«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ ექვს საკითხს: ა) სტრატეგია და ტაქტიკა, როგორც მეცნიერება პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ; ბ) რევოლუციის ეტაპები და სტრატეგია; გ) მოძრაობის მოზღვავება და უკუქცევა და ტაქტიკა; დ) სტრატეგიული ხელმძღვანელობა; ე) ტაქტიკური ხელმძღვანელობა; ვ) რეფორმიზმი და რევოლუციონიზმი. 1) სტრატეგია და ტაქტიკა, როგორც მეცნიერება პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ. ll მეორე ინტერნაციონალის ბატონობის პერიოდი უპირატესად იყო ცოტად თუ ბევრად მშვიდობიანი განვითარების პირობებში პროლეტარული პოლიტიკური არმიების შექმნისა და გაწვრთნის პერიოდი. ეს იყო პერიოდი, როდესაც კლასობრივი ბრძოლის უპირატეს ფორმას პარლამენტარიზმი წარმოადგენდა. კლასების უდიდეს შეჯახებათა, რევოლუციური შეტაკებისათვის პროლეტარიატის მომზადებისა და პროლეტარიატის დიქტატურის მოპოვების გზების საკითხები, როგორც ჩანდა, იმ დროს მორიგ საკითხებად არ იდგა. ამოცანა იმით ამოიწურებოდა, რომ გამოყენებული ყოფილიყო ლეგალური განვითარების ყველა გზა პროლეტარული არმიების შესაქმნელად და გასაწვრთნელად, გამოყენებული ყოფილიყო პარლამენტარიზმი იმ პირობებთან შეფარდებით, როდესაც პროლეტარიატი რჩებოდა და, როგორც ჩანდა, უნდა დარჩენილიყო ოპოზიციის მდგომარეობაში. არ გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ასეთ პერიოდში და პროლეტარიატის ამოცანების ასეთი გაგების დროს არ შეიძლებოდა ყოფილიყო არც მთლიანი სტრატეგია, არც დამუშავებული ტაქტიკა, იყო ნაწყვეტები, ცალკე აზრები ტაკტიკისა და სტრატეგიის შესახებ, მაგრამ ტაქტიკა და სტრატეგია არ ყოფილა. ll მეორე ინტერნაციონალის მომაკვდინებელი ცოდვა იმაში კი არ მდგომარეობს, რომ თავის დროს ის ატარებდა ბრძოლის საპარლამენტო ფორმების გამოყენების ტაქტიკას, არამედ იმაში, რომ ის გადაჭარბებით აფასებდა ამ ფორმების მნიშვნელობას, თითქმის ერთადერთ ფორმებად მიაჩნდა ისინი, ხოლო როდესაც დადგა აშკარა რევოლუციურ შეტაკებათა პერიოდი და ბრძოლის პარლამენტგარეშე ფორმების საკითხი პირველ რიგში წამოიჭრა, ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიებმა ზურგი შეაქციეს ახალ ამოცანებს, არ მიიღეს ისინი. მხოლოდ შემდეგ პერიოდში, პროლეტარიატის აშკარა გამოსვლების პერიოდში, პროლეტარული რევოლუციის პერიოდში, როდესაც ბურჟუაზიის დამხობის საკითხი პირდაპირი პრაქტიკის საკითხად გადაიქცა, როდესაც პროლეტარიატის რეზერვების საკითხი ერთ ერთ ყველაზე სასიცოცხლო საკითხად იქცა, როდესაც ბრძოლისა და ორგანიზაციის ყველა ფორმა საპარლამენტოც და პარლამენტგარეშეც. სრული გარკვეულობით გამომჟღავნდა, მხოლოდ ამ პერიოდში შეიძლებოდა გამომუშავებულიყო პროლეტარიატის ბრძოლის მთლიანი სტრატეგია და დამუშავებული ტაქტიკა. მარქსისა და ენგელსის გენიალური აზრები ტაკტიკისა და სტრატეგიის შესახებ, რომლებიც ll მეორე ინტერნაციონალის ოპორტუნისტებმა დაასამარეს, სწორედ ამ პერიოდში გამოიტანა ლენინმა დღის სინათლეზე. მაგრამ ლენინი არ დასჯერდა მარქსისა და ენგელსის ცალკეურ ტაქტიკურ დებულებათა აღდგენას. მან ისინი შემდგომ განავითარა და შეავსო ახალი აზრებით და დებულებებით, გააერთიანა ყოველივე ეს წესებისა და სახელმძღვანელო პრინციპების სისტემად პროლეტარიატის კლასობრივი ბრძოლის ხელმძღვანელობისათვის. ლენინის ისეთი ბროშურები, როგორიც არის ««რა ვაკეთოთ?»», ««ორი ტაქტიკა»», ««იმპერიალიზმი»», ««სახელმწიფო და რევოლუცია»» ««რენეგატი კაუცკი»» და საყმაწვილო სენი»», უეჭველად შევა როგორც უძვირფასესი საუნჯე მარქსიზმის საერთო საგანძურში, მის რევოლუციურ არსენალში. ლენინიზმის სტრატეგია და ტაქტიკა არის მეცნიერება პროლეტარიატის რევოლუციური ბრძოლის ხელმძღვანელობის შესახებ. 2) რევოლუციის ეტაპები და სტრატეგია. სტრატეგია არის პროლეტარიატის მთავარი დარტყმის მიმართულების განსაზღვრა რევოლუციის არსებული ეტაპის საფუძველზე, რევოლუციურ ძალთა (მთავარი და მეორე ხარისხოვანი რეზერვების) განლაგების შესაფერისი გეგმის გამომუშავება, ბრძოლა ამ გეგმის განსახორციელებლად რევოლუციის მთელი ამ ეტაპის განმავლობაში. ჩვენმა რევოლუციამ განიცადა ორი ეტაპი და ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ შევიდა მესამე ეტაპში. ამის მიხედვით იცვლებოდა სტრატეგიაც. პირველი ეტაპი. 1903 წლის და 1917 წლის თებერვალი. მიზანი ცარიზმის დამხობა, შუა საუკუნეების ნაშთების სრული ლიკვიდაცია. რევოლუციის ძირითადი ძალა პროლეტარიატი. უახლოესი რეზერვი გლეხობა. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: იზოლაცია ლიბერალურ მონაქირსტული ბურჟუაზიისა, რომელიც ცდილობს გლეხობის გადაბირებას და რევოლუციის ლიკვიდაციას ცარიზმთან შენთახმების გზით. ძალთა განლაგების გეგმა: მუშათა კლასის კავშირი გლეხობასთან. პროლეტარიატმა ბოლომდე უნდა გაატაროს დემოკრატიული გადატრიალება, გლეხობის მასის შემოერთებით, რათა ძალით დათრგუნოს თვითმპყრობელობის წინააღმდეგობა და დასძლიოს ბურჟუაზიის მერყეობა. მეორე ეტაპი. 1917 წლის მარტი და 1917 წლის ოქტომბერი. მიზანი იმპერიალიზმის დამხობა რუსეთში და იმპერიალისტური ომისაგან თავის დახწევა. როვოლუციის ძირითადი ძალა პროლეტარიატი. უახლოესი რეზერვი უღარიბესი გლეხობა. მეზობელი ქვეყნების პროლეტარიატი, როგორც შესაძლო რეზერვი. გაჭიანურებული ომი და იმპერიალიზმის კრიზისი, როგორც ხელსაყრელი მომენტი. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: იზოლაცია წვრილ ბურჟუაზიული დემოკრატიისა (მენშევიკები, ესერები,) რომელიც ცდილობს გლეხობის მშრომელი მასების გადაბირებას და რევოლუციის დასრულებას იმპერიალიზმთან შეთანხმების გზით. ძალთა განლაგების გეგმა: პროლეტარიატის კავშირი უღარიბეს გლეხობასთან. პროლეტარიატმა უნდა მოახდინოს სოციალისტური გადატრიალება, მოსახლეობის ნახევრად პროლეტარული ელემენტების მასის შემოერთებით, რათა ძალით გატეხოს ბურჟუაზიის წინააღმდეგობა და დასძლიოს გლეხობისა და წვრილი ბურჟუაზიის მერყეობა. მესამე ეტაპი. ეს ეტაპი დაიწყო ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ. მიზანი პროლეტარიატის დიქტატურის განმტკიცება ერთ ქვეყანაში და მისი გამოყენება როგორც დასარყდენი პუნქტისა იმპერიალიზმის დასამხობად ყველა ქვეყანაში. რევოლუცია გამოდის ერთი ქვეყნის ჩარჩოებიდან, დაიწყო მსოფლიო რევოლუციის ეპოქა. რევოლუციის ძირითადი ძალები: პროლეტარიატის დიქტატურა ერთ ქვეყანაში, პროლეტარიატის რევოლუციური მოძრაობა ყველა ქვეყანაში. მთავარი რეზერვები: ნახევრად პროლეტარული და წვრილი გლეხობის მასები განვითარებულ ქვეყნებში, განმათავისუფლებელი მოძრაობა კოლონიებსა და დამოკიდებულ ქვეყნებში. ძირითადი დარტყმის მიმართულება: წვრილბურჟუაზიული დემოკრატიის იზოლაცია, იზოლაცია ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიებისა, რომელნიც იმპერიალიზმთან შეთანხმების პოლიტიკის ძირითად დასაყრდენს წარმოადგენენ. ძალთა განლაგების გეგმა: პროლეტარული რევოლუციის კავშირი კოლონიებისა და დამოკიდებული ქვეყნების განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან. სტრატეგიას საქმე აქვს რევოლუციის ძირითად ძალებთან და მათ რეზერვებთან. ის იცვლება რევოლუციის ერთი ეტაპიდან მეორეზე გადასვლასთან დაკავშირებით და ძირითადად უცვლელი რჩება ერთი ეტაპის მთელ პერიოდში. 3) მოძრაობის მოზღვავება და უკუქცევა და ტაქტიკა. ტაქტიკა არის პროლეტარიატის მოქმედების ხაზის განსაზღვრა მოძრაობის მოზღვაებისა თუ უკუქცევის, რევოლუციის აღმავლობისა თუ შენელების შედარებით მოკლე პერიოდში, ბრძოლა ამ ხაზის გასატარებლად ბრძოლისა და ორგანიზაციის ძველი ფორმების ახალი ფორმებით შეცვლის გზით, ძველი ლოზუნგების ახალი ლოზუნგებით შეცვლის გზით, ამ ფორმების შეხამების გზით და სხვა. თუ სტრატეგია მიზნად ისახავს, ვთქვათ, ცარიზმთან ან ბურჟუაზიასთან ომის მოგებას, ცარიზმთან ან ბურჟუაზიასთან ბრძოლის ბოლომდე მიყვანას, ტაქტიკა ისახავს ნაკლები მნიშვნელობის მიზანს, რადგან იგი ცდილობს მოიგოს არა ომი მთლიანად, არამედ ესა თუ ის შეტაკება, ესა თუ ის ბრძოლა, წარმატებით ჩაატაროს ესა თუ ის კამპანიები, ესა თუ ის გამოსვლები, რომლებიც შეესაბამებიან კონკრეტულ ვითარებას რევოლუციის განსაზღვრული აღმავლობის თუ შენელების პერიოდში. ტაქტიკა არის სტრატეგიის ნაწილი, რომელიც მას ექვემდებარება, მას უწევს მომსახურებას. ტაქტიკა იცვლება მოძრაობის მოზღვავების და უკუქცევის მიხედვით. იმ დროს, როცა რევოლუციის პირველი ეტაპის პერიოდში 1903 და 1917 წლები სტრატეგიული გეგმა უცვლელი რჩებოდა, ტაქტიკა ამ ხნის განმავლობაში რამდენჯერმე შეიცვალა. 1903 და 1905 წლების პერიოდში პარტიის ტაქტიკა შეტევითი იყო, ვინაიდან რევოლუციის მოზღვავება იყო, მოძრაობა აღმა მიდიოდა, და ტაქტიკა ამ ფაქტიდან უნდა გამოსულიყო. ამისდაკვალად ბრძოლის ფორმებიც რევოლუციური იყო და შეეფერებოდა რევოლუციის მოზღვაების მოთხოვნებს. ადგილობრივი პოლიტიკური გაფიცვები, პოლიტიკური დემონსტრაციები, საერთო პოლიტიკური გაფიცვა, სათათბიროს ბოიკოტი, აჯანყება, რევოლუციური საბრძოლო ლოზუნგები, ასეთია ბრძოლის ერთიმეორის შემცველი ფორმები ამ პერიოდში. ბრძოლის ფორმებთან დაკავშირებით მაშინ შეიცვალა ორგანიზაციის ფორმებიც. საქარხნო საფაბრიკო კომიტეტები, გლეხთა რევოლუციური კომიტეტები, საგაფიცვო კომიტეტები, მუშათა დეპუტატების საბჭოები, ცოტად თუ ბევრად აშკარად მოქმედი მუშათა პარტია, ასეთია ორგანიზაციის ფორმები ამ პერიოდში. 1907 და 1912 წლების პერიოდში პარტია იძულებული შეიქნა გადასულიყო უკანდახევის ტაქტიკაზე, ვინაიდან მაშინ ჩვენ გვქონდა რევოლუციური მოძრაობის შენელება, რევოლუციის უკუქცევა, და ტაქტიკას არ შეეძლო ანგარიში არ გაეწია ამ ფაქტისათვის. ამის შესაბამისად შეიცვალა ბრძოლის ფორმებიც, ისე როგორც ორგანიზაციის ფორმებიც. სათათბიროს ბოიკოტის მაგიერ სათათბიროში მონაწილეობა, სათათბიროს გარეთ აშკარა რევოლუციური გამოსვლების მაგიერ გამოსვლები სათათბიროში და მუშაობა სათათბიროში, საერთო პოლიტიკური გაფიცვების მაგიერ ნაწილობრივი ეკონომიური გაფიცვები ანდა პირდაპირი მიწყნარება. გასაგებია, რომ პარტია ამ პერიოდში არალეგალურ მუშაობაზე უნდა გადასულიყო, მასობრივი რევოლუციური ორგანიზაციები კი შეცვლილ იქნა კულტურულ საგანმანათლებლო, კოოპერაციიული, სადაზღვევო და კანონით ნება დართული სხვა ორგანიზაციებით. იგივე უნდა ითქვას რევოლუციის მეორე და მესამე ეტაპებზე, რომელთა დროსაც ტაქტიკა მრავალჯერ იცვლებოდა, მაშინ როდესაც სტრატეგიული გეგმები უცვლელი რჩებოდა. ტაქტიკას საქმე აქვს პროლეტარიატის ბრძოლის ფორმებთან და ორგანიზაციის ფორმებთან, მათს შეცვლასთან, მათს შეხამებასთან. რევოლუციის განსაზღვრული ეტაპის საფუძველზე ტაქტიკა შეიძლება შეიცვალოს რამდენჯერმე, რევოლუციის მოზღვავებისა თუ უკუქცევის, რევოლუციის აღმავლობისა თუ შენელების მიხედვით. 4) სტრატეგიული ხელმძღვანელობა. რევოლუციის რეზერვები შემდეგია: პირდაპირი: გლეხობა და საერთოდ საკუთარი ქვეყნების გარდამავალი ფენები, მეზობელი ქვეყნების პროლეტარიატი, რევოლუციური მოძრაობა კოლონიებსა და დამოკიდებულ ქვეყნებში, პროლეტარიატის დიქტატურის მონაპოვარნი და მიხწევები, რომელთა ნაწილზედაც პროლეტარიატს შეუძლია დროებით უარი თქვას და დაიტოვოს ძალთა უპირატესობა იმ მიზნით, რომ მოისყიდოს ძლიერი მოწინააღმდეგე და მიიღოს შესვენების შესაძლებლობა. არაპირდაპირი: წინააღმდეგობანი და კონფლიკტები საკუთარი ქვეყნის არაპროლეტარულ კლასებს შორის, რაც პროლეტარიატმა შეიძლება გამოიყენოს მოწინააღმდეგის შესასუსტებლად, კონფლიკტები და ომები (მაგალითად, იმპერიალისტური ომი) პროლეტარული სახელმწიფოსადმი მტრულ ბურჟუაზიულ სახელმწიფოთა შორის, რაც პროლეტარიატმა შეიძლება გამოიყენოს თავისი შეტევის დროს ანდა მანევრირების დროს იძულებითი უკან დახევის შემთხვევაში. პირველი სახის რეზერვებზე არ ღირს ბევრი ლაპარაკი, რადგან მათი მნიშვნელობა ყველასა და თვითეულს ესმის. რაც შეეხება მეორე სახის რეზერვებს, რომელთა მნიშვნელობა ყოველთვის ცხადი არ არის, უნდა ითქვას, რომ მათ ზოგჯერ პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვთ რევოლუციის მსვლელობისათვის. არა გვგონია შეიძლებოდეს იმ უდიდესი მნიშვნელობის უარყოფა, რომელიც ჰქონდა, მაგალითად, იმ კონფლიქტს წვრილბურჟუაზიულ დემოკრატიასა (ესერები) და ლიბერალურ მონარქისტულ ბურჟუაზიას (კადეტები) შორის პირველი რევოლუციის დროს და მის შემდეგ, რამაც უეჭველად შეასრულა თავისი როლი ბურჟუაზიის გავლენისაგან გლეხობის განთავისუფლების საქმეში. მით უფრო ნაკლები საფუძველი გვაქვს უარვყოთ იმპერიალისტების ძირითად ჯგუფებს შორის სამკვდრო სასიცოცხლო ომის ფაქტის კოლოსალური მნიშვნელობა ოქტომბრის გადატრიალების პერიოდში, როდესაც იმპერიალისტებს, რომლებიც ერთმანეთთან ომში იყვნენ გართულნი, შესაძლებლობა არ ჰქონდათ თავი მოეყარათ ძალებისათვის ნორჩი საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ, ხოლო პროლეტარიატმა სწორედ ამიტომ მოახერხა უშუალოდ შესდგომოდა თავისი ძალების ორგანიზაციას, თავისი ძალაუფლების განმტკიცებას და მოემზადებინა კოლჩაკისა და დენიკინის განადგურება. უნდა ვიფიქროთ, რომ ახლა, როდესაც წინააღმდეგობანი იმპერიალისტურ ჯგუფებს შორის უფრო და უფრო ღრმავდებიან და როდესაც აუცილებელი ხდება ახალი ომი მათ შორის, ასეთ რეზერვებს პროლეტარიატისათვის სულ უფრო სერიოზული მნიშვნელობა ექნებათ. სტრატეგიული ხელმძღვანელობის ამოცანა იმაში მდგომარეობს, რომ ყველა ეს რეზერვი სწორად იქნას გამოყენებული რევოლუციის ძირითადი მიზნის მისაღწევად მისი განვითარების მოცემულ ეტაპზე. რაში მდგომარეობს რეზერვების სწორად გამოყენება? ზოგიერთი აუცილებელი პირობის შესრულებაში, რომელთაგან მთავარ პირობებად შემდეგი უნდა ჩაითვალოს. ჯერ ერთი. გადამწყვეტ მომენტში რევოლუციის მთავარი ძალების დაგროვება მოწინააღმდეგისათვის ყველაზე სუსტ პუნქტში. როდესაც რევოლუცია უკვე მომწიფებულია, როდესაც შეტევა მთელი სიძლიერით მიმდინარეობს, როდესაც ანჯაყება კარზე გვიკაკუნებს და როდესაც ავანგარდისათვის რეზერვების მიშველება გამარჯვების გადამწყვეტი პირობაა. რეზერვების ამგვარი გამოყენების ნათელსაყოფად მაგალითად შეიძლება ჩაითვალოს პარტიის სტრატეგია 1917 წლის აპრილ ოქტომბრის პერიოდში. უეჭველია მოწინააღმდეგისათვის ყველაზე უფრო სუსტი პუნქტი ამ პერიოდში იყო ომი. უეჭველია, სწორედ ამ საკითხის, როგორც ძირითადი საკითხის, საფუძველზე შემოკრიბა პარტიამ პროლეტარული ავანგარდის გარშემო მოსახლეობის უფართოესი მასები. პარტიის სტრატეგიას ამ პერიოდში წარმოადგენდა ის, რომ იგი, წვრთნიდა რა ავანგარდს ქუჩაში გამოსვლებისათვის მანიფესტაციებისა და დემონსტრაციების გზით, ამასთან ერთად ავანგარდისაკენ რეზერვები მიჰყავდა საბჭოების საშუალებით ზურგში და ჯარისკაცთა კომიტეტების საშუალებით ფრონტზე. რევოლუციის შედეგმა დაგვანახა, რომ რეზერვების გამოყენება მართებული იყო. აი რას ამბობს ლენინი რევოლუციის ძალთა სტრატეგიული გამოყენების ამ პირობაზე, სხვა სიტყვებით გადმოქვცემს რა მარქსისა და ენგელსის ცნობილ დებულებებს ანჯაყების შესახებ: 1) არასოდეს არ უნდა ეთამაშო ანჯაყებას, არამედ, როდესაც ანჯაყებას იწყებ, მტკიცედ უნდა იცოდე, რომ საჭიროა მისი ბოლომდე მიყვანა. 