деди-ю, ортиқча саволга ўрин қолдирмай, ўзини хотиржам кўрсатишга уринди. Ота -онаси оғзига ёққан овқатларни тутишга ҳаракат қилиб, ҳали куёвининг, ҳали қудаларининг ҳол -аҳволини сўрашади. Дилдора "ҳамма яхши" дан нарига ўтмади. Тун. Яхшиям тун бор, ҳориган вужудига ором, хаёлларига тўзим бўлган- бу тун бағрида ўзини дунёдаги энг бахтсиз, энг ёлғиз инсон ҳис қилиб, дунё кўзига қоронғу бўлиб, кўз ёшларига эрк берди. Шунда... Вужудида нимадир, йўқ кимдир ўзининг мавжудлигидан ишора бериб лип -лип этди... Дилдора бир зум тўхтаб, қалби ҳеч қачон туймаган бир ҳисни туйди. У ёлғиз эмаску. Энди ҳам жилмайиб, ҳам йиғларди. Эрта тонгдан ота-онаси тортишаяпти чоғи, баланд -баланд товушдан уйғонган Дилдора юз -қўлини ювиб чиқди. Отаси қизариб кетган, оғзига келган сўзлар билан қудалари-ю, номард куёвининг гўрига ғишт қаларди. Зебо кўзда ёши билан, дам эрига ёпишар, дам қарғанарди. Аваз ер чизиб турган Дилдорага қараб: "Нега айтмадинг бизга, бориб чавақлаб келаман ҳаммасини, қайнотанг телефон қилиб шунақа бўб қолди дейди, номард. Болангни эплолмасанг нима бор эди менинг эшигимда...."-давоми сўкинишларга уланди. Зебо Дилдоранинг ўзига ёпишди : " Битта эрни эпини қилмай, лаллайиб келавердингми, чақирмайсанми бизни, маҳалласида шармандасини чиқариб, туғилганига пушаймон қилиб келмасмидим, ер юткурларни... " Отаси ўрнидан сакраб турди: "Мелисага бераман"-кўзлари совуқ йилтирарди. Зебо баттар уввос солди: " Қанақа мелиса, загси йўқ, бошқаси йўқ ким тан олади, мелисамиш... ". Отаси ҳолсиз ўтириб қолди. *** Дилдора ота уйига қайтганига ҳам беш ойдан ошибди. "Чиққан қиз чиғириқдан ташқари" деганлари рост экан. Бу ерда нимадир аввалгидай эмас. Ўзини ортиқча сезади. Имкон борича , бетоб бўладими бошқами ҳеч кимга оғирлигини солмасликка ҳаракат қилади. Дўкондаги оғир -оғир юкларни ҳам тушириб кетаверади. Авваллари хоҳласа қиларди, хоҳласа дам оларди. Ҳозир ўзини ортиқча томоқдек сезади. Тунов куни кичик акаси дўконда, катта акаси, онаси учаласи овқатланиб ўтирганларида Зебо ўғлига қараб яна ёзғириб қолди: " Сенам бундай йигит бўлиб қиз топа қолмадинг, сен тенгиларнинг болалари мактабга чиқди"-деди уҳ тортиб. Акаси тўлиб турган эканми : " Кимнинг кўзи учиб турибди, шу уйга келин бўламан деб, манавиям қайтиб келиб ўтирибди камига "-деб, Дилдорага қаради. Дилдора акасининг кўзида биринчи марта бегона нигоҳни туйди. Сесканиб кетди. Бугун отаси билан катта акаси " мол"га кетган, кичик акаси ўртоғимнинг тўйи деб эрталабдан отланиб чиқиб кетган. Демак, бугун савдога кечгача бир ўзи қарайди. Ой -куни яқинлашиб қолганигами, тик оёқда турса бели, бутун вужуди зирқираб оғрийди. Дилдора кетганидан кейин дўконни анча кенгайтиришибди. Ёнига битта хона қуриб ичкилик ичувчилар учун шароит : стол -стул қўйилибди. Авваллари эътибор қилмасмиди, ҳозир ичкилик ичиш учун тўпланган отаси тенги қишлоқдошлари унга ёмон назар билан қаттиқ тикилиб қараётгандек туюлади. Ўзини жуда хор сезади. Куни бўйи бир ўзи ишлагани учун ярим кечагача ҳаммаёғи қақшаб оғриб, кейин кўзи илинган экан, кучли оғриқдан уйғониб беихтиёр : " Ойии" -деб инграб юборди. Баҳорнинг илк кунларида жажжи, мурғаккина мўжизани қўлига олган Дилдора севинчданми ёлғизликданми кўз ёшини тия олмади, лекин энди уни яшашга, курашишга ундовчи куч борлигини ич -ичидан ҳис қилди. *** Туғруқхонадан дабдаба билан чиқаётган, чақалоғини турмуш ўртоғига тутқазиб, ўзи бир қучоқ гулни қучиб, гулдек яшнаб турган келинчакларга ҳавас билан боқиб, бироз хаяллаб қолган Дилдора онасининг "тезроқ юр" дейишидан ўзига келиб, боласини бағрига босганча одимлади. Шу уч кун мобайнида оила катта бахт эканлигини англади. Ёш оталар гўдакларига ҳали таглик, ҳали бўтқа ташиган, аёлларига тинимсиз қўнғироқ қилиб, гўдагининг расмини юборишини сўраган. Ўша лаҳзаларда Дилдора беозоргина ухлаб ётган ўғлига термулиб: " жажжигинам, гарчи ,отангнинг қувончи бўлмасанг ҳам, сен дунёга мен учун умид бўлиб келдинг, бор умидим сендан, Умиджоним ўзимнинг, " -деб ўз -ўзига далда берарди. Маҳаллага кираверишда- кўчанинг бошида турган хотинларни кўрган Зебо рулдаги ўғлига қараб : "Тезроқ ҳайда, бу бекорчиларга гап топилади, энди" -деди. Дилдоранинг қадди баттар букилиб, ўпкаси тўлди. Ёзнинг жазирама кунлари. Умиджонни ухлатиб, кечки овқатга уннаётган Дилдора отаси билан баланд овозда гаплашаётган онасининг овозини эшитиб, улар ўтирган уйга хавотирли нигоҳ ташлаб қўйди. Бироз ўтиб онаси қандайдир мамнун қиёфада чиқиб келди ва қизига сўз қотди. " Ана, ҳеч нарса жазосиз қолмайди, бизларни куйдириб, ўтга тиқувди. Оиланг билан қирилиб қолгурла. Қайнонанг ўлворибди" -деди. Дилдора онасига тикилиб туриб, изиллаб йиғлаб юборди. Зебо анграйиб қолди. Хонасига югуриб кириб кетган қизининг ортидан лабини буриб "жинними" деб кўксига туфлади. Дилдора онасидан эшитган хабардан карахт ҳолатда уйнинг у бурчагидан бу бурчагига бориб келар, кўз ёши тинмасди. Кейин ухлаб ётган ўғлига кўзи тушиб, болани қўлига олиб қаттиқ бағрига босди : "Бувижонингдан айрилиб қолибмизку болам, қандоқ бувинг бор эди-я, мунисгинам-а, сени бир кўрсатмоқчи эдим-ку," -пичирлаб йиғлади. Тўй оқшомида қўлларини баланд кўтариб, кўзда ёши билан ўйнаётган қайнонаси кўз ўнгидан ўтиб , ўпкасини босолмай қолди. *** Дўкондан файз кетди. Озиқ -овқат расталари бўшаб, уларнинг ўрнини ичкиликлар эгаллаган. Кунда шунда ичувчилар бир -бирлари билан ёқалашган. Хуллас, тўс- -тўпалоннинг ини эди. Беш ёшлардан ошиб қолган Умиджонни узоқ бўлса ҳам тумандаги болалар боғчасига берган Дилдора тун -у кун бирор иш топишни ўйлайди. Савдо қилишга ортиқ тоқати етмаяпти. Катта акаси шаҳарга молга қатнаб юриб, бошқа миллатга мансуб битта болали жувон билан танишиб, ўшанинг уйида қолиб кетди. Кичиги ишлагани четга кетаман деб туриб олди. Отасининг ҳай-ҳайлашига қарамай, бир кечада нарсаларини йиғиб, хайр маъзурсиз жўнаворибди. Онаси узу -кун дўконда бўлгани учунми, баттар дийдаси қотиб, асабий бўлиб қолди. Отасику келган мижозларга шерик. Аввалги шаштиям, ғайратиям йўқ.Доим ширакайф. Дилдора бугун иш қидириб анча жойга учрашди. Ҳунари ёки бирор ҳужжати бўлмаса иш топиш амри маҳол экан.Боғчага ҳам кеч қолди. Хайрият, боғча опалар кечиккани учун койишмади. Боласининг қўлидан маҳкам ушлаб, деярли югуртириб олиб кетаётган эди. Умиджон қўли билан кўрсатиб ўн метр наридаги тамаддихонага қараб "пирожки ейман, қорним очди" деб, дод солиб қолса бўладими. Қараса, ўрта ёшлардаги бир эркак тик турганча бир қўлига тарелкани ушлаб олиб иштаҳа билан иссиқ буғи чиқиб турган пирожки еяпти,орада тарелкани қўйиб, бакалдаги иссиқ чойдан ҳўплаб қўяди. Бу -ку бола экан, уни кўриб Дилдоранинг ҳам иштаҳаси очилди, лекин куни бўйи иш қидириб тентираб, кетиш йўлкирадан бошқа ортиқча пули ҳам қолмаганди. Боласига ялинчоқ оҳангда: "жоон болам, илтимос, юрақол ҳозир автобусга ҳам кеч қоламиз. Уйда ўзим ундан зўрини пишириб бераман, "-деди. Қани боласи кўнса, катта кўчада овозини борича додларди. Шу пайт бояги киши " Кел, полвон, иккаламиз еймиз, келақол "-деди. Умиджон ялт этиб онасига қаради. Дилдора боласига бир ўқрайиб қараганди. Боласи баттар елкалари силкиниб йиғлади. " Ээ, унақа урушмангда, полвонни, олақол "-деб қўлига битта пирожки тутқазди. Дилдора ҳижолатдан қаёққа қочишини билмайди. Умиджон ҳиқ -ҳиқ қилиб пирожкидан тишлайди, орада бурнини тортиб қўяди. Эркак болага жилмайиб қараб туриб : " Сен яхши бола экансан, олақол ўғлим "-деди. Шунда Умиджон кўзларини катта -катта қилиб :" Сиз менинг дадаммисиз? "-деди. Дилдора довдираб қолди, қараса бояги киши ҳам нима дейишини билмай каловланиб турибди.