Предыдущая публикация
"ҒАРЛИК" ( бўлган воқеа)
1998 - 1999 - йиллар эди. Ўзимдан 10 ёшлар катта киши билан шериклик бизнесс бошладик.
Хивадан гилам олиб келиб улгуржи нархда савдогарларга тарқатардик. Мен билан шогирдим ҳам бирга эди.
- хўўш, укалар, ҳозирги кунда ишлаб чиқаришдан яхшигина доимий даромад қилса бўлади, мана шу жойга ипак цехи қиламиз, даромад учга бўлинади, фақатгина мана шу партиядаги гиламларни сотиб ишга сармоя қилсак бас.
Соттивой ( исм тўқима) ака жиддий турган ҳолда гапини давом эттирарди:
- ўртада 23.400 $ пул бўларкан, ҳар уч ойда ҳисобот қиламиз, нима дейсизлар?
- ака, шу гиламларни сотсак 30 минг доллор бўладику, нимага 23.400 ҳисоблаяпсиз?
- станокларни пулини мен тўлаганман, ўртада бўлиши учун сизларни пулларингиздан ҳам минус қилиб хисобладимда, ҳаммаси чесний бўлади, мани биласанларку. Олти ойда сармояга тиккан пулларинг ўзингларга қайтади ва бизнесни доляси бир умр қўлларинга етиб боради, лафзимга жавоб.
Ўйлаб кўриб рози бўлдик, қўл ташлашдик.
Гиламларни пилла заводига 3 баробар қимматига ўтказиб ўрнига пилла олиб ипак ишлаб чиқариш бошланди.
Орадан уч ой ўтди, хисобот талаб қилдик:
- ээ, мунча шошиласанла, кўраяпсанку вақт бўлмаяпти, иш кўп, санлар хотиржам бўл, кейин хурсанд бўласанлар.
Биз хўп дедикда, хивадан насияга гилам олиб келиб бозорга тарқатишда давом этдик. Савдо яхши бўларди, албатта нақдга олмай насияга олганимиз ҳисобига фойда озроқ қолса ҳам умидимиз ипак цехидан каттагина эди.
Йил тугаб 2000 - йил бошланди, мен қамалиб қолдим, орадан бир йил ўтиб ота - онам " Соттивой" аканикига бориб:
- ука хабарингиз бор, уйда асосий боқувчимиз шу боламиз эди, тўплаб қўйган маблағимиз ҳам тугаб қолди, сизда омонати бор экан, шуни берсангиз, коримизга яраб қоларди. Худо хохласа ўзи чиқиб қолса яна ишни давом эттириб ҳаммаси жойига тушиб кетарди.
- ээ, нималар деяпсизлар, мени ўғлингиздан қарзим йўқ, ўғлингизни қамоқдан чиқишидан кўра чиқмаслиги аниқ, мана 200 доллор эҳсон, энди эшигимга бошқа келманглар, агар яна келсаларинг мелиса чақириб бервораман.
Соттивойни бу гапидан ғазабланган дадам:
- 200 доллорни ўзингиз ишлатаверинг, ҳозирча замон сиздайларники бўлиб турибди, Аллоҳ кифоя қилсин дея ортга қайтиб кетишибди.
2003 - йил қамоқдан чиқдим, уйда ҳамма хурсанд, қариндошлар ва яқин дўстлар келиб қутлаб кетишди, орадан бир хафтача ўтгандан сўнг Соттивой хузурига отландим.
- эээ, мужик, яхшимисан, яхши келдингми, ўзимам бугун ўтмоқчи эдим, қарая, уч йилам тез ўтганини.
Соттивойни тулки сифат айёр башараси энсамни қотирсада босиқлик билан саломлашдим:
- ҳа, шундай ака, вақт тез ўтди, баъзилар қайтмайди деб ўйлашган экан, пешонада қайтиш бор экан, алхамдулиллах қайдим.
- ия, қайси пи....раз шунақа депти, майли, ўйлама, энг асосийси соғ саломат эканинг, қолгани чепуха.
Соттивой энди кўзимга тик қарай олмай кўзларини олиб қочишга бошлади, ҳаловати йўқола бошлади.
Мен эса тешиб юборгудай нигоҳ билан унинг ҳаракатларини кузатардим.
- қандай, уйдагилар ҳаммаси тинч эканми ? Мен ҳам Андижон критада уч ой срок ўлтирганман,, осонмас, санку " обшийда " бўлдинг, қачон вақтинг бор, биир ўлтириб ошхўрлик қилардик.
