«ლენინიზმის საკითხები»

არსებობს ოქტომბრის რევოლუციის ორი თავისებურება, რომელთა გარკვევა აუცილებელია უწინარეს ყოვლისა იმისათვის, რომ გავიგოთ ამ რევოლუციის შინაგანი აზრი და ისტორიული მნიშვნელობა. რა თავისებურებანია ეს? ეს არის, ჯერ-ერთი, ის ფაქტი, რომ პროლეტარიატის დიქტატურა წარმოიშვა ჩვენში, როგორც ძალაუფლება, აღმოცენებული პროლეტარიატისა და გლეხობის მშრომელი მასების კავშირის საფუძველზე, ამასთან ამ უკანასკნელთ ხელმძღვანელობას უწევდა პროლეტარიატი. მეორეც ეს არის ის ფაქტი, რომ პროლეტარიატის დიქტატურა განმტკიცდა ჩვენში, როგორც შედეგი სოციალიზმის გამარჯვებისა ერთ, კაპიტალისტურად ნაკლებ განვითარებულ, ქვეყანაში, როდესაც კაპიტალისტურად უფრო განვითარებულ, სხვა ქვეყნებში კაპიტალიზმი კვლავ რჩება. ეს, რა თქმა უნდა, იმას როდი ნიშნავს, თითქოს ოქტომბრის რევოლუციას სხვა თავისებურებანი არ ჰქონდეს. მაგრამ ახლა ჩვენთვის მნიშვნელოვანია სწორედ ეს ორი თავისებურება არა მარტო იმიტომ, რომ ისინი მკაფიოდ გამოხატავენ ოქტომბრის რევოლუციის დედაარსს, არამედ იმიტომაც, რომ ისინი ჩინებულად ააშკარავებენ «პერმანეტული რევოლუციის» თეორიის ოპორტუნისტულ ბუნებას. განვიხილოთ მოკლედ ეს თავისებურებანი. ქალაქისა და სოფლის წვრილი ბურჟუაზიის მშრომელი მასების საკითხი, პროლეტარიატის მხარეზე ამ მასების გადმობირების საკითხი პროლეტარული რევოლუციის უმნიშვნელოვანესი საკითხია. ვის დაუჭერს მხარს ძალაუფლებისათვის ბრძოლაში ქალაქისა და სოფლის მშრომელი ხალხი — ბურჟუაზიას თუ პროლეტარიატს, ვისი რეზერვი იქნება ის, ბურჟუაზიის რეზერვი თუ პროლეტარიატის რეზერვი, — ამაზეა დამოკიდებული რევოლუციის ბედი და პროლეტარიატის დიქტატურის სიმტკიცე. 1848 და 1871 წლების რევოლუციები საფრანგეთში დაიღუპნენ, უმთავრესად, იმიტომ, რომ გლეხთა რეზერვები ბურჟუაზიის მხარეზე აღმოჩდნენ. ოქტომბრის რევოლუცია გაიმარჯვა იმიტომ, რომ მან შესძლო წაერთმია ბურჟუაზიისათვის მისი გლეხთა რეზერვები, მან შესძლო ამ რეზერვების გადაყვანა პროლეტარიატის მხარეზე, და პროლეტარიატი ამ რევოლუციაში აღმოჩნდა ქალაქისა და სოფლის მშრომელი ხალხის მრავალმილიონიანი მასების ერთადერთი ხელმძღვანელი ძალა. ვისაც ეს ვერ გაუგია, ის ვერასოდეს ვერ გაიგებს ვერც ოქტომბრის რევოლუციის ხასიათს, ვერც პროლეტარიატის დიქტატურის ბუნებას, ვერც ჩვენი პროლეტარული ხელისუფლების საშინაო პოლიტიკის თავისებურებას. პროლეტარიატის დიქტატურა არ არის უბრალო მმართველი ზედაფენა, «გამოცდილი სტრატეგის» მზრუნველი ხელით «მოხერხებულად» «შერჩეული» და მოსახლეობის ამა თუ იმ ფენაზე «გონივრულად დაყრდნობილი». პროლეტარიატის დიქტატურა არის პროლეტარიატისა და გლეხობის მშრომელი მასების კლასობრივი კავშირი კაპიტალის დასამხობად, სოციალიზმის საბოლოო გამარჯვების მისაღწევად, იმ პირობით, რომ ამ კავშირის ხელმძღვანელ ძალას წარმოადგენს პროლეტარიატი. ამრიგად, აქ ლაპარაკია არა იმაზე, რომ «ცოტათი» ვერ შეაფასო ან «ცოტათი» გადაჭარბებით შეაფასო გლეხთა მოძრაობის რევოლუციური შესაძლებლობანი, როგორც უყვარს ახლა ლაპარაკი «პერმანენტული რევოლუციის» ზოგიერთ დიპლომატიურ დამცველს. ლაპარაკია ოქტომბრის რევოლუციის შედეგად შექმნილი ახალი პროლეტარული სახელმწიფოს ბუნებაზე. ლაპარაკია პროლეტარული ძალაუფლების ხასიათზე, თვით პროლეტარიატის დიქტატურის საფუძვლებზე. «პროლეტარიატის დიქტატურა, — ამბობს ლენინი, — არის განსაკუთრებული ფორმა კლასობრივი კავშირისა პროლეტარიატისა — მშრომელთა ავანგარდსა — და მშრომელთა მრავალრიცხოვან არაპროლეტარულ ფენებს (წვრილი ბურჟუაზია, წვრილი მეპატრონენი, გლეხობა, ინტელიგენცია და სხვა.), ან მათს უმრავლესობას შორის, კავშირისა კაპიტალის წინააღმდეგ, კავშირისა კაპიტალის სრული დამხობის, ბურჟუაზიის წინააღმდეგობისა და მის მხრივ რესტავრაციის ცდების სრული დათრგუნვის მიზნით, კავშირისა სოციალიზმის საბოლოო შექმნის და განმტკიცების მიზნით» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 24 გვერდი 311). და შემდეგ: «პროლეტარიატის დიქტატურა, თუ ამ ლათინურ, მეცნიერულ, ისტორიულ-ფილოსოფიურ სიტყვებს უფრო უბრალო ენით გამოვთქვამთ, აი რას ნიშნავს: მხოლოდ გარკვეულ კლასს, სახელდობრ ქალაქისა და საერთოდ ფაბრიკა-ქარხნების, სამრეწველო მუშებს, შეუძლიათ ხელმძღვანელბა გაუწიონ მშრომელთა და ექსპლოატირებულთა მთელ მასას კაპიტალის ბატონობის დამხობისათვის ბრძოლაში, თვით დამხობის მსვლელობაში, გამარჯვების შენარჩუნებისა და განმტკიცებისათვის ბრძოლაში, ახალი, სოციალისტური, საზოგადოებრივი წყობილების შექმნის საქმეში, მთელ ბრძოლაში კლასთა სრული მოსპობისათვის» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 24 გვერდი 336). ასეთია პროლეტარიატის დიქტატურის თეორია, რომელიც ლენინმა მოგვცა. ოქტომბრის რევოლუციის ერთ-ერთ თავისებურებას შეადგენს ის, რომ ეს რევოლუცია არის პროლეტარიატის დიქტატურის ლენინური თეორიის კლასიკური განხორციელება. ზოგიერთ ამხანაგს ჰგონია, რომ ეს თეორია წმინდა «რუსული» თეორიაა, შეფარდებული მხოლოდ რუსეთის სინამდვილესთან. ეს არ არის სწორი. ეს სრულიადაც არ არის სწორი. როდესაც ლენინი ლაპარაკობს არაპროლეტარული კლასების მშრომელ მასებზე, რომელთაც პროლეტარიატი ხელმძღვანელობს, მას მხედველობაში ჰყავს არა მარტო რუსი გლეხები, არამედ საბჭოთა კავშირის იმ განაპირა მხარეების მშრომელი ელემენტებიც. რომლებიც სულ ცოტა ხნის წინათ რუსეთის კოლონიებს წარმოადგენდნენ. ლენინი მუდამ ამტკიცებდა, რომ ამ სხვა ეროვნებათა მასებთან შეუკავშირებლად რუსეთის პროლეტარიატი ვერ გაიმარჯვებსო. თავის სტატიებში ნაციონალურ საკითხზე და კომინტერნის კონგრესებზე წარმოთქმულ სიტყვებში ლენინს არა ერთხელ უთქვამს, რომ მსოფლიო რევოლუციის გამარჯვება შეუძლებელია მოწინავე ქვეყნების პროლეტარიატისა და დამონებული კოლონიების ჩაგრულ ხალხთა რევოლუციური კავშირის გარეშე, რევოლუციური ბლოკის გარეშე. მაგრამ რა არის კოლონიები, თუ არა, იგივე ჩაგრული მშრომელი მასები? ვინ არ იცის, რომ კოლონიების განთავისუფლების საკითხი არსებითად წარმოადგენს ფინანსური კაპიტალის უღლისა და ექსპლოატაციისაგან არაპროლეტარულ კლასთა მშრომელი მასების განთავისუფლების საკითხს? მაგრამ აქედან გამომდინარეობს, რომ პროლეტარიატის დიქტატურის ლენინური თეორია არის არა წმინდა «რუსული» თეორია, არამედ ყველა ქვეყნისათვის სავალდებულო თეორია. ბოლშევიზმი მარტო რუსული მოვლენა როდია. «ბოლშევიზმი», — ამბობს ლენინი, — არის «ტაქტიკის ნიმუში ყველასათვის» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 23 გვერდი 386). ასეთია ოქტომბრის რევოლუციის პირველი თავისებურების დამახასიათებელი ნიშნები. რას წარმოადგენს ტროცკის «პერმანენტული რევოლუციის» თეორია ოქტომბრის რევოლუციის ამ თავისებურების თვალსაზრისით? არ გავაგრძელებ სიტყვას ტროცკის პოზიციის შესახებ 1905 წელს, როცა მას «პირდაპირ» დაავიწყდა გლეხობა, როგორც რევოლუციური ძალა, და წამოაყენა ლოზუნგი: «უმეფოდ, ხოლო მთავრობა მუშური», ე. ი. ლოზუნგი: რევოლუცია უგლეხებოდ. რადეკიც კი, «პერმანენტული რევოლუციის» ეს დიპლომატიური დამცველი, ახლა იძულებულია აღიაროს, რომ «პერმანენტული რევოლუცია» 1905 წელს მოასწავებდა სინამდვილიდან «ნახტომს» ჰაერში». ახლა, როგორ ჩანს, ყველა აღიარებს, რომ აღარ ღირს, ამ «ჰაერში ნახტომის» გამო თავის მტვრევა. არ გავაგრძელებთ სიტყვას აგრეთვე ტროცკის პოზიციის შესახებ ომის პერიოდში, ვთქვათ, 1915 წელს, როდესაც ის თავის სტატიაში «ბრძოლა ძალაუფლებისათვის», გამოდიოდა რა იქიდან, რომ «ჩვენ ვცხოვრობთ იმპერიალიზმის ხანაში», რომ იმპერიალიზმი «ბურჟუაზიულ ერს კი არ უპირისპირებს ძველ რეჟიმს, არამედ პროლეტარიატს უპირისპირებს ბურჟუაზიულ ერსო», იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ გლეხობის რევოლუციური როლი უნდა კლებულობდეს, რომ მიწის კონსფიკაციის ლოზუნგს რომ უკვე არა აქვს ის მნიშვნელობა, როგორიც მას წინათ ჰქონდა. ცნობილია, რომ ლენინი, როდესაც ტროცკის ამ სტატიას არჩევდა, ბრალს სდებდა მას მაშინ «გლეხობის როლის» «უარყოფაში» და ამბობდა რომ «ტროცკი საქმით ეხმარება რუსეთის მუშათა ლიბერალურ პოლიტიკოსებს, რომელთაც გლეხობის როლის «უარყოფა» ესმით როგორც სურვილის უქონლობა, რომ რევოლუციისათვის აამხედრონ გლეხები!» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 18, გვერდი 318). უმჯობესია გადავიდეთ ტროცკის უფრო გვიანდელ ნაშრომებზე ამ საკითხის შესახებ, იმ პერიოდის ნაშრომებზე, როდესაც პროლეტარულმა დიქტატურამ უკვე მოასწრო განმტკიცება და როდესაც ტროცკის შესაძლებლობა ჰქონდა საქმით შეემოწმებინა თავისი «პერმანენტული რევოლუციის» თეორია და გამოესწორებინა თავისი შეცდომები. ავიღოთ ტროცკის მიერ 1922 წელს დაწერილი «წინასიტყვაობა» წიგნისა «1905 წელი». აი რას ამბობს ტროცკი ამ წინასიტყვაობაში» «პერმანენტული რევოლუციის» შესახებ: «სწორედ 1905 წლის 9 იანვრიდან ამავე წლის ოქტომბრის გაფიცვამდე განვლილ პერიოდში შეუმუშავდა ავტორს ის შეხედულებანი რუსეთის რევოლუციური განვითარების ხასიათის შესახებ, რომლებმაც მიიღეს «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიის სახელწოდება. ეს ახირებული სახელწოდება გამოხატავდა იმ აზრს, რომ რუსეთის რევოლუცია, რომლის წინაშე უშუალოდ ბურჟუაზიული მიზნები დგას, მაინც ვერ შესძლებს მათზე შეჩერებას. რევოლუცია ვერ გადაჭრის თავის უახლოეს ბურჟუაზიულ ამოცანებს, თუ მან ხელისუფლების სათავეში არ დააყენა პროლეტარიატი. ეს უკანასკნელი კი, როდესაც იგი ძალაუფლებას იღებს ხელში, ვერ შემოიზღუდავს თავს რევოლუციის ბურჟუაზიული ჩარჩოებით. პირიქით, სწორედ თავისი გამარჯვების უზრუნველსაყოფად პროლეტარულ ავანგარდს თავისი ბატონობის პირველ ხანებშივე მოუხდება უაღრესად შეიჭრას არა მარტო ფეოდალურ, არამედ ბურჟუაზიულ საკუთრებაშიც. ამასთან მას მოუხდება მტრული შეტაკებანი არა მარტო ბურჟუაზიის ყველა დაჯგუფებასთან, რომლებიც მხარს უჭერდნენ მას რევოლუციურ ბრძოლის პირველ ხანებში, არამედ გლეხობის ფართო მასებთანაც, რომელთა დახმარებითაც მან დაიპყრო ძალაუფლება. მუშური მთავრობის მდგომარეობის წინააღმდეგობანი ჩამორჩენილ ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის უდიდეს უმრავლესობას გლეხობა შეადგენს, შეიძლება გადაიჭრას მხოლოდ საერთაშორისო მასშტაბით, პროლეტარიატის მსოფლიო რევოლუციის ასპარეზზე» 1. ასე ლაპარაკობს ტროცკი თავისი «პერმანენტული რევოლუციის» შესახებ. საკმაოა შევადაროთ ეს ციტატა ლენინის თხუზულებებიდან ზემომოყვანილ ციტატებს პროლეტარიატის დიქტატურის შესახებ, რომ დავინახოთ მთელი ის უფსკრული, რომელიც არსებობს პროლეტარიატის დიქტატურის ლენინურ თეორიასა და ტროცკის «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიას შორის. ლენინი ლაპარაკობს პროლეტარიატისა და გლეხობის მშრომელი ფენების კავშირზე, როგორც პროლეტარიატის დიქტატურის საფუძველზე. ტროცკის აზრით კი გამოდის, რომ «პროლეტარულ ავანგარდს» მოუხდება «მტრული შეტაკებანი» «გლეხობის ფართო მასებთან». ლენინი ლაპარაკობს მშრომელი და ექსპლოატირებული მასების ხელმძღვანელობაზე პროლეტარიატის მხრით. ტროცკის აზრით კი გამოდის «მუშური მთავრობის მდგომარეობის წინააღმდეგობანი ჩამორჩენილ ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის უდიდეს უმრავლესობას გლეხობა შეადგენს». ლენინის მიხედვით რევოლუცია თავის ძალებს იღებს უწინარეს ყოვლისა თვით რუსეთის მუშათა და გლეხთა შორის. ტროცკის აზრით კი გამოდის რომ საჭირო ძალები შეიძლება მივიღოთ მხოლოდ «პროლეტარიატის მსოფლიო რევოლუციის ასპარეზზე». როგორღა მოვიქცეთ იმ შემთხვევაში, საერთაშორისო რევოლუციას რომ შეუგვიანდეს? არის თუ არა რაიმე ნათელი წერტილი ჩვენი რევოლუციისათვის? ტროცკი არავითარ ნათელ წერტილს არ იძლევა, ვინაიდან «მუშური მთავრობის მდგომარეობის წინააღმდეგობანი... შეიძლება გადაიჭრას მხოლოდ... პროლეტარიატის მსოფლიო რევოლუციის ასპარეზზე» ამ გეგმის მიხედვით ჩვენი რევოლუციისათვის რჩება მხოლოდ ერთი პერსპექტივა: ვაივაგლახობდეს თავის საკუთარ წინააღმდეგობათა რკალში და ზეზეურად ლპებოდეს მსოფლიო რევოლუციის მოლოდინში. რა არის პროლეტარიატის დიქტატურა ლენინის გაგებით? პროლეტარიატის დიქტატურა არის ძალაუფლება, რომელიც ემყარება პროლეტარიატისა და გლეხობის მშრომელი მასების კავშირს «კაპიტალის სრული დამხობის», «სოციალიზმის საბოლოოდ შექმნისა და განმტკიცების მიზნით. რა არის პროლეტარიატის დიქტატურა ტროცკის გაგებით? პროლეტარიატის დიქტატურა არის ძალაუფლება, რომელსაც უხდება «მტრული შეტაკებანი» «გლეხობის ფართო მასებთან» და რომელიც «წინააღმდეგობათა» გადაჭრას ეძებს მხოლოდ «პროლეტარიატის მსოფლიო რევოლუციის ასპარეზზე». რით განსხვავდება ეს «პერმანენტული რევოლუციის თეორია» მენშევიზმის ცნობილი თეორიისაგან, რომელიც უარყოფს პროლეტარიატის დიქტატურის იდეას? არსებითად — არაფრით. დაეჭვება შეუძლებელია. «პერმანენტული რევოლუცია» არ არის გლეხთა მოძრაობის რევოლუციური შესაძლებლობათა უბრალო შეუფასებლობა. «პერმანენტული რევოლუცია» არის გლეხთა მოძრაობის ისეთი შეუფასებლობა, რომელსაც შედეგად მოსდევს პროლეტარიატის დიქტატურის ლენინური თეორიის უარყოფა. ტროცკის «პერმანენტული რევოლუცია» მენშევიზმის სახესხვაობაა. ასეა ოქტომბრის რევოლუციის პირველი თავისებურების საქმე. რანაირია ოქტომბრის რევოლუციის მეორე თავისებურების დამახასიათებელი ნიშნები? იმპერიალიზმის შესწავლის დროს, განსაკუთრებით ომის პერიოდში, ლენინი მივიდა კაპიტალისტური ქვეყნების ეკონომიური და პოლიტიკური განვითარების უთანაბრობის, ნახტომობრიობის კანონამდე. ამ კანონის აზრის მიხედვით, საწარმოების, ტრესტების, მრეწველობის დარგებისა და ცალკეული ქვეყნების განვითარება ხდება უთანაბროდ, არა დაწესებული რიგის მიხედვით, არა ისე რომ ერთი ტრესტი, მრეწველობის ერთი დარგი ან ერთი ქვეყანა მუდამ წინ მიდიოდეს, ხოლო სხვა ტრესტები ან ქვეყნები უკან რჩებოდნენ თანმიმდევრულად ერთიმეორეს, — არამედ ეს განვითარება ხდება ნახტომისებურად, შეწყვეტებით ერთი რიგი ქვეყნების განვითარებაში და წინსვლის ნახტომებით მეორე რიგი ქვეყნების განვითარებაში. ამასთან ერთად, ჩამორჩენილი ქვეყნების «სრულიად კანონიერი» მისწრაფება — შეინარჩუნონ ძველი პოზიციები, და წინგადამხტარი ქვეყნების ასევე «კანონიერი» მისწრაფება — დაიპყრონ ახალი პოზიციები, იწვევს იმას, რომ იმპერიალისტურ ქვეყნებს შორის სამხედრო შეტაკებანი გარდუვალ აუცილებლობას წარმოადგენენ. ასე მოხდა, მაგალითად, გერმანიაში, რომელიც ნახევარი საუკუნის წინათ, საფრანგეთსა და ინგლისთან შედარებით, ჩამორჩენილი ქვეყანა იყო. იგივე უნდა ითქვას იაპონიაზედაც რუსეთთან შედარებით. მაგრამ ცნობილია, რომ უკვე XX მეოცე საუკუნის დამდეგს გერმანია და იაპონია ისე შორს გადახტნენ, რომ პირველმა გაუსწრო საფრანგეთს და დაიწყო ინგლისის შევიწროება მსოფლიო ბაზარზე, მეორე კი გაუსწრო რუსეთს. სწორედ ამ წინააღმდეგობათაგან წარმოიშვა, როგორც ვიცით, ახლანდელი იმპერიალისტური ომი. ეს კანონი გამოდის იქიდან, რომ: 1) «კაპიტალიზმი გადაიზარდა ერთი მუჭა «მოწინავე» ქვეყნების მიერ დედამიწის მოსახლეობის გიგანტური უმრავლესობის კოლონიური ჩაგვრისა და ფინანსური ჩახშობის მსოფლიო სისტემად» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა ნაშრომი «იმპერიალიზმის» ფრანგული გამოცემის წინასიტყვაობა, ტომი 19, გვერდი 74). 