Кейин бир нарса ёдига тушгандай жилмайиб:" Мениям худди сенга ўхшаган ўғилларим бор, уларга ўхшар экансан, шунинг учун ўғлим дедим , "-деди. У гапини тугатар- тугатмас Дилдора боласининг қўлидан маҳкам ушлаб, деярли судраб кетди. Кузнинг қоронғу оқшомидаги муздек ҳаво ҳам унга етмаётгандек эди, оғзини каппа -каппа очиб, кўз ёшини қайтарарди. Ўғли улғайибди... *** Мана бир ҳафта бўлди, Дилдора тинимсиз иш излайди. Ижтимоий тармоқларда берилган эълонлар билан ҳам танишиб чиқди. Аксарият рекламалар тармоқли маркетинг, яъни пул тикиш эвазига бирор компанияга аъзо бўлиш мазмунидаги таклифлар эди. Наҳотки иш топа олмаса, ҳадемай ўғли ҳам мактабга чиқади, ўзига хос ҳаражатлар дегандай... Умиджонни боғчадан олишга бугун ҳам бироз кеч қолди. Ўғли билан яна битта қиз қолган экан. Боғча опаси шу икки болага телевизор қўйиб бериб, ўзи ёзув столидан бош кўтармай нималарнидир қоралаяпти. Дилдора у билан сўрашдида кейин, сал тортиниб: "Малика опа, сизларда иш йўқми, тарбиячи ёрдамчисими, ошхона хизматчисими... Шу.. Ишга кирсам деган эдим, барибир ҳар куни боғча баҳона марказга қатнаяпман,"- умид билан боқди. Малика опа кескин бош чайқаб: " Йўқ, кеча шеригим Дилбар ҳам жиянимни жойлай олмаяпман деган эди, "-деди. Дилдора шашти тушиб: " Майли унда, " -деб кетаётган эди, Малика опа: "Шошманг, агар ишлайвераман десангиз шундоқ ёнимиздаги спорт мажмуасига фаррош керак экан, ўтган ҳафта битта " родителим" шеригим бўшаб кетди, одам йўқ ўрнига қийналиб кетдим деётганди, агар одам олишмаган бўлса,яна билмадим. Бориб кўрасизми? "-деди қандайдир хайрихоҳ оҳангда. Дилдора қувониб кетди. " Ҳозир борсам бўлармикин "-деди шошиб. Малика опа : "Ҳаа, уларда энди иш қизғин пайти, соат тўққиз -ўнгача одам бўлади"-деди. Дилдора боласини етаклаб гўё учиб борарди. Одамлардан сўраб -сўраб мажмуани топди. Ичкари киймано кийган турли ёшдаги болалар, уларни кутиб,телефон титкилаб ўтирган ота-оналар билан гавжум эди. Дилдора кимга учрашишни билмай эсанкираб турган эди, шу пайт Умиджон : " Ойи қаранг, дадам "-деди. У боласи кўрсатган томонга илкис бурилиб қараб, ўзлари томон жилмайиб келаётган, ўша куни Умиджонни пирожки билан сийлаган кишини кўрди. Негадир боласи у томонга чопқиллаб бориб кўришди. Дилдора ноқулай аҳволда қолган эди. Эшитилар -эшитилмас салом берди. У киши бошини силкиб алик олиб, Умиджонга қараб жилмайди ва: " Ҳа полвон, каратега келдингми? "-деб сўради. Умиджон унинг гапини тушунмади чоғи онасига қаради. Дилдора ҳам нима дейишини билмай ростини айтиб қўя қолди" "Йўқ, мен иш излаб келувдим..." Эркак уни ҳижолатга қўйишни истамай, тўғридаги эшикни кўрсатиб: "Ҳув, анави эшикда бошлиқлар ўтиради, -деб, қўшимча қилди -хоҳласангиз полвон мен билан ўтириб туради, "-деди. Дилдора тезроқ кирмаса ишсиз қоладигандай, боласини қўлини қўйиб юбориб, кўрсатилган хона томон шошилиб кетди. Ичкаридан чиқса, ўғли бегона киши билан анча тил топишиб олган, шекилли, тинимсиз нималарнидир тушунтирарди. Дилдоранинг шашти пастлигини кўрган заҳоти самимий оҳангда: " Нима, ўхшамадими? "-деди. Дилдора боши билан тасдиқлаб " ҳа "ишорасини қилди. Эркак бироз ўйланиб туриб: " Ишлаб чиқариш цехида ишлай оласизми? "-деб сўради. Дилдора ўта тушкун кайфиятда: " Тикишни билмайман-да "-деди. Эркак уни ойна томон бошлади, деразадан кўриниб турган " Корзинка" биносига ишора қилиб: " Шу супермаркетнинг орқасида сариққа бўялган бино бор, эртага ўша ерга бориб Мағфират опа деган аёлга учрашасиз ва Улуғбек ака юборди, дейсиз "-деди. У гапини тугатар -тугатмас, бири ўн, бири ўн тўрт ёшлардаги терлаб кетган болалар югуриб келишди.Ёши каттаси :" Дада, кетдикми, тугади машғулотимиз "-деди. Дилдора бу одамга раҳмат дейишга ҳам улгурмай қолди. *** Кеч ораси уйга кириб келган Дилдора яна тўпалоннинг устидан чиқди. Отаси маст эди. Оғзига келганни қайтармай, ҳали дом -дараксиз кетган болаларини, ҳали Зебони сийларди. Зебо ҳам бўш келай демас, эри билан теппа -тенг олишарди. Дилдора охирги пайтларда сезиб юрибди, жанжал бўлса ўғли икки қўли билан қулоқларини беркитиб овозсиз йиғлайди. Бугун ҳам бола бечоранинг ўтакаси ёрилмасин, деб тезгина хонасига олиб кириб кетди. Автобусда ухлаб келган Умиджон уйқуси чала бўлгани учунми, ё жанжаллардан қўрқибми, баралла овозда йиғлар, ора -орада: "Дадамга борамаааан,"-деб депсиниб қўярди. Эрта тонгдан ҳовлидаги хазонларни супуриб кирган Дилдора кечаги киши айтган манзилга боришини ҳам бормаслигини ҳам билмай боши қотди. Кейин биринчи марта: " Аллоҳга таваккал. Ўзи қўлласин "-деб пичирлаб, беихтиёр юзига фотиҳа тортди. Қидирган манзилини топиш қийин бўлмади, шундоқ кечаги мажмуанинг рўпарасида экан. Ихлос билан ўнг оёғини босиб ичкарига кирди. Икки қаватли бино шинамгина эди. Асосан, аёл-қизларнинг овозлари эшитилиб турибди. Беихтиёр, гуррос кулгу овози келган хонага бош суқди. Умумий қилиб:" Ассалому алайкум, яхшимисилар? "-деди. Иш столи устида бирининг қўлида қайчи, бошқасининг қўлида узунлик ўлчовчи мослама бўлган аёллар ҳар тарафдан алик олишди. Орасидан дўмбоққина рўмолли аёл ажралиб, унинг қошига келиб: " Келинг синглим, "-деди. Дилдора: " Иш излаб келувдим,-"деди негадир бошини эгиб. Аёл: "Улуғбек ака, айтган одам сизми? ,"-деди жилмайиб. Дилдора тез -тез бош силкиб" Ҳа, сиз Мағфират опами? "- деб сўради. Аёл кўзлари юмиб- очиб тасдиқлади. Кейин ишчиларга қараб:" Қизлар, чарчаманглар, -деб Дилдорага юзланди -Қани юрингчи, "-деб иккинчи қаватга бошлади. Дилдора бугуннинг ўзида иш бошлади. Мағфират опа жуда мулойим аёл экан, эринмай иш тартибини тушунтирди. Бу цех аёллар сумкаси тикиш учун мўлжалланган экан. Боя биринчи кирган хонаси -бичиш хонаси , ундан ташқари елимлаш хонаси, тикиш хонаси, шунингдек, аксесуарлар қадаш ва ёрлиқлар ёпиштириш хоналари мавжуд экан. Мағфират опа самимий оҳангда: "Менимча, ҳозирча ёрлиқларни ёпиштиришда ишлаганингиз маъқул, агар уқувингиз, қизиқишингиз бўлса, тикишни ҳам опаларингидан ўрганиб оласиз, қизларимиз жуда ажойиб, опа -сингилдек бўлиб кетасизлар"-деди. Дилдора мана учинчи кун ишга отланяпти, энди ҳаётга ҳам қандайдир завқи ортган, ич-ичидан мамнунлик туяди. Фақат ўша кишига раҳмат айтолмади-да, лекин кечадан бери дуо қилади. Бугун ҳаммалари биргаликда тушлик қилишаётган пайти (тушлик ишхона ҳисобидан экан) ҳамхонаси Нигора Мағфират опага юзланиб: " Опа, эрта -индин байрам, бу ҳайитда ҳам яна ҳайитлик пули бўлармикан, ўтган йили маза қилувдик-да, бошлиқ барака топсинла, "-деди. Ҳамма ишчилар ҳар томондан бошлиқни алқаб қолишди. Мағфират опа жилмайиб: "Албатта, яна Ҳожи дода ўзлари келиб дуо қилиб, табриклаб кетсалар керак. Айтганча, бу ҳайитда Қурбонлик гўшти учун ҳам рўйхатингларни берганман"-дейиши билан шодон қарсаклар янгради. Мағфират опа: " Лекин қизлар, яхши ишлашимиз керак, нариги цехнинг "обёми" биздан анча ошиб кетибди. Бошлиқ бугун биз томонга келиб қоладилар, шекилли , боя қўнғироқ қилгандилар, "-деди. Ҳамма овқатланиб бўлиб, кўтаринки кайфиятда бир-бири билан ҳазиллашиб, иш жойларига тарқалишди. Дилдора ҳам анча қўли келишиб, энди ишининг ҳажми орта бошлаган эди. У бош кўтармай ёрлиқларни чаққонлик билан ёпиштирарди .Шу пайт кимдир ёнига келганини сезди. "Анча ўрганиб қолдингизми, қийинмасми?" -деган таниш овоздан илкис бош кўтариб қаради. Қаршисида ўша, манзил берган киши турарди. *** -Ассалому алайкум, - Дилдора беихтиёр ўрнидан туриб кетди. -Безовта бўлманг, мен шунчаки сўрашиб ўтай дегандим- Улуғбек секин бурилиб кета бошлади. Шунда Дилдора шошиб: -Илтимос, тўхтанг, сизга раҳмат ҳам айта олмадим-ўзига тикилиб турган кишидан кўзини олиб қочиб, аммо самимий оҳангда - катта раҳмат, яхшиям бор экансиз, -деди. Миннатдорчилик билдирди-ю, қандайдир енгилликни ҳис этди. Иш вақти тугаб, хотин -қизлар иш кийимларини алмаштира бошладилар. Кимдир ҳамма билан тезгина хайрлашиб, уйига отланса, кимдир шошилмай пардоз -андозини жойига келтириб чиқиб кетмоқда. Дилдора ўғлини боғчадан олишга шошилди. Ишининг энг қулай томони-боғча бир қадам, иш вақти билан бир хил. Дилдора ўзида анчадан буён кузатилаётган кўтаринки кайфият таъсиридами, ҳаётга табассум билан боқа бошлади.Қадамлари ҳам енгил. Йўл -йўлакай Умиджон берган саволларига дам кулиб, дам тўхтаб жавоб беради, баъзан завқи келиб ўғлини қувлаб қолади. Уйга келиб, тезгина уст -бошини ўзгартириб, дастурхон ёзди. Онаси ош дамлаган экан, турп тўғради.Хайрият, отаси бугун ичмабди. Суҳбатлашиб ўтириб овқатланишди. Шу орада Зебонинг телефони чақирди. -Неъмат яхшимисан, бормисан, -беихтиёр ўрнидан туриб кетди аёл. Дилдоранинг ҳам, отасининг ҳам вужуди қулоққа айланди. -Нима бўлди, иш топдингми, совуқ эмасми, албатта, совуқ бўладида олди қишку.Иссиқ кийимлар олдингми?