2) აუცილებელია დააგროვო ძალთა დიდი უპირატესობა გადამწყვეტ ადგილას, გადამწყვეტ მომენტში, ვინაიდან სხვაგვარად მოწინააღმდეგე, რომელსაც უკეთესი მომზადება და ორგანიზაცია აქვს, გაანადგურებს ანჯაყებულებს. 3) რაკი ანჯაყება დაწყებულია, უნდა იმოქმედო უდიდესი გაბედულობით და უეჭველად, უთუოდ გადახვიდე შეტევაზე. თავდაცვა შეიარაღებული ანჯაყების სიკვდილია. 4) უნდა ეცადო მოულოდნელად დაესხა თავს მოწინააღმდეგეს, შეურჩიო ისეთი მომენტი, როდესაც მისი ჯარი გაბნეულია. 5) საჭიროა ყოველდღიურად მიახწიო პატარა წარმატებას მაინც შეიძლება ითქვას: ყოველ საათობით, თუ საქმე ერთ ქალაქს ეხება და შეინარჩუნო, რადაც უნდა დაჯდეს, მორალური უპირატესობა. მეორე. გადამწყვეტი დარტყმის მომენტის შერჩევა, ანჯაყების დაწყების მომენტის შერჩევა იმ ვარაუდით, რომ კრიზისმა უმაღლეს წერტილს მიახწია, რომ ავანგარდი უკვე მზად არის ბოლომდე იბრძოლოს, რეზერვი უკვე მზად არის მხარი დაუჭიროს ავანგარდს. ხოლო მტრის რიგებში მაქსიმალური არევდარევაა. გადამწყვეტი ბრძოლა, ამბობს ლენინი, შეიძლება სავსებით მომწიფებულად ჩაითვალოს, თუ ყველა ჩვენი მოწინააღმდეგე კლასობრივი ძალები საკმაოდ დაიბნენ, საკმაოდ წაეკიდნენ ერთი მეორეს, საკმაოდ დაისუსტეს თავი ბრძოლით, რომელიც მათს ძალას აღემატება; თუ ყველა მერყევმა, მოქანავე, არამტკიცე, შუათანა ელემენტებმა, წვრილმა ბურჟუაზიამ, წვრილბურჟუაზიულმა დემოკრატიამ, ბურჟუაზიისაგან განსხვავებით, საკმაოდ ამხილეს თავიანთი თავი ხალხის წინაშე, საკმაოდ შეირცხვინეს თავი პრაქტიკული გაკოტრებით; თუ ბურჟუაზიის წინააღმდეგ ყველაზე უფრო გადამწყვეტ, თავგანწირულ გაბედულ, რევოლუციურ მოქმედებათა მხარდაჭერის სასარგებლოდ. აი მაშინ არის მომწიფებული რევოლუცია, აი მაშინ ჩვენი გამარჯვება თუ კი სისწორით გავითვალისწინებთ ყველა ზემოაღნიშნული პირობა და სწორად შევარჩიეთ მომენტი, მაშინ არის ჩვენი გამარჯვება უზრუნველყოფილი. ასეთი სტრატეგიის ნიმუშად შეიძლება ჩაითვალოს ოქტომბრის ანჯაყების ჩატარება. ამ პირობის დარღვევა იწვევს სახიფათო შეცდომას, რომელსაც ეწოდება ტემპის დაკარგვა, როდესაც პარტია უკან რჩება მოძრაობის მსვლელობას ანდა ბევრად წინ უსწრებს მას და ამით მარცხის საფრთხეს ჰქმნის. ასეთი ტემპის დაკარგვის მაგალითად, იმის მაგალითად, თუ როგორ არ უნდა შეარჩიო ანჯაყების მომენტი, უნდა ჩაითვალოს ამხანაგების ერთი ნაწილის ცდა დაგვეწყო ანჯაყება დემოკრატიული თათბირის დაპატიმრებით 1917 წლის სექტემბერში, როდესაც საბჭოებში ჯერ კიდევ იგრძნობოდა მერყეობა, ფრონტი ჯერ კიდევ გზაჯვარედინზე იმყოფებოდა, რეზერვები ჯერ კიდევ არ იყვნენ ავანგარდთან მიყვანილი. მესამე. უკვე მიღებული კურსის განუხრელად გატარება, მიუხედავად მიზნისაკენ მიმავალ გზაზე არსებული ყველა და ყოველგვარი დაბრკოლებისა და გართულებისა, რაც აუცილებელია იმისათვის, რომ ავანგარდმა მხედველობიდან არ დაკარგოს ბრძოლის ძირითადი მიზანი, ხოლო მასები არ ასცდნენ გზას, იარონ ამ მიზნისაკენ და ცდილობდნენ დაირაზმონ ავანგარდის გარშემო. ამ პირობის დარღვევა იწვევს უდიდეს შეცდომას, რომელსაც კარგად იცნობენ მეზღვაურები კურსის დაკარგვის სახელწოდებით. კურსის დაკარგვის ასეთ მაგალითად უნდა ჩაითვალოს ჩვენი პარტიის მცდარი მოქმედება უშუალოდ დემოკრატიული თათბირის შემდეგ. როდესაც პარტიამ მიიღო გადაწყვეტილება წინაპარლამენტში მონაწილეობის შესახებ. პარტიამ თითქოს დაივიწყა ამ მომენტში, რომ წინაპარლამენტი არის ბურჟუაზიის ცდა გადაიყვანოს ქვეყანა საბჭოების გზიდან ბურჟუაზიული პარლამენტარიზმის გზაზე, რომ პარტიის მონაწილეობას ასეთ დაწესებულებებში შეუძლია მთელი საქმე არივდარიოს და გზა აუბნიოს მუშებსა და გლეხებს, რომლებიც აწარმოებენ რევოლუციურ ბრძოლას ლოზუნგით: ««მთელი ძალაუფლება საბჭოებს»». ეს შეცდომა გამოსწორებულ იქნა ბოლშევიკების გამოსვლით წინაპარლამენტიდან. მეოთხე. რეზერვებით მანევრირება, რომელიც მიზნად ისახავს სწორ უკანდახევას, როდესაც მტერი ძლიერია, როდესაც უკან დახევა აუცილებელია, როდესაც ბრძოლის მიღება, რომელსაც მოწინააღმდეგე თავზე გახვევს, აშკარად საზიანოა, როდესაც უკანდახევა, ძალთა არსებული თანაშეფარდების პირობებში, ერთადერთი საშუალებაა ავანგარდის საშიში მდგომარეობიდან გამოყვანისა და მისთვის რეზერვების შენარჩუნებისა. რევოლუციურმა პარტიებმა, ამბობს ლენინი, უნდა მოითავონ თავიანთი სწავლა. ისინი სწავლობდნენ შეტევას. ახლა საჭირო ხდება იმის შეგნება, რომ ამ მეცნიერებას უნდა დაემატოს მეცნიერება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა უფრო სწორად უკანდახევა. საჭირო ხდება იმის შეგნება, თუ რევოლუციური კლასი საკუთარი მწარე გამოცდილებით სწავლობს ამის გაგებას, რომ არ შეიძლება გაიმარჯვო, თუ არ ისწავლე სწორი შეტევა და სწორი უკანდახევა. ასეთი სტრატეგიის მიზანია დროის მოგება, მოწინააღმდეგის გახრწნა და ძალების დაგროვება შემდეგში შეტევაზე გადასასვლელად. ასეთი სტრატეგიის ნიმუშად შეიძლება ჩაითვალოს ბრესტის ზავის შეკვრა, რამაც შესაძლებლობა მისცა პარტიას დრო მოეგო, გამოეყენებინა შეხლა შემოხლა იმპერიალიზმის ბანაკში, გაეხრწნა მოწინააღმდეგის ძალები, შეენარჩუნებინა თავის მხარეზე გლეხობა და დაეგროვებინა ძალები იმისათვის, რომ მოემზადებინა შეტევა კოლჩაკსა და დენიკინზე. სეპარატული შეკვრით, ამბობდა მაშინ ლენინი, ჩვენ უდიდესი, დღევანდელი მომენტისათვის შესაძლებელი ზომით ვთავისუფლდებით ორივე ერთიმეორის მოქიშპე იმპერიალისტური ჯგუფისაგან, ვიყენებთ რა მათს მტრობას და ომს ერთმანეთთან, რაც უძნელებს მათს შეთანხმებას ჩვენს წინააღმდეგ, ვიყენებთ ამას, ვიღებთ რა თავისუფალი მოქმედების განსაზღვრულ პერიოდს სოციალისტური რევოლუციის განგრძობისა და განმტკიცებისათვის. ახლა უკანასკნელი რეგვენიც კი ხედავს, ამბობდა ლენინი ბრესტის ზავის შეკვრის სამი წლის შემდეგ, რომ ბრესტის ზავი იყო დათმობა, რომელმაც გაგვაძლიერა ჩვენ და დაქსასა საერთაშორისო იმპერიალიზმის ძალები. ასეთია მთავარი პირობები, რომლებიც უზრუნველყოფენ სტრატეგიული ხელმძღვანელობის სისწორეს. 5) ტაქტიკური ხელმძღვანელობა. ტაქტიკური ხელმძღვანელობა არის სტრატეგიული ხელმძღვანელობის ნაწილი, რომლებიც ექვემდებარება მის ამოცანებსა და მოთხოვნებს. ტაქტიკური ხელმძღვანელობის ამოცანა ის არის, რომ დაეუფლო პროლეტარიატის ბრძოლისა და ორგანიზაციის ყველა ფორმას და უზრუნველყო მათი სწორი გამოყენება იმისათვის, რომ მიახწიო შედეგების იმ მაქსიმუმს ძალთა არსებული თანაშეფარდების დროს, რაც აუცილებელია სტრატეგიული წარმატების მომსაზადებლად. რაში მდგომარეობს პროლეტარიატის ბრძოლისა და ორგანიზაციის ფორმების სწორი გამოყენება? ზოგიერთი აუცილებელი პირობის შესრულებაში, რომელთაგან მთავარ პირობებად შემდეგი უნდა ჩაითვალოს: ჯერ ერთი. ბრძოლისა და ორგანიზაციის სწორედ იმ ფორმების წამოყენება, პირველ რიგში, რომლებიც ყველაზე უფრო შეეფერებიან მოძრაობის მოცემული მოზღვაობისა თუ უკუქცევის პირობებს და რომელთაც შეუძლიათ გაადვილონ და უზრუნველყონ მასების მიყვანა რევოლუციურ პოზიციებთან, მრავალმილიონიანი მასების მიყვანა რევოლუციის ფრონტთან, მათი განლაგება რევოლუციის ფრონტზე. საქმე ეხება იმას კი არა, რომ ავანგარდმა შეიგნოს ძველი წესების შენარჩუნების შეუძლებლობა და მათი დამხობის აუცილებლობა. საქმე ეხება იმას, რომ ეს აუცილებლობა შეიგნონ მასებმა, მრავალმილიონიანმა მასებმა, და გამოიჩინონ ავანგარდისათვის მხარის დაჭერის მზადყოფნა. მაგრამ ამის შეგნება მასებს შეუძლიათ მხოლოდ საკუთარი გამოცდილების გზით. მივცეთ მრავალმილიონიან მასებს შესაძლებლობა თავისი საკუთარი გამოცდილებით შეიცნონ ძველი ხელისუფლების აუცილებლობა, წამოვაყენოთ ბრძოლის ისეთი ხერხები და ორგანიზაციის ფორმები, რომლებიც გაუადვილებენ მასებს გამოცდილებით შეიცნონ რევოლუციური ლოზუნგების სისწორე, ესაა ამოცანა. ავანგარდი მოსწყდებოდა მუშათა კლასს, ხოლო მუშათა კლასი დაკარგავდა კავშირს მასებთან, პარტიას რომ თავის დროზე არ გადაეწყვიტა მონაწილეობის მიღება სათათბიროში. მას რომ არ გადაეწყვიტა ძალთა თავმოყრა სათათბიროს მუშაობაზე და ბრძოლის გაჩაღება ამ მუშაობის საფუძველზე იმ მიზნით, რომ გაეადვილებინა მასებისათვის საკუთარი გამოცდილებით შეეცნოთ სათათბიროს არარაობა, კადეტების დაპირებათა სიცრუე, ცარიზმთან შეთანხმების შეუძლებლობა, მუშათა კლასთან გლეხობის კავშირის აუცილებლობა. სათათბიროს პერიოდში მასების გამოცდილების გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა კადეტების მხილება და პროლეტარიატის ჰეგემონია. ოქტოვიზმის ტაქტიკის საფრთხე იმაში მდგომარეობდა, რომ ის გვიქადდა ავანგარდის მოწყვეტას მისი მრავალმილიონიანი რეზერვებისაგან. პარტია მოსწყდებოდა მუშათა კლასს, ხოლო მუშათა კლასი დაკარგავდა გავლენას გლეხობისა და ჯარისკაცების ფართო მასებში. პროლეტარიატი რომ გაჰყოლოდა მემარცხენე კომუნისტებს, რომლებიც მოგვიწოდებდნენ ანჯაყებისაკენ 1917 წლის აპრილში, როდესაც მენშევიკებსა და ესერებს ჯერ კიდევ სავსებით არ ემხილებინათ თავიანთი თავი, როგორც ომისა და იმპერიალიზმის მომხრეებს, როდესაც მასებს ჯერ კიდევ არ შეეცნოთ თავისი საკუთარი გამოცდილებით სიყალბე მენშევიკ ესერების სიტყვებისა ზავის. მიწის, თავისუფლების შესახებ. მასების გამოცდილება რომ არა კერენშჩინის პერიოდში, მენშევიკები და ესერები არ იქნებოდნენ იზოლირებულნი, და პროლეტარიატის დიქტატურა შეუძლებელი იქნებოდა. ამიტომ წვრილბურჟუაზიული პარტიების შეცდომათა მოთმინებით განმარტებისა და საბჭოების შიგნით აშკარა ბრძოლის ტაქტიკა ერთადერთი სწორი ტაქტიკა იყო. მემარცხენე კომუნისტების ტაქტიკის საფრთხე ის იყო, რომ იგი გვიქადდა პარტიის გადაქცევას პროლეტარული რევოლუციის ბელადიდან ფუქსავატ და უნიადაგო შეთქმულთა მცირერიცხოვან ჯგუფად. მეორე. ყოველ მოცემულ მომენტში პროცესების ჯაჭვის იმ განსაკუთრებული რგოლის მონახვა, რომლისთვის ხელის ჩაჭიდებითაც შესაძლებელი იქნება მთელი ჯაჭვის შენარჩუნება და პირობების მომზადება სტრატეგიული წარმატების მისაღწევად. საქმე ეხება იმას, რომ მთელ რიგ ამოცანათაგან, რომლებიც პარტიის წინაშე დგას, გამოვყოთ სწორედ ის მორიგი ამოცანა, რომლის გადაჭრაც ცენტრალურ პუნქტს წარმოადგენს და რომლის განხორციელებაც უზრუნველყოფს დანარჩენ მორიგ ამოცანათა წარმატებით გადაჭრას. ამ დებულების მნიშვნელობა შეიძლებოდა ცხადგვეყო ორი მაგალითით, რომელთაგან ერთის აღება შეიძლებოდა შორეული წარსულიდან პარტიის შექმნის პერიოდი, ხოლო მეორისა ჩვენთვის ყველაზე უფრო აწყმო ახლოდან ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პერიოდი. პარტიის შექმნის პერიოდში, როდესაც უამრავი წრეები და ორგანიზაციები ჯერ კიდევ არ იყვნენ ერთიმეორესთან დაკავშირებულნი, როდესაც კუსტალურობა და წრეობანა ღრღნიდა პარტიას თავიდან ბოლომდე, როდესაც იდეური დაქსაქსულობა პარტიის შინაგანი ცხოვრების ნიშანს წარმოადგენდა, ამ პერიოდში ძირითადი რგოლი და ძირითადი ამოცანა რგოლების ჯაჭვში და ამოცანების ჯაჭვში, რომლებიც იდგა მაშინ პარტიის წინაშე, აღმოჩნდა საერთო რუსული არალეგალური გაზეთის ისკრას დაარსება. რატომ? იმიტომ, რომ მხოლოდ საერთო რუსული არალეგალური გაზეთის საშუალებით შეიძლებოდა იმდროინდელ პირობებში პარტიის ხმაშეწყობილი ბირთვის შექმნა, რომელსაც უნარი ექნებოდა გაერთიანებინა უამრავი წრეები და ორგანიზაციები, მოემზადებინა იდეური და ტაქტიკური ერთიანობის პირობები და ამრიგად, საძირკველი ჩაეყარა ნამდვილი პარტიის შექმნისათვის. ომიდან სამეურნეო მშენებლობაზე გადასვლის პერიოდში. როდესაც მრეწველობა ძლივს ბოგინობდა ნგრევის ბრჭყალებში. ხოლო სოფლის მეურნეობა ქალაქის ნაწარმის ნაკლებობას განიცდიდა, როდესაც სახელმწიფო ინდუსტრიის კავშირი გლეხურ მეურნეობასთან გახდა სოციალისტური მშენებლობის წარმატების ძირითადი პირობა. ამ პერიოდში ძირითადი რგოლი პროცესების ჯაჭვში, ძირითადი ამოცანა სხვა ამოცანებს შორის აღმოჩნდა ვაჭრობის განვითარება. რატომ? იმიტომ, რომ ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პირობებში ინდუსტრიის კავშირი გლეხურ მეურნეობასთან შეუძლებელია სხვაგვარად, თუ არა ვაჭრობის საშუალებით, იმიტომ, რომ წარმოება გასაღების გარეშე ახალი ეკონომიური პოლიტიკის პირობებში ინდუსტრიის სიკვდილს ნიშნავს, იმიტომ, რომ ინდუსტრიის გაფართოება შეიძლება მხოლოდ გასაღების გაფართოებით ვაჭრობის განვითარების გზით, იმიტომ, რომ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც გამაგრდები ვაჭრობის დარგში, დაეუფლები ვაჭრობას, დაეუფლები ამ რგოლს, შეიძლება იქონიო იმედი დაუკავშირო ინდუსტრია გლეხურ ბაზარს და წარმატებით გადაჭრა სხვა მორიგი ამოცანები, რათა შექმნა პირობები სოციალისტური ეკონომიკის საძირკვლის ასაგებად. ასეთია მთავარი პირობები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ტაქტიკური ხელმძღვანელობის სისწორეს. 