Соттивойнинг гаплари қулоғимга кирмас, аммо ҳозирги замонда қўпол гап билан иш битмаслигини ўйлаб:
- ака, ош ейишга улгурамиз, ишларимиз нима бўлаяпти, биир ҳисоб китоб қилиб олсак дегандим.
- ээ, хисоб китобми, албатта қиламиз, фақат дафтарни топишим керак, тўй бошлаб қўйгандим, кейинги ойни охирларида катта ўғлимни фолончиевични қизига уйлантираяпман, хат тайёр бўлса сенга етказаман, ҳозирча мана буни олиб ишлатиб тургин, хўпми?
Чўнтагидан қалтираб чиқарган 200 доллорни олдимда:
- менга шу хафта ичида яна 7.600 доллорни таёрлаб қўйинг, бу сармояга берилган пулим, фойдани эса кейин ҳисоблашамиз. Ҳа, айтгандай, бошқаларга Андижон критийда ўлтирганман деманг, кулгига қоласиз, ИВС билан критийни фарқи катта.
Индамай 06 жигулимга ўлтирдимда шогирдимни уйи томон йўл олдим.
- келинг ака, "ташқарига" ўрганиб олдингизми, нима гаплар?
- тинчлик, соттибойдан пулингни олганмисан?
- башараси қурсин, пул олганидан тонишга ҳаракат қилганди, тўполонлар билан битта тилла соат ва ипак олдим, ўшаям тиккан пулимга етмади, сиз кўришдингизми?
- ҳа, кўришдим, тўйдан кейин гаплашамиз деди.
- ака, дадангиз борганларида қарзим йўқ деб тонган экан хабарингиз борми?
- йўғее, вой ифлосей, хабарим бўлмаганди.
Ғазабим келиб шогирдга хайр ҳам демасдан машинага ўлтирдимда тезда уйга қайтдим:
- онажон, соттивойникига қачон боргандинглар ва у дадамга нима жавоб берганди?
- қўй болам, у номард одам экан, замонни кўриб турибсан, яна бир балоларни тухмат қилиб қаматиб қўймасин, Худога солганмиз, қаттиқ тегмагин хўпми?
- майли онажон, сиз хавотир олманг, хаққимни насиб қилса оламан.
Ўрнимдан туриб дадамни олдиларига чиқдим ва Соттивой билан бўлган сухбатни айтиб бердилар:
- болам, бировни хаққидан қўрқмаганлар мунофиқтабиат бўладилар, эҳтиёт бўл, бундайларга пул бериш нодонлик, олиш эса донолик. Ақлинг билан ёндошасан деган умиддаман.
Соттивойникига қараб йўлга чиқдим, шошилма дедим ўзимга ўзим, ҳозир жаҳл билан қаттиқ тегсам шантаж қилиши аниқ, чунки Андижонда ИВС да ҳам казёл бўлгани тўғрисида турли гаплар юради, саб қиламан, яхши гап билан ундиришга ҳаракат қиламан.
Аста ортга қайтдим, хафтанинг охирига муддат белгиландими, демак кутаман.
Қисқаси хафтанинг охири шанба куни Соттивой цехда бўлишини билиб эрталаб 8 ларда цех дарвозаси олдига келдим.
Дарвоза олдида ўн нафар одамлар тўпланиб ниманидир бахслашардилар.
- ассалому алайкум, Соттивой ака шу ерда эканларми?
- келинг, сиз охирги навбатдасиз, қанча эди сизники?
- тушунмадим ? 😳
- қанча хаққингиз бор эди, масалан меники 5 минг кўкига, манави укаммизники 8 минг, ҳозирча энг ози меники, аммо мен биринчи кираман, олтидан бери шу ердаман.
Эҳҳее, яхшиям цехда мениям хаққим бор, мен ҳам шу фирмани қисман эгасиман демаганим, сал бўлмаса балога қоларканман деб ўйладимда:
- акалар, мен бошқа иш билан келгандим деб қўя қолдим.
- эй укаа, мобода бирор нарса олмоқчи бўлсангиз бир тийин ҳам олдиндан берманг, ҳаммамиз шу апирисдан куйганлармиз.
Бир пайт узоқдан оқ нексия кўриниб яқинлашдида мошинадан Соттивой ака виқор билан тушиб келдилар.
Келса майдалаб ташлайман деётган хақдорлар бирданига зўраки табассум билан бир қўлларини кўксиларига қўйганларича югурлаб бориб сўраша бошладилар:
- хожи ака яхшимисиз ишлариз яхшими уйдагилар тинчми ?