2) «ამ «ნადავლის» გაყოფა ხდება მსოფლიოს ორ-სამ უძლიერეს, თვით-ფეხამდე შეიარაღებულ მტაცებელ შორის (ამერიკა, ინგლისი, იაპონია), რომლებიც თავიანთ ომში თავიანთი ნადავლის გასაყოფად მთელ ქვეყნიერებას ითრევენ» (იხილეთ იქვე ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემის ნაშრომში ტომი 19 გვერდი 74). 3) წინააღმდეგობათა ზრდა ფინანსური ჩაგვრის მსოფლიო სისტემის შიგნით და სამხედრო შეტაკებათა გარდუვალობა იწვევს იმას, რომ იმპერიალიზმის მსოფლიო ფრონტი რევოლუციის მხრით ადვილად დასაზიანებელი ხდება, ხოლო ამ ფრონტის გარღვევა ცალკეული ქვეყნების მხრით — შესაძლებელი ხდება. 4) ეს გარღვევა უფრო შესაძლოა მოხდეს უფრო იმ პუნქტებში და იმ ქვეყნებში, სადაც იმპერიალისტური ფრონტის ჯაჭვი უფრო სუსტია, ე. ი. სადაც იმპერიალიზმი ყველაზე უფრო ნაკლებ არის შეჭურვილი, ხოლო რევოლუციის გაშლა ყველაზე უფრო ადვილია. 5) ამის გამო სოციალიზმის გამარჯვება ერთ ქვეყანაში, თუნდაც ეს ქვეყანა კაპიტალისტურად ნაკლებ განვითარებული იყოს, სხვა ქვეყნებში კაპიტალიზმის შენარჩუნების დროს, თუნდაც ეს ქვეყნები კაპიტალისტურად უფრო განვითარებული იყვნენ, — სავსებით შესაძლებელი და მოსალოდნელია. ასეთია მოკლედ პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორიის საფუძვლები. რაში მდგომარეობს ოქტომბრის რევოლუციის მეორე თავისებურება? ოქტომბრის რევოლუციის მეორე თავისებურება იმაში მდგომარეობს, რომ ეს რევოლუცია წარმოადგენს პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორიის პრაქტიკულად გამოყენების ნიმუშს. ვისაც ვერ გაუგია ოქტომბრის რევოლუციის ეს თავისებურება, ის ვერასოდეს ვერ გაიგებს ამ რევოლუციის ვერც ინტერნაციონალურ ბუნებას, ვერც მის კოლოსალურ საერთაშორისო ძლიერებას, ვერც მის თავისებურ საგარეო პოლიტიკას. «ეკონომიური და პოლიტიკური განვითარების უთანაბრობა, — ამბობს ლენინი, — კაპიტალიზმის უცილობელი კანონია. აქედან გამომდინარეობს, რომ სოციალიზმის გამარჯვება თავდაპირველად შესაძლებელია რამდენიმე ანდა თუნდაც ერთ, ცალკე აღებულ, კაპიტალისტურ ქვეყანაში. ამ ქვეყნის გამარჯვებული პროლეტარიატი, კაპიტალისტების ექსპროპრიაციისა და თავის ქვეყანაში სოციალისტური წარმოების მოწყობის შემდეგ, დაუპირისპირდებოდა დანარჩენ, კაპიტალისტურ სამყაროს, მიიმხრობდა სხვა ქვეყნების დაჩაგრულ კლასებს, აანჯაყებდა მათ კაპიტალისტების წინააღმდეგ და, აუცილებლობის შემთხვევაში, სამხედრო ძალითაც კი გამოვიდოდა ექსპლოატატურული კლასებისა და მათი სახელმწიფოების წინააღმდეგ». ვინაიდან «შეუძლებელია სოციალიზმში ერების თავისუფალი გაერთიანება ჩამორჩენილი სახელმწიფოების წინააღმდეგ სოციალისტური რესპუბლიკების ცოტად თუ ბევრად ხანგრძლივი, შეუპოვარი ბრძოლის გარეშე» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 18, გვერდი 232 და 233). ყველა ქვეყნის ოპორტუნისტები ამტკიცებენ, რომ პროლეტარული რევოლუცია შესაძლოა დაიწყოს — თუ მათი თეორიის თანახმად ის საზოგადოდ უნდა დაიწყოს სადმე — მხოლოდ მრეწველობის მხრივ, მით უფრო მეტი შანსებია სოციალიზმის გამარჯვებისათვის, ამასთან სოციალიზმის გამარჯვების შესაძლებლობას ერთ ქვეყანაში, და ისიც კაპიტალისტურად ნაკლებ განვითარებულ ქვეყანაში, ისინი გამორიცხავენ, როგორც სრულიად წარმოუდგენელ რამეს. ლენინი ჯერ კიდევ ომის დროს, იმპერიალისტური სახელმწიფოების უთანაბრო განვითარების კანონზე დაყრდნობით, უპირისპირებს ოპორტუნისტებს პროლეტარული რევოლუციის თავის თეორიას ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის გამარჯვების შესახებ, თუნდაც ეს ქვეყანა კაპიტალისტურად ნაკლებ განვითარებული იყოს. ცნობილია, რომ ოქტომბრის რევოლუციამ სავსებით დაადასტურა პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორიის სისწორე. როგორ არის ტროცკის «პერმანენტული რევოლუციის» საქმე ერთ ქვეყანაში პროლეტარული რევოლუციის გამარჯვების ლენინური თეორიის თვალსაზრისით? ავიღოთ ტროცკის ბროშურა «ჩვენი რევოლუცია» (1906 წელი.). ტროცკი წერს: «ევროპის პროლეტარიატის პირდაპირი სახელმწიფოებრივი დახმარების გარეშე რუსეთის მუშათა კლასი ვერ შეინარჩუნებს ძალაუფლებას და ვერ გადააქცევს თავის დროებითს ბატონობას ხანგრძლივ სოციალისტურ დიქტატურად. ამაში დაეჭვება ერთ წუთსაც არ შეიძლება». რას გვეუბნება ეს ციტატა? გვეუბნება იმას, რომ სოციალიზმის გამარჯვება ერთ ქვეყანაში, ამ შემთხვევაში რუსეთში, შეუძლებელია «ევროპის პროლეტარიატის პირდაპირი სახელმწიფოებრივი დახმარების გარეშე», ე. ი. ევროპის პროლეტარიატის მიერ ძალაუფლების დაპყრობამდე. რა აქვს საერთო ამ «თეორიას» ლენინის დებულებასთან «ერთ, ცალკე აღებულ, კაპიტალისტურ ქვეყანაში» სოციალიზმის გამარჯვების შესაძლებლობის შესახებ? ცხადია, აქ საერთო არაფერია. მაგრამ დაუშვათ, რომ ტროცკის ეს ბროშურა, გამოცემული 1906 წელს, როდესაც ძნელი იყო ჩვენი რევოლუციის ხასიათის გამორკვევა, შეიცავს უნებლიე შეცდომებს და არც თუ სავსებით შეესაბამება ტროცკის მერმინდელი პერიოდის შეხედულებებს. განვიხილოთ ტროცკის მეორე ბროშურა, მისი «ზავის პროგრამა», რომელიც გამოქვეყნდა 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის წინ და ხელმეორედ დაიბეჭდა ახლა (1924 წელს) წიგნში: «1917». ამ ბროშურაში ტროცკი აკრიტიკებს პროლეტარული რევოლუციის ლენინურ თეორიას ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის გამარჯვების შესახებ და უპირისპირებს მას ევროპის შეერთებული შტატების ლოზუნგს. ის ამტკიცებს, რომ ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის გამარჯვება შეუძლებელია, რომ სოციალიზმის გამარჯვება შესაძლებელია მხოლოდ როგორც გამარჯვება ევროპის რამდენიმე ძირითადი ქვეყნისა (ინგლისის, რუსეთის, გერმანიისა), რომლებიც ერთიანდებიან ევროპის შეერთებულ შტატებად, ან იგი სრულიად შეუძლებელია. ის პირდაპირ ამბობს. რომ «რუსეთში ან ინგლისში ძლევამოსილი რევოლუცია წარმოუდგენელია, თუ არ მოხდა რევოლუცია გერმანიაში, და პირიქით». «ერთადერთი რამდენადმე კონკრეტული ისტორიული მოსაზრება, — ამბობს ტროცკი, — შეერთებული შტატების ლოზუნგის წინააღმდეგ ფორმულირებული იყო შვეიცარიულ «სოციალ-დემოკრატში» (ბოლშევიკების მაშინდელი ცენტრალური ორგანო. ი. სტ.) შემდეგი ფრაზით: «ეკონომიური და პოლიტიკური განვითარების უთანაბრობა კაპიტალიზმის უცილობელი კანონია». აქედან «სოციალ-დემოკრატს» ის დასკვნა გამოჰყავდა, რომ სოციალიზმის გამარჯვება შესაძლებელია ერთ ქვეყანაში და რომ ამიტომ საჭირო არ არის თვითეულ ცალკე სახელმწიფოში პროლეტარიატის დიქტატურის დამყარების წინაპირობად ევროპის შეერთებული შტატების შექმნა მივიჩნიოთო. სხვადასხვა ქვეყნის კაპიტალისტური განვითარება რომ უთანაბროა, ეს სავსებით უდაო მოსაზრებაა. მაგრამ თვით ეს უთანასწორობა მეტად უთანაბროა. ინგლისის, ავსტრიის, გერმანიის ან საფრანგეთის კაპიტალისტური დონე არ არის ერთგვარი. მაგრამ აფრიკასა და აზიასთან შედარებით ყველა ეს ქვეყანა წარმოადგენს სოციალური რევოლუციისათვის მომწიფებულ კაპიტალისტურ «ევროპას». არც ერთი ქვეყანა რომ არ უნდა «უცდიდეს» სხვა ქვეყნებს თავის ბრძოლაში, — ეს ელემენტარული აზრია, რომლის განმეორება სასარგებლო და საჭიროა, რათა პარალელური ინტერნაციონალური მოქმედების იდეა არ შეცვალოს ინტერნაციონალური დაცდითი უმოქმედობის იდეამ. არ ვუცდით რა სხვებს, ჩვენ ვიწყებთ და განვაგრძობთ ბრძოლას ნაციონალურ ნიადაგზე სრული რწმენით, რომ ჩვენი ინიციატივა ბიძგს მისცემს ბრძოლას სხვა ქვეყნებში; ხოლო თუ ეს არ მოხდა, მაშინ უიმედოა იმის ფიქრი, რომ, მაგალითად, რევოლუციური რუსეთი გაუმკლავდება კონსერვატიულ ევროპას, ან სოციალისტური გერმანია შესძლებს განმარტოებულ არსებობას კაპიტალისტურ სამყაროში, — ამას ადასტურებს როგორც ისტორიის გამოცდილება, ისე თეორიული მოსაზრებებიც». როგორც ხედავთ, ჩვენს წინაშე ევროპის ძირითად ქვეყნებში სოციალიზმის ერთდროულად გამარჯვების იგივე თეორიაა, რომელიც, როგორც წესი, გამორიცხავს რევოლუციის ლენინურ თეორიას ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის გამარჯვების შესახებ. თქმა არ უნდა, სოციალიზმის სრული გამარჯვებისათვის, ძველი წესწყობილების აღდგენისაგან სრული გარანტიისათვის აუცილებელია რამდენიმე ქვეყნის პროლეტარების ერთობლივი ღონისძიებანი. თქმა არ უნდა, ევროპის პროლეტარიატს მხარი რომ არ დაეჭირა ჩვენი რევოლუციისათვის, რუსეთის პროლეტარიატი ვერ გაუძლებდა საერთო შემოტევას, ისევე როგორც. რუსეთის რევოლუციას მხარი რომ არ დაეჭირა რევოლუციური მოძრაობისათვის დასავლეთში. ეს მოძრაობა ვერ განვითარდებოდა იმ ტემპით, რომლითაც მან იწყო განვითარება რუსეთში პროლეტარული დიქტატურის დამყარების შემდეგ. თქმა არ უნდა, ჩვენ გვჭირდება მხარდაჭერა. მაგრამ რა არის ჩვენი რევოლუციისათვის მხარდაჭერა დასავლეთ ევროპის პროლეტარიატის მხრით? ევროპის მუშების თანაგრძნობა ჩვენი რევოლუციისადმი. მათი მზადყოფნა — ჩაშალონ იმპერიალისტების გეგმები ინტერვენციის შესახებ, — არის თუ არა ყოველივე ეს მხარდაჭერა, სერიოზული დახმარება? უთუოდ არის. არა მარტო ევროპის მუშების მხრით, არამედ კოლონიური და დამოკიდებული ქვეყნების მხრითაც ასეთი მხარდაჭერის, ასეთი დახმარების გარეშე პროლეტარულ დიქტატურას რუსეთში გაუჭირდებოდა საქმე. საკმარისი იყო თუ არა აქამდე ეს თანაგრძნობა და ეს დახმარება. შეერთებული ჩვენი წითელი არმიის ძლიერებასთან და რუსეთის მუშებისა და გლეხების მზადყოფნასთან — საკუთარი გულმკერდით დაეცვათ სოციალისტური სამშობლო, — საკმარისი იყო თუ არა ყოველივე ეს იმისათვის, მოგვეგერიებინა იმპერიალისტების იერიშები და მოგვეპოვებინა სერიოზული აღმშენებლობითი მუშაობისათვის საჭირო პირობები? დიახ, საკმარისი იყო. იზრდება თუ კლებულობს ეს თანაგრძნობა? უთუოდ იზრდება. გვაქვს თუ არა, ამრიგად, ხელსაყრელი პირობები არა მარტო იმისათვის, რომ წინ წავწიოთ სოციალისტური მეურნეობის ორგანიზაციის საქმე, არამედ იმისთვისაც, რომ, ჩვენი მხრით, დავეხმაროთ როგორც დასავლეთ ევროპის მუშებს, ისე აღმოსავლეთის ჩაგრულ ხალხებს? დიახ. გვაქვს. ამაზე მჭერმეტყველურად ლაპარაკობს რუსეთში პროლეტარული დიქტატურის შვიდი წლის ისტორია. განა შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ჩვენში უკვე დაიწყო მძლავრი შრომითი აღმავლობა? არა, ამის უარყოფა არ შეიძლება. რაღა მნიშვნელობა უნდა ჰქონდეს ყოველივე ამის შემდეგ ტროცკის განცხადებას იმის შესახებ, რომ რევოლუციური რუსეთი ვერ გაუმკლავდებოდა კონსერვატიულ ევროპას? ამ განცხადებას შეიძლება მხოლოდ ერთი მნიშვნელობა ჰქონდეს: ჯერ-ერთი, ტროცკი ვერ გრძნობს ჩვენი რევოლუციის შინაგან ძლიერებას; მეორეც, ტროცკის არ ესმის იმ მორალური დახმარების ფასდაუდებელი მნიშვნელობა, რომელსაც უწევენ ჩვენს რევოლუციას დასავლეთის მუშები და აღმოსავლეთის გლეხები; მესამეც, ტროცკი ვერ ამჩნევს იმ შინაგან უძლურებას, რომელიც ამჟამად ღრღნის იმპერიალიზმს. პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორიის კრიტიკით გატაცებულმა ტროცკიმ უცაბედად გაინადგურა თავი ბროშურაში «ზავის პროგრამა», რომელიც გამოვიდა 1917 წელს და ხელმეორედ გამოიცა 1924 წელს. მაგრამ, იქნებ, ტროცკის ეს ბროშურაც მოძველდა და რაიმე მიზეზით აღარ შეეფერება მის ახლანდელ შეხედულებებს? ავიღოთ ტროცკის სულ მერმინდელი ნაშრომები, დაწერილი მას შემდეგ, რაც პროლეტარულმა რევოლუციამ გაიმარჯვა ერთ ქვეყანაში, რუსეთში. ავიღოთ, მაგალითად, ბროშურა «ზავის პროგრამის» ახალი გამოცემის «ბოლოსიტყვაობა», დაწერილი ტროცკის მიერ 1922 წელს. აი