-Зебо уёқдан буёққа юриб, нимагадир бақириб гаплашарди. Ҳалидан бери телефонга қўл чўзиб турган эрини пайқамас эди. Ниҳоят, Аваз ҳам ўғли билар гаплашиб сал юзи ёришди, телефонни яна Зебога тутқазди. Хайрлашиш ҳам анчага чўзилди. Бу суҳбатдан сўнг аёлининг ўйга тўлиб қолганини кўриб Аваз: -Ўғлингга айт, уйга қайтсин. Шу ердан ҳам бир иш топилар, -деб ўрнидан қўзғалди. Идиш-товоқларни сарамжонлаб, Умиджонни олиб хонасига кирди. Ўғлига жилмайиб: - Бугун қандай эртак эшитадилар, шаҳзодам -деди. Умиджон кўзини юмиб ўйлаб турдида: -Дадам ҳақида, -деди. Дилдоранинг ҳайрон боқиб турганини кўрган Умиджон: -Ойии, шуни ҳам билмайсизми, пирожки олиб берган дадамчии -деди ҳижжалаб. *** Ўтган шу бир ҳафта мобайнида бирга ишлайдиган қизлар билан бу қадар яқин бўлиб кетганидан Дилдоранинг ўзи ҳам ҳайратда. Ишхона ҳисобидан бериладиган тушликдан сўнг, бир пиёла чой устида суҳбат роса қизийди. Кимдир бирор ширинлик пишириб келса, биров банкада мураббо кўтариб келади. Дилдора ҳам бугун ўзи севиб тайёрлайдиган, доим ўхшаб чиқадиган асалли ширинлик пишириб келди. Ҳамма мақтаб -мақтаб еди. Рецепт сўраганлар ҳам бўлди. Мақтов ёқимли нарса экан. Аввалига юзлари қизарган, Дилдора жон деб тайёрлаш услуби билан бўлишди. Тушлик учун ажратилган бир соат мобайнида суҳбат анча чўзилди.. Бир пайт ўзи тенги Хуршида гап бошлаб қолди.Айтишларича, Тошкентдан келин бўлиб тушган экан.(Ўзига хос шева билан эркаланиб гапиради) -Қизлаа, эсиладами, қанақа қийналиб ишлардигаа, Соҳибапа теппамизда турволардилаю, росалиям қўқарду, -у гапини тугатар -тугатмас, Мағфират опа чўрт кесиб: -Хуршида, ўтиб кетган одамнинг ортидан ёмон гаплар билан эсланмайди, энди улар ҳам осонликча очмаганда бу цехни, одамларни ишлатиш осонмас. Айниқса, ишлаб чиқаришда, битта хато кетса мол "брак" бўлади. Ёш кетди, жувон. Охирати обод бўлсин. Иккита ўғлининг ҳам камолини кўролмади, шўрлик. Ҳамма секин юзига фотиҳа тортиб, иш -ишига қўзғалди. Малика опа қўнғироқ қилиб, Умиджоннинг бироз иситмаси борлигини айтганидан кейин Дилдоранинг қўли ишга бормади. Бўлмади, Мағфират опадан рухсат сўраб ўғлини олиб келди. Иш бошқарувчиси кетавер деса ҳам, чала қолган озгина ишини якунлаб қўйишга чоғланди. Бироз ғингшиган ўғлига телефон тутқазиб қўйди. Ҳар доимгидек ишларини якунлаб, иш кийимларини алмаштириб, фойеда эртанги кун режалари ҳақида Мағфират опанинг кўрсатмаларини тинглаб турган хотин -қизлар эшик очилиб, Улуғбек кириб келганида бирин -кетин салом беришди. -Ваалайкум ассалом, чарчамадингларми, Аллоҳим куч -қувват берсин, деб -ўтиб кетаётган Улуғбекни кўриб, Умиджон Дилдоранинг қўлини қўйиб юбориб: -Дадааа, -деб отилди. Эллик чоғли аёл ҳайрат тўла нигоҳи билан бир бошлиғига, бир Дилдорага қараб қотиб қолди. *** Фойеда турган хотин -қизлар бир -бир чиқиб кетишди, аммо шуниси аниқки, муҳокама ташқарида жуда қизғин давом этади. Дилдора ҳижолатдан бошини кўтаролмай қолди. Улуғбекнинг аҳволи ҳам ундан кам эмас, аммо у тезда ўзини ўнглаб, Умиджонга сўз қотди: -Полвон, бугун боғчага бормадингми? -Бордим. Касалман, шунга қайтиб келдим, -деди Умиджон ҳамон Улуғбекнинг қўлини қўйиб юбормай. Ниҳоят, Дилдора бироз ўзига келиб гап бошлади, аммо овозида титроқ бор эди. -Илтимос, бизни кечиринг, кечиринг, болада...Ўзи энди зўрға иш топганимда -деб ҳўнграб йиғлаб юборди. Улуғбек нима дейишини билмай, каловланиб туриб: -Қўйинг, йиғламанге... -дея олди. Шу пайт Умиджон: -Ойии, қорним очди, -деди. Дилдора ҳамон ҳиқиллаб, кейин кўз ёшини артиб, ўғлига қаради: -Юрақол... -деб, қўлини узатди. -Дадам ҳам биз билан борсин, борасизми-а?- Дилдоранинг эмас, Улуғбекнинг қўлини ушлаб тортқилади. -Кетдик, -деди Улуғбек ва болани етаклаб йўл бошлади. Дилдора бир боласига, бир Улуғбекка қараб: -Йўқ, биз уйга кетамиз, ўзи кечга қолиб кетдик,-деди. У гапини тугатар -тугатмас, Умиджон овозига зўр бериб додлашга тушди. Улар кириб борган емакхонада одам сийрак эди. Қандайдир озода, сокин жой экан. Улуғбек дастёр йигит узатган таомномани кўздан кечира туриб: -Хўўш, нима еймиз, бу ерда норинни боплашади, лекин. Айтайми?- деди. Кейин бошини қашиб қўшиб қўйди: -Кеч ораси болага оғирлик қилармикан-а, яхшиси қийма кабоб ҳам айтамиз, -деб буюртма бера бошлади. Умиджон негадир ҳеч нарса емади, лоҳас бўлиб Дилдора- нинг тиззасига бош қўйиб, ўтирган диванига оёғини узатди, сал ўтмай икки юзи қизариб ухлаб қолди. Улуғбек курткасини ечиб, боланинг устига ташлади ва авайлаб ўраб қўйди. Дилдора буларнинг барини кузата туриб, ўзининг унутилаёзган ожизалигини ҳис қиларди. Сукунатни Улуғбек бузди: -Кечирасиз, сўраганнинг айби йўқ, Умиджоннинг отаси вафот этганми? Дилдора жавоб беришга шошилмади, кейин паст овозда: -У отасини ҳеч қачон кўрмаган... -деди ва шошиб қўшимча қилди -нотўғри тушунманг, у туғилмасидан аввал ажрашганмиз, -деди. Улуғбек норинни иштаҳа билан ер, орада Дилдорага ҳам "олинг" деб қўярди. Кўк чойдан битта ҳўплаб, пиёлани қўйиб, гап бошлади Улуғбек: -Биласизми, шу Умиджонни кўриб ўзимнинг болалигим ёдимга тушиб кетди. Мен ҳам шу беш -олти ёшлар чамаси боламан... Отам ҳозирги таъриф билан айтганда тадбиркор эди, яъни уйда махси тикар,махси учун териларни ҳам ўзи ошлагани учун хомашё ҳам ўзимиздан чиқарди.Маҳалладаги бир нечта йўқсил оилани иш билан таъминлаган эди. Мустақилликдан аввалги даврлар...Менимча, ишлаб чиқаришга рухсат бўлмаган. Тўсатдан уйимизни босишди, тинтув қилиб, отамни бир кунда олиб кетиб қолишди. Онам шўрлик, бир ёқда дадамга куяди, бир ёқда нон деб чириллаган уч гўдагига. Болаларнинг каттаси - мен. Онам укаларимни холамга ташлаб, мени етаклаб узу -кун иш қидиради, маълумоти ўрта, аммо бошқа ҳужжати йўқ. Кейин бозорга пирожки пишириб олиб борадиган бўлдилар. Бир куни назоратчилар тоғора -поғораси билан отиб, бизни бозордан ҳам ҳайдашди, -шу ерга келганда овози бўғилиб чиқди,-шундан ҳамон пирожкини яхши кўраман, онам раҳматлини эслатади. *** Улуғбек ўзини диққат билан тинглаётган Дилдорага қараб, давом этди: -Шукур, бир йилда отам бағримизга қайтиб келди, аммо энди юрак олдириб қўйган эди, чорвачилик билан шуғулланиб сут-қатиқнинг ортидан рўзғор тебрата бошлади. Айни пайтда тадбиркорларга яратилган шароитлардан мамнун отам, ҳар замонда махси тикиладиган цехимизга бориб, айланиб келадилар ва дориламон кунларга қайта -қайта шукур келтирадилар. Алҳамдулиллаҳ, Ҳожи ота саксонга яқинлашиб қолдилар. Улуғбек ер чизиб эшитиб ўтирган Дилдорага қараб: -Сизниям бошингизни қотирдимми, -деди. Дилдора: -Биз тура қолайлик, кеч бўлиб кетди, уйдагилар ҳам хавотир олишади-, деб ўрнидан қўзғалди. -Ўзим ташлаб қўяман, фақат қаршилик қилманг, илтимос, - деди-да, болани илкис кўтариб, йўл- йўлакай кассага учраб, ҳисоб -китоб қилиб, машинаси томон бошлади. Умиджонни авайлаб ёткизиб уловини елдириб кетди. Йўл бўйи Дилдоранинг кўз олдидан ўтмиши бир -бир кино тасмасидек ўтди. Шу йиллар оралиғида биринчи марта ўғлини кўтариб, унга ёрдам берган эркак одам шу бўлди. Доим ўғли касал бўладими, ёки бошқа масаладами, ҳеч қачон ҳеч кимга суянмабди, ҳатто отасига ҳам. Ҳамиша ўзи югурибди. Умрида биринчи марта жуфти бор аёлларга ҳавас қилди. Улуғбек қўллари рулда, кўзи йўлда-ю, хаёллари, бутунлай бошқа ёқда эди. Соҳибанинг вафотидан кейин ҳеч ким билан бундай ўтириб,дилдан суҳбатлашмабди. Ҳар замонда Ҳожи ота : "Болам, ёлғизлик Аллоҳга хос, болаларинг улғаймасидан она керак, кейин ақли тўлишганда қийналади, мени ҳам бойлаб бергани йўқ, бугун кўз -қулоқ бўлиб турибман. Эртага нима бўлади, қайдам. Тўрт йил ҳазилакам муддат эмас, энди уйлан, умр ўтиб кетяпти"-дейди. Соҳиба жуда тиришқоқ эди. Шу цех учун Улуғбек билан бирдай югурарди, ишчиларга қўшилиб ўзи ҳам ишларди. Шошиб юрарди, раҳматли, шошиб кетди... Хаёлларини Дилдоранинг оҳиста: -Келдик, -деган сўзи бузди. Умиджонни авайлаб олиб Дилдоранинг қўлига тутқазмоқчи бўлиб: -Ии, терлаб кетибдику-машинага ишора қилиб-орқада сочиқ бор шуни олинг, ҳа шу, устига ёпинг, -деб, сўнг болани берди. Дилдора чин дилдан: -Раҳмат, овора қилдик, -деди. - Йўғе, овораси бор эканми?-деб, шошилиб уловига чиқди. Машина маторини қиздира туриб, иккиланиб : -Ўзингизнинг исмингизни сўрамабманку, -деди жилмайиб. Дилдора шоша -пиша: -Дилдора -исмим, -деди. Улуғбек машинани бурар экан, ўзига ўзи гапиргандай: -Ҳақиқатан, дилдор экан... -деди.