6) რეფორმიზმი და რევოლუციონიზმი. რით განსხვავდება რევოლუციური ტაქტიკა რეფორმისტული ტაქტიკისაგან? ზოგიერთი ფიქრობს, რომ ლენინიზმი რეფორმების წინააღმდეგია, საერთოდ კომპრომისებისა და შეთანხმების წინააღმდეგია, ეს სრულიადაც არ არის სწორი. ბოლშევიკებმა სხვებზე ნაკლებად არ იციან, რომ განსაზღვრული აზრით «ყოველი მოცემული კეთილი არს», რომ განსაზღვრულ პირობებში რეფორმები საერთოდ, კომპრომისები და შეთანხმებები — კერძოდ აუცილებელი და სასარგებლოა. «აწარმოებდე ომს», — ამბობს ლენინი, — საერთაშორისო ბურჟუაზიის დასამხობად, ომს, რომელიც ასჯერ უფრო ძნელი, ხანგრძლივი და რთულია ყველაზე შეუპოვარ ჩვეულებრივ ომთაგან სახელმწიფოთა შორის, და ამავე დროს წინასწარ ხელი აიღო მანევრირებაზე, მტრებს შორის ინტერესთა წინააღმდეგობის (თუნდაც დროებითი წინააღმდეგობის) გამოყენებაზე, შეთანხმებლობასა და კომპრომისებზე შესაძლებელ მოკავშირეებთან (თუნდაც დროებითს, არამტკიცე, მერყევ, პირობით მოკავშირეებთან), — განა ეს უსაზღვრო სასაცილო ამბავი არ არის? განა ეს იმას არ წააგავს, რომ ჯერ კიდევ გამოუკვლეველ და დღემდე მიუდგომელ მთაზე საძნელო ასვლის დროს წინასწარვე უარი ვთქვათ იმაზე, რომ ზოგჯერ მიხვეულ-მოხვეული გზით ვიაროთ, ზოგჯერ უკან დავბრუნდეთ, უარი ვთქვათ ერთხელ არჩეულ მიმართულებაზე და ვსინჯოთ სხვადასხვა მიმართულება?» (იხილეთ. ლენინის თხზულებათა ტომი 25, გვერდი 210). საქმე, ცხადია, რეფორმები ან კოპრომისები და შეთანხმებები კი არაა, არამედ ის, თუ როგორ იყენებენ ადამიანები რეფორმებსა და შეთანხმებებს. რეფორმისტისათვის რეფორმა ყველაფერია, რევოლუციური მუშაობა კი — სასხვათაშორისო, სალაპარაკო და თვალისასახვევი რამ არის. ამიტომ რეფორმა რეფორმისტული ტაქტიკის დროს, ბურჟუაზიული ძალაუფლების არსებობის პირობებში, აუცილებლად იქცევა ამ ძალაუფლების განმტკიცების იარაღად, რევოლუციის გახრწნის იარაღად. რევოლუციონერისათვის კი, პირიქით, მთავარია რევოლუციური მუშაობა და არა რეფორმა, — რეფორმა მისთვის არის არაპირდაპირი პროდუქტი. ამიტომ რეფორმა რევოლუციის ტაქტიკის დროს, ბურჟუაზიული ძალაუფლების არსებობის პირობებში, ბუნებრივად იქცევა ამ ძალაუფლების გახრწნის იარაღად, რევოლუციის განმტკიცების იარაღად, რევოლუციური მოძრაობის შემდგომი განვითარების დასაყრდენ პუნქტად. რევოლუციონერი იღებს რეფორმას იმისათვის, რომ გამოიყენოს იგი, როგორც ხელჩასაჭიდი არალეგალურ მუშაობასთან ლეგალური მუშაობის შესახამებლად, იმისათვის, რომ გამოიყენოს იგი, როგორც საფარი არალეგალური მუშაობის გასაძლიერებლად, რათა რევოლუციურად მოამზადოს მასები ბურჟუაზიის დასამხობად. ესაა იმპერიალიზმის პირობებში რეფორმათა და შეთანხმებათა რევოლუციური გამოყენების დედაარსი. რეფორმისტი კი, პირიქით, იღებს რეფორმას იმისათვის, რომ ხელი აიღოს ყოველგვარ არალეგალურ მუშაობაზე, ხელი შეუშალოს რევოლუციისათვის მასების მომზადების საქმეს და ტკბილად განისვენოს «ნაბოძები» რეფორმის ჩრდილში. ესაა რეფორმისტული ტაქტიკის დედაარსი. ასე არის რეფორმათა და შეთანხმებათა საქმე იმპერიალიზმის პირობებში. მაგრამ საქმე რამდენადმე იცვლება იმპერიალიზმის დამხობის შემდეგ, პროლეტარიატის დიქტატურის დროს. გარკვეულ პირობებში, გარკვეულ ვითარებაში პროლეტარული ხელისუფლება შეიძლება იძულებული გახდეს არსებული წესების რევოლუციური გარდაქმნის გზიდან დროებით გადავიდეს მათი თანდათანობით გადაკეთების გზაზე, «რეფორმისტულ გზაზე», როგორც ამბობს ლენინი ცნობილ სტატიაში «ოქროს მნიშვნელობის შესახებ», შემოვლითი მოძრაობის გზაზე, რეფორმათა და არაპროლეტარული კლასებისადმი დათმობათა გზაზე, რათა გახრწნას ეს კლასები, მისცეს რევოლუციას შესვენების საშუალება, შემოიკრიბოს ძალები და მოამზადოს პირობები ახალი შეტევისათვის. არ შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ეს გზა განსაზღვრული აზრით წარმოადგენს «რეფორმისტულ გზას». ოღონდ უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენ აქ გვაქვს ერთი ძირითადი თავისებურება, რომელიც იმაში მდგომარეობს, რომ რეფორმა ამ შემთხვევაში პროლეტარული ხელისუფლებისაგან გამომდინარეობს, რომ ის ამაგრებს პროლეტარულ ხელისუფლებას, რომ აძლევს მას აუცილებელ შესვენებას, რომ იგი მოწოდებულია გახრწნას არა რევოლუცია, არამედ არაპროლეტარული კლასები. ამრიგად ასეთ პირობებში რეფორმა იქცევა თავის დაპირისპირებულობად. ასეთი პოლიტიკის გატარება პროლეტარული ხელისუფლების მხრით შესაძლებელი ხდება იმიტომ, და მხოლოდ იმიტომ, რომ რევოლუციის გაქანება წინა პერიოდში საკმაოდ დიდი იყო, და, ამრიგად, თუ წინათ, ბურჟუაზიული ხელისუფლების დროს, რეფორმები იყო რევოლუციის არაპირდაპირი პროდუქტი, ახლა პროლეტარული დიქტატურის დროს, რეფორმების წყაროს წარმოადგენენ პროლეტარიატის რევოლუციური მონაპოვარნი, პროლეტარიატის ხელში დაგროვილი რეზერვი, რომელიც ამ მონაპოვართაგან შესდგება. «რეფორმების დამოკიდებულება რევოლუციისადმი, — ამბობს ლენინი, — ზუსტად და სწორად განსაზღვრულია მხოლოდ მარქსიზმის მიერ, ამასთან მარქსს შეეძლო დაენახა ეს დამოკიდებულება ერთი მხრით, სახელდობრ: იმ ვითარებაში, რომელიც წინ უსწრებდა პროლეტარიატის პირველ, რამდენადმე მტკიცე, რამდენადმე ხანგრძლივ გამარჯვებას თუნდაც ერთ ქვეყანაში. ასეთ ვითარებაში მართებული დამოკიდებულების საფუძველი იყო რეფორმები არის პროლეტარიატის რევოლუციური კლასობრივი ბრძოლის არაპირდაპირი პროდუქტი... პროლეტარიატის გამარჯვების შემდეგ თუნდაც ერთ ქვეყანაში, რევოლუციისადმი რეფორმების დამოკიდებულებაში ჩნდება რაღაც ახალი. პრინციპულად საქმე იგივე რჩება, მაგრამ ფორმის მხრივ ჩნდება ცვლილება, რომლის გათვალისწინება მარქსს პირადად არ შეეძლო, მაგრამ რომლის შეცნობაც შესაძლებელია მხოლოდ მარქსიზმის ფილოსოფიისა და პოლიტიკის ნიადაგზე... გამარჯვების შემდეგ ისინი (ე. ი. სტ.) (რჩებიან რა საერთაშორისო მასშტაბით იმავე «არაპირდაპირ პროდუქტად») იმ ქვეყნისათვის, რომელშიც მიხწეულია გამარჯვება, გარდა ამისა, წარმოადგენენ აუცილებელ და კანონიერ შესვენებას იმ შემთხვევაში, როდესაც ძალები, მათი უაღრესად მაქსიმალური დაძაბვის შემდეგ, აშკარად არასაკმარისია ამა თუ იმ გადასვლის რევოლუციური შესრულებისათვის. გამარჯვება იძლევა ისეთს «ძალების მარაგს», რომ იძულებითი უკანდახევის დროსაც კი ჩვენ მოგვეპოვება ის, რაც თავს გაგვატანინებს, — თავს გაგვატანინებს მატერიალურადაც და მორალური მხრითაც» (იხილეთ. ვლადიმირ ლენინის ტომი 27, გვერდი 84 და 85). ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი

«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ ორ მთავარ საკითხს: ა) საკითხის დაყენება, ბ) ჩაგრულ ხალხთა განმათავისუფლებელი მოძრაობა და პროლეტარული რევოლუცია. 1) საკითხის დაყენება. ამ უკანასკნელი ორი ათეული წლის განმავლობაში ნაციონალურმა საკითხმა მთელი რიგი მეტად სერიოზული ცვლილებები განიცადა. ნაციონალური საკითხი II მეორე ინტერნაციონალის პერიოდში და ნაციონალური საკითხი ლენინიზმის პერიოდში სრულიადაც არ არის ერთი და იგივე. ისინი დიდად განსხვავდებიან ერთი მეორისაგან არა მარტო მოცულობით, არამედ თავისი შინაგანი ხასიათითაც. წინათ ნაციონალური საკითხი ჩვეულებრივ იფარგლებოდა საკითხთა ვიწრო რკალით, რომლებიც ეხებოდა, უმთავრესად, «კულტურულ» ეროვნებებს. ირლანდიელები, უნგრელები, პოლონელები, ფინელები, სერბილები და ევროპის ზოგიერთი სხვა ეროვნება — აი ის წრე არა სრულუფლებიანი ერებისა, რომელთა ბედიც აინტერესებდათ II მეორე ინტერნაციონალის მოღვაწეებს. აზიისა და აფრიკის ხალხთა ათეული და ასეული მილიონები. რომლებიც განიცდიან ეროვნულ ჩაგვრას უაღრესად უხეში და უსასტიკესი ფორმით, ჩვეულებრივ მხედველობის გარეთ იყო დატოვებული. თეთრკანიანებისა და შავკანიანების, «კულტურული» და «უკულტურო» ერების ერთად დაყენებას ვერ ბედავდნენ. ორი-სამი უშინაარსო და ტკბილ-მჟავე რეზოლუცია, რომლებიც გულმოდგინედ უხვევდნენ გვერდს კოლონიების განთავისუფლების საკითხს, — აი ყველაფერი, რაც შეეძლოთ დაეტრაბახნათ II მეორე ინტერნაციონალის მოღვაწეებს! ამჟამად ეს ორჭოფობა და ნახევრულობა ნაციონალურ საკითხში მოსპობილად უნდა ჩაითვალოს. ლენინიზმმა გამოამჟღავნა ეს აღმაშფოთებელი შეუსაბამობა, დაანგრია კედელი თეთრკანიანებსა და შავკანიანებს შორის, ევროპელებსა და აზიელებს შორის, იმპერიალიზმის «კულტურულ» და «უკულტურო» მონებს შორის და, ამრიგად, ნაციონალური საკითხი კერძო და შინასახელმწიფოებრივი საკითხიდან გადაქცეულ იქნა ზოგად და საერთაშორისო საკითხად, მსოფლიო საკითხად, იმპერიალიზმის უღლისაგან დამოკიდებული ქვეყნებისა და კოლონიების ჩაგრულ ხალხთა განთავისუფლების შესახებ. წინათ ერთა თვითგამორკვევის პრინციპს ჩვეულებრივ არასწორად განმარტავდნენ, ხშირად ამ პრინციპს ერთა ავტონომიის უფლებით ფარგლავდნენ. II მეორე ინტერნაციონალის ზოგიერთი ლიდერი იქამდეც კი მივიდა, რომ თვითგამორკვევის უფლება მათ გადააქციეს კულტურული ავტონომიის უფლებად, ესე იგი ჩაგრული ერების უფლებად — იქონიონ თავიანთი კულტურული დაწესებულებანი, ამასთან მთელ პოლიტიკურ ძალაუფლებას ისინი გაბატონებული ერის ხელში ტოვებენ. ეს გარემოება იმას იწვევდა, რომ თვითგამორკვევის იდეას მოელოდა საფრთხე — ანექსიების წინააღმდეგ ბრძოლის იარაღიდან ანექსიების გამართლების იარაღად გადაქცეულიყო. ახლა ეს აბნეულობა დაძლეულად უნდა ჩაითვალოს. ლენინიზმმა გააფართოვა თვით გამორკვევის ცნება, განმარტა რა იგი, როგორც დამოკიდებული ქვეყნებისა და კოლონიების ჩაგრულ ხალხთა სრული გამოყოფის უფლება, როგორც ერების დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრივი არსებობის უფლება. ამით გამორიცხულ იქნა შესაძლებლობა ანექსიების გამართლებისა თვითგამორკვევის უფლების, როგორც ავტონომიის უფლების, განმარტების გზით. ამრიგად, თვითონ თვითგამორკვევის პრინციპი მასების მოტყუების იარაღიდან, რასაც ის უეჭველად წარმოადგენდა სოციალ-შოვინისტების ხელში იმპერიალისტური ომის დროს, გადაქცეულ იქნა ყველა და ყოველგვარი იმპერიალისტური ზრახვებისა და შოვინისტური მაქინაციების მამხილებელ იარაღად, ინტერნაციონალის სულისკვეთებით მასების პოლიტიკური განათლების იარაღად. წინათ ჩაგრულ ერთა საკითხს ჩვეულებრივ იხილავდნენ, როგორც წმინდა უფლებრივ საკითხს. «ნაციონალური თანასწორუფლებიანობის» საზეიმო აღიარება, უამრავი დეკლარაციები «ერთა თანასწორობის» შესახებ, — აი რით იქცევდნენ თავს II მეორე ინტერნაციონალის პარტიები, რომელნიც ჩქმალავდნენ იმ ფაქტს, რომ «ერთა თანასწორობა» იმპერიალიზმის დროს, როდესაც ერების ერთი ჯგუფი (უმცირესობა) ცხოვრობს ერების მეორე ჯგუფის ექსპლოატაციის ხარჯზე, წარმოადგენს ჩაგრული ერების აბუჩად აგდებას. ახლა ეს ბურჟუაზიულ-უფლებრივი თვალსაზრისი ნაციონალურ საკითხში მხილებულად უნდა ჩაითვალოს. ლენინიზმმა ნაციონალური საკითხი მაღალფარდოვანი დეკლარაციების მწვერვალებიდან ჩამოიტანა მიწაზე და განაცხადა, რომ დეკლარაციები «ერთა თანასწორობის» შესახებ, თუ მათ ზურგს არ უმაგრებენ პროლეტარული პარტიები ჩაგრულ ხალხთა განმათავისუფლებელი ბრძოლისათვის პირდაპირი დახმარებით, ლიტონი და ყალბი დეკლარაციებია. ამით ჩაგრულ ერთა საკითხი გადაიქცა ჩაგრული ერებისათვის მხარდაჭერის, დახმარების, ნამდვილი და მუდმივი დახმარების გაწევის საკითხად მათს ბრძოლაში იმპერიალიზმის წინააღმდეგ ერთა ნამდვილი თანასწორობისა და მათი დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრივი არსებობისათვის. წინათ ნაციონალურ საკითხს იხილავდნენ რეფორმისტულად, როგორც ცალკეულ დამოუკიდებელ საკითხს, კაპიტალის ბატონობის, იმპერიალიზმის დამხობის, პროლეტარული რევოლუციის საერთო საკითხთან დაუკავშირებლად. მდუმარედ იგულისხმებოდა, რომ პროლეტარიატის გამარჯვება ევროპაში შესაძლებელია კოლონიების განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან პირდაპირი კავშირის გარეშე, ნაციონალურ-კოლონიური საკითხის გადაწყვეტა შესაძლებელია ჩუმად, «თვითდინებით», პროლეტარული რევოლუციის ფართო გზისათვის გვერდის ავლით, იმპერიალიზმის წინააღმდეგ რევოლუციური ბრძოლის გარეშე. ახლა ეს ანტირევოლუციური თვალსაზრისი მხილებულად უნდა ჩაითვალოს. ლენინიზმმა დაამტკიცა, ხოლო იმპერიალისტურმა ომმა და რევოლუციამ რუსეთში დაადასტურეს, რომ ნაციონალური საკითხის გადაწყვეტა შესაძლებელია მხოლოდ პროლეტარულ რევოლუციასთან დაკავშირებით და მის ნიადაგზე, რომ დასავლეთში რევოლუციის გამარჯვება მიიმართება იმპერიალიზმის წინააღმდეგ კოლონიებისა და დამოკიდებული ქვეყნების განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან რევოლუციური კავშირის გზით. ნაციონალური საკითხი არის პროლეტარული რევოლუციის საერთო საკითხის ნაწილი, პროლეტარიატის დიქტატურის საკითხის ნაწილი. საკითხი ასე დგას: უკვე ამოწურულია თუ არა რევოლუციური შესაძლებლობანი, რომლებიც მოიპოვება ჩაგრული ქვეყნების რევოლუციურ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წიაღში, და თუ არ არის ამოწურული, — არის თუ არა იმედი, საფუძველი — გამოყენებულ იქნან ეს შესაძლებლობანი პროლეტარული რევოლუციის სასარგებლოდ, გადაქცეულ იქნან დამოკიდებული და კოლონიური ქვეყნები იმპერიალისტური ბურჟუაზიის რეზერვიდან რევოლუციური პროლეტარიატის რეზერვად, მის მოკავშირედ? ლენინიზმი დადებითად უპასუხებს ამ კითხვაზე. ესე იგი ის აღიარებს ჩაგრული ქვეყნების ნაციონალურ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წიაღში რევოლუციური უნარის არსებობას და მისი გამოყენების შესაძლებლობას საერთო მტრის დასამხობად, იმპერიალიზმის დასამხობად. იმპერიალიზმის განვითარების მექანიკა, იმპერიალისტური ომი და რევოლუცია რუსეთში სავსებით ადასტურებენ ლენინიზმის დასკვნებს ამის შესახებ. აქედან «მპყრობელ» ერთა პროლეტარიატის მხრით ჩაგრულ და დამოკიდებულ ხალხთა ნაციონალურ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისათვის დახმარების, გადამჭრელი და აქტიური დახმარების აუცილებლობა. ეს, რა თქმა უნდა, იმას არ ნიშნავს, რომ პროლეტარიატმა მხარი უნდა დაუჭიროს ყოველგვარ ნაციონალურ მოძრაობას, ყველგან და ყოველთვის, ყოველ ცალკე კონკრეტულ შემთხვევაში. ლაპარაკია ისეთ ნაციონალურ მოძრაობათა მხარდაჭერაზე, რომელნიც მიმართული არიან იმპერიალიზმის დასუსტებისაკენ, მისი დამხობისაკენ, და არა მისი განმტკიცებისა და შენარჩუნებისაკენ. არის შემთხვევები, როდესაც ცალკეული დაჩაგრული და ქვეყნების ნაციონალური მოძრაობა ეჯახება პროლეტარული მოძრაობის განვითარების ინტერესებს. თავისთავად ცხადია, ასეთ შემთხვევაში დახმარებაზე ლაპარაკიც არ შეიძლება. ერების უფლებათა საკითხი არის არა განკერძოებული და თვითკმარი საკითხი, არამედ ის არის პროლეტარული რევოლუციის საერთო საკითხის ნაწილი, რომელიც ექვემდებარება მთელს და მოითხოვს მის, ნაწილის, განხილვას მთელის თვალსაზრისით. მარქსი გასული საუკუნის 1840-იან წლებში მხარს უჭერდა პოლონელებისა და უნგრელების ნაციონალურ მოძრაობას ჩეხებისა და სამხრეთელი სლავების ნაციონალური მოძრაობის წინააღმდეგ. რატომ? იმიტომ, რომ ჩეხები და სამხრეთელი სლავები მაშინ წარმოადგენდნენ «რეაქციულ ერებს», «რუსეთის ფორპოსტებს» ევროპაში, აბსოლუტიზმის ფორპოსტებს, მაშინ როდესაც პოლონელები და უნგრელები იყვნენ «რევოლუციური ერები» რომლებიც ებრძოდნენ აბსოლუტიზმს. იმიტომ, რომ ჩეხებისა და სამხრეთელი სლავების ნაციონალური მოძრაობისათვის ხელის შეწყობა ნიშნავდა მაშინ არაპირდაპირი დახმარების გაწევას ცარიზმისათვის, რომელიც ევროპის რევოლუციური მოძრაობის ყველაზე უფრო საშიში მტერი იყო. «დემოკრატიის ცალკეული მოთხოვნები, — ამბობს ლენინი, — მათ შორის თვითგამორკვევა, არის არა აბსოლუტი, არამედ საერთო-დემოკრატიული (ახლა: საერთო-სოციალისტური) მსოფლიო მოძრაობის ნაწილაკი. შესაძლებელია, ცალკეულ კონკრეტულ შემთხვევებში ნაწილაკი ეწინააღმდეგებოდეს მთელს, მაშინ ეს ნაწილაკი უკუგდებულ უნდა იქნას» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა ტექსტი, ტომი 19, გვერდი 257 და 258). ასეა ცალკეულ ნაციონალურ მოძრაობათა, ამ მოძრაობათა შესაძლებელი რეაქციული ხასიათის საკითხის საქმე, თუ რასაკვირველია, მათ შევაფასებთ არა ფორმალური თვალსაზრისით, არა აბსტრაქტულ უფლებათა თვალსაზრისით, არამედ კონკრეტულად, რევოლუციური მოძრაობის ინტერესთა თვალსაზრისით. იგივე უნდა ითქვას ნაციონალურ მოძრაობათა რევოლუციურ ხასიათზე საერთოდ. ნაციონალურ მოძრაობათა უდიდესი უმრავლესობის უეჭველი რევოლუციური ხასიათი იმდენადვე შედარებითია და თავისებური, რამდენადაც შედარებითი და თავისებურია ზოგიერთ ცალკეულ ნაციონალურ მოძრაობათა შესაძლებელი რეაქციულობა. ნაციონალური მოძრაობის რევოლუციური ხასიათი იმპერიალისტური ჩაგვრის პირობებში სრულიადაც არ გულისხმობს ამ მოძრაობის პროლეტარული ელემენტების აუცილებელ არსებობას, მოძრაობის რევოლუციური ან რესპუბლიკური პროგრამის არსებობას, მოძრაობის დემოკრატიული საფუძვლის არსებობას. ავღანელი ემირის ბრძოლა ავღანისტანის დამოუკიდებლობისათვის წარმოადგენს ობიექტურად რევოლუციურ ბრძოლას, მიუხედავად ემირისა და მისი თანამებრძოლების შეხედულებათა მონარქისტული ხასიათისა, ვინაიდან ეს ბრძოლა ასუსტებს, არყევს, ძირს უთხრის იმპერიალიზმს, მაშინ როდესაც ისეთი «თავგამოდებული» დემოკრატებისა და «სოციალისტების», «რევოლუციონერებისა» და რესპუბლიკელების ბრძოლა იმპერიალისტური ომის დროს, როგორიც არიან, მაგალითად, კერენსკი და წერეთელი, რენოდელი და შეიდემანი, ჩერნოვი და დანი, ჰენდერსონი და კლაინსი, იყო რეაქციული ბრძოლა, ვინაიდან მას შედეგად მოჰყვა იმპერიალიზმის შეფერადება, გამაგრება და გამარჯვება. ეგვიპტის ვაჭრებისა და ბურჟუაზიული ინტელიგენტების ბრძოლა ეგვიპტის დამოუკიდებლობისათვის, იმავე მიზეზების გამო, ობიექტურად რევოლუციური ბრძოლაა, მიუხედავად ეგვიპტის ნაციონალური მოძრაობის ლიდერთა ბურჟუაზიული წარმოშობისა და ბურჟუაზიული წოდებისა, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი სოციალიზმის წინააღმდეგი არიან; ხოლო ინგლისის «მუშათა» მთავრობის ბრძოლა ეგვიპტის დამოკიდებული მდგომარეობის შენარჩუნებისათვის, იმავე მიზეზების გამო, რეაქციული ბრძოლაა, მიუხედავად ამ მთავრობის წევრების პროლეტარული წარმოშობისა და პროლეტარული წოდებისა. მიუხედავად იმისა რომ ისინი სოციალიზმის «მომხრენი» არიან. აღარაფერს ვამბობ ნაციონალურ მოძრაობაზე სხვა. უფრო დიდ, კოლონიურ და დამოკიდებულ ქვეყნებში, როგორიც არის ინდოეთი და ჩინეთი, რომელთა ყოველი ნაბიჯი განთავისუფლებისაკენ, თუნდაც ის არღვევდეს ფორმალური დემოკრატიის მოთხოვნებს, წარმოადგენს ორთქლით მომუშავე უროს დარტყმას იმპერიალიზმისათვის, ესე იგი უეჭველად რევოლუციურ ნაბიჯს. ლენინი მართალია როდესაც ამბობს, რომ დაჩაგრული ქვეყნების ნაციონალური მორაობა უნდა შეფასდეს არა ფორმალური დემოკრატიის თვალსაზრისით, არამედ იმპერიალიზმთან ბრძოლის საერთო ბალანსში ფაქტიური შედეგების თვალსაზრისით, ესე იგი «არა განკერძოებულად, არამედ მსოფლიო მასშტაბით» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა ტექსტი, ტომი 19, გვერდი 257). 2) ჩაგრულ ხალხთა განმათავისუფლებელი მოძრაობა და პროლეტარული რევოლუცია. ნაციონალური საკითხის გადაწყვეტის დროს ლენინიზმი გამოდის შემდეგი დებულებებიდან: ა) მსოფლიო გაყოფილია ორ ბანაკად: ერთი მუჭა ცივილიზებული ერების ბანაკად, რომლებიც ფინანსურ კაპიტალს ფლობენ და რომლებიც დედამიწის მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობის ექსპლოატაციას ეწევიან, და კოლონიებისა და დამოკიდებული ქვეყნების ჩაგრულ და ექსპლოატირებულ ხალხთა ბანაკად, რომლებიც ამ უმრავლესობას შეადგენენ; ბ) კოლონიები და დამოკიდებული ქვეყნები, რომლებიც განიცდიან ჩაგვრასა და ექსპლოატაციას ფინანსური კაპიტალისაგან, შეადგენენ უდიდეს რეზერვს და ძალების უაღრესად სერიოზულ წყაროს იმპერიალიზმისათვის; გ) დამოკიდებული და კოლონიური ქვეყნების ჩაგრულ ხალხთა რევოლუციური ბრძოლა იმპერიალიზმის წინააღმდეგ არის ჩაგვრისა და ექსპლოატაციისაგან მათი განთავისუფლების ერთადერთი გზა; დ) უმნიშვნელოვანესი კოლონიური და დამოკიდებული ქვეყნები უკვე დაადგნენ ნაციონალურ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის გზას, რასაც არ შეუძლია არ გამოიწვიოს მსოფლიო კაპიტალიზმის კრიზისი; ე) განვითარებული ქვეყნების პროლეტარული მოძრაობისა და კოლონიების ნაციონალურ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ინტერესები მოითხოვენ ამ ორი სახის რევოლუციური მოძრაობის გაერთიანებას საერთო ფრონტად საერთო მტრის წინააღმდეგ, იმპერიალიზმის წინააღმდეგ; ვ) მუშათა კლასის გამარჯვება განვითარებულ ქვეყნებში და ჩაგრულ ხალხთა განთავისუფლება იმპერიალიზმის უღლისაგან შეუძლებელია საერთო რევოლუციური ფრონტის შექმნისა და განმტკიცების გარეშე; ზ) საერთო რევოლუციური ფრონტის შექმნა შეუძლებელია, თუ მჩაგვრელი ერების პროლეტარიატმა პირდაპირი და გადამწყვეტი დახმარება არ გაუწია ჩაგრულ ხალხთა განმათავისუფლებელ მოძრაობას თავისი ქვეყნის იმპერიალიზმის წინააღმდეგ ვინაიდან «არ შეიძლება თავისუფალი იყოს ხალხი, რომელიც ჩაგრავს სხვა ხალხებს» (ენგელსი); თ) ეს დახმარება ნიშნავს ერების გამოყოფის უფლებების, მათი დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრივი არსებობის ლოზუნგის მოთხოვნას, დაცვას, ცხოვრებაში გატარებას; ი) ამ ლოზუნგის განუხორციელებლად შეუძლებელია მოგვარდეს ერების გაერთიანება და თანამშრომლობა ერთიან მსოფლიო მეურნეობაში, რომელიც წარმოადგენს მსოფლიო სოციალიზმის გამარჯვების მატერიალურ საფუძველს; კ) ეს გაერთიანება შეიძლება იყოს მხოლოდ ნებაყოფლობითი, წარმოშობილი ხალხთა ურთიერთნდობისა და ძმური ურთიერთობის საფუძველზე. აქედან — ორი მხარე, ორი ტენდენცია ნაციონალურ საკითხში: იმპერიალიზმის ხუნდებისაგან პოლიტიკური განთავისუფლებისა და დამოუკიდებელი ნაციონალური სახელმწიფოს შექმნის ტენდეცია, წარმოშობილი იმპერიალისტური ჩაგვრისა და კოლონიური ექსპლოატაციის საფუძველზე, და ერების სამეურნეო დაახლოების ტენდენცია, წარმოშობილი მსოფლიო ბაზრისა და მსოფლიო მეურნეობის შექმნასთან დაკავშირებით. «განვითარებაში მყოფმა კაპიტალიზმმა, — ამბობს ლენინი, — იცის ორი ისტორიული ტენდენცია ნაციონალურ საკითხში. პირველი: ნაციონალური ცხოვრებისა და ნაციონალურ მოძრაობათა გაღვიძება, ბრძოლა ყოველგვარი ნაციონალური ჩაგვრის წინააღმდეგ, ნაციონალურ სახელმწიფოთა შექმნა. მეორე: ერთა შორის ყოველგვარი ურთიერთობის განვითარება და გახშირება, ნაციონალური ზღუდეების ნგრევა, კაპიტალის, საერთოდ ეკონომიური ცხოვრების, პოლიტიკის, მეცნიერებისა და სხვა. ინტერნაციონალური ერთიანობის შექმნა. ორივე ეს ტენდენცია კაპიტალიზმის მსოფლიო კანონია. პირველი სჭარბობს მისი განვითარების დასაწყისში, მეორე ახასიათებს მომწიფებულ კაპიტალიზმს, რომელიც მიიმართება სოციალისტურ საზოგადოებად გადაქცევისაკენ» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა ტექსტი ტომი 17, გვერდი 139 და 140). იმპერიალიზმისათვის ეს ორი ტენდენცია შეურიგებელ წინააღმდეგობებს წარმოადგენს, ვინაიდან იმპერიალიზმს არ შეუძლია ცხოვრება უექსპლოატაციოდ და «ერთიანი მთელის» ფარგლებში კოლონიების ძალდატანებითი შენარჩუნების გარეშე. ვინაიდან იმპერიალიზმს ერების დაახლოება შეუძლია მხოლოდ ანექსიისა და კოლონიების დაპყრობის გზით, ურომლისოდაც ის, საერთოდ რომ ვთქვათ, წარმოუდგენელია. კომუნიზმისათვის. პირიქით, ეს ტენდეციები მხოლოდ ორი მხარეა ერთი და იმავე საქმისა, იმპერიალიზმის უღლისაგან ჩაგრულ ხალხთა განთავისუფლების საქმისა, ვინაიდან კომუნიზმმა იცის, რომ ერთიან მსოფლიო მეურნეობაში ხალხთა გაერთიანება შესაძლებელია მხოლოდ ურთიერთნდობისა და ნებაყოფლობითი შეთანხმების საფუძველზე, რომ ხალხთა ნებაყოფლობითი გაერთიანების შექმნა მიიმართება «ერთიანი» იმპერიალისტური «მთელისაგან» კოლონიების ჩამოცილების, დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად მათი გადაქცევის გზით. აქედან — აუცილებლობა შეუპოვარი, განუწყვეტელი, გადამწყვეტი ბრძოლისა გაბატონებულ ერთა (ინგლისი, საფრანგეთი, ამერიკა, იტალია, იაპონია და სხვა.) «სოციალისტების» დიდმპყრობელური შოვინიზმის წინააღმდეგ, «სოციალისტებისა», რომელთაც არ სურთ ებრძოლონ თავიანთ იმპერიალისტურ მთავრობებს, არ სურთ მხარი დაუჭირონ «მათი» კოლონიების ჩაგრულ ხალხთა ბრძოლას ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის, სახელმწიფოებრივი გამოყოფისათვის. ასეთი ბრძოლის გარეშე წარმოუდგენელია გაბატონებული ერების მუშათა კლასის აღზრდა ნამდვილი ინტერნაციონალიზმის სულისკვეთებით, დამოკიდებული ქვეყნებისა და კოლონიების მშრომელ მასებთან დაახლოების სულისკვეთებით, პროლეტარული რევოლუციის ნამდვილი მომზადების სულისკვეთებით. რევოლუცია რუსეთში ვერ გაიმარჯვებდა, და კოლჩაკი და დენიკინი ვერ დამარცხდებოდნენ, რუს პროლეტარიატს რომ არ ჰქონოდა თანაგრძნობა და დახმარება ყოფილი რუსეთის იმპერიის ჩაგრული ხალხების მხრით. მაგრამ ამ ხალხთა თანაგრძნობა და დახმარება რომ დაემსახურებინა, მას უწინარეს ყოვლისა უნდა დაემსხვრია რუსეთის იმპერიალიზმის ბორკილები და გაეთავისუფლებინა ეს ხალხები ნაციონალური ჩაგვრისაგან. უამისოდ შეუძლებელი იქნებოდა საბჭოთა ხელისუფლების განმტკიცება, ნამდვილი ინტერნაციონალიზმის დანერგვა და ხალხთა თანამშრომლობის იმ შესანიშნავი ორგანიზაციის შექმნა, რომელსაც ეწოდება საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი და რომელიც ერთიან მსოფლიო მეურნეობაში ხალხთა მომავალი გაერთიანების ცოცხალი პირველსახეა. აქედან — აუცილებლობა ბრძოლისა დაჩაგრული ქვეყნების სოციალისტების ნაციონალური კარჩაკეტილობის, შეზღუდულობისა და განკერძოების წინააღმდეგ, სოციალისტებისა, რომელთაც არ სურთ ასცილდნენ თავიანთ ეროვნულ სამრეკლოს და არ ესმით თავიანთი ქვეყნის განმათავისუფლებელი მოძრაობის კავშირი გაბატონებული ქვეყნების პროლეტარულ მოძრაობასთან. ასეთი ბრძოლის გარეშე წარმოუდგენელია ჩაგრულ ერთა პროლეტარიატის დამოუკიდებელი პოლიტიკისა და გაბატონებული ქვეყნების პროლეტარიატთან მისი კლასობრივი სოლიდარობის შენარჩუნება ბრძოლაში საერთო მტრის დასამხობად, ბრძოლაში იმპერიალიზმის დასამხობად. ასეთი ბრძოლის გარეშე ინტერნაციონალიზმი შეუძლებელი იქნებოდა. ასეთია რევოლუციური ინტერნაციონალიზმის სულისკვეთებით გაბატონებულ და ჩაგრულ ერთა მშრომელი მასების აღზრდის გზა. აი რას ამბობს ლენინი კომუნიზმის ამ ორმხრივ მუშაობაზე ინტერნაციონალიზმის სულისკვეთებით მუშების აღზრდისათვის: «შეიძლება თუ არა, რომ ეს აღზრდა... კონკრეტულად ერთნაირი იყოს დიდსა და მჩაგვრელ ერებში და პატარა, ჩაგრულ ერებში? იმ ერებში, რომლებიც ანექსიას ახდენენ, და იმ ერებში, რომელთა ანექსიას ახდენენ? ცხადია, არა. გზა ერთი მიზნისაკენ ყველა ერის სრული თანასწორუფლებიანობისაკენ, მათი უაღრესად მჭიდრო დაახლოებისა და შემდგომი გაერთიანებისაკენ, აშკარაა, აქ სხვადასხვა კონკრეტული გზით მიდის, — ისე, როგორც, ვთქვათ, გზა ამ გვერდის შუაგულში მდებარე წერტილისაკენ მიდის ერთი კიდიდან მარცხნივ და საწინააღმდეგო კიდიდან — მარჯვნივ. თუ დიდი, მჩაგვრელი, ანექსიის მომხდენი ერის სოციალ-დემოკრატი, იზიარებს რა საერთოდ ერების გაერთიანების აზრს, ერთი წუთით მაინც დაივიწყებს იმ გარემოებას, რომ «მისი» ნიკოლოზ II მეორე, «მისი» ვილჰელმი, გეორგი, პუანკარე და სხვა. აგრეთვე მომხრენი არიან პატარა ერებთან გაერთიანებისა (ანექსიების გზით), — ნიკოლოზ II მეორე მომხრეა გალიციასთან «გაერთიანებისა», ვილჰელმ II მეორე — ბელგიასთან «გაერთიანებისა» და სხვა., — ასეთი სოციალ-დემოკრატი სასაცილო დოქტრინიორი იქნება თეორიაში და იმპერიალიზმის ხელშემწყობი — პრაქტიკაში. მჩაგვრელ ქვეყნებში მუშების ინტერნაციონალისტური აღზრდის სიმძიმის ცენტრი აუცილებლად უნდა მდგომარეობდეს დაჩაგრული ქვეყნების გამოყოფის თავისუფლების ქადაგებასა და დაცვაში. უამისოდ არ არსებობს ინტერნაციონალიზმი. ჩვენ უფლება გვაქვს და მოვალენიც ვართ ავად ვახსენოთ მჩაგვრელი ერის ყოველი სოციალ-დემოკრატი, როგორც იმპერიალისტი და არამზადა, თუ ის არ ეწევა ასეთ პროპაგანდას. ეს არის აუცილებელი მოთხოვნა, თუნდაც სოციალიზმის დამყარებამდე გამოყოფის შემთხვევა ათასი შემთხვევიდან მხოლოდ ერთხელ იყოს შესაძლებელი და «განსახორციელებელი»... პირიქით. პატარა ერის სოციალ-დემოკრატმა თავისი აგიტაციის სიმძიმის ცენტრი უნდა გადაიტანოს ჩვენი საერთო ფორმულის მეორე სიტყვაზე ერების «ნებაყოფლობითი გაერთიანებისა». მას შეუძლია თავისი, როგორც ინტერნაციონალისტის, მოვალეობის დაურღვევლად იყოს თავისი ერის პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მომხრეც და მისი და მის მეზობელ სახელმწიფოსთან — X, Y, Z და სხვა. შეერთების მომხრეც. მაგრამ ყველა შემთხვევაში ის უნდა იბრძოდეს ვიწრო-ნაციონალური შეზღუდულობის, კარჩაკეტილობის, განკერძოების წინააღმდეგ, იბრძოდეს იმისათვის, რომ გათვალისწინებული იყოს მთელი და საერთო, რომ კერძო ინტერესები დაუმორჩილდეს საერთო ინტერესებს. ადამიანები რომლებიც არ ჩაჰკვირვებიან საკითხს, «წინააღმდეგობას» ხედავენ იმაში, რომ მჩაგვრელ ერთა სოციალ-დემოკრატები დაბეჯითებით მოითხოვდნენ «გამოყოფის თავისუფლებას», ხოლო ჩაგრულ ერთა სოციალ-დემოკრატები — «შეერთების თავისუფლებას». მაგრამ ცოტაოდენი დაფიქრება ცხადყოფს, რომ სხვა გზა ინტერნაციონალიზმისაკენ და ერების შეერთებისაკენ, სხვა გზა ამ მიზნისაკენ არსებული მდგომარეობიდან არ არის და არც შეიძლება იყოს» (იხილეთ ვლადიმირ ლენინის თხზულებათა ტექსტი, ტომი 19, გვერდი 261 და 262). ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი სვერდლოვის უნივერსიტეტში 1924 წლის აპრილის დამდეგს, წაკითხული ლექციები სახელმწიფო გამომცემლობა პოლიტიკური ლიტერატურის სექტორი 1951 წელი იბეჭდება იოსებ სტალინის თხზულებათა ტექსტის მიხედვით, ლენინიზმის საკითხები, მეთერთმეტე გამოცემა, გვერდი 55 და 64.