რას წერს იგი ამ «ბოლოსიტყვაობაში»: ««ზავის პროგრამაში» რამდენჯერმე განმეორებული მტკიცება, რომ პროლეტარული რევოლუცია ძლევამოსილად ვერ დამთავრდება ნაციონალური ჩარჩოებში, ზოგიერთ მკითხველს, შეიძლება, გაბათილებულად მოეჩვენოს ჩვენი საბჭოთა რესპუბლიკის თითქმის ხუთი წლის გამოცდილებით. მაგრამ ასეთი დასკვნა უსაფუძვლო იქნებოდა. ის ფაქტი, რომ მუშურმა სახელმწიფომ მთელი მსოფლიოს წინააღმდეგობას გაუძლო ერთ ქვეყანაში, და ისიც ჩამორჩენილ ქვეყანაში, მოწმობს პროლეტარიატის კოლოსალურ ძლიერებას, რომელიც სხვა, უფრო მოწინავე, უფრო ცივილიზებულ ქვეყნებში შესძლებს ჭეშმარიტად სასწაულები მოახდინოს. მაგრამ, დავიცავით რა თავი პოლიტიკური და სამხედრო მხრით, როგორც სახელმწიფომ, ჩვენ სოციალისტური საზოგადოების შექმნამდე ვერ მივედით და ვერც კი მივუახლოვდით მას... სანამ ევროპის დანარჩენ სახელმწიფოები ხელისუფლების სათავეში ბურჟუაზია დგას, ჩვენ იძულებული ვართ, ეკონომიურ იზოლაციასთან ბრძოლის დროს, ვეძებოთ შეთანხმება კაპიტალისტურ სამყაროსთან; ამავე დროს შეიძლება დანამდვილებით ითქვას, რომ ამ შეთანხმებებს, საუკეთესო შემთხვევაში, შეუძლიათ დაგვეხმარონ იმაში, რომ მოვიშუშოთ ესა თუ ის ეკონომიური ჭრილობა, გადავდგათ ესა თუ ის ნაბიჯი წინ, მაგრამ სოციალისტური მეურნეობის ნამდვილი აღმავლობა რუსეთში შესაძლო გახდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც პროლეტარიატი გაიმარჯვებს ევროპის უმნიშვნელოვანეს ქვეყნებში». ასე ლაპარაკობს ტროცკი, რითაც აშკარად ღალატობს სინამდვილეს და დაჟინებით ცდილობს საბოლოო განადგურებისაგან გადაარჩინოს «პერმანენტული რევოლუცია». გამოდის, რომ, რამდენიც არ უნდა იტრიალო, სოციალისტური საზოგადოების შექმნამდე არა თუ «ვერ მივედით», არამედ «ვერც კი მივუახლოვდით მას». თურმე, ზოგ ვინმეს ჰქონია «კაპიტალისტურ სამყაროსთან შეთანხმების» იმედი, მაგრამ ამ შეთანხმებებიდანაც, როგორც ჩანს, არაფერი გამოდის, ვინაიდან, რამდენიც არ უნდა იტრიალო, «სოციალისტური მეურნეობის ნამდვილ აღმავლობამდე» ვერ მიახწევ, ვიდრე პროლეტარიატი არ გაიმარჯვებს «ევროპის უმნიშვნელოვანეს ქვეყნებში». და რადგან დასავლეთში ჯერ კიდევ არ არის გამარჯვება, რუსეთის რევოლუციას დარჩენია «არჩევანი»: ან ზეზეურად დალპეს, ანდა ბურჟუაზიულ სახელმწიფოდ გადაგვარდეს. ტყუილად კი არ ლაპარაკობს ტროცკი უკვე ორი წელიწადია ჩვენი პარტიის «გადაგვარებაზე». ტყუილად კი არ წინასწარმეტყველებდა შარშან ტროცკი ჩვენი ქვეყნის «დაღუპვას». როგორ შევუთანხმოთ ეს უცნაური «თეორია» ლენინის თეორიას «ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის გამარჯვების» შესახებ? როგორ შევუთანხმოთ ეს უცნაური «პერსპექტივა» ლენინის პერსპექტივას იმის შესახებ, რომ ახალი ეკონომიური პოლიტიკა შესაძლებლობას მოგვცემს «ავაშენოთ სოციალისტური ეკონომიკის საძირკველი»? როგორ შევუთანხმოთ ეს «პერმანენტული» უიმედობა, მაგალითად ლენინის შემდეგ სიტყვებს: «სოციალიზმი უკვე დღეს აღარ არის შორეული მომავლის, ან რაღაც განყენებული სურათის, ან რაღაც ხატის საკითხი. ხატების შესახებ ჩვენ ისევ ძველი, მეტად ცუდი აზრისა ვართ. ჩვენ სოციალიზმი შევიტანეთ ყოველდღიურ ცხოვრებაში და აქ უნდა გავერკვეთ. აი რა შეადგენს ჩვენს დღევანდელ ამოცანას, აი რა შეადგენს ჩვენი ეპოქის ამოცანას. ნება მიბოძეთ, დასასრულ, გამოვთქვა რწმენა, რომ, რარიგ ძნელიც უნდა იყოს ეს ამოცანა, რარიგ ახალიც უნდა იყოს იგი ჩვენს წინანდელ ამოცანასთან შედარებით, და რაგინდ ბევრ სიძნელესაც უნდა ქმნიდეს იგი ჩვენთვის, — ჩვენ ყველანი ერთად, არა ხვალ, არამედ რამდენიმე წლის განმავლობაში, ჩვენ ყველანი ერთად გადავჭრით ამ ამოცანას რადაც უნდა დაგვიჯდეს, ასე რომ ნეპური რუსეთი გადაიქცევა სოციალისტურ რუსეთად» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 27 გვერდი 366). როგორ შევუთანხმოთ ტროცკის ეს «პერმანენტული» უნუგეშობა, მაგალითად ლენინის შემდეგ სიტყვებს: «მართლაც სახელმწიფო ძალაუფლება წარმოების ყველა მსხვილ საშუალებაზე, სახელმწიფოს ძალაუფლება პროლეტარიატის ხელში, ამ პროლეტარიატის კავშირი მრავალ მილიონ წვრილ და უწვრილეს გლეხთან, გლეხობის მიმართ ამ პროლეტარიატის უზრუნველსაყოფად და სხვა., — განა ეს არ არის ყველაფერი, რაც საჭიროა იმისათვის, რომ კოოპერაციიდან, რომელსაც წინათ აბუჩად ვიგდებდით, როგორც ჩარჩულს, და რომელიც ერთგვარად უფლება გვაქვს აბუჩად ავიგდოთ ახლაც, ახალი ეკონომიური პოლიტიკის დროსაც, განა ეს არ არის ყველაფერი, რაც აუცილებელია სრული სოციალისტური საზოგადოების აშენებისათვის? ეს ჯერ კიდევ არ არის სოციალისტური საზოგადოების აშენება, მაგრამ ეს არის ყველაფერი, რაც აუცილებელი და საკმაოა ამ აშენებისათვის» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა მეოთხე გამოცემა ტომი 27 გვერდი 392). ცხადია, აქ არ არის და არც შეიძლება იყოს რაიმე შეთანხმება. ტროცკის «პერმანენტული რევოლუცია» არის პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორიის უარყოფა, და პირიქით — პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორია არის «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიის უარყოფა. ჩვენი რევოლუციის ძალებისა და უნარისადმი რწმენის უქონლობა — ასეთია «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიის ქვენიადაგი. დღემდე ჩვეულებრივ აღნიშნავდნენ «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიის ერთ მხარეს — გლეხთა მოძრაობის რევოლუციურ შესაძლებლობათადმი რწმენის უქონლობას. ახლა სამართლიანობა მოითხოვს ამ მხარეს მივუმატოთ მეორე მხარე — რუსეთის პროლეტარიატის ძალებისა და უნარისადმი რწმენის უქონლობა. რით განსხვავდება ტროცკის თეორია მენშევიზმის ჩვეულებრივი თეორიისაგან იმის შესახებ, რომ სოციალიზმის გამარჯვება ერთ ქვეყანაში, ისიც ჩამორჩენილ ქვეყანაში, შეუძლებელია პროლეტარული რევოლუციის წინასწარ გაუმარჯვებლად «დასავლეთ ევროპის ძირითად ქვეყნებში»? არსებითად — არაფრით. დაეჭვება შეუძლებელია. ტროცკის «პერმანენტული რევოლუციის» თეორია მენშევიზმის სახესხვაობაა. უკანასკნელ დროს ჩვენს პრესაში მომრავლდნენ დამყაყებული დიპლომატები, რომლებიც ცდილობენ შემოგვაპარონ «პერმანენტული რევოლუციის» თეორია, როგორც ისეთი რამ, რაც შეიძლება შეთავსებულ იქნას ლენინიზმთან. რა თქმა უნდა, ამბობენ ისინი, ეს თეორია უვარგისი აღმოჩნდა 1905 წელს. მაგრამ ტროცკის შეცდომა ისაა, რომ ის აჩქარდა მაშინ, სცადა რა 1905 წლის პირობებში გამოეყენებინა ის, რის გამოყენებაც მაშინ არ შეიძლებოდა. მაგრამ შემდეგში, ამბობენ ისინი, მაგალითად, 1917 წლის ოქტომბერში, როდესაც რევოლუცია უკვე სავსებით მომწიფდა, ტროცკის თეორია სავსებით შესაფერისი აღმოჩნდაო. ძნელი არ არის იმის მიხვედრა, რომ ამ დიპლომატებს შორის ყველაზე მთავარია რადეკი. ინებეთ და მოუსმინეთ მას: «ომმა უფსკრული გათხარა გლეხობასა, რომელიც მიისწრაფოდა მიწის მოპოვებისა და ზავისაკენ, და წვრილბურჟუაზიულ პარტიებს შორის; ომმა გლეხობა მოაქცია მუშათა კლასისა და მისი ავანგარდის — ბოლშევიკების პარტიის ხელმძღვანელობის ქვეშ. შესაძლებელი გახდა არა მუშათა კლასისა და გლეხობის დიქტატურა, არამედ გლეხობაზე დაყრდნობილი მუშათა კლასის დიქტატურა. ის, რასაც როზა ლუქსემბურგი და ტროცკი 1905 წელს აყენებდნენ ლენინის წინააღმდეგ (ე. ი. «პერმანენტულ რევოლუციას». ი. სტ.), სინამდვილეში ისტორიული განვითარების მეორე ეტაპი აღმოჩნდა». აქ რამდენიც სიტყვაა იმდენი სიყალბეა. არ არის სწორი, თითქოს ომის დროს «შესაძლებელი გახდა არა მუშათა კლასისა და გლეხობის დიქტატურა, არამედ გლეხობაზე დაყრდნობილი მუშათა კლასის დიქტატურა». ნამდვილად კი 1917 წლის თებერვლის რევოლუცია იყო განხორციელება პროლეტარიატის და გლეხობის დიქტატურისა ბურჟუაზიის დიქტატურასთან თავისებური გადახლართვით. არ არის სწორი, თითქოს «პერმანენტული რევოლუციის» თეორია, რომლის შესახებაც მორცხვად სდუმს რადეკი, 1905 წელს როზა ლუქსემბურგს და ტროცკის წამოეყენებინოთ. ნამდვილად კი ეს თეორია წამოაყენეს პარვუსმა და ტროცკიმ. ახლა, ათი თვის შემდეგ, რადეკს შესწორება შეაქვს თავის წინანდელ სიტყვებში და ის საჭიროდ ცნობს შეუკურთხოს პარვუსს «პერმანენტული რევოლუციისათვის». მაგრამ სამართლიანობა მოითხოვს რადეკისაგან, რომ მან პარვუსის კომპანიონს ტროცკისაც შეუკურთხოს. არ არის სწორი, თითქოს 1905 წლის რევოლუციის მიერ უკუგდებული «პერმანენტული რევოლუცია» სწორი აღმოჩენილიყოს «ისტორიული განვითარების მეორე ეტაპზე», ე. ი. ოქტომბრის რევოლუციის დროს. ოქტომბრის რევოლუციის მთელმა მსვლელობამ, მთელმა მისმა განვითარებამ გვიჩვენა და დაგვიმტკიცა «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიის სრული უნიადაგობა, მისი სრული შეუთავსებლობა ლენინიზმის საფუძვლებთან. ტკბილი სიტყვებით და დამყაყებული დიპლომატიით ვერ დაფარავ იმ ღრმა უფსკრულს, რომელიც ძევს «პერმანენტული რევოლუციის» თეორიასა და ლენინიზმს შორის. ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი სვერდლოვის უნივერსიტეტში 1924 წლის აპრილის დამდეგს, წაკითხული ლექციები.

«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ ექვს საკითხს: ა) სტრატეგია და ტაქტიკა, როგორც მეცნიერება პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ; ბ) რევოლუციის ეტაპები და სტრატეგია; გ) მოძრაობის მოზღვავება და უკუქცევა და ტაქტიკა; დ) სტრატეგიული ხელმძღვანელობა; ე) ტაქტიკური ხელმძღვანელობა; ვ) რეფორმიზმი და რევოლუციონიზმი. 1) სტრატეგია და ტაქტიკა, როგორც მეცნიერება პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ. ll მეორე ინტერნაციონალის ბატონობის პერიოდი უპირატესად იყო ცოტად თუ ბევრად მშვიდობიანი განვითარების პირობებში პროლეტარული პოლიტიკური არმიების შექმნისა და გაწვრთნის პერიოდი. ეს იყო პერიოდი, როდესაც კლასობრივი ბრძოლის უპირატეს ფორმას პარლამენტარიზმი წარმოადგენდა. კლასების უდიდეს შეჯახებათა, რევოლუციური შეტაკებისათვის პროლეტარიატის მომზადებისა და პროლეტარიატის დიქტატურის მოპოვების გზების საკითხები, როგორც ჩანდა, იმ დროს მორიგ საკითხებად არ იდგა. ამოცანა იმით ამოიწურებოდა, რომ გამოყენებული ყოფილიყო ლეგალური განვითარების ყველა გზა პროლეტარული არმიების შესაქმნელად და გასაწვრთნელად, გამოყენებული ყოფილიყო პარლამენტარიზმი იმ პირობებთან შეფარდებით, როდესაც პროლეტარიატი რჩებოდა და, როგორც ჩანდა, უნდა დარჩენილიყო ოპოზიციის მდგომარეობაში. არ გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ასეთ პერიოდში და პროლეტარიატის ამოცანების ასეთი გაგების დროს არ შეიძლებოდა ყოფილიყო არც მთლიანი სტრატეგია, არც დამუშავებული ტაქტიკა, იყო ნაწყვეტები, ცალკე აზრები ტაკტიკისა და სტრატეგიის შესახებ, მაგრამ ტაქტიკა და სტრატეგია არ ყოფილა. ll მეორე ინტერნაციონალის მომაკვდინებელი ცოდვა იმაში კი არ მდგომარეობს, რომ თავის დროს ის ატარებდა ბრძოლის საპარლამენტო ფორმების გამოყენების ტაქტიკას, არამედ იმაში, რომ ის გადაჭარბებით აფასებდა ამ ფორმების მნიშვნელობას, თითქმის ერთადერთ ფორმებად მიაჩნდა ისინი, ხოლო როდესაც დადგა აშკარა რევოლუციურ შეტაკებათა პერიოდი და ბრძოლის პარლამენტგარეშე ფორმების საკითხი პირველ რიგში წამოიჭრა, ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიებმა ზურგი შეაქციეს ახალ ამოცანებს, არ მიიღეს ისინი. მხოლოდ შემდეგ პერიოდში, პროლეტარიატის აშკარა გამოსვლების პერიოდში, პროლეტარული რევოლუციის პერიოდში, როდესაც ბურჟუაზიის დამხობის საკითხი პირდაპირი პრაქტიკის საკითხად გადაიქცა, როდესაც პროლეტარიატის რეზერვების საკითხი ერთ ერთ ყველაზე სასიცოცხლო საკითხად იქცა, როდესაც ბრძოლისა და ორგანიზაციის ყველა ფორმა საპარლამენტოც და პარლამენტგარეშეც. სრული გარკვეულობით გამომჟღავნდა, მხოლოდ ამ პერიოდში შეიძლებოდა გამომუშავებულიყო პროლეტარიატის ბრძოლის მთლიანი სტრატეგია და დამუშავებული ტაქტიკა. მარქსისა და ენგელსის გენიალური აზრები ტაკტიკისა და სტრატეგიის შესახებ, რომლებიც ll მეორე ინტერნაციონალის ოპორტუნისტებმა დაასამარეს, სწორედ ამ პერიოდში გამოიტანა ლენინმა დღის სინათლეზე. მაგრამ ლენინი არ დასჯერდა მარქსისა და ენგელსის ცალკეურ ტაქტიკურ დებულებათა აღდგენას. მან ისინი შემდგომ განავითარა და შეავსო ახალი აზრებით და დებულებებით, გააერთიანა ყოველივე ეს წესებისა და სახელმძღვანელო პრინციპების სისტემად პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობისათვის. ლენინის ისეთი ბროშურები, როგორიც არის ««რა ვაკეთოთ?»», ««ორი ტაქტიკა»», ««იმპერიალიზმი»», ««სახელმწიფო და რევოლუცია»» ««რენეგატი კაუცკი»» და საყმაწვილო სენი»», უეჭველად შევა როგორც უძვირფასესი საუნჯე მარქსიზმის საერთო საგანძურში, მის რევოლუციურ არსენალში. ლენინიზმის სტრატეგია და ტაქტიკა არის მეცნიერება პროლეტარიატის რევოლუციური ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ. 2) რევოლუციის ეტაპები და სტრატეგია. სტრატეგია არის პროლეტარიატის მთავარი დარტყმის მიმართულების განსაზღვრა რევოლუციის არსებული ეტაპის საფუძველზე, რევოლუციურ ძალთა (მთავარი და მეორე ხარისხოვანი რეზერვების) განლაგების შესაფერისი გეგმის გამომუშავება, ბრძოლა ამ გეგმის განსახორციელებლად რევოლუციის მთელი ამ ეტაპის განმავლობაში. ჩვენმა რევოლუციამ განიცადა ორი ეტაპი და ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ შევიდა მესამე ეტაპში. ამის მიხედვით იცვლებოდა სტრატეგიაც. პირველი ეტაპი. 