- хожи ака бормисиз, биир кўришиб кетай дедимда
- эээ, хожи ака ассалому алайкум, тўйларни бошлаш ҳаракатида чарчамаяпсизми?
Соттибой ҳам қовоғини очмасдан бошини силкиб сўрашгандай бўлдида:
- битта - биттадан киринглар, вақтим зиқроқ, тошкандан меҳмонларим бор.
Соттибой кириб кетиши билан тиржайган юзлар яна тундлашиб қовоқлар осилиб пичирлаб сўкишлар бошланди:
- ҳозиргина пахта қўйиш билан банд эдинглар, энди эса сўкаяпсизлар, тушунмадим?
- ээ укаа, нимани тушунмайсиз, ҳозир ғарлар замони бўлиб қолганку, қаттиқ гапирсак зарда қилиб кетиб қоладида, ишинг битгунча эшшакни тоға дейиш керакда.
Ярим соат ичида ҳаммалари кириб чиқишди, жавоб бир хил:
- сешанба куни конкрет пул тушаркан, кечга яқин бераркан, ўзиям нечанчи марта шундай ваъдалар бериши адашиб ҳам кетдик, пулимизни ундириб олайлик кейин сўрашмай тупуриб ўтиб кетаман.
Навбат менга келди:
- ҳа келдингми, тузумисан, ээ кўрдингми ҳаммасига ваъдам бор эди, тошкандан катта пул тушиши керак эди, вазирликдан меҳмон бор, ҳа майли, манави 1000 ни олиб тур кейин гаплашамиз, ташқаридагиларга пул берганимни айтма хўпми.
Ҳарна бўлса ҳам ундику дедимда:
- қолгани қачон дея сўрадим.
- бераман, хотиржам бўл, тўйгача бераман.
- мени ҳам кенжа синглимга тўй белгиланган, 10 кундан кейин тўй, илтимос тезлатинг.
- сан хотиржам тўйхатни тарқатавер, ўғил болача гап, пулингни оласан.
Хуллас ёлғон ваъдалар билан пулни бермади, синглимни тўй ҳам ўтди.
Соттивойни катта ўғлини тўйи куни "Туркистон" ресторани, ичкарида Озодбек қўшиқни айтиб тўйни қиздирмоқда.
Ташқарида эса номи чиққан беш тўртта бойлар туришибди:
- ия кел братишка, нима гаплар, тинчликми, настроенанг чатоқроқ?
- қани анави Соттибойвачча, мени пулларимга Озодни олиб келиб тўй қилаяптими, ҳозир кириб микрофонда унинг машенниклигини эълон қилиб пулдан кечиб кетавераман.
Авзоимни чатоқлигини сезган бир хурматли ака мени четга тортиб:
- укам, сен ахмоқлик қилма, ўғли бу ерда не причем, қудасиям беайб, тезлик қилма, яхшиси сен фалончига учра, биласан Соттивой катта қиморда ўйнайди, ўша мен айтган одамни яхши танийсан, у ҳам сени танийди, ана ўша одам сенга йўл кўрсатади. Энди бор, мени гапимга хўп дегин кам бўлмайсан.
- бўлди ака, хурматингиз бор, аммо тўйдан кейин бермаса қаттиқ тегаман айтиб қўйинг.
Эртасига қиморбозларни ответида турадиган киши билан кўришдим, холатни тушинтирдим:
- ака, мен сизни тушундим, шанба куни фалон қишлоқдаги фалон манзилда ўйин бўлади, сиз унгача Соттивойга учрангда:
- ўтган сафарги ўйинда 70 минг ютган экансан, ўшандан мени хаққимни сенга ютқазган палончига айтиб менга қазингни миқдорини петевод қил, ўзим ундан оламан денг, рози бўлса мен олиб бераман, агар йўқ деса шанба куни қиморни бошланишига келиб мен ва Соттибойни олдимизда олди - бердини айтасиз ва шуни сабаб қилиб сизни пулингизни бермагунича қиморга қўшмаслигимни айтаман, ўшанда у пулингизни мажбур беради.
Соттибойга учрадим:
- ака, ўтган ўйинда 70 минг "кўтарган" экансиз, шуни 6 мингини менга перевод қилинг, ютқазгандан ўзим олиб оламан дедим.
- ээээ, бу ишларга сан аралашма, ўзим бераман дедимку, ким санга бу инфони айтди?