#кундошлар Якуний қисм Муаллиф: Наргиза Усанбоева Учинчи марта келганида Севара ўрнида йўқ эди. Аббоснинг ичига олов тушди. Яхшиям, дўконини ёпиб келган экан. Қўлига кофе оволди-ю, секин хўплаб, ўша атрофда айланиб юраверди. Ҳар бир ўтаётган сония, ҳар бир ўтаётган дақиқа Аббоснинг умрини емираётгандек ҳолсизланиб бораётганди. Икки соат ўтди ҳамки, Севарадан дарак йўқ. Ниҳоят кун кеч бўлай деганида у югургилаб етиб келди. Аббос бирдан унинг ёнига бора олмади. Бироз узоқроқдан кузатиб турди. Кейин гўёки, ҳеч нарсадан хабари йўқдек унинг ёнига келди. - Қорбобо? – унга ҳайрон бўлиб қарайди Севара. Кайфияти зўрлиги юзидан яққол сезилиб турарди: – Мазангиз йўқми? Рангингизда ранг йўқ. - Ҳа, - деди Аббос Севарага диққат билан қараркан. – Сал мазам йўқроқ. Шунга уйга кетамизми, деб келгандим... - Сиз бораверинг, мен озроқ савдо қилай. Ўзи бугун савдо бўлмади, - деди Севара осилган кийимларига қараркан. Аббос ўгирилиб турган Севаранинг орқа сочлари нам эканлигини кўрди. Юзлари ҳам пардозсиз, ювилгани учун ўчиб кетганди. - Эрталаб ярим соат пардоз қилганди, - деди Аббос ичида. – Қани ўша бўёқлар? Ювинган... Ҳа, ювинмаса соч қаёқдан нам бўлади... Демак... Аббос хиёнат ҳақида ўйлашга ҳам қўрқаётганди. Бўғзига тиқилган аламни зўрға ютаркан Севарага деди: - Кетдик уйга! Яхшилаб гаплашиб олишимиз керак... Севара унга қараб гезариб қолди. 🍃 Ойниса холага бугун шифохонадан жавоб берадиган бўлишди. Уни олиб кетгани Малик келди. - Мунча кеч қолиб кетдинг, болам, - деди хола Маликни кўриши билан. - Дарсимиз чўзилиб кетди. Кейин сиз яхши кўрадиган хурмодан қидирдим. Уйда ейсиз деб. - Мен нарсаларимни йиғиб, тайёр бўлиб ўтирибман. - Кетдик бўлмаса... – Малик онасининг елкасидан қучди. - Ўғлим... – деди Ойниса хола эшикдан чиқаётиб. – Дўхтир билан гаплашдингми? - Гаплашдим, ойи. - Нима деди? Жароҳат олган кўзим кўриб кетар эканми? - Ҳа, кўриб кетар экан, - деди Малик ичидан зил кетса-да, сездирмасликка уриниб. – Сиз хавотир олманг. Шифокор Ойниса холанинг ғишт теккан кўзини аввал бошданоқ кўрмайди, деганди. Аммо буни Малик онасига айта олармиди? Онасининг яна умид билан сўраётганидан юраги эзилди. Опасига бўлган нафрати янада алангаланди. 🍃 Аббос то уйларига етиб келгунча миқ этмади. Севаранинг ичи ғимирлаб қолди: “Наҳот, Аббос хиёнатини сезди? Йўўўқ, сезмаган. Сезса, ўша пайтнинг ўзида бир нима қилиб қўйган бўларди...” Севара ўзини хотиржам қилишга уринди. Барибир юрагидаги ғашлик тарқамади. У ўзини овутиш учун телефонига қаради. Боя “учрашув”да олган видеосини Ҳилолага юборди-ю, телефонидан ўчириб ташлади. Ҳарқалай, тозалаб қўйгани маъқул. Кейин телеграмга кириб, турли каналларга кириб-чиқа бошлади. Бехос шундай ёзувга кўзи тушди: “Аллоҳ қуйидагича марҳамат қилган: “Ва зинога яқинлашманглар. Албатта, у фоҳиша иш ва ёмон йўлдир” (Исро сураси, 32-оят). Оятда “зино қилманглар” дейилмаган, балки “зинога яқинлашманглар” дейилмоқда. Бу дегани, “зино қилманглар”, дегандан кўра қаттиқроқдир. Мўмин, мусулмон одам зино қилиш тугул, унинг яқинига ҳам йўламаслиги, зинога олиб борувчи нарсалардан ҳам узоқда бўлиши лозим...” Севаранинг давомини ўқишга тоқати етмади. Шартта ўша каналдан чиқиб кетди. Аббос эса бу ёғига нима қилиш ҳақида ўйлаб борарди. Демак, шу пайтгача ҳам Севаранинг жазмани бўлган. Аббоснинг хаёлига ўшанда уйда қолган камар, Рита хола ҳақидаги ёлғон келди. Аввалдан уни алдаб юрган. Демак, у Севара ва жазманининг учрашувига ҳалал беряпти. Агар у уйда бўлмаса, ўша одам келиши мумкин. Шу йўл билангина уларни қўлга тушира олади. Аббос ўзича нималарнидир режа қилди, нималарнидир ўйлади. - Гаплашиб оламиз дегандингиз? – деди Севара уйга келгач, безларча. - Ҳалиги... – деди Аббос гап топа олмай. Хиёнат ҳақида гаплашса, Севарани чўчитиб қўйиши мумкинлигини, режаси амалга ошмай қолишини ўйлаб, гапни бурди: - Мен икки кундан кейин товарга кетаман. Икки кеча уйда бўлмайман. Шунга... отангларникига бориб турасанми? - Отамларникига? – Севаранинг авзойи бузилди. Кейин бепарвогина деди: – Бирор нима қиларман... Аббос эса диванга ётганча, яна режаси ҳақида бош қотира бошлади. 🍃 - Худога шукр, анча ўзингга келиб қолдинг... – Матлубага ҳавас билан қаради Нигора. – Мижозларинг меникидан ҳам кўп. Болаларингни иши зўр. Яқинда иккимиз ҳам буви бўламиз. Сендан бахтли одам йўқ аслида. - Худога шукр. Тўғри айтасан. Менам ўйлаб кўрдим. Ўйлаб қарасам, энг бахтли мен эканман. Ҳамма нарсам бор. Болаларим ҳам бахтли. Инжиқ, мижғов Гулюз ҳам ниятига етиб Америкага кетяпти. Эркинман, минғирлайдиган, жеркийдиган Аббос ҳам йўқ, - кулди Матлуба. - Ана энди ўзингга келяпсан, - Матлубанинг қўлтиғидан олиб, бошига бошини суяди Нигора. – Лекин менинг сени хафа қиладиган хабарим бор. Матлуба шарт ўгирилиб Нигорага қаради: - Тавба-а-а, бахтимни кўролмайсан-а? Дарров бахтимга чанг солишинг керак-а? Ким айтади сени дўст деб? - Шуни айт, - кулди Нигора. – Ичиқораман шекилли. - Айт дардингни? Бахтсиз қилсанг, қил! – кулди Матлуба ҳам. - Шу десанг... Сен мижозларинг билан менинг офисимга сиғмаяпсан. Шунга сенга бошқа жойдан офис оч демоқчиман! Матлубанинг кўзлари катта-катта бўлиб Нигорага тикилиб қолди. 🍃 Аббоснинг молга кетишини Севара ҳам Зоир ҳам интиқ кутди. Зоир алоҳида тайёргарлик кўрди. Аллақандай видеоларни кўрсатиб, йиғлаб-қақшаган Ҳилолага ҳам парво қилмади. Қиммат маст қилувчи ичкиликлар, ширинлигу егуликлар олди. Севаранинг ёнига тўлиб-тошиб келди. - Вой намунча, - деди эшикни очган Севара унинг қўлидаги пакетларга қараб. - Байрам байрамдек бўлсин-да... – Зоир унинг лабларига лаб босиб, остона ҳатлади. – Кетдими, чол? - Кетди! - Йўқ бўлиб кетса эди, - кулди Зоир. - Унақа деманг, у менга ҳали уй олиб бериши керак, - ҳиринглади Севара. Иккаласи ошхонага ўтиб алоҳида тайёргарлик билан дастурхон безашди. Ўтириб ейишди, бўккунича ичишди. Сўнг бир-бирига суйкалиб, ётоқхона томон йўл олишди... 🍃 Машинасини уйдан сал узоқроққа қўйган Аббос ўтган-кетганга диққат билан тикилиб ўтирганди. У қўлида пакетлар билан подъездга кириб кетаётган Зоирни биттада таниди. Бу ўша Севара билан ҳиринглашиб турган ва аёли уни “долларчи” деб атаган эркак эди. Аббос ичидан тошиб келаётган рашк, ғазаб, аламни зўрға босиб ўтирди. Токи ётоқхонасининг чироғи ўчгунича қимир этмади. Чироқ ўчганидан кейин ҳам ярим соатча ичи ёниб, юраги қинидан чиққудек уриб ўтирди. Кейин секин машинадан тушиб уйи томон кетди. Аббос уйга сассиз кириб борганида Зоир ва Севара ярим яланғоч ҳолда ичкилик таъсирида ўликдек қотиб ухлаб ётарди. Аббос уларга бироз қараб турди. Унинг кўз ўнгидан бутун ҳаёти, Матлубанинг йиғлаб ялинганлари, Умиднинг зардалари, қизларининг армонли боқишлари ҳамма-ҳаммаси ўтди. Дод дегиси келди. Наҳот, гулдек оиласини шу фоҳишага алишди? Аббос алами ва ғазабини боса олмай қолди. Югуриб бориб машинасидан бензин олиб чиқди. Ётоқхонага обдон сепди. Гугурт чақди-ю, ётоқхона эшигини қулфлади. Эшикнинг “қарс” этиб ёпилганию калитнинг “ширқ” қилиб буралгани ширакайф бўлса-да, Севарани уйғотиб юборди. Кўзларини зўрға очган жувон эшик олди гуриллаб ёнатганини кўрди, аммо уйқу зўрлик қилди. Хуши ёки туши эканлигини фарқлай олмади. Ухлашда давом этди. Қанча ухлади, билмайди, бир маҳал оёғи куйганидан, латта ёнганининг қўлангса ҳиди ва тутундан бўғилиб уйғонди. Олов ётоқ каравотини ҳам қамраб олган, аммо Зоир ҳамон уйқуда. - Олов, олов, - жон ҳолатда бақирди Севара. – Ёнғин! Шундан сўнг Зоир ҳам сакраб ўрнидан турди. Бир зум ўзини йўқотиб, нима қиларини билмади. - Ёнаяпмиз, ёнаяпмиз... – саросимага тушиб қолган Севара ўзини эшикка урмоқчи бўлди. - Эрингиз ёққан бизни! – ғазаб билан деди Зоир. Олов шу қадар кучли эдики, эшик томонга ўтишнинг асло имкони йўқ. Зоир жон ҳолатда деразага ўзини урди. Деразадан кирган ҳаво оловга янада куч берди. Гуриллаб ёна бошлади. Оловнинг қайноқ тили бутун хонани ямлай бошлади. Бундан ваҳимага тушган Зоир ўзини деразадан отди. Севара девонадек бориб, эшикни очмоқчи бўлганди, қизиб турган эшик тутқичи унинг кафтларини елимдек ўзига ёпиштирди, жувон олов домида қолди. Жон ҳолатда қўлларини тортиб, олов қоплаган хонада зир югура бошлади. 