1903 წლის და 1917 წლის თებერვალი. მიზანი ცარიზმის დამხობა, შუა საუკუნეების ნაშთების სრული ლიკვიდაცია. რევოლუციის ძირითადი ძალა პროლეტარიატი. უახლოესი რეზერვი გლეხობა. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: იზოლაცია ლიბერალურ მონაქირსტული ბურჟუაზიისა, რომელიც ცდილობს გლეხობის გადაბირებას და რევოლუციის ლიკვიდაციას ცარიზმთან შენთახმების გზით. ძალთა განლაგების გეგმა: მუშათა კლასის კავშირი გლეხობასთან. პროლეტარიატმა ბოლომდე უნდა გაატაროს დემოკრატიული გადატრიალება, გლეხობის მასის შემოერთებით, რათა ძალით დათრგუნოს თვითმპყრობელობის წინააღმდეგობა და დასძლიოს ბურჟუაზიის მერყეობა. მეორე ეტაპი. 1917 წლის მარტი და 1917 წლის ოქტომბერი. მიზანი იმპერიალიზმის დამხობა რუსეთში და იმპერიალისტური ომისაგან თავის დახწევა. როვოლუციის ძირითადი ძალა პროლეტარიატი. უახლოესი რეზერვი უღარიბესი გლეხობა. მეზობელი ქვეყნების პროლეტარიატი, როგორც შესაძლო რეზერვი. გაჭიანურებული ომი და იმპერიალიზმის კრიზისი, როგორც ხელსაყრელი მომენტი. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: იზოლაცია წვრილ ბურჟუაზიული დემოკრატიისა (მენშევიკები, ესერები,) რომელიც ცდილობს გლეხობის მშრომელი მასების გადაბირებას და რევოლუციის დასრულებას იმპერიალიზმთან შეთანხმების გზით. ძალთა განლაგების გეგმა: პროლეტარიატის კავშირი უღარიბეს გლეხობასთან. პროლეტარიატმა უნდა მოახდინოს სოციალისტური გადატრიალება, მოსახლეობის ნახევრად პროლეტარული ელემენტების მასის შემოერთებით, რათა ძალით გატეხოს ბურჟუაზიის წინააღმდეგობა და დასძლიოს გლეხობისა და წვრილი ბურჟუაზიის მერყეობა. მესამე ეტაპი. ეს ეტაპი დაიწყო ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ. მიზანი პროლეტარიატის დიქტატურის განმტკიცება ერთ ქვეყანაში და მისი გამოყენება როგორც დასარყდენი პუნქტისა იმპერიალიზმის დასამხობად ყველა ქვეყანაში. რევოლუცია გამოდის ერთი ქვეყნის ჩარჩოებიდან, დაიწყო მსოფლიო რევოლუციის ეპოქა. რევოლუციის ძირითადი ძალები: პროლეტარიატის დიქტატურა ერთ ქვეყანაში, პროლეტარიატის რევოლუციური მოძრაობა ყველა ქვეყანაში. მთავარი რეზერვები: ნახევრად პროლეტარული და წვრილი გლეხობის მასები განვითარებულ ქვეყნებში, განმათავისუფლებელი მოძრაობა კოლონიებსა და დამოკიდებულ ქვეყნებში. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: წვრილბურჟუაზიული დემოკრატიის იზოლაცია, იზოლაცია ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიებისა, რომელნიც იმპერიალიზმთან შეთანხმების პოლიტიკის ძირითად დასაყრდენს წარმოადგენენ. ძალთა განლაგების გეგმა: პროლეტარული რევოლუციის კავშირი კოლონიებისა და დამოკიდებული ქვეყნების განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან. სტრატეგიას საქმე აქვს რევოლუციის ძირითად ძალებთან და მათ რეზერვებთან. ის იცვლება რევოლუციის ერთი ეტაპიდან მეორეზე გადასვლასთან დაკავშირებით და ძირითადად უცვლელი რჩება ერთი ეტაპის მთელ პერიოდში. 3) მოძრაობის მოზღვავება და უკუქცევა და ტაქტიკა. ტაქტიკა არის პროლეტარიატის მოქმედების ხაზის განსაზღვრა მოძრაობის მოზღვაებისა თუ უკუქცევის, რევოლუციის აღმავლობისა თუ შენელების შედარებით მოკლე პერიოდში, ბრძოლა ამ ხაზის გასატარებლად ბრძოლისა და ორგანიზაციის ძველი ფორმების ახალი ფორმებით შეცვლის გზით, ძველი ლოზუნგების ახალი ლოზუნგებით შეცვლის გზით, ამ ფორმების შეხამების გზით და სხვა. თუ სტრატეგია მიზნად ისახავს, ვთქვათ, ცარიზმთან ან ბურჟუაზიასთან ომის მოგებას, ცარიზმთან ან ბურჟუაზიასთან ბრძოლის ბოლომდე მიყვანას, ტაქტიკა ისახავს ნაკლები მნიშვნელობის მიზანს, რადგან იგი ცდილობს მოიგოს არა ომი მთლიანად, არამედ ესა თუ ის შეტაკება, ესა თუ ის ბრძოლა, წარმატებით ჩაატაროს ესა თუ ის კამპანიები, ესა თუ ის გამოსვლები, რომლებიც შეესაბამებიან კონკრეტულ ვითარებას რევოლუციის განსაზღვრული აღმავლობის თუ შენელების პერიოდში. ტაქტიკა არის სტრატეგიის ნაწილი, რომელიც მას ექვემდებარება, მას უწევს მომსახურებას. ტაქტიკა იცვლება მოძრაობის მოზღვავების და უკუქცევის მიხედვით. იმ დროს, როცა რევოლუციის პირველი ეტაპის პერიოდში 1903 და 1917 წლები სტრატეგიული გეგმა უცვლელი რჩებოდა, ტაქტიკა ამ ხნის განმავლობაში რამდენჯერმე შეიცვალა. 1903 და 1905 წლების პერიოდში პარტიის ტაქტიკა შეტევითი იყო, ვინაიდან რევოლუციის მოზღვავება იყო, მოძრაობა აღმა მიდიოდა, და ტაქტიკა ამ ფაქტიდან უნდა გამოსულიყო. ამისდაკვალად ბრძოლის ფორმებიც რევოლუციური იყო და შეეფერებოდა რევოლუციის მოზღვაების მოთხოვნებს. ადგილობრივი პოლიტიკური გაფიცვები, პოლიტიკური დემონსტრაციები, საერთო პოლიტიკური გაფიცვა, სათათბიროს ბოიკოტი, აჯანყება, რევოლუციური საბრძოლო ლოზუნგები, ასეთია ბრძოლის ერთიმეორის შემცველი ფორმები ამ პერიოდში. ბრძოლის ფორმებთან დაკავშირებით მაშინ შეიცვალა ორგანიზაციის ფორმებიც. საქარხნო საფაბრიკო კომიტეტები, გლეხთა რევოლუციური კომიტეტები, საგაფიცვო კომიტეტები, მუშათა დეპუტატების საბჭოები, ცოტად თუ ბევრად აშკარად მოქმედი მუშათა პარტია, ასეთია ორგანიზაციის ფორმები ამ პერიოდში. 1907 და 1912 წლების პერიოდში პარტია იძულებული შეიქნა გადასულიყო უკანდახევის ტაქტიკაზე, ვინაიდან მაშინ ჩვენ გვქონდა რევოლუციური მოძრაობის შენელება, რევოლუციის უკუქცევა, და ტაქტიკას არ შეეძლო ანგარიში არ გაეწია ამ ფაქტისათვის. ამის შესაბამისად შეიცვალა ბრძოლის ფორმებიც, ისე როგორც ორგანიზაციის ფორმებიც. სათათბიროს ბოიკოტის მაგიერ სათათბიროში მონაწილეობა, სათათბიროს გარეთ აშკარა რევოლუციური გამოსვლების მაგიერ გამოსვლები სათათბიროში და მუშაობა სათათბიროში, საერთო პოლიტიკური გაფიცვების მაგიერ ნაწილობრივი ეკონომიური გაფიცვები ანდა პირდაპირი მიწყნარება. გასაგებია, რომ პარტია ამ პერიოდში არალეგალურ მუშაობაზე უნდა გადასულიყო, მასობრივი რევოლუციური ორგანიზაციები კი შეცვლილ იქნა კულტურულ საგანმანათლებლო, კოოპერაციიული, სადაზღვევო და კანონით ნება დართული სხვა ორგანიზაციებით. იგივე უნდა ითქვას რევოლუციის მეორე და მესამე ეტაპებზე, რომელთა დროსაც ტაქტიკა მრავალჯერ იცვლებოდა, მაშინ როდესაც სტრატეგიული გეგმები უცვლელი რჩებოდა. ტაქტიკას საქმე აქვს პროლეტარიატის ბრძოლის ფორმებთან და ორგანიზაციის ფორმებთან, მათს შეცვლასთან, მათს შეხამებასთან. რევოლუციის განსაზღვრული ეტაპის საფუძველზე ტაქტიკა შეიძლება შეიცვალოს რამდენჯერმე, რევოლუციის მოზღვავებისა თუ უკუქცევის, რევოლუციის აღმავლობისა თუ შენელების მიხედვით. 4) სტრატეგიული ხელმძღვანელობა. რევოლუციის რეზერვები შემდეგია: პირდაპირი: გლეხობა და საერთოდ საკუთარი ქვეყნების გარდამავალი ფენები, მეზობელი ქვეყნების პროლეტარიატი, რევოლუციური მოძრაობა კოლონიებსა და დამოკიდებულ ქვეყნებში, პროლეტარიატის დიქტატურის მონაპოვარნი და მიხწევები, რომელთა ნაწილზედაც პროლეტარიატს შეუძლია დროებით უარი თქვას და დაიტოვოს ძალთა უპირატესობა იმ მიზნით, რომ მოისყიდოს ძლიერი მოწინააღმდეგე და მიიღოს შესვენების შესაძლებლობა. არაპირდაპირი: წინააღმდეგობანი და კონფლიკტები საკუთარი ქვეყნის არაპროლეტარულ კლასებს შორის, რაც პროლეტარიატმა შეიძლება გამოიყენოს მოწინააღმდეგის შესასუსტებლად, კონფლიკტები და ომები (მაგალითად, იმპერიალისტური ომი) პროლეტარული სახელმწიფოსადმი მტრულ ბურჟუაზიულ სახელმწიფოთა შორის, რაც პროლეტარიატმა შეიძლება გამოიყენოს თავისი შეტევის დროს ანდა მანევრირების დროს იძულებითი უკან დახევის შემთხვევაში. პირველი სახის რეზერვებზე არ ღირს ბევრი ლაპარაკი, რადგან მათი მნიშვნელობა ყველასა და თვითეულს ესმის. რაც შეეხება მეორე სახის რეზერვებს, რომელთა მნიშვნელობა ყოველთვის ცხადი არ არის, უნდა ითქვას, რომ მათ ზოგჯერ პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვთ რევოლუციის მსვლელობისათვის. არა გვგონია შეიძლებოდეს იმ უდიდესი მნიშვნელობის უარყოფა, რომელიც ჰქონდა, მაგალითად, იმ კონფლიქტს წვრილბურჟუაზიულ დემოკრატიასა (ესერები) და ლიბერალურ მონარქისტულ ბურჟუაზიას (კადეტები) შორის პირველი რევოლუციის დროს და მის შემდეგ, რამაც უეჭველად შეასრულა თავისი როლი ბურჟუაზიის გავლენისაგან გლეხობის განთავისუფლების საქმეში. მით უფრო ნაკლები საფუძველი გვაქვს უარვყოთ იმპერიალისტების ძირითად ჯგუფებს შორის სამკვდრო სასიცოცხლო ომის ფაქტის კოლოსალური მნიშვნელობა ოქტომბრის გადატრიალების პერიოდში, როდესაც იმპერიალისტებს, რომლებიც ერთმანეთთან ომში იყვნენ გართულნი, შესაძლებლობა არ ჰქონდათ თავი მოეყარათ ძალებისათვის ნორჩი საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ, ხოლო პროლეტარიატმა სწორედ ამიტომ მოახერხა უშუალოდ შესდგომოდა თავისი ძალების ორგანიზაციას, თავისი ძალაუფლების განმტკიცებას და მოემზადებინა კოლჩაკისა და დენიკინის განადგურება. უნდა ვიფიქროთ, რომ ახლა, როდესაც წინააღმდეგობანი იმპერიალისტურ ჯგუფებს შორის უფრო და უფრო ღრმავდებიან და როდესაც აუცილებელი ხდება ახალი ომი მათ შორის, ასეთ რეზერვებს პროლეტარიატისათვის სულ უფრო სერიოზული მნიშვნელობა ექნებათ. სტრატეგიული ხელმძღვანელობის ამოცანა იმაში მდგომარეობს, რომ ყველა ეს რეზერვი სწორად იქნას გამოყენებული რევოლუციის ძირითადი მიზნის მისაღწევად მისი განვითარების მოცემულ ეტაპზე. რაში მდგომარეობს რეზერვების სწორად გამოყენება? ზოგიერთი აუცილებელი პირობის შესრულებაში, რომელთაგან მთავარ პირობებად შემდეგი უნდა ჩაითვალოს. ჯერ ერთი. გადამწყვეტ მომენტში რევოლუციის მთავარი ძალების დაგროვება მოწინააღმდეგისათვის ყველაზე სუსტ პუნქტში. როდესაც რევოლუცია უკვე მომწიფებულია, როდესაც შეტევა მთელი სიძლიერით მიმდინარეობს, როდესაც ანჯაყება კარზე გვიკაკუნებს და როდესაც ავანგარდისათვის რეზერვების მიშველება გამარჯვების გადამწყვეტი პირობაა. რეზერვების ამგვარი გამოყენების ნათელსაყოფად მაგალითად შეიძლება ჩაითვალოს პარტიის სტრატეგია 1917 წლის აპრილ ოქტომბრის პერიოდში. უეჭველია მოწინააღმდეგისათვის ყველაზე უფრო სუსტი პუნქტი ამ პერიოდში იყო ომი. უეჭველია, სწორედ ამ საკითხის, როგორც ძირითადი საკითხის, საფუძველზე შემოკრიბა პარტიამ პროლეტარული ავანგარდის გარშემო მოსახლეობის უფართოესი მასები. პარტიის სტრატეგიას ამ პერიოდში წარმოადგენდა ის, რომ იგი, წვრთნიდა რა ავანგარდს ქუჩაში გამოსვლებისათვის მანიფესტაციებისა და დემონსტრაციების გზით, ამასთან ერთად ავანგარდისაკენ რეზერვები მიჰყავდა საბჭოების საშუალებით ზურგში და ჯარისკაცთა კომიტეტების საშუალებით ფრონტზე. რევოლუციის შედეგმა დაგვანახა, რომ რეზერვების გამოყენება მართებული იყო. აი რას ამბობს ლენინი რევოლუციის ძალთა სტრატეგიული გამოყენების ამ პირობაზე, სხვა სიტყვებით გადმოქვცემს რა მარქსისა და ენგელსის ცნობილ დებულებებს ანჯაყების შესახებ: 1) არასოდეს არ უნდა ეთამაშო ანჯაყებას, არამედ, როდესაც ანჯაყებას იწყებ, მტკიცედ უნდა იცოდე, რომ საჭიროა მისი ბოლომდე მიყვანა. 2) აუცილებელია დააგროვო ძალთა დიდი უპირატესობა გადამწყვეტ ადგილას, გადამწყვეტ მომენტში, ვინაიდან სხვაგვარად მოწინააღმდეგე, რომელსაც უკეთესი მომზადება და ორგანიზაცია აქვს, გაანადგურებს ანჯაყებულებს. 3) რაკი ანჯაყება დაწყებულია, უნდა იმოქმედო უდიდესი გაბედულობით და უეჭველად, უთუოდ გადახვიდე შეტევაზე. თავდაცვა შეიარაღებული ანჯაყების სიკვდილია. 4) უნდა ეცადო მოულოდნელად დაესხა თავს მოწინააღმდეგეს, შეურჩიო ისეთი მომენტი, როდესაც მისი ჯარი გაბნეულია. 