- сизга нима фарқи бор, перевод қилинг тамом, орамиз очиқ бўлади.
- йўқ, перевод қилолмайман, кейин гаплашамиз, ҳозир бир жойга боришим керак дедида мошинасига ўлтириб кетворди.
Шанба куни айтилган чекка қишлоқдаги ўйин бўладиган манзилда Соттивойни кута бошладик.
- ия, сен бу ерда нима қилаяпсан ? 😳
- қарзингизни тўлатгани келдим.
Соттивой қимор ўйинини ответчиги билан биргалигимни кўриб ранги гезара бошлади:
- Соттивой ака, нега муаммоларингизни бу ергача келишига йўл қўйдингиз, хабарингиз бор, муаммоингиз ҳал бўлмагунча ўйинга киришга хаққингиз йўқ, боринг, муаммони ҳал қилинг дедида ответчик ўйин бўладиган хонадонга кириб кетди.
Ўл дегани одам йўқ😃
Шумтираб гезарган Соттивойга қараб мазза қивордим:
- хой, нима қиласан бу ерга келиб, мани синдирдингку
- сан мараздан до копейка оламан, сан дадамга нималар деганингни ҳаммасидан хабарим бор, ҳали тилинга ҳам жавоб берасан, хурматини билмаган ит.
Нафрат билан гапирилган гаплардан Соттибой ўзини йўқота бошлади ва кўзлари пирпирай бошлади:
- мен дадангилага ҳеч нарса демаганман, ишон, агар гапларим ёлғон бўлса боламни гўштини ейин.
Қўрққанидан боласи хаққига қасам ичган номард ёлғончини кўриб баттар нафратим қўзий бошлади, кўзимга тўнғиз бўлиб кўрина бошлаган соттивойга:
- сешанбагача пулни тайёрла, бўлмаса ўзингдан кўр дедимда уйга қараб кетдим.
Душанба куни 3 мингни шафёридан бериб юбориб қолган 3 мингни оптом бозор орқасидаги бир боладан олишимни тайинлабди, ўзи эса Самарқандга кетганлигини айтибди.
Оптом бозор орқасидаги айтилган эшикни таққиллатдим, ичкаридан бир йигит чиқиб салом берди:
- ука сизда Соттибой акани 3 минглари бор экан, шуни олгани келдим.
- ҳа акадан қарзим бор, аммо ҳозир менда пуарто рикони респираторлариб бор холос, нақд пул йўқ эди.
Қарасам бола ибодатли болага ўхшади.
- яхши, нархи қанчадан, кўрсатингчи.
Кўрдим, аввал ўзим ҳам бир ташкилотга шундан топширгандим, нархи ҳам арзон экан, битта дамасга пресс бўлиб жойланди.
- ака агар иложи бўлса Сотти акага бир оғиз айтиб қўйинг, мен қарзимдан узилганимга амин бўлай майлими?
- яхши,
Телефон қилдик иш ҳал бўлди.
Орадан бир йил ўтмасдан Соттивойни катта ўғли наркотик передозировкасидан вафот этди. Соттивойни ичган қасами ёдимга тушди, астағфируллох, қасам ичиш яхши эмаслигига амин бўлдим.
Орадан бир неча йил ўтиб аёли билан ажрашиб кетди, кейинроқ эса бир квартирада фахшни устида виагра передозировкасидан ўлиб қолганини эшитдим.
Ҳаётда бой бўлиш учун харомдан хазар қилмай охиратини ўйламай бу дунёни тарк этди.
Қурган қасрлару орттирган бойликлари ташқарида қолиб кетди, жанозасидан аввал куйган хақдорлардан айримлари пулларини олишмаса маййитни ховлидан чиқармасликларини айтишди ва маййитни қолдирга пулларидан хаққиларини олишди.
Соттибой эса ачинарли холатда бу дунёни тарк этди.
**-
Бешак билинг бу дунё
Барча халкдан утаро
Ишонмагил молинга
Бир кун кулдан кетаро
Ота.она кариндош
Каён кетди фикр кил
Турт оёклик чубир от
Бир кун сенга етаро
Дунё учун гам ема
Хакдин узгани дема
Киши молини ема
Сирот узра тутаро
Ахли аёл кариндош
Хеч ким булмагай йулдош
Мардона бул гариб бош
Умринг елдек утаро
Кул Хожа Ахмед Тоат кил
Умринг билмам неча йил
Аслинг билсанг оби гил
Яна гилга кетаро.
ТАМОМ.
Мухаммад Икром.
Следующая публикация
Комментарии 1