«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ ოთხ საკითხს: ა) საკითხის დაყენება; ბ) გლეხობა ბურჟუაზიულ-დემოკრატიული რევოლუციის დროს; გ) გლეხობა პროლეტარული რევოლუციის დროს; დ) გლეხობა საბჭოთა ხელისუფლების განმტკიცების შემდეგ. 1) საკითხის დაყენება. ზოგი ფიქრობს, რომ ლენინიზმში ძირითადია გლეხობის საკითხი, რომ ლენინიზმის გამოსავალ წერტილს წარმოადგენს გლეხობის, მისი როლის, მისი ხვედრითი წონითი საკითხი. ეს სრულებით არ არის სწორი. ძირითადად საკითხს ლენინიზმში, მის გამოსავალ წერტილს წარმოადგენს არა გლეხობის საკითხი, არამედ პროლეტარიატის დიქტატურის, მისი ბრძოლით მოპოვების პირობების, მისი განმტკიცების პირობების საკითხი. გლეხობის საკითხი, როგორც ძალაუფლებისათვის ბრძოლაში პროლეტარიატის საკითხი, წარმოებული საკითხია. მაგრამ ეს გარემოება სრულიადაც არ უკარგავს ამ საკითხს იმ სერიოზულ, სასიცოცხლო მნიშვნელობას, რომელიც მას უეჭველად აქვს პროლეტარული რევოლუციისათვის. ცნობილია, რომ გლეხობის საკითხის სერიოზული დამუშავება რუსი მარქსისტების რიგებში დაიწყო სწორედ პირველი რევოლუციის 1905 წლის წინახანებში, როდესაც ცარიზმის დამხობისა და პროლეტარიატის ჰეგემონიის გატარების საკითხი მთელი თავისი სიგრძე სიგანით წამოიჭრა პარტიის წინაშე, ხოლო მომავალ ბურჟუაზიულ რევოლუციაში პროლეტარიატის მოკავშირის საკითხმა სასიცოცხლო ხასიათი მიიღო. ცნობილია აგრეთვე, რომ რუსეთში გლეხობის საკითხს უფრო მეტი აქტუალური ხასიათი მიეცა პროლეტარული რევოლუციის დროს, როდესაც პროლეტარიატის დიქტატურის, მისი მოპოვებისა და შენარჩუნების საკითხმა წამოაყენა მომავალ პროლეტარულ რევოლუციაში პროლეტარიატის მოკავშირეების საკითხი. ეს გასაგებიც არის: ვინც მიისწრაფის და ემზადება ძალაუფლების დასაპყრობად, იმას არ შეიძლება არ აინტერესებდეს თავისი ნამდვილი მოკავშირეების საკითხი. ამ აზრით გლეხობის საკითხი წარმოადგენს პროლეტარიატის დიქტატურის საერთო საკითხის ნაწილს და, როგორც ასეთი, იგი ლენინიზმის ერთ ერთი ყველაზე უფრო სასიცოცხლო საკითხია. ll მეორე ინტერნაციონალის პარტიების გულგრილი ანდა პირდაპირ უარყოფითი დამოკიდებულება გლეხობის საკითხისადმი აიხსნება არამარტო განვითარების თავისებური პირობებით დასავლეთში. ეს აიხსნება, უწინარეს ყოვლისა, იმით, რომ ამ პარტიებს არა სწამთ პროლეტარული დიქტატურა, ეშინიათ რევოლუციისა და არ ფიქრობენ წაიყვანონ პროლეტარიატი ძალაუფლებისაკენ. ხოლო ვისაც რევოლუციის ეშინია, ვისაც არ სურს წაიყვანოს პროლეტარები ძალაუფლებისაკენ, იმას არ შეიძლება აინტერესებდეს რევოლუციაში პროლეტარიატის მოკავშირეების საკითხი, მისთვის მოკავშირეების საკითხი მოკლებულია ყოველგვარ მნიშვნელობასა და აქტუალობას. ll მეორე ინტერნაციონალის გმირების ირონიული დამოკიდებულება გლეხობის საკითხისადმი ითვლება მათში კარგი ტონის ნიშნად, ნამდვილი მარქსიზმის ნიშნად. ნამდვილად კი ამაში იოტის ოდენა მარქსიზმიც არ არის, ვინაიდან გულგრილი დამოკიდებულება ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხისადმი, როგორიც არის გლეხობის საკითხი, პროლეტარიატის რევოლუციის წინადღით წარმოადგენს პროლეტარიატის დიქტატურის უარყოფის შებრუნებულ მხარეს, მარქსიზმისადმი პირდაპირი ღალატის უეჭველ ნიშანს. საკითხი ასე დგას: უკვე ამოწურულია თუ არა რევოლუციური შესაძლებლობანი, რომლებიც მოიპოვება გლეხობის წიაღში, მისი არსებობის განსაზღვრული პირობების გამო, და თუ არ არის ამოწურული. არის თუ არა იმედი, საფუძველი გამოყენებულ იქნან ეს შესაძლებლობანი პროლეტარული რევოლუციის სასარგებლოდ, გადაქცეული იქნას გლეხობა, მისი ექსპლოატირებული უმრავლესობა, ბურჟუაზიის რეზერვიდან, როგორც ის დასავლეთის ბურჟუაზიული რევოლუციების დროს იყო და როგორადაც ის ამჟამადაც რჩება, პროლეტარიატის რეზერვად, მის მოკავშირედ? ლენინიზმი დადებითად უპასუხებს ამ კითხვაზე, ის აღიარებს გლეხობის უმრავლესობაში რევოლუციური უნარის არსებობას, პროლეტარული დიქტატურის ინტერესებისათვის ამ უნარის გამოყენების შესაძლებლობას. რუსეთში სამი რევოლუციის ისტორია სავსებით ადასტურებს ლენინიზმის დასკვნებს ამ საკითხზე. აქედან პრაქტიკული დასკვნა მხარი უნდა დავუჭიროთ გლეხობის მშრომელ მასებს მათს ბრძოლაში ჩაგვრისა და სიღატაკისაგან თავის დასაღწევად. ეს, რა თქმა უნდა, იმას არ ნიშნავს, რომ პროლეტარიატმა მხარი უნდა დაუჭიროს ყოველგვარ გლეხურ მოძრაობას. აქ ლაპარაკია გლეხობის ისეთი მოძრაობისა და ისეთი ბრძოლისათვის მხარდაჭერაზე, რომელიც პირდაპირ თუ არაპირდაპირ აადვილებს პროლეტარიატის განმათავისუფლებელ მოძრაობას, რომელიც ასე თუ ისე უშვებს წყალს პროლეტარული რევოლუციის წისქვილს, რომელიც ხელს უწყობს გლეხობის გადაქცევას მუშათა კლასის რეზერვად და მოკავშირედ. 2) გლეხობა ბურჟუაზიულ-დემოკრატიული რევოლუციის დროს. ეს პერიოდი მოიცავს დროს რუსეთის პირველი რევოლუციიდან 1905 წელს და მეორე რევოლუციამდე 1917 წლის თებერვალი ამ უკანასკნელის ჩათვლით. ამ პერიოდის დამახასიათებელი ნიშანია გლეხობის განთავისუფლება ლიბერალური ბურჟუაზიის გავლენისაგან, გლეხობის ჩამოცილება კადეტებისაგან, გლეხობის შემობრუნება პროლეტარიატისაკენ, ბოლშევიკების კომუნისტური პარტიისაკენ. ამ პერიოდის ისტორია არის ისტორია კადეტების (ლიბერალური ბურჟუაზია) და ბოლშევიკების (პროლეტარიატი) ბრძოლისა გლეხობის მისამხრობად. ამ ბრძოლის ბედი სათათბიროს პერიოდმა გადაწყვიტა, ვინაიდან ოთხი სათათბიროს პერიოდი საგნობრივი გაკვეთილი იყო გლეხობისათვის, ხოლო ამ გაკვეთილმა თვალნათლივ დაანახა გლეხებს. რომ ისინი კადეტებისაგან ვერ მიიღებენ ვერც მიწას, ვერც თავისუფლებას, რომ მეფე სავსებით მემამულეთა მხარეზეა, ხოლო კადეტები მხარს უჭერენ მეფეს, რომ ერთადერთი ძალა რომლის დახმარებაზე იმედის დამყარება შეიძლება, ეს არიან ქალაქის მუშები, პროლეტარიატი. იმპერიალისტურმა ომმა მხოლოდ დაადასტურა სათათბიროს პერიოდის გაკვეთილი. დაამთავრა რა გლეხობის ჩამოშორება ბურჟუაზიისაგან, დაამთავრა რა ლიბერალური ბურჟუაზიის იზოლაცია, ვინაიდან ომიანობის წლებმა გამოაშკარავეს იმ იმედების სრული ამაოება, სრული სიყალბე, რომ მიიღებდნენ ზავს მეფისაგან და მისი ბურჟუაზიული მოკავშირეებისაგან. სათათბირო პერიოდის თვალსაჩინო გაკვეთილის გარეშე პროლეტარიატის ჰეგემონია შეუძლებელი იქნებოდა. ასე შეიქმნა მუშებისა და გლეხების კავშირი ბურჟუაზიულ დემოკრატიულ რევოლუციაში. ასე დამთავრდა პროლეტარიატის ჰეგემონია ხელმძღვანელობა ცარიზმის დასამხობად წარმოებულ საერთო ბრძოლაში, ჰეგემონია, რომელმაც, მიგვიყვანა 1917 წლის თებერვლის რევოლუციამდე. დასავლეთის ბურჟუაზიული რევოლუციები (ინგლისი, საფრანგეთი, გერმანია, ავსტრია), როგორც ცნობილია სხვა გზით წავიდნენ. იქ რევოლუციაში ჰეგემონია ეკუთვნოდა ლიბერალურ ბურჟუაზიას და არა პროლეტარიატს, რომელიც არ წარმოადგენდა დამოუკიდებელ პოლიტიკურ ძალას, და არც შეიძლებოდა ასეთი ყოფილიყო თავისი სისუსტის გამო. იქ ბატონყმურის წესებისაგან განთავისუფლება გლეხობა მიიღო არა პროლეტარიატის ხელით, რომელიც მცირერიცხოვანი და დაურაზმავი იყო, არამედ ბურჟუაზიის ხელით. იქ გლეხობა ძველი წესების წინააღმდეგ ლიბერალურ ბურჟუაზიასთან ერთად მიდიოდა. იქ გლეხობა ბურჟუაზიის რეზერვს წარმოადგენდა. ამის გამო იქ რევოლუციამ გამოიწვია ბურჟუაზიის პოლიტიკური წონის უდიდესად გაძლიერება. რუსეთში, პირიქით, ბურჟუაზიულმა რევოლუციამ სრულიად საწინააღმდეგო შედეგები მოგვცა. რუსეთში რევოლუციას მოჰყვა ბურჟუაზიის, როგორც პოლიტიკური ძალის, არა გაძლიერება, არამედ დასუსტება, მისი პოლიტიკური რეზერვების არა გამრავლება, არამედ მის მიერ ძირითადი რეზერვის დაკარგვა, გლეხობის დაკარგვა. ბურჟუაზიულმა რევოლუციამ რუსეთში პირველ რიგში წამოაყენა არა ლიბერალური ბურჟუაზია არამედ, არამედ რევოლუციური პროლეტარიატი და მის გარშემო დარაზმა მრავალმილიონიანი გლეხობა. სწორედ ამით აიხსნება, სხვათაშორის, ის ფაქტი, რომ რუსეთის ბურჟუაზიული რევოლუცია შედარებით მალე გადაიზარდა პროლეტარულ რევოლუციად. პროლეტარიატის ჰეგემონია იყო ჩანასახი და გარდამავალი საფეხური პროლეტარიატის დიქტატურისაკენ. რით აიხსნება რუსეთის რევოლუციის ეს თავისებური მოვლენა, რომელსაც არ აქვს პრეცენდეტი დასავლეთის ბურჟუაზიული რევოლუციების ისტორიაში? საიდან გაჩნდა ეს თავისებურება? ეს იმით აიხსნება, რომ რუსეთში ბურჟუაზიული რევოლუცია გაიშალა კლასობრივი ბრძოლის უფრო განვითარებულ პირობებში, ვიდრე დასავლეთში, რომ რუსეთის პროლეტარიატი ამ დროისათვის უკვე დამოუკიდებელ პოლიტიკურ ძალად გადაიქცა, მაშინ როდესაც პროლეტარიატის რევოლუციურობით დამფრთხალმა ლიბერალურმა ბურჟუაზიამ დაკარგა რევოლუციურობის ყოველგვარი ნასახი (განსაკუთრებით 1905 წელს გაკვეთილის შემდეგ) და პირი იბრუნა მეფესთან და მემამულეებთან კავშირისაკენ რევოლუციის წინააღმდეგ, მუშებისა და გლეხების წინააღმდეგ. საჭიროა ყურადღება მიექცეს შემდეგ გარემოებებს, რომლებმაც განსაზღვრეს რუსეთის ბურჟუაზიული რევოლუციის თავისებურება: ა) რუსეთის მრეწველობის არაჩვეულებრივი კონცენტრაცია რევოლუციის წინახანებში. ცნობილია, მაგალითად, რუსეთის მუშების მთელი რაოდენობის 54% პროცენტი მუშაობდა საწარმოებში, სადაც 500-ზე მეტი მუშა იყო, მაშინ როდესაც ისეთ განვითარებულ ქვეყანაში, როგორიც არის ჩრდილოეთი ამერიკა, ანალოგიურ საწარმოებში მუშაობდა მუშების მთელი რაოდენობის სულ 33% პროცენტი. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ მარტო ეს გარემოებაც კი, ისეთი რევოლუციური პარტიის არსებობის დროს, როგორიცაა ბოლშევიკების პარტია კომუნისტური პარტია რუსეთის მუშათა კლასს ქვეყნის პოლიტიკური ცხოვრების უდიდეს ძალად ხდიდა. ბ) ექსპლოატაციის უმსგავსო ფორმები საწარმოებში დამატებით მეფის მსახურების აუტანელი პოლიციური რეჟიმი, გარემოება, რომელიც მუშების ყოველ სერიოზულ გაფიცვას აქცევდა უდიდეს პოლიტიკურ აქტად და აკაჟებდა მუშათა კლასს, როგორც ბოლომდე რევოლუციურ ძალას. გ) რუსეთის ბურჟუაზიის პოლიტიკური სიძაბუნე, რომელიც 1905 წლის რევოლუციის შემდეგ გადაიქცა ცარიზმის მსახურობად და პირდაპირ კონტრრევოლუციურობად, რაც აიხსნება არა მარტო რუსეთის პროლეტარიატის რევოლუციურობით, რომელმაც რუსეთის ბურჟუაზია ცარიზმის მხარეს გადაისროლა, არამედ იმ გარეომებითაც, რომ ეს ბურჟუაზია პირდაპირ დამოკიდებული იყო სახაზინო შეკვეთებზე. დ) ბატონყმური წესწყობილების ყოვლად უმსგავსი და ყოვლად აუტანელი გადმონაშთების არსებობა სოფლად, რასაც ერთვოდა მემამულეთა ყოვლისშემძლეობა, გარემოება, რომელმაც გლეხობა მოაქცია რევოლუციის ბანაკში. ე) ცარიზმი, რომელიც ახშობდა ყოველივე ცოცხალს და თავისი თვითნებობით აძლიერებდა ჩაგვრას კაპიტალისტისა და მემამულის მხრით, გარემოება, რომელმაც მუშებისა და გლეხების ბრძოლა გააერთიანა ერთ რევოლუციურ ნიაღვრად. ვ) იმპერიალისტური ომი, რომელმაც რუსეთის პოლიტიკური ცხოვრების ყველა ეს წინააღმდეგობა შეაერთა ღრმა რევოლუციურ კრიზისად და უაღრესად გააძლიერა გაამთლიანა რევოლუციის შეტევითი მთელი ძალა. საით უნდა წასულიყო გლეხობა ასეთ პირობებში? ვისთან უნდა ეძებნა დახმარება მემამულის ყოვლისშემძლეობის წინააღმდეგ, მეფის თვითნებობის წინააღმდეგ, დამღუპველი ომის წინააღმდეგ, რომელიც აჩანაგებდა მის მეურნეობას? ლიბერალურ ბურჟუაზიასთან? მაგრამ ის ხომ მტერია, ამას ადასტურებდა ოთხივე სათათბიროს ხანგრძლივი გამოცდილება. ესერებთან? ესერები, რა თქმა უნდა კადეტებზე უკეთესნი არიან, მათი პროგრამა შესაფერისია, თითქმის გლეხურია, მაგრამ რისი მოცემა შეუძლიათ ესერებს, როდესაც ისინი ფიქრობენ რომ დაეყრდნონ მხოლოდ გლეხებს და როდესაც ისინი სუსტნი არიან ქალაქში, სადაც პირველ ყოვლისა, კრებს თავის ძალას მოწინააღმდეგე? სად არის ის ახალი ძალა, რომელიც არაფრის წინაშე არ შეჩერდება არც სოფლად, არც ქალაქად, რომელიც თამამად ჩადგება პირველ რიგებში მეფისა და მემამულის წინააღმდეგ საბრძოლველად, რომელიც ხელს შეუწყობს გლეხობას თავი დააღწიოს კაბალას, უმიწობას, ჩაგვრას და ომს? იყო თუ არა, საერთოდ, ასეთი ძალა რუსეთში? დიახ, იყო. ეს იყო რუსეთის პროლეტარიატი, რომელმაც ჯერ კიდევ 1905 წელს გამოააშკარავა თავისი ძალა, თავისი უნარი ბოლომდე ბრძოლისა, თავისი გამბედაობა, თავისი რევოლუციურობა. ყოველ შემთხვევაში, სხვა ასეთი ძალა არ არსებობდა, და მისი გამონახვაც შეუძლებელი იყო. აი რატომ იყო, რომ გლეხობა, როდესაც კადეტებს ჩამოშორდა და ესერებს მიემხრო, ამასთან ერთად დარწმუნდა, რომ აუცილებელი იყო დამორჩილებოდა რევოლუციის ისეთი მამაცი ბელადის ხელმძღვანელობას, როგორიც იყო რუსეთის პროლეტარიატი. ასეთია ის გარემოებანი, რომლებმაც განსაზღვრეს რუსეთის ბურჟუაზიული რევოლუციის თავისებურება. 