5) საჭიროა ყოველდღიურად მიახწიო პატარა წარმატებას მაინც შეიძლება ითქვას: ყოველ საათობით, თუ საქმე ერთ ქალაქს ეხება და შეინარჩუნო, რადაც უნდა დაჯდეს, მორალური უპირატესობა. მეორე. გადამწყვეტი დარტყმის მომენტის შერჩევა, ანჯაყების დაწყების მომენტის შერჩევა იმ ვარაუდით, რომ კრიზისმა უმაღლეს წერტილს მიახწია, რომ ავანგარდი უკვე მზად არის ბოლომდე იბრძოლოს, რეზერვი უკვე მზად არის მხარი დაუჭიროს ავანგარდს. ხოლო მტრის რიგებში მაქსიმალური არევდარევაა. გადამწყვეტი ბრძოლა, ამბობს ლენინი, შეიძლება სავსებით მომწიფებულად ჩაითვალოს, თუ ყველა ჩვენი მოწინააღმდეგე კლასობრივი ძალები საკმაოდ დაიბნენ, საკმაოდ წაეკიდნენ ერთი მეორეს, საკმაოდ დაისუსტეს თავი ბრძოლით, რომელიც მათს ძალას აღემატება; თუ ყველა მერყევმა, მოქანავე, არამტკიცე, შუათანა ელემენტებმა, წვრილმა ბურჟუაზიამ, წვრილბურჟუაზიულმა დემოკრატიამ, ბურჟუაზიისაგან განსხვავებით, საკმაოდ ამხილეს თავიანთი თავი ხალხის წინაშე, საკმაოდ შეირცხვინეს თავი პრაქტიკული გაკოტრებით; თუ ბურჟუაზიის წინააღმდეგ ყველაზე უფრო გადამწყვეტ, თავგანწირულ გაბედულ, რევოლუციურ მოქმედებათა მხარდაჭერის სასარგებლოდ. აი მაშინ არის მომწიფებული რევოლუცია, აი მაშინ ჩვენი გამარჯვება თუ კი სისწორით გავითვალისწინებთ ყველა ზემოაღნიშნული პირობა და სწორად შევარჩიეთ მომენტი, მაშინ არის ჩვენი გამარჯვება უზრუნველყოფილი. ასეთი სტრატეგიის ნიმუშად შეიძლება ჩაითვალოს ოქტომბრის ანჯაყების ჩატარება. ამ პირობის დარღვევა იწვევს სახიფათო შეცდომას, რომელსაც ეწოდება ტემპის დაკარგვა, როდესაც პარტია უკან რჩება მოძრაობის მსვლელობას ანდა ბევრად წინ უსწრებს მას და ამით მარცხის საფრთხეს ჰქმნის. ასეთი ტემპის დაკარგვის მაგალითად, იმის მაგალითად, თუ როგორ არ უნდა შეარჩიო ანჯაყების მომენტი, უნდა ჩაითვალოს ამხანაგების ერთი ნაწილის ცდა დაგვეწყო ანჯაყება დემოკრატიული თათბირის დაპატიმრებით 1917 წლის სექტემბერში, როდესაც საბჭოებში ჯერ კიდევ იგრძნობოდა მერყეობა, ფრონტი ჯერ კიდევ გზაჯვარედინზე იმყოფებოდა, რეზერვები ჯერ კიდევ არ იყვნენ ავანგარდთან მიყვანილი. მესამე. უკვე მიღებული კურსის განუხრელად გატარება, მიუხედავად მიზნისაკენ მიმავალ გზაზე არსებული ყველა და ყოველგვარი დაბრკოლებისა და გართულებისა, რაც აუცილებელია იმისათვის, რომ ავანგარდმა მხედველობიდან არ დაკარგოს ბრძოლის ძირითადი მიზანი, ხოლო მასები არ ასცდნენ გზას, იარონ ამ მიზნისაკენ და ცდილობდნენ დაირაზმონ ავანგარდის გარშემო. ამ პირობის დარღვევა იწვევს უდიდეს შეცდომას, რომელსაც კარგად იცნობენ მეზღვაურები კურსის დაკარგვის სახელწოდებით. კურსის დაკარგვის ასეთ მაგალითად უნდა ჩაითვალოს ჩვენი პარტიის მცდარი მოქმედება უშუალოდ დემოკრატიული თათბირის შემდეგ. როდესაც პარტიამ მიიღო გადაწყვეტილება წინაპარლამენტში მონაწილეობის შესახებ. პარტიამ თითქოს დაივიწყა ამ მომენტში, რომ წინაპარლამენტი არის ბურჟუაზიის ცდა გადაიყვანოს ქვეყანა საბჭოების გზიდან ბურჟუაზიული პარლამენტარიზმის გზაზე, რომ პარტიის მონაწილეობას ასეთ დაწესებულებებში შეუძლია მთელი საქმე არივდარიოს და გზა აუბნიოს მუშებსა და გლეხებს, რომლებიც აწარმოებენ რევოლუციურ ბრძოლას ლოზუნგით: ««მთელი ძალაუფლება საბჭოებს»». ეს შეცდომა გამოსწორებულ იქნა ბოლშევიკების გამოსვლით წინაპარლამენტიდან. მეოთხე. რეზერვებით მანევრირება, რომელიც მიზნად ისახავს სწორ უკანდახევას, როდესაც მტერი ძლიერია, როდესაც უკან დახევა აუცილებელია, როდესაც ბრძოლის მიღება, რომელსაც მოწინააღმდეგე თავზე გახვევს, აშკარად საზიანოა, როდესაც უკანდახევა, ძალთა არსებული თანაშეფარდების პირობებში, ერთადერთი საშუალებაა ავანგარდის საშიში მდგომარეობიდან გამოყვანისა და მისთვის რეზერვების შენარჩუნებისა. რევოლუციურმა პარტიებმა, ამბობს ლენინი, უნდა მოითავონ თავიანთი სწავლა. ისინი სწავლობდნენ შეტევას. ახლა საჭირო ხდება იმის შეგნება, რომ ამ მეცნიერებას უნდა დაემატოს მეცნიერება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა უფრო სწორად უკანდახევა. საჭირო ხდება იმის შეგნება, თუ რევოლუციური კლასი საკუთარი მწარე გამოცდილებით სწავლობს ამის გაგებას, რომ არ შეიძლება გაიმარჯვო, თუ არ ისწავლე სწორი შეტევა და სწორი უკანდახევა. ასეთი სტრატეგიის მიზანია დროის მოგება, მოწინააღმდეგის გახრწნა და ძალების დაგროვება შემდეგში შეტევაზე გადასასვლელად. ასეთი სტრატეგიის ნიმუშად შეიძლება ჩაითვალოს ბრესტის ზავის შეკვრა, რამაც შესაძლებლობა მისცა პარტიას დრო მოეგო, გამოეყენებინა შეხლა შემოხლა იმპერიალიზმის ბანაკში, გაეხრწნა მოწინააღმდეგის ძალები, შეენარჩუნებინა თავის მხარეზე გლეხობა და დაეგროვებინა ძალები იმისათვის, რომ მოემზადებინა შეტევა კოლჩაკსა და დენიკინზე. სეპარატული შეკვრით, ამბობდა მაშინ ლენინი, ჩვენ უდიდესი, დღევანდელი მომენტისათვის შესაძლებელი ზომით ვთავისუფლდებით ორივე ერთიმეორის მოქიშპე იმპერიალისტური ჯგუფისაგან, ვიყენებთ რა მათს მტრობას და ომს ერთმანეთთან, რაც უძნელებს მათს შეთანხმებას ჩვენს წინააღმდეგ, ვიყენებთ ამას, ვიღებთ რა თავისუფალი მოქმედების განსაზღვრულ პერიოდს სოციალისტური რევოლუციის განგრძობისა და განმტკიცებისათვის. ახლა უკანასკნელი რეგვენიც კი ხედავს, ამბობდა ლენინი ბრესტის ზავის შეკვრის სამი წლის შემდეგ, რომ ბრესტის ზავი იყო დათმობა, რომელმაც გაგვაძლიერა ჩვენ და დაქსასა საერთაშორისო იმპერიალიზმის ძალები. ასეთია მთავარი პირობები, რომლებიც უზრუნველყოფენ სტრატეგიული ხელმძღვანელობის სისწორეს. 5) ტაქტიკური ხელმძღვანელობა. ტაქტიკური ხელმძღვანელობა არის სტრატეგიული ხელმძღვანელობის ნაწილი, რომლებიც ექვემდებარება მის ამოცანებსა და მოთხოვნებს. ტაქტიკური ხელმძღვანელობის ამოცანა ის არის, რომ დაეუფლო პროლეტარიატის ბრძოლისა და ორგანიზაციის ყველა ფორმას და უზრუნველყო მათი სწორი გამოყენება იმისათვის, რომ მიახწიო შედეგების იმ მაქსიმუმს ძალთა არსებული თანაშეფარდების დროს, რაც აუცილებელია სტრატეგიული წარმატების მომსაზადებლად. რაში მდგომარეობს პროლეტარიატის ბრძოლისა და ორგანიზაციის ფორმების სწორი გამოყენება? ზოგიერთი აუცილებელი პირობის შესრულებაში, რომელთაგან მთავარ პირობებად შემდეგი უნდა ჩაითვალოს: ჯერ ერთი. ბრძოლისა და ორგანიზაციის სწორედ იმ ფორმების წამოყენება, პირველ რიგში, რომლებიც ყველაზე უფრო შეეფერებიან მოძრაობის მოცემული მოზღვაობისა თუ უკუქცევის პირობებს და რომელთაც შეუძლიათ გაადვილონ და უზრუნველყონ მასების მიყვანა რევოლუციურ პოზიციებთან, მრავალმილიონიანი მასების მიყვანა რევოლუციის ფრონტთან, მათი განლაგება რევოლუციის ფრონტზე. საქმე ეხება იმას კი არა, რომ ავანგარდმა შეიგნოს ძველი წესების შენარჩუნების შეუძლებლობა და მათი დამხობის აუცილებლობა. საქმე ეხება იმას, რომ ეს აუცილებლობა შეიგნონ მასებმა, მრავალმილიონიანმა მასებმა, და გამოიჩინონ ავანგარდისათვის მხარის დაჭერის მზადყოფნა. მაგრამ ამის შეგნება მასებს შეუძლიათ მხოლოდ საკუთარი გამოცდილების გზით. მივცეთ მრავალმილიონიან მასებს შესაძლებლობა თავისი საკუთარი გამოცდილებით შეიცნონ ძველი ხელისუფლების აუცილებლობა, წამოვაყენოთ ბრძოლის ისეთი ხერხები და ორგანიზაციის ფორმები, რომლებიც გაუადვილებენ მასებს გამოცდილებით შეიცნონ რევოლუციური ლოზუნგების სისწორე, ესაა ამოცანა. ავანგარდი მოსწყდებოდა მუშათა კლასს, ხოლო მუშათა კლასი დაკარგავდა კავშირს მასებთან, პარტიას რომ თავის დროზე არ გადაეწყვიტა მონაწილეობის მიღება სათათბიროში. მას რომ არ გადაეწყვიტა ძალთა თავმოყრა სათათბიროს მუშაობაზე და ბრძოლის გაჩაღება ამ მუშაობის საფუძველზე იმ მიზნით, რომ გაეადვილებინა მასებისათვის საკუთარი გამოცდილებით შეეცნოთ სათათბიროს არარაობა, კადეტების დაპირებათა სიცრუე, ცარიზმთან შეთანხმების შეუძლებლობა, მუშათა კლასთან გლეხობის კავშირის აუცილებლობა. სათათბიროს პერიოდში მასების გამოცდილების გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა კადეტების მხილება და პროლეტარიატის ჰეგემონია. ოქტოვიზმის ტაქტიკის საფრთხე იმაში მდგომარეობდა, რომ ის გვიქადდა ავანგარდის მოწყვეტას მისი მრავალმილიონიანი რეზერვებისაგან. პარტია მოსწყდებოდა მუშათა კლასს, ხოლო მუშათა კლასი დაკარგავდა გავლენას გლეხობისა და ჯარისკაცების ფართო მასებში. პროლეტარიატი რომ გაჰყოლოდა მემარცხენე კომუნისტებს, რომლებიც მოგვიწოდებდნენ ანჯაყებისაკენ 1917 წლის აპრილში, როდესაც მენშევიკებსა და ესერებს ჯერ კიდევ სავსებით არ ემხილებინათ თავიანთი თავი, როგორც ომისა და იმპერიალიზმის მომხრეებს, როდესაც მასებს ჯერ კიდევ არ შეეცნოთ თავისი საკუთარი გამოცდილებით სიყალბე მენშევიკ ესერების სიტყვებისა ზავის. მიწის, თავისუფლების შესახებ. მასების გამოცდილება რომ არა კერენშჩინის პერიოდში, მენშევიკები და ესერები არ იქნებოდნენ იზოლირებულნი, და პროლეტარიატის დიქტატურა შეუძლებელი იქნებოდა. ამიტომ წვრილბურჟუაზიული პარტიების შეცდომათა მოთმინებით განმარტებისა და საბჭოების შიგნით აშკარა ბრძოლის ტაქტიკა ერთადერთი სწორი ტაქტიკა იყო. მემარცხენე კომუნისტების ტაქტიკის საფრთხე ის იყო, რომ იგი გვიქადდა პარტიის გადაქცევას პროლეტარული რევოლუციის ბელადიდან ფუქსავატ და უნიადაგო შეთქმულთა მცირერიცხოვან ჯგუფად. მეორე. ყოველ მოცემულ მომენტში პროცესების ჯაჭვის იმ განსაკუთრებული რგოლის მონახვა, რომლისთვის ხელის ჩაჭიდებითაც შესაძლებელი იქნება მთელი ჯაჭვის შენარჩუნება და პირობების მომზადება სტრატეგიული წარმატების მისაღწევად. საქმე ეხება იმას, რომ მთელ რიგ ამოცანათაგან, რომლებიც პარტიის წინაშე დგას, გამოვყოთ სწორედ ის მორიგი ამოცანა, რომლის გადაჭრაც ცენტრალურ პუნქტს წარმოადგენს და რომლის განხორციელებაც უზრუნველყოფს დანარჩენ მორიგ ამოცანათა წარმატებით გადაჭრას. ამ დებულების მნიშვნელობა შეიძლებოდა ცხადგვეყო ორი მაგალითით, რომელთაგან ერთის აღება შეიძლებოდა შორეული წარსულიდან პარტიის შექმნის პერიოდი, ხოლო მეორისა ჩვენთვის ყველაზე უფრო აწყმო ახლოდან ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პერიოდი. პარტიის შექმნის პერიოდში, როდესაც უამრავი წრეები და ორგანიზაციები ჯერ კიდევ არ იყვნენ ერთიმეორესთან დაკავშირებულნი, როდესაც კუსტალურობა და წრეობანა ღრღნიდა პარტიას თავიდან ბოლომდე, როდესაც იდეური დაქსაქსულობა პარტიის შინაგანი ცხოვრების ნიშანს წარმოადგენდა, ამ პერიოდში ძირითადი რგოლი და ძირითადი ამოცანა რგოლების ჯაჭვში და ამოცანების ჯაჭვში, რომლებიც იდგა მაშინ პარტიის წინაშე, აღმოჩნდა საერთო რუსული არალეგალური გაზეთის ისკრას დაარსება. რატომ? იმიტომ, რომ მხოლოდ საერთო რუსული არალეგალური გაზეთის საშუალებით შეიძლებოდა იმდროინდელ პირობებში პარტიის ხმაშეწყობილი ბირთვის შექმნა, რომელსაც უნარი ექნებოდა გაერთიანებინა უამრავი წრეები და ორგანიზაციები, მოემზადებინა იდეური და ტაქტიკური ერთიანობის პირობები და ამრიგად, საძირკველი ჩაეყარა ნამდვილი პარტიის შექმნისათვის. ომიდან სამეურნეო მშენებლობაზე გადასვლის პერიოდში. როდესაც მრეწველობა ძლივს ბოგინობდა ნგრევის ბრჭყალებში. ხოლო სოფლის მეურნეობა ქალაქის ნაწარმის ნაკლებობას განიცდიდა, როდესაც სახელმწიფო ინდუსტრიის კავშირი გლეხურ მეურნეობასთან გახდა სოციალისტური მშენებლობის წარმატების ძირითადი პირობა. ამ პერიოდში ძირითადი რგოლი პროცესების ჯაჭვში, ძირითადი ამოცანა სხვა ამოცანებს შორის აღმოჩნდა ვაჭრობის განვითარება. რატომ? იმიტომ, რომ ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პირობებში ინდუსტრიის კავშირი გლეხურ მეურნეობასთან შეუძლებელია სხვაგვარად, თუ არა ვაჭრობის საშუალებით, იმიტომ, რომ წარმოება გასაღების გარეშე ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პირობებში ინდუსტრიის სიკვდილს ნიშნავს, იმიტომ, რომ ინდუსტრიის გაფართოება შეიძლება მხოლოდ გასაღების გაფართოებით ვაჭრობის განვითარების გზით, იმიტომ, რომ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც გამაგრდები ვაჭრობის დარგში, დაეუფლები ვაჭრობას, დაეუფლები ამ რგოლს, შეიძლება იქონიო იმედი დაუკავშირო ინდუსტრია გლეხურ ბაზარს და წარმატებით გადაჭრა სხვა მორიგი ამოცანები, რათა შექმნა პირობები სოციალისტური ეკონომიკის საძირკვლის ასაგებად. ასეთია მთავარი პირობები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ტაქტიკური ხელმძღვანელობის სისწორეს. 6) რეფორმიზმი და რევოლუციონიზმი. რით განსხვავდება რევოლუციური ტაქტიკა რეფორმისტული ტაქტიკისაგან? ზოგიერთი ფიქრობს, რომ ლენინიზმი რეფორმების წინააღმდეგია, საერთოდ კომპრომისებისა და შეთანხმების წინააღმდეგია, ეს სრულიადაც არ არის სწორი. ბოლშევიკებმა სხვებზე ნაკლებად არ იციან, რომ განსაზღვრული აზრით «ყოველი მოცემული კეთილი არს», რომ განსაზღვრულ პირობებში რეფორმები საერთოდ, კომპრომისები და შეთანხმებები — კერძოდ აუცილებელი და სასარგებლოა. «აწარმოებდე ომს», — ამბობს ლენინი, — საერთაშორისო ბურჟუაზიის დასამხობად, ომს, რომელიც ასჯერ უფრო ძნელი, ხანგრძლივი და რთულია ყველაზე შეუპოვარ ჩვეულებრივ ომთაგან სახელმწიფოთა შორის, და ამავე დროს წინასწარ ხელი აიღო მანევრირებაზე, მტრებს შორის ინტერესთა წინააღმდეგობის (თუნდაც დროებითი წინააღმდეგობის) გამოყენებაზე, შეთანხმებლობასა და კომპრომისებზე შესაძლებელ მოკავშირეებთან (თუნდაც დროებითს, არამტკიცე, მერყევ, პირობით მოკავშირეებთან), — განა ეს უსაზღვრო სასაცილო ამბავი არ არის? განა ეს იმას არ წააგავს, რომ ჯერ კიდევ გამოუკვლეველ და დღემდე მიუდგომელ მთაზე საძნელო ასვლის დროს წინასწარვე უარი ვთქვათ იმაზე, რომ ზოგჯერ მიხვეულ-მოხვეული გზით ვიაროთ, ზოგჯერ უკან დავბრუნდეთ, უარი ვთქვათ ერთხელ არჩეულ მიმართულებაზე და ვსინჯოთ სხვადასხვა მიმართულება?» (იხილეთ. ლენინის თხზულებათა ტომი 25, გვერდი 210). საქმე, ცხადია, რეფორმები ან კოპრომისები და შეთანხმებები კი არაა, არამედ ის, თუ როგორ იყენებენ ადამიანები რეფორმებსა და შეთანხმებებს. რეფორმისტისათვის რეფორმა ყველაფერია, რევოლუციური მუშაობა კი — სასხვათაშორისო, სალაპარაკო და თვალისასახვევი რამ არის. ამიტომ რეფორმა რეფორმისტული ტაქტიკის დროს, ბურჟუაზიული ძალაუფლების არსებობის პირობებში, აუცილებლად იქცევა ამ ძალაუფლების განმტკიცების იარაღად, რევოლუციის გახრწნის იარაღად. რევოლუციონერისათვის კი, პირიქით, მთავარია რევოლუციური მუშაობა და არა რეფორმა, — რეფორმა მისთვის არის არაპირდაპირი პროდუქტი. ამიტომ რეფორმა რევოლუციის ტაქტიკის დროს, ბურჟუაზიული ძალაუფლების არსებობის პირობებში, ბუნებრივად იქცევა ამ ძალაუფლების გახრწნის იარაღად, რევოლუციის განმტკიცების იარაღად, რევოლუციური მოძრაობის შემდგომი განვითარების დასაყრდენ პუნქტად. რევოლუციონერი იღებს რეფორმას იმისათვის, რომ გამოიყენოს იგი, როგორც ხელჩასაჭიდი არალეგალურ მუშაობასთან ლეგალური მუშაობის შესახამებლად, იმისათვის, რომ გამოიყენოს იგი, როგორც საფარი არალეგალური მუშაობის გასაძლიერებლად, რათა რევოლუციურად მოამზადოს მასები ბურჟუაზიის დასამხობად. ესაა იმპერიალიზმის პირობებში რეფორმათა და შეთანხმებათა რევოლუციური გამოყენების დედაარსი. რეფორმისტი კი, პირიქით, იღებს რეფორმას იმისათვის, რომ ხელი აიღოს ყოველგვარ არალეგალურ მუშაობაზე, ხელი შეუშალოს რევოლუციისათვის მასების მომზადების საქმეს და ტკბილად განისვენოს «ნაბოძები» რეფორმის ჩრდილში. ესაა რეფორმისტული ტაქტიკის დედაარსი. ასე არის რეფორმათა და შეთანხმებათა საქმე იმპერიალიზმის