🍃 Матлуба болалари билан нонушта қиларкан, ўғли Умиднинг ўзига тез-тез қараб олаётганини сезди. - Ҳа, болам, менда гапинг борми? – деди у охири. - Ойи, ёмон сезгирсиз-а? – кулди Умид. - Ойим ҳозир шаҳардаги энг кучли психолог, - деди Гулранг мақтаниб. - Мен шу кучли психологнинг ўзига офис очиб бермоқчиман, - деди Умид онасига ғурур билан қараркан. Матлуба ўғлига маънои қаради. Сўнг киноя билан деди: - Менинг ўғлим қачондан буён Нигора холаси билан тил бириктиряпти? - А-а-анчадан буён! – кулди Умид ҳам. - Ҳозирча шошма. Икки кундан кейин Гулюз Америкага учади, бу пул дегани! Бир ойдан кейин катта опанг чақалоқ қилади, буям – пул. Ундан кейин энг кичкина опангнинг фотиҳасини қилишимиз мумкин. Бу жуда катта пул дегани ўғлим! - Ойи, сиз уларни ўйламанг! Сизнинг офисингизнинг ҳаражатларини ўзингиз топаётган пул тўла қоплай олади. Чунки, ёнингизга камида учта психолог оласиз. - Нима? Сен менга бутун бошли марказ очиб бермоқчимисан? – қўрқиб кетди Матлуба. - Ҳа, ойи. Нигора холам айтдики, сизни сўраб келаётганлар бутун бошли марказга ҳам сиғмасмуш! – тушунтира кетди Умид. - Ҳозир сизга навбатга ёзилганлар уч ой кутишига тўғри келармуш. Айниқса, операция бўлиб соғайганингиздан кейин сиздан мотивация олишни истовчилар кескин ошибди! Шунга... офис қидиришни бошлайми, демоқчи эдим! Матлуба кўзлари ёшга тўлиб йиғлаб юборади. - Наҳот, менинг ўзимнинг марказим бўлади... 🍃 Севаранинг жизғанак бўлиб кетган жасади ўликхонада бир ҳафта қолиб кетди. Уни на ота-онаси, на Аббос олиб кўмишни истамади. Ҳар икки томон ҳам “Ундан кечганман” деди. Охири ўликхонадагилар билганларича амаллаб ўзларига тегишли қабристонга кўмишди. Бўлиб ўтган воқеалар таъсирида девонадек бўлиб машинасида яшаб юрган Аббос охири тақдирга тан берди. Ўзи ички ишлар бўлимига бориб, айбига иқрор бўлди. Ўша машъум тунда тепа қаватдан сакраган Зоирнинг бели, оёқлари синиб кетгани боис узоқ вақт шифохонада даволанди. Аммо соғайиб кетмади. Ногиронлар аравачасига ўтириб қолди. - Дуоларим Худога етиб борди! Нолаларимни эшитди, Худо! – ҳар куни бир жавраб олади Ҳилола унга қараб. Зоир эса ҳеч нарса дея олмайди. Бошини эгганича жим ўтиради. 🍃 - Ойи, ойи, опачамлар чақалоққа Фотима деб исм қўйишибди. Энди бизнинг Америкада Фотимамиз бор, - деди Гулранг онасига қараб. - Эшитдим Гулранг, - деди Матлуба шошиб уйдан чиқиб кетаркан. – Америкадагиларни қўй. Ўзингни ўйла. Ҳадемай тўйинг, лекин сен ҳали оқ куйлагингни танламадинг. - Опам бирга бораман танлаймиз, деди-ку. - Гулҳаёми? Унинг чақалоғига ким қараркан? – ҳайрон бўлди Матлуба. - Чақалоқни ҳам оволамиз. Катта бўлиб қолди-ку. Поччам “Сизлар кўйлак танлаётганларингда мен ўзи боламни кўтариб тураман”, дебди, - деди тўлқинланиб Гулранг. - Қандай аҳил-иноқ оиламиз-а, кўз тегмасин. Вақт деган қимматбаҳо неъмат етишмайдиган бахтли оила. Менам тўйингга кўйлак олишим керак, аммо ишга бормасам бўлмайди. Бўпти... Матлуба шундай деб чиқиб кетди. Гулранг эса ўтириб Маликка смс ёзди: “Оқ кўйлак танлашга, опам, поччам ва жиянчам билан бораман...” Кейин жилмайди. Севаранинг ўлими ва икки оиланинг бир-бирини яқиндан танимаслиги Малик ва Гулрангнинг муҳаббати йўлидаги тўсиқларни парчалаб ташлаганди... ТАМОМ Эътиборингиз ва қимматли вақтингизни ажратганингиз учун ташаккур! #usanboyeva Азизларим, қадрликларим, мана "Кундошлар" асарини ҳам якунлаб олдик. Баъзан куйдингиз, баъзан кулдингиз, гоҳида асабийлашдингиз. Матлуба, Аббос ва Севара билан бирга яшадингиз. Асардаги камчликлар, сизни куттирганларим ва бошқа ноқулайликлар учун узр сўрайман. Биласиз, асар прототиплари ҳаётда бор, биз билан бир замонда яшамоқда. Матлуба узоқ оғриқли ва синовли кунларни ортда қолдириб, ниҳоят хотиржам яшамоқда. У ҳозир ўзини анча тутиб олган, севимли иши, офиси ва қўл остида ишчилари бор. Шукрки, ҳозир ҳавас қилгулик ҳаёт кечирмоқда. Биз эса сиз билан энди Гули ва Али ҳаётига шўнғиймиз. Янги асар ўқишга тайёрмисиз? Чексиз меҳри ила Наргиза Усанбоева #usanboyeva

#қаро_кўзим 46-68-қисм Муаллиф: Наргиза Усанбоева Али қовоғини осиб, кайфиятсиз қаради. Гули бўлса, “Шоҳ Султон” ҳақидаги мультфильмдаги оққушга тақлид қилиб гапирди: - Салом, эй ўктам ўғлон, Нечун ҳолинг паришон? Ва нега кўнглинг нохуш? Боқишларинг ҳам хомуш? Али Гулига ҳайрат билан қаради. Ниманидир эслашга урингандек тикилиб турди. Кейин сўради: - Сен комада эдинг-ку! Али жойидан сакраб турди. Атрофга аланглади. Гули йўқ. Туш кўрганини англади. Тез-тез нафас оларкан, пешанаcидан тер чиқиб кетди: - Гули... Сен аниқ шу ерда эдинг... Сенга нимадир бўлдими? Мени уйғотишга уриндингми? Али эшикка қараб отилди. 💞 💞 💞 Комил ака хомуш кофе ичиб ўтирибди. Дилором опа чашкада ўзига ҳам кофе дамлаб, эрининг ёнига ўтирди: - Дадаси, катта келинингиз энди одам бўлмаса керак. Дўхтирларам ҳар нарсага тайёр туринглар деяпти. Бугун вақт топиб, Алининг уйини йиғиштириб келишим керак. Тўзиб кетгандир? Айтиб бўладими, бирдан ота-онаси олиб кетмаса, уйидан чиқарамизми? Хотинининг гапидан Комил ака ичаётган кофесига туюлиб қолди. Дилоромга ёмон қараб деди: - Нималар деяпсан? Яхши ният қил-ей! Тавба, тавба. Индамаса, келинни ўлдириб, ота-онасига бермай уйидан қабристонгаям чиқарворасан-ей! - Бор гапни айтаяпманда. Комадаги одам қачон ўзига келган? Йиғиштириб қўйсам, зиён қиладими? Комил хотинига бироз қараб турди-да, кесатди: - Ҳа, зиён қилмайди. Чорсуга бориб кафанлик ҳам олиб келиб қўй. Бирдан Чиғатойга тушиб, қабр ҳам кавлат. Аҳмоқ! Қандай тилинг борди, шу гапни айтгани, бефаросат? Дилором опанинг жаҳли чиқди: - Тўғри гап туққанингга ёқмайди-да. Айтиб бўладими, деяпман. Йиғиштириб қўйсак ҳеч нарса қилмайди-ку. Али йиғмаса, бир ҳафтадан буён нима бўлса, бўлиб ётгандир, уйи? - Йиғиштирсанг, тўғриликча йиғиштир. Бир бечорага гўр кавламай... Тузалади ҳали, қизим... – Комил аканинг овози титраб кетди. - Умри узун бўлсин. Али адо бўлади, бўлмаса... Ундан кўра дуо қил... Дилором опа уҳ тортаганча кофесини хўплади. 💞 💞 💞 Шифохона. Васила палатада, ўз ўрнида ётибди. Шифокор Карим ака кириб келди. - Ассалому алайкум, дўхтир. Гули яхшими? – жонланди Васила опа ва ўрнидан турмоқчи бўлди. - Қимирламанг, сизга қимирлаш мумкин эмас!Волайкум. Қизингиз яхши. - Ўзига келдими? - Ҳолати стабил. Ўша-ўша. Васила опа хўрсиниб қўйди. - Қани? Текшириб қўяйчи... - Карим ака Васила опанинг қовоғини кўтариб кўзига қаради. Қон босимини ўлчаб кўрди. - Яхши. Қон босимингиз ҳам жойида. Чап қўлингиз билан ўнг қўлингизни тинмай массаж қилинг. Нервларни уйғотишимиз керак. Оёғингиз яхшими? - Оёғим ғалати-да. Карим ака кароватни айланиб ўтиб, Васила опанинг оёғини чимчилаб кўрди: - Сезяпсизми? Васила опа “йўқ” дегандек бош чайқади. Карим ака қўрқиб кетди. 💞 💞 💞 Ҳар доимгидек тонгги жонли эфирни Лазокат жўшқинлик билан олиб боряпти: - Эслаб кўринг, бугун қайсидир яқинингизнинг таваллуд айёмидир? Табриклашни унутгандирсиз? Яхши тилакларингиз аяманг, ундан. Шунчаки, шунча яқинингизга қўнғироқ қилиб, “бугунинг яхши ўтсин, сени яхши кўраман, ўзингни эҳтиёт қил”, десангиз ҳам бўлаверади. Мен ҳам сизларни яхши кўраман, бугунингиз ажойиб ўтсин. Сиз билан Лазокат Салимова бўлади. Ёқимли таронадан сўнг, сизни севимли бошловчингиз Али Мансуров қарши олади. Биздан узоқлашманг. Унинг овози пасайиб, мусиқа уланди. Лазокат қулоқчинини ечаётганда эшик секин очилиб, Али кириб келди. - Ассалому алайкум, яхшимисиз? – деди Лазокат кўзлари порлаб. - Гули қалай? Ўзига келдими? - Во алайкум. Йўқ ҳали. Боя қайнотамдан сўрагандим, ўзгариш йўқ, деди. Эфирдан чиқиб бораман энди. Ишга бораман деб, кеча уйга келгандим. Кечадан буён кўрмадим, қора кўзимни... - Кофе дамлаб берайми? - Йўқ, ичгим йўқ. - Биринчи марта рад этишингиз... - Ҳа, негадир, одатларим ҳам ўзгариб кетяпти, - деди Али хомуш. - Ўтинг бўлмаса, микрофон олдига... Али қулоғига наушкникни тақди. Жонли эфирга тайёр бўлди. Лазокат чиқиб кетаркан бир қараб олди Алига. Қўшиқ тугаб, Али кайфиятсиз гапира бошлади: - Ассалому алайкум, мени соғинганларни мен ҳам соғиниб микрафон олдига келдим. Соғ-омонмисиз? Омонликнинг қандай неъмат эканлигини... Али гапира олмай қолди, жим тураркан, “қулт” этиб ютинди. Сўнг зўрға ўзини қўлга олиб гапирди: - Гоҳо билмаймиз, қадрламаймиз... Кутилмаганда... У яна ўзини йўқотиб, гапира олмади. Оғир ютинаркан деди: - Кечиринг... Мени кечиринг. Яхшиси... дардларимизга гўзал тарона малҳам бўлсин... Али овоз режиссёрига “қўшиқ қўй”, дегандек имо қилди. Жонли эфирга қўшиқ уланди. Али уҳ тортаркан, қулоқчинини ечди. Шу пайт хонага Лазокат кириб келди. - Оборолмайман, - деди Али унга қараб. - Мени мажбурламанглар, илтимос... - Билдик, - деди Лазокат уни тушуниб. - Ёзиб олинган эшиттириш кетадиган бўлди. Ҳижолат бўлманг. Лекин барибир чалғишга, ишлашга ҳаракат қилишингиз керак. - Бугун Гули уйғотди, тушимга кириб. Шунга тинчим йўқ. Бориб кўрсам, тинчланиб қоларман. - Айтганча, мен уйингизга кўчиб ўтдим. Бугун уйингиздан келдим. Алининг чеҳраси бироз ёришди: - Йўғе, яхши-ку. - Хоналари кенг-кенг, жуда яхши уй берган экан давлат, - мақтай кетди Лазокат. - Ҳа, Гулига берилган-да... Майли, мен шифохонага борай... Али ўрнидан турди. Шу пайт онаси телефон қилди. - Ассалому алайкум. Ойижон, яхшимисиз? – деди Али. - Ва алайкум ассалом. Мен яхшиман. Ўзинг тузукмисан? Эфирда гапира олмадинг. Хавотир олдим, болам. Яна гапирасанми, деб қўшиқдан кейин ҳам кутдим. - Хавотир олманг, ойижон. Яхшиман. Шунчаки кайфиятсиз олиб боргим келмади. Одамларнинг кайфиятини кўтариш ўрнига, қайғуга ботирмай дедим. - Яхши бўлсанг, бўлди болам, - деди Дилором опа. - Менга қара, ярим соатларда уйингни йиғиштириб беришга борсамми? Эшигингни очиб беришинг керак. - Уй тоза ойи. Овора бўлиб нима қиласиз? - Қаердан тоза бўлсин? Бир ҳафтадан буён йиғиштирилмаган бўлса... - Хўп. Боряпман, мана... – Али шундай деб жонли эфир хонасини тарк этди. 💞 💞 💞 Шифокор тавсияси билан келган массажчи ҳамшира Василанинг оёғини массаж қиляпти. Васила опа ҳижолат. - Ҳеч бировга оёғимни уқалатмагандим. Бирам ҳижолат бўляпман-ей. Шуни қилмасангиз нима бўлади? Мен ҳеч кимга массаж керак, деганим йўқ. - Ҳижолат бўлманг, опа. Эртага келишимга бодом ёғи олиб келтириб қўйинг. Таъсири яхши. - Вой ўлмасам, эртага ҳам келасизми? - Албатта, дўхтир ўн кунлик массаж ёзган сизга. - Оббо, нима керак эди шу массаж, - хижолат бўлганидан дейди Васила опа. - Оёғингиз ишламаётган экан-ку. Ҳаркатлантирувчи массажлар буюрган шифокор. Васила қулоқларига ишонмай деди: - Нима? Ким айтди? Дўхтирми? Мен... юролмайманми? Шунинг учун туришимга рухсат бермаяптими? – Васила опа йиғлаб юборди. - Мен бунақа ётолмайман. Қизим комада. Унга қарашим керак. - Вой опа, сизга айтишмаганимиди? – хавотир билан деди ҳамшира. - Аввал соғайиб олинг. Қизингизга қарашингиз учун соғайишингиз керакми? Васила эзилиб йиғларкан деди: - Нима жин урди, бизни? У ёқда қизим, бу ёқда мен... - Сизга сиқилиш мумкин эмас, опа. Аҳволингизни баттар ёмонлаштирмоқчимисиз? Дўхтирнинг айтганини қилсангиз, тез тузаласиз. Ўзингиз ҳам, қизингиз ҳам тузалиб кетишини истасангиз, йиғламанг, сиқилманг. - Сиқилмай бўладими? – кўз ёшларини артганча деди Васила опа. Ҳамшира унга ачиниш билан қараб, ишида давом этди. 💞 💞 💞 Терговчи Жамоловнинг хонаси. Жамолов синчковлик билан ҳужжатларни ўқиб, кўздан кечириб ўтирибди. Эшик очилиб, ҳамкасби кириб келди ва қўлидаги папкасини Жамоловнинг ёнига қўяркан деди: - Анув кунги мактаб ўқувчисини уриб кетган ҳайдовчининг иши. Жамолов папкани қўлига олди: - Намунча иш кўп-а? - Бу бўлди, ҳисоб. - Яхши. Жамолов қўлига телефонини оларкан ҳамкасбига қаради: - Мансуровнинг ишини ҳам бир ёқли қилиш керак. Телефонидан рақам тера бошлади. - Саксон фоиз Али Мансуров айбдор бўлиб чиқяпти-ку, - деди ҳамкасби Жамоловга. - Судга оширсангиз бўлди. - Яна бир кўрай, кейин оширамиз. Ҳозир ўзига телефон қилай-чи? Жамолов телефонига бир қараб олди. 💞 💞 💞 Муҳаббат ҳақидаги энг оммалашган қўшиқлардан бирини машнасида эшитиб кетаётган Лазокатнинг бирдан телефони жиринглаб қолиб, таноранинг унини ўчирди. - Ало, ассалому алайкум, ойи, - деди Лазокат дарҳол. Зулайҳо опанинг овози машина калонкасидан эшитилди: - Ва алайкум ассалом. Яхшимисан? Қаердасан? - Самирани олгани кетяпман ойи. - Яхши. Гапимга қулоқ солмадинг. Укангга бир нима демадинг. Гапдан қочиб, мени рўбарў қилдинг. Мана, укангдан эшитадиганимни эшитиб ўтирибман. Ўзинг жавоб бер, энди. Лазокатнинг кўзлари катта-катта бўлиб, лабини тишлади. Калонкадан эркак кишининг овози эшитилди: - Лазопа! - Лаббай! - Ассалому алайкум. Яхшимисиз? - Волайкум. Яхши. Опа, индамай ижара уйга кетганингиз нимаси? - Укажон, сенга айтсам рухсат бермасдинг. Шунга индамай кетдим. Илтимос, уришмаа-а-а. - Опа, йиғиштиринг, ижара уйингизни. Бугуноқ келинг уйга. Лазокат машинасини бир четга тўхтатди. Кейин бафуржа тушунтиришга ўтди: - Укажон, сизлар билан бирга яшаш мазза. Лекин биласан, уй радиога узоқ. Эрталаб жонли эфирим бор, кечга тўйим бор. Яна кеч келиб, ойимни хавотирга қўйяпман. Сен смендасан билмайсиз. Уйга 11-12да келаман. Ойим ухламай кутиб ўтиради. Макяжимни ювиб ухлагунимча 1-2 бўлади, эрталаб яна 5да тураман, жонли эфир учун. Қийналиб кетдим, ука. Топган ижара уйим раидога яқин. Ҳарна бир соат тўйиб ухлайман-да... - Ҳар хил гап бўлади-да, опа. Эшитган қулоққа ёмон. Боши очиқ аёл бир ўзи яшаши бўлмайди-да, опа. - Ука, мен бир ўзим яшаётганим йўқ. Ҳеч қанақа гап бўмайди. Ўзимга ўхшаб радио ва тўйга борадиган битта дугонам билан яшаяпман. Бир ўзим ижара пулини тўлай олмайман-ку. Кел энди сенам мени тутушн. Қийналиб кетдим. Энди уйқуга тўйяпман. - Опа, барибир тўғри келмайди-да. - Ука, шу ёшимгача сенинг юзингизни ерга қаратадиган иш қилмадим, бундан кейин ҳам қилмайман. Фақат жуда чарчаяпман. Ойим ҳам хавотирда ўтиряпти. Ишонмасанг, квартирамга кел. Дугонам билан ҳам таништираман. - Бўпти, опа. Кўндирдингиз... - Бўпти, яхши ўтиринглар. Алоқа узилди. Лазокат енгил нафас олди ва осмонга қараб пичирлади: - Ёлғонларимни ўзинг кечир, Худойим... 💞 💞 💞 Дилором опа Алининг уйини пилесос қила бошлади. Кетишга тараддудланган Али эшик олдида туриб бақирди: - Ойи, мен кетдим. Дилором опа пилесоснинг ғингиллаган овозидан ўғлини эшитмади. Али эшик олдига бориб, қўл силкиди. Шунда Дилором опа уни кўриб, пилесосни ўчирди. - Ойи, мен кетдим. Уйни ёпиб, калитни ўзингиз билан уйга олиб кетаверинг. Борганда оларман. Мен шифохонга кетдим. - Майли, яхши бор, - деди Дилором опа. Али уйдан чиқиб, зинадан туша бошлаганида телефони жиринглади: - Ало? Ким бу? - Ало, ассалому алайкум, - деди терговчи Жамолов. - Мен терговчи Жамолов бўламан. Али Мансуровмисиз? - Ҳа, менман, - деди Али. - Яхшимисиз? – сўрашди терговчи. - Яхши раҳмат. Ўзингиз яхшими? - Шукр. Тергов бўлимига бир келиб кетинг. Баъзи нарсаларга ойдинлик киритишимиз керак. - Хўп. - Ҳозирги вазиятингизни ҳисобга олиб, фалон соатга келинг демайман. Вақт топганда, бугунми, эртами келиб кетинг. Мен ҳар куни ишхонадаман. - Хўп. - Қанча тез келсангиз, ишимиз шунча тез бир ёқли бўлади. Майли, омад! - Раҳмат! Али телефонда гаплашиб бўлди-ю, таққа тўхтади. Бироз ўйланиб туриб, зинадан қайтиб чиқиб уйига кирди. Пилесосни кўтариб бошқа хонага ўтаётган Дилором опа ҳайрон бўлди: - Ҳа, тинчликми? - Бир нимам қолиб кетибди, шунга қайтдим. Али ётоқхонасига кирди. Кечаги комьпютер ёнида турган машинанинг ойна-камерасини кўриб бир сесканди. Икки қўллаб ушлаб, ётоқ шкафга тикилганча яширишга жой қидирди.Шкафнинг эшигини очиб, энг тепасига қўйди. Эшикни ёпмай туриб, узоқроққа бориб қаради. Кўриниб турганини кўриб, яна бориб камерани олди. Бошқа эшикни очди. Гулининг битта шарфини олиб авайлаб ўради ва уни шкафнинг битта полкасига беркитди. Эшикни ёпиб, ётоқ каравотга ўтирганча уҳ тортди. Ўзига ўзи пичирлади: - Ўзи бу менга қандай келиб қолди? Али ўйга толди. Эслашга уринди. Ўша автоҳалокат ўрган он кўз олдида жонланди. Али кўзини очди. Ёнига қаради. Гули олд ойнага боши билан урилгани учун хушсиз, бошидан қон оқиб ётибди. - Гули... Гули... кўзингни оч, жоним. Яхшимисан? Гул-и-и-и! – бақирди Али. Гули жавоб бермагач, Али унинг бошини авайлаб ушлаб, ўзи томон ётқизмоқчи бўлди. Аммо елкаси устида синиб, осилиб турган ойна-камера унга ҳалал берди. Али уни жаҳл билан юлиб олади-да, қаерга қўйишни билмайди. Гули томон энгашиб тургани учун Гулининг оёғи ёнида турган сумканинг оғзи очиқ турганини кўриб, беихтиёр камерани ўшанга солди. Гулининг бошини авайлаб елкасига ётқизаётганида боши шилқ этиб тушди. Али қўрқиб кетди: - Гули! Гули-и-и-и! Шу билан Алининг ҳам кўз олди қоронғилашди.