3) გლეხობა პროლეტარული რევოლუციის დროს. ეს პერიოდი მოიცავს დროს 1917 წლის თებერვლის რევოლუციიდან და ოქტომბრის რევოლუციამდე. ეს პერიოდი შედარებით ხანმოკლეა, სულ რვა თვეს გრძელდება, მაგრამ ეს რვა თვე, მასების პოლიტიკური განათლებისა და რევოლუციური აღზრდის თვალსაზრისით, თამამად შეიძლება გავუთანასწოროთ ჩვეულებრივი კონსტიტუციური მთელ ათეულ წლებს, ვინაიდან ეს ნიშნავდა რევოლუციის რვა თვეს. ამ პერიოდის დამახასიათებელ ნიშანს წარმოადგენს გლეხობის შემდგომი გარევოლუციურობა, ესერებზე დამყარებული იმედების გაცრუება, გლეხობის ჩამოცილება ესერებისაგან, გლეხობის ახალი შემობრუნება პროლეტარიატის, როგორც ისეთი, ერთადერთი ბოლომდე რევოლუციური ძალის, გარშემო პირდაპირი დარაზმვისაკენ, რომელსაც შეეძლო ზავამდე მიეყვანა ჩვენი ქვეყანა. ამ პერიოდის ისტორია არის ისტორია ესერების (წვრილ-ბურჟუაზიული დემოკრატია) და ბოლშევიკების კომუნისტების (პროლეტარული დემოკრატია) ბრძოლისა გლეხობისათვის, გლეხობის უმრავლესობის მიმხრობისათვის. ამ ბრძოლის ბედი გადაწყვიტეს კოალიციურმა პერიოდმა, კერენშჩინის პერიოდმა, ესერებისა და მენშევიკების მიერ უარის თქმამ მემამულეთა მიწის კონსფიკაციაზე, ესერებისა და მენშევიკების ბრძოლამ ომის განგრძობისათვის, ივნისის შეტევამ ფრონტზე, ჯარისკაცებისათვის სიკვდილის დასჯის შემოღებამ, კორნილოვის ანჯაყებამ. თუ მანამდე, წინა პერიოდში, რევოლუციის ძირითად საკითხს წარმოადგენდა მეფისა და მემამულეთა ძალაუფლების დამხობა, ახლა, თებერვლის რევოლუციის შემდგომ პერიოდში, როდესაც მეფე უკვე აღარ იყო, ხოლო დაუსრულებელმა ომმა ჩაკლა ქვეყნის მეურნეობა, საბოლოოდ გააჩანაგა გლეხობა, რევოლუციის ძირითად საკითხად იქცა ომის ლიკვიდაციის საკითხი. სიმძიმის ცენტრი წმინდა საშინაო ხასიათის საკითხებიდან აშკარად გადავიდა ძირითად საკითხზე ომის საკითხზე. ბოლო მოვუღოთ ომს, თავი დავანებოთ ომს, ასეთი იყო საერთო ძახილი გატანჯული ქვეყნისა და, უწინარეს ყოვლისა, გლეხობისა. მაგრამ ომისაგან თავის დასაღწევად აუცილებელი იყო დროებითი მთავრობის ჩამოგდება, აუცილებელი იყო ბურჟუაზიის ძალაუფლების დამხობა, აუცილებელი იყო ესერებისა და მენშევიკების ძალაუფლების დამხობა, რადგან ისინი და მხოლოდ ისინი აჭიანურებდნენ ომს ძლევამოსილ დასრულებამდე. ომისაგან თავის დახწევის სხვა გზა, თუ არა ბურჟუაზიის დამხობით, პრაქტიკაში არ აღმოაჩნდა. ეს იყო ახალი რევოლუცია, რევოლუცია პროლეტარული, ვინაიდან ის აგდებდა ხელისუფლებიდან იმპერიალისტური ბურჟუაზიის უკანასკნელ, უკიდურეს მემარცხენე ფრაქციას ესერებისა და მენშევიკების პარტიას, რათა შეექმნა ახალი, პროლეტარული ძალაუფლება, საბჭოების ძალაუფლება, რათა ხელისუფლების სათავეში დაეყენებინა რევოლუციური პროლეტარიატის პარტია, ბოლშევიკების კომუნისტების პარტია. იმპერიალისტური ომის წინააღმდეგ დემოკრატიული ზავისათვის რევოლუციური ბრძოლის პარტია. გლეხობის უმრავლესობამ მხარი დაუჭირა მუშების ბრძოლას ზავისათვის, საბჭოების ძალაუფლებისათვის. სხვა გამოსავალი გლეხობას არ ჰქონდა. სხვა გამოსავალი არც შეიძლებოდა ყოფილიყო. ამრიგად, კერენშჩინის პერიოდი უდიდესი საგნობრივი გაკვეთილი იყო გლეხობის მშრომელი მასებისათვის, ვინაიდან მან თვალსაჩინოდ ცხადყო, ესერებისა და მენშევიკების ხელისუფლების დროს ქვეყანა თავს ვერ დაახწევდა ომს, გლეხობა ვერ ეღირსებოდა ვერც მიწას, ვერც თავისუფლებას, რომ მენშევიკები და ესერები კადეტებისაგან განსხვავდებოდნენ მხოლოდ ტკბილი სიტყვებით და ცრუ დაპირებებით, ნამდვილად კი ატარებდნენ იმავე იმპერიალისტურ, კადეტურ პოლიტიკას, რომ ერთადერთი ხელისუფლება რომელსაც უნარი შესწევს ქვეყანა სწორ გზაზე დააყენოს არის მხოლოდ საბჭოების ხელისუფლება ბოლშევიკების კომუნისტების ხელისუფლება. ომის შემდგომი გაჭიანურება მხოლოდ ადასტურებდა ამ გაკვეთილის სისწორეს, აჩქარებდა რევოლუციას მიაქანებდა გლეხთა და ჯარისკაცთა მილიონიან მასებს პროლეტარული რევოლუციის გარშემო პირდაპირი დარაზმვისაკენ. ესერებისა და მენშევიკების იზოლაცია უცილობელ ფაქტად იქცა. კოალიციური პერიოდის თვალსაჩინო გაკვეთილების გარეშე პროლეტარიატის დიქტატურა შეუძლებელი იქნებოდა. ასეთია ის გარემოებანი, რომლებმაც გაადვილეს ბურჟუაზიული რევოლუციის პროლეტარულ რევოლუციად გადაზრდის პროცესი. ასე შეიქმნა პროლეტარიატის დიქტატურა რუსეთში. 4) გლეხობა საბჭოთა ხელისუფლების განმტკიცების შემდეგ. თუ წინათ, რევოლუციის პირველ პერიოდში, საქმე. უმთავრესად, ცარიზმის დამხობას შეეხებოდა, ხოლო მერე, თებერვლის რევოლუციის შემდეგ, საკითხი იდგა, უწინარეს ყოვლისა, ბურჟუაზიის დამხობის საშუალებით იმპერიალისტური ომიდან გამოსვლის შესახებ, ახლა, სამოქალაქო ომის ლიკვიდაციისა და საბჭოთა ხელისუფლების განმტკიცების შემდეგ, პირველ რიგში წამოიჭრა სამეურნეო მშენებლობის საკითხები. ნაციონალიზებული ინდუსტრიის გაძლიერება და განვითარება; ამისათვის ინდუსტრიის დაკავშირება გლეხურ მეურნეობასთან ვაჭრობის საშუალებით, რომელსაც სახელმწიფო აწესრიგებს; სასურსათო გაწერის შეცვლა სასურსათო გადასახადით, რათა შემდეგ, სასურსათო გადასახადის ოდენობის თანდათან შემცირებით, საქმე მიყვანილ იქნას ინდუსტრიის ნაწარმის გადაცვლამდე გლეხური მეურნეობის პროდუქტებზე; ვაჭრობის გამოცოცხლება და კოოპერაცივის განვითარება, ამ უკანასკნელში მილიონობით გლეხების ჩაბმით, აი როგორ ხედავდა ლენინი სამეურნეო მშენებლობის მორიგ ამოცანებს სოციალისტური ეკონომიკის საძირკველის აგების გზაზე. ამბობენ რომ ეს ამოცანა შეიძლება დაუძლეველი აღმოჩნდეს ისეთი გლეხური ქვეყნისათვის, როგორიც რუსეთია. ზოგიერთი სკეპტიკოსი იმასაც კი ამბობს, რომ ეს ამოცანა პირდაპირ უტოპიურია, განუხორციელებელია, რადგან გლეხობა არის გლეხობა, ის შედგება წვრილ წარმოებელთაგან, და ამიტომ შეუძლებელია მისი გამოყენება სოციალისტური წარმოების საძირკვლის ორგანიზაციისთვისო. მაგრამ სკეპტიკოსები ცდებიან, ვინაიდან ისინი არ ითვალისწინებენ ზოგიერთ გარემოებას, რომელთაც ამ შემთხვევაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვთ. განვიხილოთ უმთავრესნი მათ შორის. ჯერ ერთი. არ შეიძლება ერთმანეთში ავურიოთ საბჭოთა კავშირის გლეხობა და დასავლეთის გლეხობა. გლეხობა, რომელსაც გაუვლია სამი რევოლუციის სკოლა, რომელიც იბრძოდა მეფისა და ბურჟუაზიული ხელისუფლების წინააღმდეგ პროლეტარიატთან ერთად და პროლეტარიატის მეთაურობით, გლეხობა, რომელმაც პროლეტარული რევოლუციის ხელით მიიღო მიწა და ზავი და ამის გამო პროლეტარიატის რეზერვი გახდა, ეს გლეხობა არ შეიძლება არ განსხვავდებოდეს იმ გლეხობისაგან, რომელიც ბურჟუაზიული რევოლუციის დროს ლიბერალური ბურჟუაზიის მეთაურობით იბრძოდა, რომელმაც ამ ბურჟუაზიის ხელით მიიღო მიწა და ამის გამო ბურჟუაზიის რეზერვი გახდა. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ საბჭოთა გლეხობა, რომელიც მიჩვეულია პროლეტარიატთან პოლიტიკური მეგობრობისა და პოლიტიკური თანამშრომლობის დაფასებას და რომელმაც თავისუფლება მიიღო ამ მეგობრობისა და ამ თანამშრომლობის მეოხებით, არ შეიძლება არ შეადგენდეს განსაკუთრებით ხელსაყრელ მასალას პროლეტარიატთან ეკონომიური თანამშრომლობისათვის. ენგელსი ამბობდა, რომ სოციალისტური პარტიის მიერ პოლიტიკური ძალაუფლების დაპყრობა ახლო მომავლის საქმედ იქცა, რომ იმისათვის, რომ ეს ძალაუფლება დაიპყროს, პარტია ჯერ ქალაქიდან სოფელში უნდა წავიდეს და გახდეს ძლიერი სოფლად. ის წერდა ამას გასული საუკუნის 1890-იან წლებში, მხედველობაში ჰყავდა რა დასავლეთის გლეხობა. განა საჭიროა იმის მტკიცება, რომ რუსმა კომუნისტებმა, რომლებმაც სამი რევოლუციის განმავლობაში ამ მიმართულებით კოლოსალური მუშაობა ჩაატარეს, უკვე მოიპოვეს სოფლად ისეთი გავლენა და ისეთი დასაყრდენი, როგორზედაც ჩვენი დასავლეთელი ამხანაგები ოცნებასაც კი ვერ ბედავენ? როგორ შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ამ გარემოებას არ შეუძლია არსებითად არ გაადვილოს რუსეთში მუშათა კლასისა და გლეხობის ეკონომიური თანამშრომლობის მოგვარების საქმე? სკეპტიკოსებს დაუჩემებიათ ლაპარაკი წვრილ გლეხებზე, როგორც ისეთ ფაქტორზე, რომელიც შეუთავსებელია სოციალისტურ მშენებლობასთან. მაგრამ მოისმინეთ, რას ამბობს ენგელსი დასავლეთის წვრილ გლეხებზე: «ჩვენ გადაჭრით ვდგავართ წვრილი გლეხების მხარეზე, ჩვენ გავაკეთებთ ყველაფერს, რაც კი შესაძლებელია, იმისათვის, რომ მან უფრო კარგად იცხოვროს, რომ მას გაუადვილდეს ამხანაგობაზე გადასვლა იმ შემთხვევაში, თუ ის ამას გადაწყვეტს; ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ ის ჯერ კიდევ ვერ შეძლებს მიიღოს ეს გადაწყვეტილება, ჩვენ შევეცდებით მივცეთ რაც შეიძლება მეტი დრო მოიფიქროს ეს თავის პატარა ნაკვეთზე. ჩვენ ასე მოვიქცევით არა მარტო იმიტომ, რომ შესაძლებლად მიგვაჩნია დამოუკიდებლად მომუშავე წვრილი გლეხის გადმოსვლა ჩვენს მხარეზე, არამედ აგრეთვე უშუალო პარტიული ინტერესებისთვისაც. რაც უფრო მეტი იქნება ისეთი გლეხების რიცხვი, რომლებსაც ჩვენ საშუალებას მივცემთ არ ჩავარდნენ პროლეტარების მდგომარეობაში და რომლებსაც გადმოვიყვანთ ჩვენს მხარეზე ჯერ კიდევ როგორც გლეხებს, მით უფრო ჩქარა და ადვილად მოხდება საზოგადოებრივი გარდაქმნა. ჩვენთვის უსარგებლო იქნება ასეთ გარდაქმნას დაველოდოთ იმ დრომდე, სანამ კაპიტალისტური წარმოება ყველგან თავისი განვითარების უკიდურეს შედეგებს მიახწევდეს, სანამ უკანასკნელი წვრილი ხელოსანიც და უკანასკნელი წვრილი გლეხიც მსხვილი კაპიტალისტური წარმოების მსხვერპლი გახდებოდეს. მატერიალური მსხვერპლი, რომლის გაღებაც საჭირო გახდება ამ აზრით გლეხების სასარგებლოდ საზოგადოებრივი საშუალებებიდან, კაპიტალისტური ეკონომიკის თვალსაზრისით შეიძლება გადაყრილ ფულად იქნეს მიჩნეული, მაშინ როდესაც ეს არის კაპიტალის საუკეთესო გამოყენება, იმიტომ რომ, შესაძლოა, ამ მსხვერპლმა დაზოგოს ათჯერ უფრო მეტი თანხები მთლიანად საზოგადოებრივი გარდაქმნისათვის ხარჯების გაწევის დროს. მაშასადამე, ამ აზრით გლეხების მიმართ ჩვენ შეგვიძლია დიდად გულუხვნი ვიყოთ». ასე ამბობდა ენგელსი, მხედველობაში ჰყავდა რა დასავლეთის გლეხობა მაგრამ განა ცხადი არ არის, რომ არსად არ შეიძლება ენგელსის ნათქვამის ისე ადვილად და სავსებით განხორციელება, როგორც პროლეტარიატის დიქტატურის ქვეყანაში? განა ცხადი არ არის, მხოლოდ საბჭოთა რუსეთში შეიძლება ახლავე სავსებით გატარდეს ცხოვრებაში დამოუკიდებლად მომუშავე წვრილი გლეხის გადმოსვლაც ჩვენს მხარეზე, ამისათვის აუცილებელი მატერიალური მსხვერპლის გაღებაც და ამისათვის საჭირო გულუხვობაც გლეხების მიმართ, რომ ასეთი და ამის მსგავსი ღონისძიებანი გლეხების სასარგებლოდ უკვე ტარდება რუსეთში? როგორ შეიძლება იმის უარყოფა, რომ ამ გარემოებამ, თავის მხრივ უნდა გაადვილოს და წინ წასწიოს საბჭოთა ქვეყნის სამეურნეო მშენებლობის საქმე? მეორე. არ შეიძლება ერთმანეთში ავრიოთ რუსეთის სოფლის მეურნეობა და დასავლეთის სოფლის მეურნეობა. იქ სოფლის მეურნეობის განვითარება მიმდინარეობს კაპიტალიზმის ჩვეულებრივი ხაზით, გლეხობის ღრმა დიფერენციაციის პირობებში, მსხვილი მამულებით და კერძო კაპიტალისტური ლატიფუნდიებით ერთ პოლუსზე, ხოლო პაუპერიზმით, სიღატაკითა და დაქირავებული მონობით მეორეზე. ამის გამო იქ სავსებით ბუნებრივია რღვევა და დაშლა. სულ სხვაა რუსეთში. ჩვენში სოფლის მეურნეობის განვითარება ამ გზით ვერ წავა თუნდაც იმიტომ, რომ საბჭოთა ხელისუფლების არსებობა და წარმოების ძირითად იარაღთა და საშუალებათა ნაციონალიზაცია გამორიცხავენ ასეთ განვითარებას. რუსეთში სოფლის მეურნეობის განვითარება უნდა წავიდეს სხვა გზით, მილიონობით წვრილი