პირობებში. მაგრამ საქმე რამდენადმე იცვლება იმპერიალიზმის დამხობის შემდეგ, პროლეტარიატის დიქტატურის დროს. გარკვეულ პირობებში, გარკვეულ ვითარებაში პროლეტარული ხელისუფლება შეიძლება იძულებული გახდეს არსებული წესების რევოლუციური გარდაქმნის გზიდან დროებით გადავიდეს მათი თანდათანობით გადაკეთების გზაზე, «რეფორმისტულ გზაზე», როგორც ამბობს ლენინი ცნობილ სტატიაში «ოქროს მნიშვნელობის შესახებ», შემოვლითი მოძრაობის გზაზე, რეფორმათა და არაპროლეტარული კლასებისადმი დათმობათა გზაზე, რათა გახრწნას ეს კლასები, მისცეს რევოლუციას შესვენების საშუალება, შემოიკრიბოს ძალები და მოამზადოს პირობები ახალი შეტევისათვის. არ შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ეს გზა განსაზღვრული აზრით წარმოადგენს «რეფორმისტულ გზას». ოღონდ უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენ აქ გვაქვს ერთი ძირითადი თავისებურება, რომელიც იმაში მდგომარეობს, რომ რეფორმა ამ შემთხვევაში პროლეტარული ხელისუფლებისაგან გამომდინარეობს, რომ ის ამაგრებს პროლეტარულ ხელისუფლებას, რომ აძლევს მას აუცილებელ შესვენებას, რომ იგი მოწოდებულია გახრწნას არა რევოლუცია, არამედ არაპროლეტარული კლასები. ამრიგად ასეთ პირობებში რეფორმა იქცევა თავის დაპირისპირებულობად. ასეთი პოლიტიკის გატარება პროლეტარული ხელისუფლების მხრით შესაძლებელი ხდება იმიტომ, და მხოლოდ იმიტომ, რომ რევოლუციის გაქანება წინა პერიოდში საკმაოდ დიდი იყო, და, ამრიგად, თუ წინათ, ბურჟუაზიული ხელისუფლების დროს, რეფორმები იყო რევოლუციის არაპირდაპირი პროდუქტი, ახლა პროლეტარული დიქტატურის დროს, რეფორმების წყაროს წარმოადგენენ პროლეტარიატის რევოლუციური მონაპოვარნი, პროლეტარიატის ხელში დაგროვილი რეზერვი, რომელიც ამ მონაპოვართაგან შესდგება. «რეფორმების დამოკიდებულება რევოლუციისადმი, — ამბობს ლენინი, — ზუსტად და სწორად განსაზღვრულია მხოლოდ მარქსიზმის მიერ, ამასთან მარქსს შეეძლო დაენახა ეს დამოკიდებულება ერთი მხრით, სახელდობრ: იმ ვითარებაში, რომელიც წინ უსწრებდა პროლეტარიატის პირველ, რამდენადმე მტკიცე, რამდენადმე ხანგრძლივ გამარჯვებას თუნდაც ერთ ქვეყანაში. ასეთ ვითარებაში მართებული დამოკიდებულების საფუძველი იყო რეფორმები არის პროლეტარიატის რევოლუციური კლასობრივი ბრძოლის არაპირდაპირი პროდუქტი... პროლეტარიატის გამარჯვების შემდეგ თუნდაც ერთ ქვეყანაში, რევოლუციისადმი რეფორმების დამოკიდებულებაში ჩნდება რაღაც ახალი. პრინციპულად საქმე იგივე რჩება, მაგრამ ფორმის მხრივ ჩნდება ცვლილება, რომლის გათვალისწინება მარქსს პირადად არ შეეძლო, მაგრამ რომლის შეცნობაც შესაძლებელია მხოლოდ მარქსიზმის ფილოსოფიისა და პოლიტიკის ნიადაგზე... გამარჯვების შემდეგ ისინი (ე. ი. სტ.) (რჩებიან რა საერთაშორისო მასშტაბით იმავე «არაპირდაპირ პროდუქტად») იმ ქვეყნისათვის, რომელშიც მიხწეულია გამარჯვება, გარდა ამისა, წარმოადგენენ აუცილებელ და კანონიერ შესვენებას იმ შემთხვევაში, როდესაც ძალები, მათი უაღრესად მაქსიმალური დაძაბვის შემდეგ, აშკარად არასაკმარისია ამა თუ იმ გადასვლის რევოლუციური შესრულებისათვის. გამარჯვება იძლევა ისეთს «ძალების მარაგს», რომ იძულებითი უკანდახევის დროსაც კი ჩვენ მოგვეპოვება ის, რაც თავს გაგვატანინებს, — თავს გაგვატანინებს მატერიალურადაც და მორალური მხრითაც» (იხილეთ. ვლადიმირ ლენინის ტომი 27, გვერდი 84 და 85). ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი

«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ სამ საკითხს: ა) თეორიის მნიშვნელობის შესახებ პროლეტარული მოძრაობისათვის, ბ) სტიქიურობის «თეორიის» კრიტიკის შესახებ, გ) პროლეტარული რევოლუციის თეორიის შესახებ. 1) თეორიის მნიშვნელობის შესახებ. ზოგი ფიქრობს, რომ ლენინიზმი არის პრაქტიკის პრიმატი თეორიის წინაშე იმ აზრით, რომ მასში მთავარია მარქსისტულ დებულებათა საქმედ ქცევა, ამ დებულებათა შესრულება, ხოლო რაც შეეხება თეორიას, ლენინიზმი ამ მხრივ თითქოს, საკმაოდ უდარდელი იყოს. ცნობილია, რომ პლეხანოვს არა ერთხელ უოხუნჯნია ლენინის უდარდელობაზე თეორიის და განსაკუთრებით ფილოსოფიის დარგში. ცნობილია აგრეთვე რომ ბევრი ჩვენი დროის თანამედროვე პრაქტიკოსი ლენინელი მაინც და მაინც დიდად არ სწყალობს თეორიას, განსაკუთრებით იმ უამრავი პრაქტიკული მუშაობის გამო, რაც მათ დგომარეობამ დააკისრა. მე უნდა განვაცხადო. რომ ეს უცნაურზე უცნაური შეხედულება ლენინზე და ლენინიზმზე სრულიად უმართებულოა და ოდნავადაც არ შეეფერება სინამდვილეს, რომ პრაქტიკოსების მისწრაფება თავიდან მოიშორონ თეორია, ეწინააღმდეგება ლენინიზმის მთელ სულს და დიდ საფრთხეს უქადის საქმეს. თეორია არის ყველა ქვეყნის მუშათა მოძრაობის გამოცდილება, აღებული მისი ზოგადი სახით. რა თქმა უნდა, თეორია უსაგნო ხდება, თუ ის არ უკავშირდება რევოლუციურ პრაქტიკას, სწორედ ისევე, როგორც პრაქტიკაც ბრმა ხდება, თუ იგი არ იშუქებს გზას რევოლუციური თეორიით. მაგრამ თეორია შეიძლება გადაიქცეს მუშათა მოძრაობის უდიდეს ძალად, თუ იგი ყალიბდება რევოლუციურ პრაქტიკასთან განუყრელ კავშირში, ვინაიდან თეორიას, და მხოლოდ თეორიას, შეუძლია მისცეს მოძრაობას რწმენა, ორიენტირების ძალა და გარემო მოვლენათა შინაგანი კავშირის გაგება, ვინაიდან თეორიას, და მხოლოდ თეორიას, შეუძლია დაეხმაროს პრაქტიკას გაიგოს არა მარტო ის, თუ როგორ და საით მიემართებიან კლასები აწყმოში, არამედ ისიც, თუ როგორ და საით უნდა გაემართონ ისინი უახლოეს მომავალში. სწორედ ლენინი, და არა სხვა ვინმე, ამბობდა და მრავალჯერ იმეორებდა ცნობილ დებულებას იმის შესახებ, რომ: რევოლუციური თეორიის გარეშე შეუძლებელია რევოლუციური მოძრაობაც. ლენინს უფრო ესმოდა, ვიდრე სხვა ვინმეს, თეორიის დიდი მნიშვნელობა, განსაკუთრებით ისეთი პარტიისათვის, როგორიც არის ჩვენი ბოლშევიკური სოციალისტური კომუნისტური პარტია, საერთაშორისო პროლეტარიატის მოწინავე მებრძოლის იმ როლის გამო, რომელიც მას წილად ჰხვდა, და საშინაო და საერთაშორისო ვითარების იმ სირთულის გამო, რომლითაც ის გარემოცულია. ლენინი ჯერ კიდევ 1902 წელს ითვალისწინებდა ჩვენი ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ამ განსაკუთრებულ როლს და საჭიროდ ცნობდა უკვე მაშინ მოეგონებინა, რომ: მოწინავე მებრძოლის როლის შესრულება შეუძლია მხოლოდ ისეთ პარტიას, რომელიც მოწინავე თეორიით ხელმძღვანელობს. არ გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ახლა, როდესაც ლენინის წინასწარმეტყველება ჩვენი კომუნისტური პარტიის როლის შესახებ უკვე განხორციელდა, ლენინის ეს დებულება განსაკუთრებულ ძალას და განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს. შესაძლოა, იმ მაღალი მნიშვნელობის ყველაზე უფრო მკაფიო გამოხატულებად, რომელსაც ლენინი თეორიას აკუთვნებდა, უნდა ჩაგვეთვალა ის ფაქტი, რომ სწორედ ლენინმა, და არ სხვა ვინმემ, მოჰკიდა ხელი უაღრესად სერიოზული ამოცანის შესრულებას მეცნიერების მიერ ენგელსის დროიდან ლენინამდე მოპოვებულ უმნიშვნელოვანეს მიხწევათა განზოგადებას მატერიალისტურ ფილოსოფიაში და მარქსისტთა შორის არსებულ ანტიმატერიალისტურ მიმდინარეობათა ყოველმხრივ კრიტიკას. ენგელსი ამბობდა: მატერიალიზმს ყოველი ახალი დიდი აღმოჩენის შემდეგ ახალი სახის მიღება უხდება. ცნობილია, რომ ეს ამოცანა თავისი დროისათვის შეასრულა არა სხვა ვინმემ, არამედ ლენინმა თავის შესანიშნავ წიგნში («მატერიალიზმი და ემპირიოკრიტიციზმი») ცნობილია, რომ პლეხანოვმა, რომელსაც უყვარდა ოხუნჯობა ლენინის უდარდელობაზე ფილოსოფიის დარგში, ვერც კი გაბედა სერიოზულად შესდგომოდა აღნიშნული ამოცანის შესრულებას. 2) სტიქიურობის «თეორიის» კრიტიკა, ანუ მოძრაობაში ავანგარდის როლის შესახებ. სტიქიურობის თეორია არის ოპორტუნიზმის თეორია, მუშათა მოძრაობის სტიქიურობის წინაშე ქედის მოხრის თეორია, მუშათა კლასის ავანგარდის, მუშათა კლასის პარტიის ხელმძღვანელი როლის ფაქტიური უარყოფის თეორია. სტიქიურობის წინაშე ქედის მოხრის თეორია გადაჭრით ეწინააღმდეგება მუშათა მოძრაობის რევოლუციურ ხასიათს, ის წინააღმდეგია იმისა, რომ მოძრაობა წარიმართოს კაპიტალიზმის საფუძვლების წინააღმდეგ ბრძოლის ხაზით, იგი იმის მომხრეა, რომ მოძრაობა მიიმართებოდეს მხოლოდ და მხოლოდ შესრულების მხრივ შესაძლებელ კაპიტალიზმისათვის მისაღებ მოთხოვნათა ხაზით, იგი მთლიანად მხარს უჭერს უმცირესი წინააღმდეგობის ხაზს. სტიქიურობის თეორია ტრედ უნიონიზმის იდეოლოგიაა. სტიქიურობის წინაშე ქედის მოხრის თეორია გადაჭრით ეწინააღმდეგება იმას, რომ სტიქიურ მოძრაობას მიეცეს შეგნებული, გეგმაშეზომილი ხასიათი, ის წინააღმდეგია იმისა, რომ პარტიამ წინ მიუძღოდეს მუშათა კლასს, რომ პარტიამ მასები აამაღლოს შეგნებულობის დონემდე, რომ პარტია მიუძღოდეს მოძრაობას, იგი იმის მომხრეა, რომ მოძრაობის შეგნებული ელემენტები ხელს არ უშლიდნენ მოძრაობას წავიდეს თავისი გზით, ის იმის მომხრეა, რომ პარტია მხოლოდ ყურს მიაპყრობდეს სტიქიურ მოძრაობას და კუდში მისჩანჩალებდეს მას. სტიქიურობის თეორია არის მოძრაობაში შეგნებული ელემენტის როლის შემცირების თეორია, მანჩანჩალობის იდეოლოგია, ყოველგვარი ოპორტუნიზმის ლოგიკური საფუძველი. პრაქტიკულად ეს თეორია, რომელიც ჯერ კიდევ რუსეთის პირველ რევოლუციამდე გამოვიდა სცენაზე, იწვევდა იმას, რომ მისი მიმდევრები, ეგრეთწოდებული ეკონომისტები, უარყოფდნენ დამოუკიდებელი მუშათა პარტიის აუცილებლობას რუსეთში, ილაშქრებდნენ მუშათა კლასის რევოლუციური ბრძოლის წინააღმდეგ, რომელიც მიმართული იყო ცარიზმის დამხობისაკენ, ქადაგებდნენ ტრედ უნიონისტურ პოლიტიკას მოძრაობაში და საერთოდ მუშათა მოძრაობას ლიბერალური ბურჟუაზიის ჰეგემონიას უმორჩილებდნენ. ძველი «ისკრის» ბრძოლამ და მაჩანჩალობის თეორიის ბრწყინვალე კრიტიკამ ლენინის ბროშურაში («რა ვაკეთოთ?») არა მარტო დაამსხვრია ეგრეთწოდებული ეკონომიზმი არამედ შექმნა აგრეთვე რუსეთის მუშათა კლასის ნამდვილად რევოლუციური მოძრაობის თეორიული საფუძვლები. ამ ბრძოლის გარეშე ფიქრიც კი არ შეიძლებოდა დამოუკიდებელი მუშათა პარტიის შექმნაზე რუსეთში და მის ხელმძღვანელ როლზე რევოლუციაში. მაგრამ სტიქიურობის წინაშე ქედის მოხრის თეორია მარტო რუსული მოვლენა როდია. ეს თეორია ძალიან ფართოდ არის გავრცელებული, მართალია, რამდენადმე სხვა ფორმით, ll მეორე ინტერნაციონალის უკლებლივ ყველა პარტიაში. მე მხედველობაში მაქვს ll მეორე ინტერნაციონალის ლიდერების მიერ წარყვნილი ეგრეთწოდებული საწარმოო ძალების თეორია, რომელიც ყველაფერს ამართლებს და ყველას ერთმანეთთან არიგებს, რომელიც აღნიშნავს ფაქტებს და მხოლოდ მას შემდეგ ახსნის ამ ფაქტებს. როცა ისინი ყველასათვის მოსაბეზრებელი ხდებიან, აღნიშნავს რა ფაქტებს, ამით მშვიდდება. მარქსი ამბობდა, რომ მატერიალისტური თეორია ვერ დაკმაყოფილდება სამყაროს ახსნით, რომ, გარდა ამისა, მან უნდა შეცვალოს იგიო. მაგრამ კაუცკის და კომპანიას ეს არ ანაღვლებს, ისინი ამჯობინებენ არ გასცილდნენ მარქსის ფორმულის პირველ ნაწილს. აი ამ თეორიის გამოყენების მრავალი მაგალითიდან ერთ ერთი მაგალითი. ამბობენ რომ ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიები იმპერიალისტურ ომამდე იმუქრებოდნენ ომით ომის წინააღმდეგ, თუ იმპერიალისტები ომს დაიწყებდნენ. ამბობენ, რომ უშუალოდ ომის წინ ამ პარტიებმა მაუდ ქვეშ ამოსდეს ლოზუნგი: ««ომი ომს»» და ცხოვრებაში გაატარეს საწინააღმდეგო ლოზუნგი: ««ომი იმპერიალისტური სამშობლოსათვის»». ამბობენ, რომ ლოზუნგების ამ შეცვლას შედეგად მოჰყვა მილიონობით მუშების მსხვერპლი. მაგრამ შეცდომა იქნებოდა გვეფიქრა, რომ აქ ვინმეა დამნაშავე, რომ ვინმე უღალატა მუშათა კლასს, გასცა იგი. არაფერი ამის მსგავსი! ყველაფერი ისე მოხდა, როგორც უნდა მომხდარიყო. ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ ინტერნაციონალი, თურმე, არის ინსტრუმენტი მშვიდობიანობისა და არა ომისა. მერეც, იმიტომ, რომ საწარმოო ძალთა იმ დონეზე, რომელიც მაშინ არსებობდა, სხვა რაიმეს გაკეთება არ შეიძლებოდა. დამნაშავეა საწარმოო ძალები. ამას ჩვენ ზუსტად გვიხსნის კაუცკის საწარმოო ძალების თეორია. ხოლო ვისაც არ სწამს თეორია ის მარქსისტი არ არის. პარტიების როლი? მათი მნიშვნელობა მოძრაობაში? მაგრამ რას გახდება პარტია ისეთ გადამწყვეთ ფაქტორთან, როგორიც არის საწარმოო ძალების დონე? შეიძლებოდა მოგვეყვანა მარქსიზმის ფალსიფიკაციის ასეთი მაგალითების მთელი გროვა. არ გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ეს გაყალბებული მარქსიზმი, რომელიც მოწოდებულია დაფაროს ოპორტუნიზმის სიშიშვლე, მხოლოდ სახეცვლილებაა, ევროპულ ყაიდაზე, მანჩანჩალობის სწორედ იმ თეორიისა, რომელსაც რუსეთის პირველ რევოლუციამდე ებრძოდა ლენინი. არ გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ამ თეორიული ფალსიფიკაციის გაცამტვერება წარმოადგენს დასავლეთში ნამდვილი რევოლუციური პარტიების შექმნის წინასწარ პირობას. 