Сирена овози сал-сал эшитди. Кейин ҳамширанинг юзига шапатилаганида кўзини очди. - Хушига келяпти... – деди ҳамшира. Али яна кўзларини юмди. Аммо ҳамширанинг гапини эшитди: - Машина ичида аёлнинг сумкаси боракан, оволинг, ҳужжатлари бўлиши мумкин. Ҳужжатлари бизга керак бўлади-ку. Нимага қараб ёзамиз анкетани. Али ўзининг хотираси таъсирида ўзи ваҳима ичида қолди. Ўзига ўзи гапирди: - Мен камерани атай яширмаганман. Шунчаки жой топа олмай солганман. Сумкани шифохонага эса ҳужжати бор деб учун дўхтирлар олган. Мен яшириб олиб келмаганман.... Олиб келмаганман... – Али асабийлаша бошлади. 💞 💞 💞 Шифокорлар Гулини текширишяпти. Карим ака ҳам бор. - Тахикардия кечадан яна буён кучайяпти, - деди Карим ака. - Қон босими ҳам пасайибди, - деди ҳамшира. - Кеча 90га 60 эди, бугун 80га 50. Карим ака бош чайқади. Гулига қараб раҳми келди: - Стабил тургани ҳам яхши эди. Шундай қиз-а? Карим ака Гулининг ёнига келиб, кўзларини қўли билан очиб кўрди. Ачинди. Оҳиста гапирди: - Осонгина жон бераверасанми, кураш? Яшагинг келмаяптими? Кейин ҳамширага қаради: - Боласи йўғ-а? Боласини йиғлатардик ёнида. Овозини эшитармиди? - Анкетада боласи йўқ, деб ёзилганди, - деди ҳамшира. - Ўқувдим, умид қилдим-да, барибир... – хўрсинди Карим ака. - Яшашини жуда истаяпман... - Менам. Ҳар куни қарайман, яшаб кетсайди, дейман. Ҳамшира Гулининг ёнига келиб, юзига тикилди. Тим қора қошларини силади: - Худойим уни зўр иштиёқ билан яратган-да, қараб тўймайди, одам. - Шунинг учун ҳам Али Мансуров девонадек ўтирибди-да, эшик тагида, - деди Карим ака ҳам. - Томчи дорисига цереблиразин қўшдингиз-а? - Ҳа. - Яна бир соат кузатайлик-чи? Агар шунақа орқага қараб кетаверса, ота-онасини огоҳлантирамиз. Бизнинг қўлимиздан нима ҳам келарди, - уҳ тортди шифокор. 💞 💞 💞 Машиналар орасида Лазокат ҳам ўз машинасида кетяпти. Олд ўриндиқда пакетлар турибди, орқада Самира ўтирибди. - Энди сал эрта турасан, қизим. Эфирга кетаётганимда сени холангнинг ишхонасига ташлаб ўтаман. Холанг мактабингга обориб қўяди. Хўпми? Самира “хўп” дегандек бош чайқади. - Хайрият, ўзингга келиб қолдинг. Самира онасига қараб жилмайди. Секин Лазокатнинг ўриндиғига яқинлашиб гапира бошлади: - Ойи, нега гапиргим келмаслигини айтайми? - Вооой, наҳоткиии, наҳот, айтгинг келди? Самира яна кулди: - Анақа... Дадамларни уйларига бораман-ку... Сизнинг у ерда йўқлигингиз... мени хафа қилаверади. “Ойим шу ерда бўлса, бўларди-ку, ҳаммамиз бирга яшардик-ку”, дейман. Кейин... сиз билан гаплашгим келмай қолади... Лазокатнинг юзида даҳшат акс этиб сўради: - Сен... Мени ёмон кўриб қоласанми? - Йў-ў-ўқ, ойи ёмон кўрмайман. “Бирга яшасак”, яхши дейман-да... – Самира шу гапни айта туриб мунғайиб қолади. - Шуни сизга айтолмай, гапира олмайман... Лазокат хўрсинди. Томоғига аччиқ алам тиқилди. Ўзига-ўзи гапиргандек деди: - Афсус, бунинг энди имкони йўқ. 💞 💞 💞 Дунёнинг ҳамма юки Алининг елкасига ортилгандек зинадан оғир кўтариларди. Қўлида пакет. Ўзи дунёга сиғмайди. Каридорда қайнотаси Зокир ака ўйчан ўтирибди. Али секин унинг олдига борди: - Ассалому алайкум. Гули яхшими? - Ва алайкум ассалом. Шукр, яхши. Али қўлидаги пакетни Зокир акага берди: - Овқат олиб келгандим. Иссиғида енг. Онажонимизга ҳам едиринг, боринг. - Сиз-чи? - Мен еб келдим. Сиз онажоннинг олдига олиб киринг. Бирга енг. Туринг. - Кейинроқ ермиз, - деди ҳафсаласиз Зокир ака. - Кейинроққа қолса ичкаридаги касал онамнинг аҳволи нима бўлади? - Ҳа-я... Ўзимизни ўйламасак ҳам, улар учун ҳаракат қилиб туришимиз керак. Зокир ака ноилож овқатни олиб, Васила опа ётган хона томон кетди. Али ўриндиққа ўтирди. Юраги ўртаниб, жонлантириш бўлимининг эшигига қаради. Боргиси, Гулининг ёнига киргиси келди. Аммо виждони ҳам қийналяпти. Эшикка қараб хўрсинди. Шу пайт телефони жиринглади. “Камрон” деган ёзув кўринди. - Ало? – деди Али яшил белгини босаркан. - Худога шукрееей, жавоб бердинг. Ассалому алайкум, - дўсти Камроннинг хавотирли овози эшитилди. - Ассалому алайкум. - Соғ-омонмисан, дўстим? – сўради Камрон. - Ёмонман, Камрон, ёмонман... – йиғлаб юборай деди Али. - Эшитдим, - хўрсинди Камрон. - Янгиликларни ўқиб боряпман. Аҳволинг яхшими? - Мен яхшиман... Аммо... Гули... Гули комада... - Аллоҳим комил шифо берсин! Сиқилма, ўзига келади. - Дунёга сиғмаяпман, дўстим. - Бораман, мен. Эрта-индин бораман, - деди Камрон шошиб. - Келма Камрон, неча йил деганда энди орзуйинг ушалиб чет элга дам олгани бординг. Яхшилаб дам ол. - Сени кўрмасам, кўнглим тинчимайди-ёв. - Мен яхшиман дўстим. Гулини дуо қил. - Сиқилма дўстим. Яна қўнғироқ қиламан. - Яхши дам, ол, - Алининг кўзлари ёшланди. 💞 💞 💞 Сардор офисда компьютерда ишлаб ўтирибди. Ижод қиляпти. Ниҳоят ёзиб бўлиб, ўзига ўзи гапирди: - Хайрият, тугатдим. Энди нима қилишим керак? Рўйхатни кўришим керак. Сардор столининг тортмасини очиб, тўй хизматини ёзиб борадиган катта, қалин дафтарини олди. Очиб, сана бўйича қараган бўлди. Бирдан кўзлари катталашди: - Тўй боракан-ку! Шу пайт Сардорнинг телефони жиринглади. - Ало? Ассалому алайкум. - Ва алайкум ассалом. Али Мансуров ва Лазокат Салимоваларнинг админимисиз? – деди қўнғироқ қилган киши. - Ҳа. - Келаси ҳафтага тўй бориди-да. Сардор дарров дафтарга қаради: - Ака, бир ҳафта қолганда ҳаракат қилсангиз имкони йўқ. Мана рўйхатни кўряпман. Бу ой охиригача банд. - Умуман имкони йўқми? - Тўй кўп-да, ака. Бир ойча аввал навбатга ёзилиб, “заклат” бериб қўймасангиз, имкони йўқ. - Эсиз, билмабманда. - Соғ бўлинг. Сардор алоқани узиб, Лазокатгага қўнғироқ қилди: - Ассалому алайкум, апагинам. Лазокат Сардорга жавоб берди: - Сардор, қалайсан? - Бугунги тўйимиз - Яккасаройда. Ака билан. - Бўлди, ука. - Лазакатапа, ака борадими? - Нега бормасин, боради ака, албатта боради, - ишонч билан деди Лазокат. - Лазакатапа, шундай дейсиз-у, бугун эфирни эшитдим. Ака гапиролмади-ку. Ёмон синиб қолибди, акам, бориб бир кўриб келолмаяпман. - Лазокатман! Сардор норози деди: - Лазакатапа, шундай қилманг энди. Тилим ўрганган. Лазакатми, бошқами шу сизнинг исмингиз-да. - Бирам хунук айтасанки, одамнинг хўрлиги келиб кетади. - Хўрликни қўйинг. Акани тўйга аниқ оборасми? - Борамиз, бирга борамиз. Самира, анув кўйлагимни узат, - Лазокат орада қизига гапиради. - Нима? – тушунмади Сардор. - Қизимга гапиряпман. - Ҳа, бугунги эфирдан кейин испискадаги 4та одам телефон қилди. “Али Мансуров тўй олиб бора оладими?” деб сўради. - Списка, Сардор, списка. - У-ф-ф, жонингизга тегмадими, мени тузатиш. Тилим ўрганган энди шунга. - Бўлмаса, ўзбекчалаб рўйхат деб қўяқол, - кулди Лазокат. - Э-э-э, Лазакатапа, қўйинг шуни, - мақтанганнамо деди Сардор. - Гапимни эшитинг. Ҳатто битта тўй эгаси тўловни ўзгартирмоқчи бўлди. “Мен 500 долларга гаплашгандим. Агар Али Мансуров келмайман деса, 1000 доллар беришгаям розиман, келса бўлди”, деяпти. - Нима? 1000 доллар? – Лазокатнинг хуши бошидан учди. - Ҳа, эшитяпсизми? Одамларга Али Мансуров келса, бўлди. Мана, аварияда ҳеч нарса бўлмабди. Биз тўйга олиб келдик, дейишга ишқибоз. - Унда қандай бўлмасин, Алини обориш керак... Лекин қандай? Лазокатнинг гапидан Сардор ташвишланиб қолди. - Менам шунинг учун сўраяпман-да. 1000 доллар... Али ака борадими, йўқми? - Ана шунинг учун ҳам борамиз-да укам. - Бугунги эфирдагига ўхшаб гапира олмай қолмайдими? - Хавотир олма. Мен борман-ку! Ўзим гапиртириб оламан. - Бўлди, Лазакатапа, бўлмаса испискадан ҳеч кимни ўчирмайман, - деди хотиржам бўлиб Сардор. - Гапинг ҳам бор бўлсин. Бўпти! – хайрлашди Лазокат. 💞 💞 💞 Али ўта тушкун ва паришон. У ёқдан, бу ёққа ўти бқайтаётган ҳамшира Алини танигани учун кайфиятини кўтармоқчи бўлди: - Бугун нечук кирай, деб бошимни қотирмаяпсиз? Али жилмайиб қўйди-ю, аммо ҳеч нарса демади. - Бир кунда бир марта хабар олишингиз мумкин. Дўхтир рухсат берган. - Кейинроқ кирарман... – деди Али хўрсиниб. Ҳамшира эшикни ёпиб, жонлантириш бўлимига кириб кетди. Али унинг орқасидан қараб қоларкан, ичида ўйлади: “ Қаро кўзимга қарагани, юзим бормикан? Ахир уни шу ҳолга солган мен-ку!..” Унинг хаёлларини чангни тўзғитган шамол мисол телефон овози тўзғитиб юборди. Телефони экранида эса “Лазокат” деган ёзув. - Ало?