და და საშუალო გლეხების კოოპერირების გზით, სოფლად მასობრივი კოოპერაციის განვითარების გზით, რასაც სახელმწიფო ხელს უწყობს შეღავათიანი კრედიტის მიწოდებით. ლენინმა მართებულად აღნიშნა სტატიებში კოოპერაციის შესახებ, რომ სოფლის მეურნეობის განვითარება ჩვენში უნდა წავიდეს ახალი გზით, კოოპერაციის მეოხებით სოციალისტური მშენებლობაში გლეხთა უმრავლესობის ჩაბმის გზით, სოფლის მეურნეობაში კოლექტივიზმის საფუძველთა თანდათანობით დანერგვის გზით, ჯერ სოფლის მეურნეობის პროდუქტების გასაღების დარგში, ხოლო შემდეგ მათი წარმოების დარგში. მეტად საინტერესოა ამ მხრივ ზოგიერთი ახალი მოვლენა სოფლად სასოფლო სამეურნეო კოოპერაციის მუშაობასთან დაკავშირებით. ცნობილია, რომ «სელსკოსოიუზის» შიგნით წარმოიშვნენ ახალი დიდი ორგანიზაციები სოფლის მეურნეობის სხვადასხვა დარგის მიხედვით, სელის, კარტოფილის, ერბო კარაქისა და სხვა ორგანიზაციები, რომელთაც დიდი მომავალი აქვთ. მათ შორის, მაგალითად, «ლნოცენტრი» აერთიანებს სელის მომყვანი გლეხების საწარმოო ამხანაგობათა მთელ ქსელს. «ლნოცენტრი» იმაზე მუშაობს, რომ ამარაგებს გლეხებს თესლითა და წარმოების იარაღებით, შემდეგ იმავე გლეხებისაგან ყიდულობს სელის მთელ პროდუქციას, ასაღებს მას ბაზარზე მასობრივი მაშტაბით და უზრუნველყოფს გლეხების მონაწილეობას მოგებაში და, ამრიგად, აკავშირებს გლეხურ მეურნეობას «სელსკოსოიუზის» მეშვეობით სახელმწიფო მრეწველობასთან. რა უნდა ვუწოდოთ წარმოების ორგანიზაციის ასეთ ფორმას? ჩვენი აზრით, ეს არის მსხვილი სახელმწიფო სოციალისტური საშინაო სისტემა სოფლის მეურნეობის დარგში. ჩვენ ვლაპარაკობთ აქ სახელმწიფო სოციალისტური წარმოების საშინაო სისტემაზე კაპიტალიზმის საშინაო სისტემასთან ანალოგიით, ვთქვათ, საფეიქრო წარმოების დარგში, სადაც შინამრეწველნი კაპიტალისტისაგან ღებულობდნენ ნედლეულსა და იარაღებს და მასზე აბარებდნენ მთელ თავიანთ პროდუქციას, რის გამოც ფაქტიურად შინმომუშავე ნახევრად დაქირავებული მუშები იყვნენ. ეს არის მრავალთაგან ერთ ერთი მაჩვენებელი იმისა, თუ რა გზით უნდა წავიდეს სოფლის მეურნეობის განვითარება ჩვენში. აღარაფერს ვამბობ აქ სხვა ასეთსავე მაჩვენებლებზე სოფლის მეურნეობის დანარჩენ დარგებში. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ გლეხობის უდიდესი უმრავლესობა ხალისით დაადგება განვითარების ამ ახალ გზას და უკუაგდებს კერძო კაპიტალისტური ლატიფუნდიებისა და დაქირავებული მონობის გზას, სიღატაკისა და გაჩანაგების გზას. აი რას ამბობს ლენინი ჩვენი სოფლის მეურნეობის განვითარების შესახებ: «სახელმწიფოს ძალაუფლება ყველა მსხვილ საშუალებაზე, სახელმწიფოს ძალაუფლება პროლეტარიატის ხელში, ამ პროლეტარიატის კავშირი მრავალ მილიონიან წვრილ და უწვრილეს გლეხთან, გლეხობის მიმართ ამ პროლეტარიატის ხელმძღვანელობის უზრუნველყოფა და სხვა. განა ეს არ არის ყველაფერი, რაც საჭიროა იმისათვის, რომ კოოპერაციიდან, მარტოოდენ კოოპერაციიდან, რომელსაც წინათ აბუჩად ვიგდებდით, როგორც ჩარჩულს, და რომელიც ერთგვარად უფლება გვაქვს აბუჩად ავიგდოთ ახლაც, ახალი ეკონომიური პოლიტიკის დროსაც, განა ეს არ არის ყველაფერი, რაც აუცილებელია სრული სოციალისტური საზოგადოების აშენებისათვის? ეს ჯერ კიდევ არ არის სოციალისტური საზოგადოების აშენება, მაგრამ ეს არის ყველაფერი, რაც აუცილებელი და საკმაოა ამ აშენებისათვის». ლაპარაკობს რა შემდეგ ფინანსური და სხვაგვარი დახმარების აუცილებლობაზე კოოპერაციისათვის, როგორც მოსახლეობის ორგანიზაციის ახალი პრინციპისათვის და ახალი საზოგადოებრივი წყობილებისათვის პროლეტარიატის დიქტატურის დროს, ლენინი განაგრძობს: «ყოველი საზოგადოებრივი წყობილება წარმოიშობა მხოლოდ და მხოლოდ განსაზღვრული კლასის ფინანსური დახმარებით. საჭირო არ არის გახსენება იმ ასეული და ასეულობით მილიონი მანეთისა, რაც დაჯდა თავისუფალი კაპიტალიზმის დაბადება. ახლა ჩვენ უნდა შევიგნოთ და განვახორციელოთ საქმით, რომ ამჟამად ის საზოგადოებრივი წყობილება, რომელსაც ჩვეულებრივზე უფრო მეტად უნდა დავეხმაროთ, არის კოოპერაციული წყობილება. მაგრამ საჭიროა მას დავეხმაროთ ამ სიტყვის ნამდვილი მნიშვნელობით, საკმარისი არ არის ამ დახმარებაში ვიგულისხმოთ ყოველი სახის კოოპერაციული ბრუნვისათვის დახმარება, ამ დახმარებაში ვიგულისხმოთ ხელის შეწყობა ისეთი კოოპერაციული ბრუნვისათვის, რომელშიც ნამდვილად იღებენ მონაწილეობას მოსახლეობის ნამდვილი მასები». რას გვეუბნება ეს გარემოება? იმას, რომ სკეპტიკოსები მართალნი არ არიან. იმას, რომ მართალია ლენინიზმი, რომელსაც გლეხობის მშრომელი მასები პროლეტარიატის რეზერვად მიაჩნია. იმას, რომ ხელისუფლების სათავეში მყოფი პროლეტარიატს შეუძლია გამოიყენოს და მან უნდა გამოიყენოს კიდეც ეს რეზერვი იმისათვის, რომ მჭიდროდ დააუკავშიროს ერთიმეორეს ინდუსტრია და სოფლის მეურნეობა, მაღლა ასწიოს სოციალისტური მშენებლობა და ამოიყვანოს პროლეტარიატის დიქტატურის ის აუცილებელი საძირკველი, ურომლისოდაც შეუძლებელია სოციალისტურ ეკონომიკაზე გადასვლა. ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი სვერდლოვის უნივერსიტეტში 1924 წლის აპრილის დამდეგს, წაკითხული ლექციები სახელმწიფო გამომცემლობა პოლიტიკური ლიტერატურის სექტორი 1951 წელი იბეჭდება იოსებ სტალინის თხზულებათა ტექსტის მიხედვით, მეთერთმეტე გამოცემა, გვერდი 43 და 54.

«ლენინიზმის საკითხები»

ამ თემიდან მე ვიღებ სამ ძირითად საკითხს: ა) პროლეტარიატის დიქტატურა, როგორც პროლეტარული რევოლუციის იარაღი; ბ) პროლეტარიატის დიქტატურა, როგორც პროლეტარიატის ბატონობა ბურჟუაზიაზე; გ) საბჭოთა ხელისუფლება, როგორც პროლეტარიატის დიქტატურის სახელმწიფოებრივი ფორმა. 1) პროლეტარიატის დიქტატურა, როგორც პროლეტარული რევოლუციის იარაღი. პროლეტარული დიქტატურის საკითხი, უწინარეს ყოვლისა, პროლეტარული რევოლუციის ძირითადი შინაარსის საკითხია. პროლეტარული რევოლუცია, მისი მოძრაობა, მისი გაქანება, მისი მიხწევები სისხლსა და ხორცს ისხამს მხოლოდ პროლეტარიატის დიქტატურის საშუალებით. პროლეტარიატის დიქტატურა არის პროლეტარული რევოლუციის, მისი ორგანო, მისი უმნიშვნელოვანესი დასაყრდენი პუნქტი, რომელიც სასიცოცხლოდ გამოწვეულია, ჯერ ერთი, იმისათვის, რომ დათრგუნოს დამხობილი ექსპლოატატორების წინააღმდეგობა და განამტკიცოს თავისი მიღწევები, მეორე, ბოლომდე მიიყვანოს პროლეტარული რევოლუცია, მიიყვანოს რევოლუცია სოციალიზმის სრულ გამარჯვებამდე. ბურჟუაზიის დამარცხებას, მისი ძალაუფლების დამხობას რევოლუცია შესძლებს პროლეტარიატის დიქტატურის გარეშეც. მაგრამ ბურჟუაზიის წინააღმდეგობის დათრგუნვა, გამარჯვების შენარჩუნება და შემდგომი წინსვლა სოციალიზმის საბოლოო გამარჯვებისაკენ რევოლუციას უკვე აღარ შეუძლია, თუ იგი თავისი განვითარების განსაზღვრულ საფეხურზე არ შექმნის სპეციალურ ორგანოს პროლეტარიატის დიქტატურის სახით, როგორც თავის ძირითად დასაყრდენს. როგორც ლენინი იტყოდა ძალაუფლების საკითხი ყოველი რევოლუციის ძირითად საკითხს წარმოადგენს. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ საქმე განისაზღვრება ძალაუფლების აღებით, მისი დაპყრობით? არა, არ ნიშნავს. ძალაუფლების აღება ეს მხოლოდ საქმის დასაწყისია. ერთ ქვეყანაში დამხობილი ბურჟუაზია კაპიტალიზმი, მრავალი მიზეზის გამო, კიდევ დიდხანს რჩება მის დამამხობელ პროლეტარიატზე უფრო ძლიერი. ამიტომ მთელი საქმე ისაა, რომ შეინარჩუნო ძალაუფლება, განამტკიცო და უძლეველი გახადო იგი. რა არის საჭირო იმისათვის, რომ მიხწეული იქნას ეს მიზანი? ამისათვის აუცილებელია შესრულდეს სამი მთავარი ამოცანა მაინც, რომელიც პროლეტარიატის დიქტატურის წინაშე დგება გამარჯვების მეორე დღეს: ა) დაითრგუნოს რევოლუციის მიერ დამხობილ და ექსპროპრირებულ მემამულეთა და კაპიტალისტთა წინააღმდეგობა, მოისპოს მათი ყველა და ყოველგვარი ცდა კაპიტალის ძალაუფლების აღდგენისა; ბ) მოეწყოს მშენებლობა პროლეტარიატის გარშემო ყველა მშრომელთა დარაზმვის საფუძველზე და წარიმართოს ეს მუშაობა იმ მიმართულებით, რომელიც მოამზადებს კლასების ლიკვიდაციას, მათს მოსპობას; გ) შეიარაღდეს რევოლუცია, მოეწყოს რევოლუციის არმია გარეშე მტრებთან საბრძოლველად, იმპერიალიზმთან საბრძოლველად. პროლეტარიატის დიქტატურა საჭიროა იმისთვის რომ, გატარდეს შესრულდეს ეს ამოცანები. «კაპიტალიზმიდან კომუნიზმზე გადასვლა, — ამბობს ლენინი, — მთელი ისტორიული ეპოქაა. სანამ იგი არ დასრულებულა, ექსპლოატატორებს აუცილებლად რჩებათ რესტავრაციის იმედი, ხოლო ეს იმედი, იქცევა რესტავრაციის ცდებად და პირველი სერიოზული დამარცხების შემდეგ, არ სჯეროდათ და აზრადაც არ მოსდიოდათ ეს, გაათკეცებული ენერგიით, გახელებით, გაასკეცებული სიძულვილით ებმებიან ბრძოლაში წართმეული «სამოთხის» დაბრუნებისათვის, თავისი ოჯახებისათვის, რომლებიც ასე ტკბილად ცხოვრობდნენ წინათ, ახლა კი «არამზადა მდაბიო ხალხი» უქადის მათ გაჩანაგებასა და სიღატაკეს (ან «უბრალოდ» შრომას...) ექსპლოატატორ კაპიტალისტებს კი უკან მოსდევს წვრილი ბურჟუაზიის ფართო მასა, რომლის შესახებ ყველა ქვეყნის ათეული წლების ისტორიული გამოცდილება მოწმობს, რომ იგი ქანაობს და მერყეობს, დღეს პროლეტარიატს მიჰყვება, ხვალ კი დამფრთხალია გადატრიალების სიძნელეებით, პანიკას განიცდის მუშების პირველი დამარცხების ან ნახევრად დამარცხების გამო, ნერვიულობს, აქეთ-იქით აწყდება, წუწუნებს და ერთი ბანაკიდან მეორეში გადარბის». ბურჟუაზიას კი აქვს საფუძველი — შეეცადოს მოახდინოს რესტავრაცია, ვინაიდან თავისი დამხობის შემდეგ იგი კიდევ დიდხანს რჩება მის დამამხობელ პროლეტარიატზე უფრო ძლიერი. «თუ ექსპლოატატორები დამარცხებული არიან მხოლოდ ერთ ქვეყანაში, — ამბობს ლენინი, — და ეს, რა თქმა უნდა, ტიპიური შემთხვევაა, ვინაიდან ერთდროული რევოლუცია მთელ რიგ ქვეყნებში იშვიათი გამონაკლისია, — მაშინ ისინი მაინც უფრო ძლიერი რჩებიან, ვიდრე ექსპლოატირებულნი». რაშია დამხობილი ბურჟუაზიის ძალა? ჯერ ერთი, საერთაშორისო კაპიტალის ძალაში, ბურჟუაზიის საერთაშორისო ურთიერთ კავშირის ძალასა და სიმტკიცეში. მეორეც, იმაში, რომ ქსპლოატატორებს გადატრიალების შემდეგ უეჭველად კიდევ დიდხანს რჩებათ მრავალი უდიდესი ფაქტიური უპირატესობა: მათ რჩებათ ფული ფულის მოსპობა ერთბაშად შეუძლებელია, რაიმე მოძრავი ქონება, ხშირად მნიშვნელოვანი, რჩებათ ურთიერთკავშირი, ორგანიზაციისა და მართვა გამგეობის გამოცდილება, მართვა გამგეობის ყველა საიდუმლოებათა ჩვეულებების, ხერხების, საშუალებების, შესაძლებლობათა ცოდნა, რჩებათ უფრო მაღალი განათლება, კავშირი ტექნიკურად უფრო მაღალ პერსონალთან რომელიც ბურჟუაზიულად ცხოვრობს და აზროვნებს, რჩებათ უზომოდ მეტი გამოცდილება სამხედრო საქმეში ეს კი მეტად მნიშვნელოვანია და სხვა, და სხვა. მესამეც, ჩვეულებების ძალაში, წვრილი წარმოების ძალაში. ვინაიდან წვრილი წარმოება, სამწუხაროდ, ქვეყნად ჯერ კიდევ მეტისმეტად ბევრია დარჩენილი, ხოლო წვრილი წარმოება წარმოშობს კაპიტალიზმს და ბურჟუაზიას განუწყვეტლივ, ყოველდღე, ყოველ საათს, სტიქიურად და მასობრივი მასშტაბით. ვინაიდან კლასების მოსპობა მარტო მემამულეთა და კაპიტალისტთა განდევნას როდის ნიშნავს, ეს ჩვენ შედარებით ადვილად გავაკეთეთ, არამედ ეს ნიშნავს წვრილ მწარმოებელთა მოსპობასაც, მათი განდევნა კი არ შეიძლება, არ შეიძლება დათრგუნვაც, მათ უნდა შევუთავსდეთ, მათი გარდაქმნა, ხელახალი აღზრდა შეიძლება და სავალდებულოცაა მხოლოდ მეტად ხანგრძლივი, აუჩქარებელი და ფრთხილი ორგანიზატორული მუშაობით. აი რატომ ამბობს ლენინი, რომ: «პროლეტარიატის დიქტატურა არის ახალი კლასის ყველაზე თავდადებული და ყველაზე ულმობელი ომი უფრო ძლიერი მტრის წინააღმდეგ — ბურჟუაზიის წინააღმდეგ, რომლის წინააღმდეგობა გაათკეცებულია მისი დამხობით». რომ «პროლეტარიატის დიქტატურა არის შეუპოვარი ბრძოლა, სისხლიანი და უსისხლო, ძალდატანებითი და მშვიდობიანი, სამხედრო და სამეურნეო, პედაგოგიური და ადმინისტრატორული — ძველი საზოგადოების ძალებისა და ტრადიციების წინააღმდეგ». არა გვგონია საჭირო იყოს იმის მტკიცება, რომ ამ ამოცანების შესრულება მოკლე ხანში, ყოველივე ამის გატარება რამდენიმე წელიწადში ყოვლად შეუძლებელია. ამიტომ პროლეტარიატის დიქტატურა კაპიტალიზმიდან კომუნიზმზე გადასვლა უნდა განვიხილოთ არა როგორც წუთიერი პერიოდი მთელი რიგი უაღრესად რევოლუციური აქტებისა და დეკრეტების სახით, არამედ როგორც მთელი ისტორიული ეპოქა, აღსავსე სამოქალაქო ომებით და საგარეო შეტაკებებით, შეუპოვარი ორგანიზაციული მუშაობით და სამეურნეო მშენებლობით, შეტევით და უკან დახევით, გამარჯვებებით და დამარცხებებით. ეს ისტორიული ეპოქა აუცილებელია არა მარტო იმისათვის რომ შევქმნათ სოციალიზმის სრული გამარჯვების სამეურნეო და კულტურული წანამძღვრები, არამედ იმისთვისაც რომ პროლეტარიატს შესაძლებლობა მიეცეს, ჯერ ერთი აღიზარდოს და გამოიბრძმენდოს თვითონ, როგორც ძალა, რომელიც შესძლებს ქვეყნის მართვა გამგეობას, მეორეც, ხელახლა აღზარდოს და გარდაქმნას წვრილ ბურჟუაზიული ფენები ისეთი მიმართულებით, რომელიც უზრუნველყოფს სოციალური წარმოების ორგანიზაციას. «თქვენ უნდა გადაიტანოთ, — ეუბნებოდა მარქსი მუშებს, — სამოქალაქო ომისა და საერთაშორისო ბრძოლების 15, 20, 50 წელიწადი არა მარტო იმისათვის, რომ შეცვალოთ არსებული ურთიერთობანი, არამედ იმისთვისაც, რომ თვითონაც გარდაქმნათ და გახდეთ პოლიტიკური ბატონობის უნარის მქონენი». ლენინი, განაგრძობს და შემდგომ ავითარებს რა მარქსის აზრს, წერს: «პროლეტარიატის დიქტატურის დროს საჭირო იქნება მრავალი მილიონი გლეხისა და წვრილი მეპატრონის, ასეული ათასი მომსამსახურის, მოხელისა და ბურჟუაზიული ინტელიგენტის ხელახალი აღზრდა, ყველა მათი დამორჩილება პროლეტარული სახელმწიფოსა და პროლეტარული ხელმძღვანელობისადმი, ბურჟუაზიული ჩვეულებებისა და ტრადიციების დაძლევა მათში» ისე როგორც აუცილებელი იქნება «...