3) პროლეტარული რევოლუციის თეორია. პროლეტარული რევოლუციის ლენინური თეორია სამი ძირითადი დებულებიდან გამოდის. დებულება პირველი. ფინანსური კაპიტალის ბატონობა კაპიტალიზმის მოწინავე ქვეყნებში; ფასიანი ქაღალდების ემისია, როგორც ფინანსური კაპიტალის უმნიშვნელოვანესი ოპერაცია; კაპიტალის გატანა ნედლეულის წყაროებთან, როგორც იმპერიალიზმის ერთ ერთი საფუძველი; ფინანსური ოლიგარქიის ყოვლისშემძლეობა, როგორც ფინანსური კაპიტალის ბატონობის შედეგი, ყოველივე ეს ააშკარავებს მონოპოლისტური კაპიტალიზმის ტლანქ პარაზიტულ ხასიათს, ასჯერ უფრო საგრძნობელს ხდის ჩაგვრას კაპიტალისტური ტრესტებისა და სინდიკატების მხრით, აძლიერებს მუშათა კლასის აღშფოთებას კაპიტალიზმის საფუძვლების წინააღმდეგ და მიჰყავს მასები პროლეტარულ რევოლუციასთან, როგორც ერთადერთ ხსნასთან. აქედან პირველი დასკვნა: რევოლუციური კრიზისის გამწვავება კაპიტალისტური ქვეყნების შიგნით, აფეთქების ელემენტების ზრდა საშინაო, პროლეტარულ ფრონტზე მეტროპოლიებში. დებულება მეორე. კაპიტალის გაძლიერებული გატანა კოლონიურ და დამოკიდებულ ქვეყნებში; გავლენის სფეროებისა და კოლონიური სამფლობელოების გაფართოება, თვით მთელი დედამიწის გარემოცვამდე; კაპიტალიზმის გადაქცევა ერთი მუჭა მოწინავე ქვეყნების მიერ დედამიწის მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობის ფინანსური დამონებისა და კოლონიური ჩაგვრის მსოფლიო სისტემად, ყოველივე ამან, ერთი მხრით, ცალკე ნაციონალური მეურნეობები და ნაციონალური ტერიტორიები გადააქცია იმ მთლიანი ჯაჭვის რეალობად, რომელსაც მსოფლიო მეურნეობა ეწოდება, მეორე მხრით დედამიწის მოსახლეობა გათიშა ორ ბანაკად: ერთ მუჭა მოწინავე კაპიტალისტურ ქვეყნებად, რომელიც უზარმაზარი კოლონიური და დამოკიდებელი ქვეყნების ექსპლოატაციისა და ჩაგვრას ეწევიან, და კოლონიური და დამოკიდებული ქვეყნების უდიდეს უმრავლესობად, რომელნიც იძულებულნი არიან იბრძოლონ იმპერიალისტური ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის. აქედან მეორე დასკვნა: რევოლუციური კრიზისის გამწვავება კოლონიურ ქვეყნებში, აღშფოთების ელემენტების ზრდა იმპერიალიზმის წინააღმდეგ საგარეო, კოლონიურ ფრონტზე. დებულება მესამე. გავლენის სფეროებისა და კოლონიების მონოპოლიური მდგომარეობა; კაპიტალისტური ქვეყნების არათანაბარი განვითარება, რაც იწვევს გააფთრებულ ბრძოლას დედამიწის ხელახალი განაწილებისათვის იმ ქვეყნებს შორის, რომელთაც უკვე დაიპყრეს ტერიტორიები, და იმ ქვეყნებს შორის, რომელთაც სურთ მიიღონ თავიანთი წილი; იმპერიალისტური ომები, როგორც დარღვეული წონასწორობის აღდგენის ერთადერთი საშუალება, ყოველივე ეს იწვევს მესამე ფრონტის, შიდაკაპიტალისტური ფრონტის გაძლიერებას, რომელიც ასუსტებს იმპერიალიზმს და აადვილებს პირველი ორი ფრონტის რევოლუციურ პროლეტარული და კოლონიურ განმათავისუფლებელი ფრონტების გაერთიანებას იმპერიალიზმის წინააღმდეგ. აქედან მესამე დასკვნა: ომების გარდაუვალობა იმპერიალიზმის დროს და აუცილებლობა ევროპის პროლეტარული და მსოფლიოს პროლეტარული რევოლუციის კოალიციისა აღმოსავლეთის კოლონიურ რევოლუციასთან რევოლუციის ერთიანი მსოფლიო ფრონტის სახით იმპერიალიზმის მსოფლიო ფრონტის წინააღმდეგ. ყველა ამ დასკვნაში ლენინი აერთიანებს ერთ საერთო დასკვნაში. რომ იმპერიალიზმი სოციალისტური რევოლუციის წინადღეა. ამის შესაბამისად იცვლება თვით მიდგომა პროლეტარული რევოლუციის, რევოლუციის ხასიათის, მისი მოცულობის, მისი სირღმის საკითხისადმი, იცვლება საერთო რევოლუციის სქემა. წინათ პროლეტარული რევოლუციის წანამძღვრების ანალიზს ჩვეულებრივ უდგებოდნენ ამა თუ იმ ცალკეული ქვეყნის ეკონომიური მდგომარეობის თვალსაზრისით. ახლა ეს მიდგომა უკვე საკმარისი არ არის. ახლა საქმეს უნდა მივუდგეთ ყველა ქვეყნის ან მათი უმრავლესობის ეკონომიკური მდგომარეობის თვალსაზრისით, მსოფლიოს მეურნეობის მდგომარეობის თვალსაზრისით, ვინაიდან ცალკეული ქვეყნები და ცალკეული ნაციონალური მეურნეობანი უკვე აღარ წარმოადგენენ თვითკმარ ერთეულებს, ისინი მსოფლიო მეურნეობად წოდებული ერთიანი ჯაჯვის რგოლებად გადაიქცნენ, ვინაიდან ძველი კულტურული კაპიტალიზმი გადაიზარდა იმპერიალიზმად, ხოლო იმპერიალიზმი არის ერთი მუჭა მოწინავე ქვეყნების მიერ დედამიწის მოსახლეობის გიგანტური უმრავლესობის ფინანსური დამონებისა და კოლონიური ჩაგვრის მსოფლიო სისტემა. წინათ მიღებული იყო ლაპარაკი იმაზე, არსებობს თუ არ არსებობს პროლეტარული რევოლუციის ობიექტური პირობები ცალკეულ ქვეყნებში, ან, უფრო ზუსტად, ამა თუ იმ განვითარებულ ქვეყანაში. ახლა ეს თვალსაზრისი უკვე საკმარისი არ არის. ახლა უნდა ვილაპარაკოთ რევოლუციის ობიექტური პირობების არსებობაზე მსოფლიო იმპერიალისტური მეურნეობის, როგორც მთლიანი ერთეულის მთელ სისტემაში, მასთან ამ სისტემაში ზოგიერთი ისეთი ქვეყნის არსებობა, რომელიც მრეწველობის მხრივ საკმაოდ არ არის განვითარებული, არ შეიძლება წარმოადგენდეს დაუძლეველ დაბრკოლებას რევოლუციისათვის, თუ სისტემა მთლიანად ან, უკეთ, რადგან სისტემა მთლიანად უკვე მომწიფდა რევოლუციისათვის. წინათ მიღებული იყო ლაპარაკი პროლეტარულ რევოლუციაზე ამა თუ იმ განვითარებულ ქვეყანაში, როგორც ცალკეულ თვითკმარ სიდიდეზე, რომელიც უპირისპირდება კაპიტალის ცალკეულ, ნაციონალურ ფრონტს, როგორც თავის ანტიპოდს. ახლა ეს თვალსაზრისი უკვე საკმარისი არ არის. ახლა უნდა ვილაპარაკოთ მსოფლიო პროლეტარულ რევოლუციაზე, ვინაიდან კაპიტალის ცალკეული ნაციონალური ფრონტები გადაიქცნენ იმპერიალიზმის მსოფლიო ფრონტად წოდებული ერთიანი ჯაჯვის რგოლებად, რასაც უნდა დაუპირისპირდეს ყველა ქვეყნის რევოლუციური მოძრაობის საერთო ფრონტი. წინათ პროლეტარული რევოლუციას იხილავდნენ როგორც განსაზღვრული ქვეყნის მხოლოდ და მხოლოდ შინაგანი განვითარების შედეგს. ახლა ეს თვალსაზრისი საკმარისი არ არის. ახლა პროლეტარული რევოლუცია, უწინარეს ყოვლისა, უნდა განვიხილოთ როგორც იმპერიალიზმის მსოფლიო სისტემაში წანააღმდეგობათა განვითარების შედეგი, როგორც ამა თუ იმ ქვეყანაში მსოფლიო იმპერიალისტური ფრონტის ჯაჭვის გაწყვეტის შედეგი. სად დაიწყება რევოლუცია, სად შეიძლება ყველაზე ადრე გაირღვეს კაპიტალის ფრონტი, რომელ ქვეყანაში? იქ, სადაც უფრო განვითარებულია მრეწველობა, სადაც პროლეტარიატი უმრავლესობას შეადგენს, სადაც მეტი კულტურულობაა, სადაც მეტი დემოკრატიაოო, უპასუხებდნენ ჩვეულებრივ წინათ. არა, შენიშნავს რევოლუციის ლენინური თეორია, არა აუცილებლად იქ სადაც მრეწველობა უფრო განვითარებულია, და კაპიტალის ფრონტი გაირღვევა იქ, სადაც იმპერიალიზმის ჯაჭვი უფრო სუსტია, რადგან პროლეტარული რევოლუცია შედეგია მსოფლიო იმპერიალისტური ფრონტის ჯაჭვის გაწყვეტისა ყველაზე უფრო სუსტ ადგილას; ამასთან შესაძლოა მოხდეს, რომ ქვეყანა რომელმაც დაიწყო რევოლუცია, ქვეყანა, რომელმაც გაარღვია კაპიტალის ფრონტი, ნაკლებ განვითარებული იყოს კაპიტალისტურად, ვიდრე სხვა, უფრო განვითარებული, ქვეყნები, რომლებიც, მიუხედავად ამისა, მაინც კაპიტალიზმის ჩარჩოებში დარჩნენ. 1917 წელს მსოფლიო იმპერიალისტური ფრონტის ჯაჭვი უფრო სუსტი აღმოჩნდა რუსეთში, ვიდრე სხვა ქვეყნებში. სწორედ აქ გაწყდა ეს ჯაჭვი, რითაც გზა მიეცა პროლეტარულ რევოლუციას. რატომ? იმიტომ, რომ რუსეთში ვითარდებოდა უდიდესი სახალხო რევოლუცია, და მას წინ მიუძღოდა რევოლუციური პროლეტარიატი, რომელსაც ისეთი სერიოზული მოკავშირე ჰყავდა, როგორიც იყო მემამულის მიერ ჩაგრული ექსპლოატირებული მრავალ მილიონიანი გლეხობა. იმიტომ, რომ რევოლუციის წინააღმდეგ აქ იდგა იმპერიალიზმის ისეთი საზიზღარი წარმომადგენელი, როგორიც იყო ცარიზმი, რომელიც მოკლებული იყო ყოველგვარ მორალურ წონას და რომელმაც დაიმსახურა მოსახლეობის საერთო სიძულვილი. რუსეთში ჯაჭვი უფრო სუსტი აღმოჩნდა, თუმცა რუსეთი კაპიტალისტურად უფრო ნაკლებ იყო განვითარებული, ვიდრე, ვთქვათ, საფრანგეთი ან გერმანია, ინგლისი ან ამერიკა. სად გაწყდება ჯაჭვი უახლოეს მომავალში? ისევ იქ, სადაც იგი უფრო სუსტია. არ არის გამორიცხული შესაძლებლობა, რომ ჯაჭვი გაწყდეს, ვთქვათ, ინდოეთში. რატომ? იმიტომ, რომ იქ არსებობს ახალგაზრდა მებრძოლი რევოლუციური პროლეტარიატი, რომელსაც ისეთი მოკავშირე ჰყავს, როგორიც არის განმათავისუფლებელი ნაციონალური მოძრაობა უეჭველად დიდი და უეჭველად სერიოზული მოკავშირე. იმიტომ, რომ იქ რევოლუციის წინაშე დგას ისეთი, ყველასათვის ცნობილი მოწინააღმდეგე, როგორიც არის უცხოეთის იმპერიალიზმი, რომელიც მოკლებულია მორალურ კრედიტს და რომელმაც დაიმსახურა ინდოეთის ჩაგრული ექსპლოატირებული მასების საერთო სიძულვილი. სავსებით შესაძლებელია აგრეთვე, რომ ჯაჭვი გაწყდეს გერმანიაში. რატომ? იმიტომ, რომ ის ფაქტორები, რომელნიც, ვთქვათ, ინდოეთში მოქმედებენ, გერმანიაშიც იწყებს მოქმედებას; ამასთან გასაგებია, განვითარების დონის მხრივ ინდოეთსა და გერმანიას შორის არსებულმა უდიდესმა განსხვავებამ არ შეიძლება თავისი დაღი არ დაასვას რევოლუციის მიმდინარეობასა და შედეგს გერმანიაში. აი რატომ ამბობს ლენინი რომ: «დასავლეთ ევროპის კაპიტალისტური ქვეყნები დაამთავრებენ თავის განვითარებას სოციალიზმისაკენ. არა სოციალიზმის თანაბარი მომწიფებით მათში, არამედ ერთი სახელმწიფოების მიერ მეორეთა ექსპლოატაციის გზით, იმპერიალისტური ომის დროს პირველი დამარცხებული სახელმწიფოს ექსპლოატაციის გზით, რასაც თან ერთვის მთელი აღმოსავლეთის ექსპლოატაცია. აღმოსავლეთი კი, მეორე მხრით, საბოლოოდ დაადგა რევოლუციური მოძრაობის გზას სწორედ ამ პირველი იმპერიალისტური ომის გამო და საბოლოოდ ჩაება მსოფლიო რევოლუციური მოძრაობის საერთო ორომტრიალში». მოკლედ: იმპერიალისტური ფრონტის ჯაჭვი, წესისამებრ, უნდა გაწყდეს იქ, სადაც ჯაჭვის რგოლები უფრო სუსტია, და, ყოველ შემთხვევაში, არა უეჭველად იქ, სადაც კაპიტალიზმი უფრო განვითარებულია, სადაც პროლეტარების პროცენტი ამდენი და იმდენია, ხოლო გლეხებისა ამდენი და სხვა, აი რატომაა, რომ სტატისტიკური მოსაზრებანი ცალკეული ქვეყნის მოსახლეობის პროლეტარული შემადგენლობის პროცენტულ გამოანგარიშებაზე კარგავენ პროლეტარული რევოლუციის საკითხის გადაწყვეტის დროს იმ განსაკუთრებულ მნიშვნელობას, რასაც ასე ხალისიანად აკუთვნებდნენ ამ მოსაზრებებს ll მეორე ინტერნაციონალის მწიგნობრები, რომელთაც ვერ გაიგეს იმპერიალიზმი რომელთაც შავი ჭირივით ეშინოდათ რევოლუციისა. შემდეგ ll მეორე ინტერნაციონალის გმირები ამტკიცებდნენ და განაგრძობენ მტკიცებას, რომ ბურჟუაზიულ დემოკრატიულ რევოლუციისა შორის, მეორე მხრით, არსებობს უფსკრული ან, ყოველ შემთხვევაში, ჩინური კედელი, რაც მათ ერთმანეთისაგან ყოფს ცოტად თუ ბევრად ხანგრძლივი ინტერვალით, რომლის განმავლობაშიც ხელისუფლების სათავეში მოქცეული ბურჟუაზია ავითარებს კაპიტალიზმს, ხოლო პროლეტარიატი იკრებს ძალებს და ემზადება გადამწყვეტი ბრძოლისათვის კაპიტალიზმის წინააღმდეგ. ამ ინტერვალს ჩვეულებრივად მრავალ ათეულ წლებად ანგარიშობენ, თუ უფრო მეტად არა. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ეს ჩინური კედლის თეორეა მოკლებულია ყოველგვარ მეცნიერულ აზრს იმპერიალიზმის ვითარებაში, რომელიც ეს თეორია არის, და არც შეიძლება არ იყოს, ბურჟუაზიის კონტრევოლუციურ ზრახვათა მხოლოდ საფარი, საბურველი. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ იმპერიალიზმის ვითარებაში, რომელიც თავის წიაღში ატარებს შეტაკებებისა და ომების აუცილებლობას, სოციალისტური რევოლუციის წინა დღის ვითარებაში, როცა აყვავებული კაპიტალიზმი მომაკვდავ კაპიტალიზმად იქცევა ხოლო რევოლუციური მოძრაობა იზრდება მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში, როცა იპერიალიზმი უერთდება ყველა უკლებლივ რეაქციულ ძალას, თვით ცარიზმისა და ბატონყმობის ჩათვლით, და ამით აუცილებელს ხდის ყველა რევოლუციურ ძალის კოალიციას, დაწყებული დასავლეთის პროლეტარული მოძრაობით და გათავებული ნაციონალურ განმათავისუფლებელი მოძრაობით აღმოსავლეთში, როცა ფეოდალურ ბატონყმურ წესთა გადმონაშთების დამხობა შეუძლებელი ხდება იმპერიალიზმთან რევოლუციური ბრძოლის გარეშე, არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ასეთ პირობებში ბურჟუაზიულ დემოკრატიული რევოლუცია, ცოტად თუ ბევრად განვითარებულ ქვეყანაში, უნდა დაუახლოვდეს პროლეტარულ რევოლუციას, რომ პირველი უნდა გადაიზარდოს მეორეში. რუსეთის რევოლუციის ისტორიამ ცხადად დაამტკიცა ამ დებულების სიცხადე და უდავობა. ტყუილად კი არ იყო, რომ ლენინი ჯერ კიდევ 1905 წელს, რუსეთის პირველი რევოლუციის წინადღეს, თავის ბროშურაში ორი ტაქტიკა ბურჟუაზიულ დემოკრატიულ რევოლუციას და სოციალისტურ გადატრიალებას ახასიათებდა როგორც ერთი ჯაჭვის ორ რგოლს, როგორც რუსეთის რევოლუციის გაქანების ერთიან და მთლიან სურათს: «პროლეტარიატმა ბოლომდე უნდა გაატაროს დემოკრატიული გადატრიალება გლეხობის მასების შემოერთებით, რათა ძალით დათრგუნოს თვითმპყრობელობის წინააღმდეგობა და დასძლიოს ბურჟუაზიის კაპიტალიზმის მერყეობა. პროლეტარიატმა უნდა მოახდინოს სოციალისტური გადატრიალება, მოსახლეობის ნახევრად პროლეტარული ელემენტების მასის შემოერთებით, რათა ძალით გატეხოს ბურჟუაზიის წინააღმდეგობა და დასძლიოს გლეხობისა და წვრილი ბურჟუაზიის მერყეობა. ასეთია პროლეტარიატის ამოცანები რაც, ასე ვიწროდ აქვთ წარმოდგენილი ახალ ისკრელებს ყველა თავიანთ მსჯელობასა და რეზოლუციაში რევოლუციის გაქანების შესახებ». მე აღარაფერს ვამბობ ლენინის სხვა, მერმინდელ ნაშრომებზე, სადაც ბურჟუაზიული რევოლუციის პროლეტარულ რევოლუციად გადაზრდის იდეა უფრო მკვეთრად არის გამოსახული, ვიდრე ორ ტაქტიკაში, როგორც რევოლუციის ლენინური თეორიის ერთ ერთი ქვაკუთხედი. ზოგიერთი ამხანაგი ფიქრობს რომ ლენინი ამ იდეამდე მივიდა 1916 წელს, რომ მანამდე ის, თითქოს, იმ აზრისა იყო, რომ რუსეთის რევოლუცია ვერ გასცილდება ბურჟუაზიულ ჩარჩოებს, რომ, მაშასადამე, ძალაუფლება პროლეტარიატის და გლეხობის დიქტატურის ხელიდან გადავა ბურჟუაზიის და არა პროლეტარიატის ხელში. ამბობენ, რომ ამ მტკიცებამ თავი იჩინა ჩვენს