- деди Али. - Али яхшимисиз? - Шукр, ўзингиз тузукми? - Гули яхшимикан? - Яхши дейишяпти, - уҳ тортди Али. - Бормадингизми, шифохонага? - Шифохонадаман. Ҳали ёнига кирмадим. - Ҳа, соғайиб кетади, ҳали. Али, бугун тўйимиз бор экан. - Тўйга борадиган аҳволдамасман,- қаршилик билдирди бирдан Али. - Бунақада ҳамма мижозларни йўқотамиз. Ёнимда турсангиз, бирга саломлашиб берсангиз бўлди, тўй эгаси сизни кўрса бўлди... - Али: Шунақа қилиб бўлармикан? - Бошида ёнимда бўлсангиз, қолганини ўзим эплайман. Тўйга Али Мансуров келдими, келди, бўлса бўлди. Ахир “залог” олганмиз, бормасак ҳам бўлмайди. Лафзсиз бўлиб қоламиз. - Хўп... – деди Али ноилож. - Бўлмаса кечга тўйда учрашамиз. Яккасаройга борарканмиз. - Яхши, - деди Али ва телефонини ўчирди. 💞 💞 💞 Анора Азимнинг кийим дўконида атрофни кузатиб ўтирибди. Дўконда қизлар, аёллар айланиб юришибди: кимдир энига тутиб кўряпти, кимдир кийиб қўряпти, бошқа биров телефонда танишига кўрсатяпти... Дўконга Азим кириб келди. Анора шартта ўрнидан турди. - Ассалому алайкум, - деди Азимга қараб табассум қиларкан. - Ва алайкум ассалом. - Дадангиз яхшими, Азим ака? - Яхши, шукр. Оёғини операция қилишди, бугун. Яхши дейишди, кейин келдим. - Хавотир олмай, ёнларида бўлиб турсангиз бўларди, - деди Анора “ўзим эплардим”, деган маънода. - Укам, ойим бор ёнларида. - Холам яхшиларми? – Азимнинг онасини сўради Анора. - Ўзларига олмадиларми? - Қўрқиб қолди. Қон босими ошди. Ҳалиям ўша ерда шифокорлар бор, ойимга ҳам қараб туришибди. - Ортда қолгани рост бўлсин, дадангиз ҳам соғайиб кетсин. Дадангиз ўзи рулда бўлганми? - Ҳа. Анув... бошловчи борку. Радиода, телевизорларда ҳам чиқиб юради. Инстраграмда ҳам машҳур. Ҳамма овозига ўлиб қолади. - Али Мансуровми? – бирдан таниб деди Анора. - Ҳа... ўша қилган автоҳалокатни. Анора роса ҳайратга тушди: - Вай интернетда роса ёзишяпти-ку, Али Мансуров автоҳалокатга учради, деб. Азим нафрат билан гапиради: - Учрамаган, содир этган, жиноятчи у! - Азимнинг қўллари мушт бўлиб тугилди. - Дадангиздан хабар олдими? - Қорасини ҳам кўрсатгани йўқ, мараз! - Азимнинг ростмана жаҳли чиқди. - Ҳали унга кўрсатаман! - Азим жаҳл билан дўкон четидаги стулига бориб ўтирди. Ғазабини боса олмаётгани сезилди. 💞 💞 💞 Карим ака ва ҳамшира Гулининг атрофида парвона. Қўлидан келган ҳамма ёрдамни қилишяпти. - Қон босимида пасайиш бор: 75га 50! – деди ҳамшира. - Оббо! – деди Карим ака юраги орқага тортиб. - Гули кураш! Нега таслим бўляпсан, қизим? Нега жимгина жон беряпсан? - Нима қилай? – сўради хамшира. - Кофеин қилинг. - Хўп, - ҳамшира шприц оча бошлади. - Кейин хонамга отасини чақиринг. Огоҳлантирайлик. - Хўп. Карим ака Гулининг кўксига фонедоскоп қўйиб юрак уришини эшитаркан, бош чайқайди. - ИВЛ кўрсатяпти-ку, нега эшитяпсиз?- ҳайрон бўлди ҳамшира. - Аппарат адашааётган бўлса-чи, деган ширин алдов билан кўраяпман-да. Жинни бўляпман, бу қизнинг жимгина таслим бўлишига. Худойим, ўзингнинг раҳминг келсин, - Карим ака шундай деб Гулига қаради. - Ҳей қиз, курашсанг бўлмайдими? Ҳамшира Гулига укол қилди-ю, чиқиб кетди. Карим ака Гулининг кўзларини очиб кўрди. Тиноқларига қаради. Уҳ тортаркан, секин хонаси томон юрди. Эшик олдида уни Зокир ака кутиб ўтирарди. - Ассалому алайкум дўхтир, - деди Зокир ака шифокорни кўра солиб. - Ассалом. Яхшимисиз? - Шукр, яхшиман. - Киринг, - деди Карим ака. - Кайфиятни туширманг. Зокир ака... Гулининг аҳволи ёмон томонга қараб кета бошлади. Зокир ака ҳеч нарса демади, аммо елкалари силкиниб унсиз йиғлай бошлади. - Нега бирдан таслим бўляпсиз? - деди Карим ака. - Мен йиғланг, бирдан аза тутинг деб айтмадим. Дуо қилинг, Худодан умр сўранг. Негадир таслим бўляпти? Оғир-вазмин қизми, дейман қизингиз? - Йўқ. Шўх, ҳамманинг кайфиятини кўтариб юрадиган қиз. Биз қишлоқда турамиз. У шаҳарда эди. Агар бизни соғиниб кетса... – Зокир аканиг овози титрайди. - Менга қўнғироқ қиларди. Зокир ака ўша кунларни кўз олдига келдиради. Гули ишхонасида. Ёнида Нигора ҳам ишлаб ўтирибди. Гули Нигорага қараркан деди: - Бирам дадам билан ойимни соғиндим. Бир иш қиламан, кулманг, фақат хўп. - Нега куламан? Ўзим ҳам соғиниб ўтирибман, ота-онамни, - деди Нигора. Гули жилмаяркан, дадасига қўнғироқ қилди. Дадаси телефонни кўтарганидан, ўз овозида эмас, бувисининг яъни Зокир аканинг онаси овозида гапира бошлади: - Ассалому алайкум, ўғлим. Яхшимисан? - Ассалому алайкум, она, - деди Зокир ака. - Гулининг телефонидан гапиряпсизми? Гулиникига бордингизми? - Сен қизингдан бир хабар олмасанг, мен хабар оламанда, - деди Гули бувисининг овозига тақлиб қилиб. - Бечара қизим ичикиб йиғлаб ўтирибди. Гули телефонининг микрофонини қўли билан ёпди-да, йўталиб олди. Нигора эса ҳайратдан қотиб қолганди. - Қойил, қари аёлнинг овозини шунақа ўхшатяпсиз... – деди зўрға ўзига келиб. - Менга қара, бугуноқ Василани ол-да, йўлга чиқ. Ота деган, мундай қизидан хабар олади... – шу гапни айтиши билан Гули кулиб юборди. - Гули, ўзингмисан? – ажабланди ота ҳам. - Ассалому алайкум, дада. Менман. Соғиндим сизларни. Ойим билан келинг. - Хўп, қизим, хўп... – деди Зокир ака. Кейин ўша куни улар чиндан Гулининг уйига боришганди. Бетакрор хотира таъсирида Зокир ака уҳ тортди. - Мана шунақа қиз эди, - деди Карим акага. - Бунақа қиз бўлса, курашиши керак. Мени ташвишга солаётгани, қон босими тушиб кетяпти. Мия фаолиятининг ёмонлашуви сабабли тахикардия кучайяпти, яъни, юрак ўта тез ураяпти, - деди Карим ака хўрсинганча. Карим аканинг гапидан Зокир ака мунғайиб қолди. - Аёлингизга айтманг, ўзи инсульт туфайли ўнг томони ишламаяпти, - тайинлади Карим ака. - Эҳтиёт қилиб туринг. - Хўп, - деди Зокир ака. Аммо дунёга сиғмай бораётганди. 💞 💞 💞 Лазокат ойна олдида тўйга тайёрланаяпти. Зилола унинг “экилган” сунъий киприкларининг тўкилган жойларига ёпиштиряпти. - Ана, бўлди. Қаранг, киприкнинг жуда узунини олгансиз, тен суркасангиз кўринмайди, - деди Зилола. - Атай узун олдим. Кечки макяж-ку. Тўй яна. Тен ҳам суркаб қўй энди. - Ўзи чиройли турибди-ку. Ошириб юборамиз, яна қўйсам. - Бўлмаса, қошимни сал бўяй. Лазокат қошини бўяй бошлади. Зилола уни кузатиб тураркан деди: - Ойим Самирани қўшимча дарсига олиб кетдими? - Ҳа, ҳар доимгидек менга жавраб-жавраб олиб кетди, - деди Лазокат қошини бўяркан. - Хўп. Бугун бир ўзингизми, тўйда? - Йўқ, Али боради. - Авария бўлиб-ку. Хавотир олдим. Бирам шу Али аканинг овози ёқади, менга. Ишқилиб ҳеч нарса қилмабдими? - Яхши. Ҳеч нарса қилмаган. - Уйингизнинг эгаси қалай? – қизиқсинди Зилола. - Жиддий ишлар қилдик девдиз? ЗАГСга ариза ташламадизми? Лазокат ҳандон отиб куларкан зўрға гапирди: - Жинни, шунақа дедимми? - Ҳар қалай, қанақадир режалар тузяпсиз-да. - Энди уйига жойлашдим-ку. Дуо қилиб тур, режаларим амалга ошсин. Мен эрга тегиб кетсам, сенинг ҳам бахтинг очилиб кетади, - қувлик билан деди Лазокат. 💞 💞 💞 Тергов бўлими. Терговчи Жамолов ва Даврон ўтирибди. Даврон қўлидаги папкадан қоғозларни олиб, Жамоловга узатди: - Бу иккинчи томоннинг чизмалари. Улар томондан ҳеч бир қонунбузарлик бўлмаган. - Вақт-чи? – сўради терговчи. - Вақти ҳам жойида. Сфетафорга қараб ҳаракатланган. Мансуровда ўтиб кетиш бор. Жамолов хўрсинаркан деди: - Яна иккала томонда ҳам жароҳатланганлар боракан. - Ҳа, - тасдиқлади Даврон. - Иккинчи томоннинг ҳам аҳволи яхшимас. - Ҳар қанақасига Мансуровда қоидабузарлик устунми, дейман? - Менимча, ҳамма маълумотларни топширдим. Энди буфуржа кўриб, хулоса берсангиз бўлса керак... – деди Даврон. - Раҳмат, сизга... 💞 💞 💞 Комил ака телефонда Али билан гаплашиб, залдан ошхонага ўтди: - Майли, ўғлим. Ҳозир ўтамиз. Ўзи ойинг овқат пишираётганди. Борамиз деб турувдик. Бўпти. Комил ака алоқани узиб, аёлига гапирди: - Овқатинг пишдими, Дилором? - Ҳа, пишиб қолди. - Али телефон қилди, - деди уҳ тортиб Комил ака. - Дўхтир Гулининг аҳволи яхши эмас дебди.

#daftar_hoshiyasidagi_bitiklar Офтоб Яхшиямки Худо офтобни бағрикенг қилиб яратган. Бўлмаса ер юзидаги одамларнинг иллатларини ҳар куни кўравериб, аллақачон сўниб қолган бўлармиди… Ўткир Ҳошимов