კომუნისტურ პრესაშიც კი. მე უნდა ვთქვა, რომ ეს მტკიცება სავსებით უმართებულოა, რომ იგი სრულებით არ შეეფერება სინამდვილეს. მე შემეძლო დამემოწმებინა ლენინის ცნობილი სიტყვა პარტიის lll მესამე ყრილობაზე 1905 წელს. სადაც ის პროლეტარიატისა და გლეხობის დიქტატურას, დემოკრატიული რევოლუციის გამარჯვებას, ახასიათებდა არა როგორც წესრიგის ორგანიზაციას, არამედ როგორც ომის ორგანიზაციას. შემდეგ მე შემეძლო დამემოწმებინა ლენინის ცნობილი სტატიები დროებითი მთავრობის შესახებ 1905 წელს, სადაც ის, გვიხატავს რა რუსეთის რევოლუციის გაშლის პერსპექტივას, პარტიის წინაშე აყენებს ამოცანას მიხწეულ იქნას, რომ რუსეთის რევოლუცია იყოს არა რამდენიმე თვის მოძრაობა, არამედ მრავალი წლის მოძრაობა, რომ მას შედეგად მოჰყვეს არა მარტო წვრილმანი დათმობანი ხელისუფალთა მხრით, არამედ ამ ხელისუფალთა სრული დამხობა, სადაც ლენინი შემდგომ ავითარებს ამ პერსპექტივას, უკავშირებს მას ევროპის და მსოფლიოს რევოლუციას და განაგრძობს: «და თუ ეს მოხერხდა, მაშინ რევოლუციის ხანძარი დროთა განმავლობაში მოედება ევროპას და მთელ მსოფლიოს; ბურჟუაზიულ რეაქციაში განაწამები ევროპელი მუშა თავის მხრივ აღდგება და გვიჩვენებს, თუ როგორ კეთდება ეს; მაშინ ევროპის და მსოფლიოს რევოლუციური აღმავლობა უკუქმედებას იქონიებს რუსეთზე და რამდენიმე რევოლუციური წლის ეპოქიდან შექმნის რამდენიმე ათეული რევოლუციური წლის ეპოქას». შემდეგ შემეძლო დამემოწმებინა ლენინის ცნობილი სტატია, გამოქვეყნებული 1915 წლის ნოემბერში, სადაც ის წერს: «პროლეტარიატი მუდამ იბრძვის და მუდამ თავდადებით იბრძოლებს ძალაუფლების დაპყრობისათვის, რესპუბლიკისათვის, მიწების კონფისკაციისათვის. არაპროლეტარული ხალხური მასების მონაწილეობისათვის ბურჟუაზიული რესეთის განთავისუფლებაში სამხედრო ფეოდალური იმპერიალიზმისაგან და ცარიზმისაგან, მემამულეთა საადგილმამულო ბატონობისაგან ბურჟუაზიული რუსეთის ამ განთავისუფლებით პროლეტარიატი დაუყოვნებლივ ისარგებლებს არა იმისათვის, რომ დაეხმაროს მდიდარ გლეხებს სოფლის მუშის წინააღმდეგ ბრძოლაში, არამედ სოციალისტური რევოლუციის მოსახდენად ევროპის და მსოფლიოს პროლეტარებთან კავშირში». ბოლოს, მე შემეძლო დამემოწმებინა ცნობილი ადგილი ლენინის ბროშურიდან პროლეტარული რევოლუცია და რენეგატი კაუცკი, სადაც ის ემყარება ზემომოყვანილ ციტატას ორი ტაქტიკიდან რუსეთის რევოლუციის გაქანების შესახებ და შემდეგ დასკვნამდე მიდის: «სწორედ ისე მოხდა როგორც ჩვენ ვამბობდით. რევოლუციის მსვლელობამ დაადასტურა ჩვენი მსჯელობის სისწორე. ჯერ მთელი გლეხობასთან ერთად მონარქიის წინააღმდეგ, მემამულეთა წინააღმდეგ, შუასაუკუნეობრიობის წინააღმდეგ. შემდეგ, უღარიბეს გლეხობასთან ერთად, პროლეტარიატთან და ნახევარ პროლეტარიატთან ერთად, ყველა ექსპლოატირებულთან ერთად, კაპიტალიზმის წინააღმდეგ, მათ შორის სოფლის მდიდრების, კულაკების, სპეკულანტების წინააღმდეგ, და ამდენად რევოლუცია ხდება სოციალისტური. მათ შორის ხელოვნური კედლის აღმართვის, და მათი ერთიმეორისაგან დაშორების ცდა სხვა რამით, გარდა პროლეტარიატის მომზადების დონისა და ღარიბ გლეხობასთან და მისი შეკავშირების დონისა, არის მარქსიზმის უდიდესი დამახინჯება, მისი შერყვნა და ლიბერალიზმით შეცვლა». მგონი საკმარისია. კეთილი, გვეტყვიან ჩვენ, მაგრამ თუ ასეა, რატომღა ებრძოდა ლენინი პერმანენტული განუწყვეტელი რევოლუციის იდეას? იმიტომ, რომ ლენინი მოითხოვდა გლეხობის რევოლუციური უნარის ამოწურვას და მისი რევოლუციური ენერგიის ბოლომდე გამოყენებას ცარიზმის სრული ლიკვიდაციისათვის, პროლეტარულ რევოლუციაზე გადასვლისათვის, მაშინ როდესაც პერმანენტული რევოლუციის მომხრეებს არ ესმოდათ გლეხობის სერიოზული როლი რუსეთის რევოლუციაში, ისინი სათანადოთ ვერ აფასებდნენ გლეხობის რევოლუციური ენერგიის ძალას, სათანადოდ ვერ აფასებდნენ რუსეთის პროლეტარიატის ძალას და უნარს წინ გასძღოლოდათ გლეხობას, და, ამრიგად, აძნელებდნენ ბურჟუაზიის გავლენისაგან გლეხობის განთავისუფლების საქმეს, პროლეტარიატის გარშემო გლეხობის დარაზმვის საქმეს. იმიტომ, რომ ლენინი მოითხოვდა რევოლუციის საქმის დაგვირგვინებას პროლეტარიატის ხელში ძალაუფლების გადასვლით, მაშინ როდესაც პერმანენტული რევოლუციის მომხრენი ფიქრობდნენ დაეწყოთ საქმე პირდაპირ პროლეტარიატის ძალაუფლებით; მათ არ ესმოდათ, რომ ამით ისინი თვალს ხუჭავდნენ ისეთ წრვილმანზე, როგორიც არის ბატონყმობის გადმონაშთები, და ანგარიშს არ უწევენ ისეთს სერიოზულ ძალას, როგორიც არის რუსეთის გლეხობა; მათ არ ესმოდათ, რომ ასეთ პოლიტიკას შეუძლია მხოლოდ შეაფერხოს გლეხობის გადაყვანა პროლეტარიატის მხარეზე. მაშასადამე, ლენინი ებრძოდა პერმანენტული რევოლუციის მომხრეებს არა განუწვეტლობის საკითხის გამო, ვინაიდან ლენინი თვითონ იდგა განუწყვეტელი რევოლუციის თვალსაზრისზე, არამედ იმიტომ, რომ ისინი სათანადოდ ვერ აფასებდნენ გლეხობის როლს, რომელიც წარმოადგენს პროლეტარიატის უდიდეს რეზერვს, იმიტომ რომ აქ არ ესმოდათ პროლეტარიატის ჰეგემონიის იდეა. პერმანენტული რევოლუციის იდეა არ შეიძლება ახალ იდეად მივიჩნიოთ. იგი პირველად წამოაყენა მარქსმა 1840-იანი წლების დასასრულს თავის ცნობილ მიმართვაში «კომუნისტების კავშირისადმი» 1850 წელს. განუწყვეტელი რევოლუციის იდეა სწორედ ამ დოკუმენტიდან აქვთ აღებული ჩვენს პერმანენტელებს. უნდა შევნიშნოთ, რომ ჩვენმა პერმანენტელებმა, აიღეს რა ეს იდეა მარქსისგან, რამდენადვე სახე შეუცვალეს მას და, სახე რომ შეუცვალეს გააფუჭეს იგი, გამოუსადეგარი გახადეს პრაქტიკული გამოყენებისათვის. საჭირო შეიქმნა ლენინის გამოცდილი ხელი იმისათვის, რომ ეს შეცდომა გამოესწორებინა, მარქსის განუწყვეტელი რევოლუციის იდეა აეღო მისი წმინდა სახით და გაეხადა იგი რევოლუციის თავისი თეორიის ერთ ერთ ქვაკუთხედად. აი რას ამბობს მარქსი თავის მიმართვაში განუწყვეტელი პერმანენტული რევოლუციის შესახებ, მას შემდეგ რაც ჩამოთვლის მთელ რიგ რევოლუციურ დემოკრატიულ მოთხოვნებს, რომელთა მოპოვებისაკენ ის მოუწოდებს კომუნისტებს: «იმ დროს, როცა დემოკრატიულ წვრილ ბურჟუებს სურთ ზემოხსენებულ მოთხოვნათა რაც შეიძლება მეტი რაოდენობის გატარებისთანავე რაც შეიძლება სწრაფად დაამთავრონ რევოლუცია, ჩვენი ინტერესები და ჩვენი ამოცანები იმაში მდგომარეობს, რომ განუწყვეტელი გავხადოთ რევოლუცია მანამდე, სანამ ბატონობა არ ჩამოერთმევა ყველა ცოტად თუ ბევრად შეძლებულ კლასს, სანამ პროლეტარიატი არ დაიპყრობს სახელმწიფო ძალაუფლებას, სანამ პროლეტართა ასოციაციები არა მარტო ერთ ქვეყანაში, არამედ მსოფლიოს ყველა გაბატონებულ ქვეყანაშიც არ განვითარდებიან იმდენად, რომ შეწყდეს კონკურენცია ამ ქვეყნების პროლეტარებს შორის, და სანამ, ყოველ შემთხვევაში, გადამწყვეტი საწარმოო ძალები თავმოყრილი არ იქნება პროლეტარების ხელში». სხვანაირად რომ ვთქვათ: მარქსი წინააღმდეგ ჩვენი რუსი პერმანენტელების გეგმებისა, სრულიადაც არ მოითხოვდა რევოლუციის საქმის დაწყებას 1850-იანი წლების გერმანიაში პირდაპირ პროლეტარული ძალაუფლებით; მარქსი მხოლოდ იმის წინადადებას იძლეოდა, რომ რევოლუციის საქმე დაგვირგვინებულიყო პროლეტარული სახელმწიფო ძალაუფლებით, ძალაუფლების მწვერვალიდან ბურჟუაზიის ფრაქციების ერთი მეორეზე მიყოლებით თანდათან ჩამოგდების გზით, რათა პროლეტარიატის ძალაუფლების მოპოვების შემდეგ, გაღვივებულიყო რევოლუცია ყველა ქვეყანაში, რაც სავსებით ეთანხმება ყოველივე იმას, რასაც გვასწავლიდა ლენინი და რასაც იგი ახორციელებდა ჩვენი რევოლუციის მსვლელობაში, მისდევდა რა პროლეტარული რევოლუციის თავის თეორეას იმპერიალიზმის ვითარებაში. გამოდის რომ ჩვენმა რუსმა პერმანენტელებმა არა მარტო სათანადოდ ვერ შეაფასეს გლეხობის როლი რუსეთის რევოლუციაში და პროლეტარიატის ჰეგემონიის იდეის მნიშვნელობა, არამედ კიდევ სახე შეუცვალეს უარესობისაკენ მარქსის პერმანენტული რევოლუციის იდეას და გამოუსადეგარი გახადეს იგი პრაქტიკისათვის. აი რატომ დასცინოდა ლენინი ჩვენი პერმანენტელების თეორიას, უწოდებდა რა მას ორიგინალურს და მშვენიერს და ბრალს სდებდა რა პერმანენტელებს იმაში, რომ მათ არ სურთ ჩაუკვირდნენ იმას, თუ რა მიზეზების გამო უხვევდა გვერდს ცხოვრება მთელი ათი წლის განმავლობაში ამ მშვენიერ თეორიას. ლენინის სტატია დაწერილია 1915 წელს, 10 წლის შემდეგ პერმანენტელების თეორიის გაჩენიდან რუსეთში. აი რატომ თვლიდა ლენინი ამ თეორიას ნახევრად მენშევიკურ თეორიად და ამბობდა, რომ ეს თეორია ბოლშევიკებისგან იღებს მოწოდებას პროლეტარიატის გადამწყვეტი რევოლუციური ბრძოლისა და მის მიერ პოლიტიკური ძალაუფლების დაპყრობისაკენ, ხოლო მენშევიკებისაგან გლეხობის როლის უარყოფას. ლენინის სტატია რევოლუციის ორი ხაზის შესახებ, ასეთია საქმის ვითარება ლენინის იდეის მხრივ ბურჟუაზიულ დემოკრატიული რევოლუციის პროლეტარულ რევოლუციად გადაზრდის შესახებ, პროლეტარულ რევოლუციაზე დაუყოვნებლივ გადასასვლელად ბურჟუაზიულ რევოლუციის გამოყენების შესახებ. შემდეგ წინათ ერთ ქვეყანაში რევოლუციის გამარჯვებას შეუძლებლად თვლიდნენ, რადგან ფიქრობდნენ, რომ ბურჟუაზიაზე გამარჯვებისათვის აუცილებელია ყველა მოწინავე ქვეყნის ან, ყოველ შემთხვევაში, ასეთი ქვეყნების უმრავლესობის პროლეტართა ერთად გამოსვლა. ახლა ეს თვალსაზრისი უკვე აღარ შეეფერება სინამდვილეს. ახლა უნდა გამოვდიოდეთ ასეთი გამარჯვების შესაძლებლობიდან, ვინაიდან იმპერიალიზმის ვითარებაში სხვადასხვა კაპიტალისტურ ქვეყნის განვითარების არათანაბარი და ნახტომისებური ხასიათი, იმპერიალიზმის შიგნით კატასტროფულ წინააღმდეგობათა განვითარება, რომლებიც იწვევენ გარდუვალ ომებს, რევოლუციური მოძრაობის ზრდა მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში, ყოველივე ეს იწვევს ცალკეულ ქვეყნებში პროლეტარიატის გამარჯვების არა მარტო შესაძლებლობას, არამედ აუცილებლობასაც. რუსეთის რევოლუციის ისტორია ამის აშკარა დამამტკიცებელია. ოღონდ ამას თან აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ბურჟუაზიის დამხობა წარმატებით შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს ზოგიერთი, აუცილებლად საჭირო პირობა, ურომლისოდაც პროლეტარიატის მიერ ძალაუფლების აღებაზე ფიქრიც არ შეიძლება. აი რას ამბობს ლენინი ამ პირობებზე თავის ბროშურაში (საყმაწვილო სენი): «რევოლუციის ძირითადი კანონი დადასტურებული ყველა რევოლუციით და, კერძოდ, რუსეთის XX მეოცე საუკუნის სამივე რევოლუციით, აი რაში მდგომარეობს: რევოლუციისათვის საკმარისი არ არის ექსპლოატირებულმა და ჩაგრულმა მასებმა შეიგნონ, რომ ძველებურად ცხოვრება შეუძლებელია, და მოითხოვონ ცვლილებანი; რევოლუციისათვის აუცილებელია, რომ ექსპლოატატორებს საშუალება არ ჰქონდეთ იცხოვრონ და განაგონ ძველებურად. მხოლოდ მაშინ, როცა დაბალ ფენებს აღარ სურთ ძველი და როცა ზედაფენებს აღარ შეუძლიათ ძველებურად, მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაიმარჯვოს რევოლუციამ. სხვანაირად ეს ჭეშმარიტება გამოიხატება შემდეგი სიტყვებით: რევოლუცია შეუძლებელია საერთო ნაციონალური კრიზისის გარეშე რომელიც ეხება როგორც ექსპლოატირებულთ, ისე ექსპლოატატორებს. მაშასადამე, რევოლუციისათვის საჭიროა, ჯერ ერთი, მივაღწიოთ, რომ მუშების უმრავლესობამ ან ყოველ შემთხვევაში, შეგნებული, მოაზროვნე, პოლიტიკურად აქტიური მუშების უმრავლესობამ სავსებით შეიგნოს გადატრიალების აუცილებლობა და მზად იყოს თავი დასდოს მისთვის; მეორეც, რომ მმართველი კლასები განიცდიდნენ მთავრობის კრიზისს, რაც პოლიტიკაში ითრევს ყველაზე ჩამორჩენილ მასებსაც კი და აუძლურებს მთავრობას და რევოლუციონერებისათვის შესაძლებელს ხდის მის სწრაფად დამხობას». მაგრამ ბურჟუაზიის ძალაუფლების დამხობა და პროლეტარიატის ძალაუფლების დამყარება ერთ ქვეყანაში ჯერ კიდევ არ ნიშნავს სოციალიზმის სრული გამარჯვების უზრუნველყოფას. განამტკიცებს რა თავის ძალაუფლებას და გაიყოლიებს გლეხობას, გამარჯვებული ქვეყნის პროლეტარიატმა შეუძლია, და იგი ვალდებულიცაა ააშენოს სოციალისტური საზოგადოება. მაგრამ ნიშნავს თუ არა ეს, რომ იგი ამით მიაღწევს სოციალიზმის სრულ, საბოლოო გამარჯვებას, ნიშნავს თუ არა ეს, მას მხოლოდ ერთი ქვეყნის ძალებით შეუძლია საბოლოოდ შეინარჩუნო სოციალიზმი და სავსებით უზრუნველყოს ქვეყანა ინტერვენციისაგან და, მაშასადამე, რესტავრაციისაგან? არა, არ ნიშნავს. ამისათვის აუცილებელია რევოლუციის გამარჯვება რამდენიმე ქვეყანაში მაინც. ამიტომ სხვა ქვეყნებში რევოლუციის განვითარება და მისთვის მხარის დაჭერა გამარჯვებული რევოლუციის არსებითი ამოცანაა. ამიტომ გამარჯვებული ქვეყნის რევოლუცია თავის თავს უნდა უყურებდეს არა როგორც თვითკმარ სიდიდეს, არამედ როგორც დამხმარე ძალას, როგორც საშუალებას სხვა ქვეყნებში პროლეტარიატის გამარჯვების დასაჩქარებლად. ლენინმა ეს აზრი ორი სიტყვით გამოხატა, როდესაც თქვა, რომ გამარჯვებული რევოლუციის ამოცანაა განახორციელოს იმის მაქსიმუმი, რის განხორციელებაც ერთ ქვეყანაშია შესაძლებელი, მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში რევოლუციის გაღვივების მიზნით. ასეთია პროლეტარული ლენინური რევოლუციის დამახასიათებელი ნიშნები. ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი სვერდლოვის უნივერსიტეტში 1924 წლის აპრილის დამდეგს, წაკითხული ლექციები სახელმწიფო გამომცემლობა პოლიტიკური ლიტერატურის სექტორი 1951 წელი იბეჭდება იოსებ სტალინის თხზულებათა ტექსტის მიხედვით, ლენინიზმის საკითხები, მეთერთმეტე გამოცემა, გვერდი 16 და 31.