ხანგრძლივ ბრძოლაში, პროლეტარიატის დიქტატურის ნიადაგზე, თვით პროლეტარების ხელახალი აღზრდა, რომელნიც საკუთარ წვრილბურჟუაზიულ ცრურწმენათაგან თავისუფლდებიან არა ერთბაშად, არა სასწაულით, არა ღვთისმშობლის წყალობით, არა ლოზუნგის, რეზოლუციის, დეკრეტის მეოხებით, არამედ მხოლოდ ხანგრძლივი და ძნელი მასობრივი ბრძოლით მასობრივ წვრილბურჟუაზიულ გავლენათა წინააღმდეგ». 2) პროლეტარიატის დიქტატურა, როგორც პროლეტარიატის ბატონობა ბურჟუაზიაზე. ჩვენ უკვე ვთქვით, რომ პროლეტარიატის დიქტატურა არ არის პიროვნებათა უბრალო შეცვლა მთავრობაში, კაბინეტის შეცვლა და სხვა. ძველი ეკონომიური და პოლიტიკური წესების ხელუხლებლად დატოვებით. ყველა ქვეყნის მენშევიკები და ოპორტუნისტები, რომელთაც დიქტატურისა ეშინიათ, როგორც ცეცხლისა, და რომლებიც, ამ შიშის გამო პროლეტარიატის დიქტატურის ცნებას ცვლიან ძალაუფლების დაპყრობის ცნებით, ჩვეულებრივად ძალაუფლების დაპყრობას გულისხმობენ კაბინეტის შეცვლას, ხელისუფლების სათავეში ახალი სამინისტროს ჩადგომას ისეთ ადამიანთა შემადგენლობით, როგორიც არიან შეიდემანი და ნოსკე, მაკდონალდი და ჰენდერსონი. არა გვგონია საჭირო იყოს იმის ახსნა განმარტება, რომ კაბინეტების ასეთ და ამის მსგავს შეცვლას არაფერი აქვს საერთო პროლეტარიატის დიქტატურასთან, ნამდვილი პროლეტარიატის მიერ ნამდვილი ძალაუფლების დაპყრობასთან. მაკდონალდები და შეიდემანები ხელისუფლების სათავეში, ძველი ბურჟუაზიული წესების დატოვებით, მათი, ასე ვთქვათ, მთავრობები, სხვა არა იქნება რა, თუ არა მომსახურე აპარატი ბურჟუაზიის ხელში, თუ არა იმპერიალიზმის წყლულების საფარველი, თუ არა იარაღი ბურჟუაზიის ხელში ჩაგრული და ექსპლოატირებული მასების რევოლუციური მოძრაობის წინააღმდეგ. ისინი, ეს მთავრობები, კაპიტალს ესაჭიროება როგორც შირმა, როცა მისთვის უხერხულია, ხელსაყრელი არაა, ძნელია უშირმოდ ჩაგროს მასები და ექსპლოატაცია გაუწიოს მათ. რათქმაუნდა, ასეთ მთავრობათა შექმნა, იმის მაჩვენებელია, რომ მათ იქ კაპიტალისტებს, შიპკაზე, ყველაფერი რიგზე ვერ აქვთ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ამგვარი მთავრობები აუცილებლად წარმოადგენენ კაპიტალის შელამაზებულ მთავრობებს. მაკდონალდის თუ შეიდემანის მთავრობიდან პროლეტარიატის მიერ ძალაუფლების დაპყრობამდე ისევე შორს არის, როგორც დედამიწიდან ცამდე. პროლეტარიატის დიქტატურა არის არა მთავრობის შეცვლა, არამედ ახალი სახელმწიფო, ძალაუფლების ახალი ორგანოებით ცენტრში და ადგილებზე, პროლეტარიატის სახელმწიფო, აღმოცენებული ძველი სახელმწიფოს, ბურჟუაზიის სახელმწიფოს ნანგრევებზე. პროლეტარიატის დიქტატურა წარმოიშობა არა ბურჟუაზიული წესწყობილების საფუძველზე, არამედ მისი მსხვრევის მსვლელობაში, ბურჟუაზიის დამხობის შემდეგ, მემამულეთა და კაპიტალისტთა ექსპროპრიაციის მსვლელობაში, წარმოების ძირითადი იარაღებისა და საშუალებების სოციალიზაციის მსვლელობაში, პროლეტარიატის ძალდატანებითი რევოლუციის მსვლელობაში. პროლეტარიატის დიქტატურა არის რევოლუციური ძალაუფლება, რომელიც ემყარება ძალადობას ბურჟუაზიის მიმართ. სახელმწიფო არის მანქანა გაბატონებული კლასის ხელში თავისი კლასობრივი მტრების წინააღმდეგობის დასართგუნავად. ამ მხრივ პროლეტარიატის დიქტატურა არსებითად არაფრით არ განსხვავდება ყოველი სხვა კლასის დიქტატურისაგან, ვინაიდან პროლეტარული სახელმწიფო არის მანქანა ბურჟუაზიის დასართგუნავად. მაგრამ აქ არის ერთი არსებითი განსხვავება. ეს განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ დღემდე არსებული ყველა კლასობრივი სახელმწიფო წარმოადგენდა ექსპლოატატორული უმცირესობის დიქტატურას ექსპლოატირებულ უმრავლესობაზე, მაშინ როდესაც პროლეტარიატის დიქტატურა არის ექსპლოატირებული უმრავლესობის დიქტატურა ექსპლოატირებულ უმცირესობაზე. მოკლედ: პროლეტარიატის დიქტატურა არის კანონით შეუზღუდველი და ძალადობაზე დამყარებული ბატონობა პროლეტარიატისა ბურჟუაზიაზე, ბატონობა, რომელიც სარგებლობს შრომელი და ექსპლოატირებული მასების თანაგრძნობითა დახმარებით. (ლენინი. «სახელმწიფო და რევოლუცია»). აქედან ორი ძირითადი დასკვნა გამომდინარეობს. პირველი დასკვნა. პროლეტარიატის დიქტატურა არ შეიძლება იყოს სრული დემოკრატია, დემოკრატია ყველასათვის, მდიდრებისთვისაც და ღარიბებისთვისაც, პროლეტარიატის დიქტატურა უნდა იყოს სახელმწიფო ახლებურად დემოკრატიული პროლეტარებისათვის და საერთოდ ღარიბებისათვის და ახლებურად დიქტატორული ბურჟუაზიის წინააღმდეგ. კაუცკისა და კომპანიის ლაპარაკი საყოველთაო თანასწორობაზე, წმინდა დემოკრატიაზე, სრულყოფილ დემოკრატიაზე და სხვა. არის ბურჟუაზიული დაფარვა იმ უდავო ფაქტისა, ექსპლოატირებულთა და ექსპლოატატორთა თანასწორობა შეუძლებელია. წმინდა დემოკრატიის თეორია არის თეორია მუშათა კლასის ზედაფენისა, რომელიც მოშინაურებულია იმპერიალისტი მძარცველების მიერ და რომელიც მათი ნასუფრალით იკვებება. ეს თეორია სასიცოცხლოდ არის გამოწვეული იმისათვის, რომ დაფაროს კაპიტალიზმის წყლულები, შეალამაზოს იმპერიალიზმი და მისცეს მას მორალური ძალა ექსპლოატირებული მასების წინააღმდეგ ბრძოლაში. არ არსებობს და არც შეიძლება არსებობდეს კაპიტალიზმის დროს ნამდვილი თავისუფლებანი ექსპლოატირებულთათვის, თუნდაც იმიტომ, რომ შენობები, სტამბები, ქაღალდის საწყობები და სხვა. რაც აუცილებელია თავისუფლებათა გამოსაყენებლად, ექსპლოატატორთა პრივილეგიას შეადგენს. არ არსებობს და არც შეიძლება კაპიტალიზმის დროს ექსპლოატირებულ მასათა ნამდვილი მონაწილეობა ქვეყნის მმართველობაში, თუნდაც იმიტომ, რომ კაპიტალიზმის პირობებში უაღრესად დემოკრატიული წესების დროსაც მთავრობა აყენებს არა ხალხი, არამედ როტშილდები და სტინესები, როკფელერები და მორგანები და სხვა მსგავსები. დემოკრატია კაპიტალიზმის დროს არის დემოკრატია კაპიტალისტური, ექსპლოატატორული უმცირესობის დემოკრატია, რომელიც ემყარება ექსპლოატირებული უმრავლესობის უფლებათა შეზღუდვას და მიმართულია ამ უმრავლესობის წინააღმდეგ. მხოლოდ პროლეტარული დიქტატურის დროს არის შესაძლებელი ნამდვილი თავისუფლებანი ექსპლოატირებულთათვის პროლეტართა და გლეხთა ნამდვილი მონაწილეობა ქვეყნის მმართველობაში. დემოკრატია პროლეტარიატის დიქტატურის დროს არის დემოკრატია პროლეტარული, ექსპლოატირებული უმრავლესობის დემოკრატია, რომელიც ემყარება ექსპლოატატორული უმცირესობის უფლებათა შეზღუდვას და მიმართულია ამ უმცირესობის წინააღმდეგ. მეორე დასკვნა. პროლეტარიატის დიქტატურა არ შეიძლება წარმოიშვას როგორც შედეგი ბურჟუაზიული საზოგადოების და ბურჟუაზიული დემოკრატიის მშვიდობიანი განვითარებისა, იგი შეიძლება წარმოიშვას მხოლოდ ბურჟუაზიული სახელმწიფო მანქანის, ბურჟუაზიული არმიის, ბურჟუაზიული სამოხელეო აპარატის, ბურჟუაზიული პოლიციის დამსხვრევის შედეგად. მუშათა კლას არ შეუძლია უბრალოდ დაეუფლოს მზამზარეულ სახელმწიფო მანქანას და აამუშაოს იგი თავისი საკუთარი მიზნებისათვის. ამბობენ მარქსი და ენგელსი კომუნისტური პარტიის მანიფესტის წინასიტყვაობაში პროლეტარულმა რევოლუციამ ერთი ხელიდან მეორეს კი არ უნდა გადასცეს ბიუროკრატიული სამხედრო მანქანა, როგორც აქამდე ხდებოდა, არამედ უნდა დაამსხვრიოს იგი. ასეთია წინასწარი პირობა ყოველი ნამდვილი ხალხური რევოლუციისა მთელ კონტინეტისა, ამბობს მარქსი თავის წერილში კუგელმანისადმი 1871 წელს. მარქსის შემზღუდველმა ფრაზამ კონტინეტის შესახებ საბაბი მისცა ყველა ქვეყნის ოპორტუნისტებსა და მენშევიკებს მოერთოთ ყვირილი, რომ მარქსი მაშასადამე, შესაძლებლად თვლიდა ბურჟუაზიული დემოკრატიის მშვიდობიან განვითარებას პროლეტარულ დემოკრატიად, ყოველ შემთხვევაში, ზოგიერთი ქვეყნისათვის, ინგლისი და ამერიკა, მარქსს მართლაც დასაშვებად მიაჩნდა ასეთი შესაძლებლობა, და მას საფუძველი ჰქონდა დაეშვა ეს გასული საუკუნის 1870-იანი წლების ინგლისისა და ამერიკის მიმართ, როცა ჯერ კიდევ არ არსებობდა მონოპოლისტური კაპიტალიზმი, როცა არ იყო იმპერიალიზმი და. ამ ქვეყნების განვითარების განსაკუთრებული პირობების გამო, იქ არ იყო განვითარებული მილიტარიზმი და ბიუროკრატიზმი. ასეთი იყო მდგომარეობა განვითარებული იმპერიალიზმის წარმოშობამდე. მაგრამ შემდეგ, 40 წლის მერე, როცა საქმის ვითარება ამ ქვეყნებში ძირფესვიანად შეიცვალა, როცა იმპერიალიზმი განვითარდა და მოიცვა გამოუკლებლივ ყველა კაპიტალისტური ქვეყანა, როცა მილიტარიზმი და ბიუროკრატიზმი გაჩნდა ინგლისსა და ამერიკაშიც, როცა გაქრა ინგლისისა და ამერიკის მშვიდობიანი განვითარების განსაკუთრებული პირობები, შეზღუდვა ამ ქვეყნების მიმართ თავისთავად უნდა მოხსნილიყო. ახლა, ამბობს ლენინი, 1917 წელს, პირველი დიდი იმპერიალისტური ომის ეპოქაში, მარქსის ეს შეზღუდვა უქმდება. ინგლისიც და ამერიკაც, ანგლოსაქსური თავისუფლების ეს უდიდესი და უკანასკნელი წარმომადგენლები მთელ მსოფლიოში მილიტარიზმისა და ბიუროკრატიზმის უქონლობის მხრივ, სავსებით ჩაეფვლნენ იმ ბიუროკრატიულ სამხედრო დაწესებულებათა საერთო ევროპულ ბინძურ და სისხლიან ჭაობში, რომელიც ყველაფერს იმორჩილებენ, ყველაფერს ახშობენ. ინგლისშიც და ამერიკაშიც ყოველი ნამდვილი ხალხური რევოლუციის წინასწარ პირობას წარმოადგენს დამსხვრევა, განადგურება მზამზარეული სახელმწიფო მანქანისა რომელიც დამზადებულ იქნა იქ 1914 და 1917 წლებში ევროპულ და საერთო იმპერიალისტურ სრულყოფამდე. სხვანაირად რომ ვთქვათ, პროლეტარიატი ძალდატანებითი რევოლუციისა, კანონი ბურჟუაზიული სახელმწიფო მანქანის დამსხვრევისა, როგორც ასეთი რევოლუციის წინასწარი პირობისა, წარმოადგენს მსოფლიო იმპერიალისტური ქვეყნების რევოლუციური მოძრაობის გარდუვალ კანონს. რა თქმა უნდა, შორეულ მომავალში, თუ პროლეტარიატი გაიმარჯვებს კაპიტალიზმის უმნიშვნელოვანეს ქვეყნებში და თუ დღევანდელი კაპიტალისტური გარემოცვა შეიცვლება სოციალისტური გარემოცვით, სავსებით შესაძლებელია განვითარების მშვიდობიანი გზა ზოგიერთი კაპიტალისტური ქვეყნისათვის, რომელთა კაპიტალისტები, არახელსაყრელი საერთაშორისო ვითარების გამო, მიზანშეწონილად ჩათვლიან ნებაყოფლობით წავიდნენ სერიოზულ დათმობებზე პროლეტარიატის მიმართ. მაგრამ ეს ვარაუდი ეხება მხოლოდ შორეულ და შესაძლებელ მომავალს. უახლესი მომავლისათვის ამ ვარაუდს არავითარი, სრულიად არავითარი საფუძველი არ აქვს. ამიტომ მართალია ლენინი როცა ამბობს: «პროლეტარული რევოლუცია შეუძლებელია ბურჟუაზიული სახელმწიფო მანქანის ძალდატანებით დამსხვრევისა და ახალი მანქანით მისი შეცვლის გარეშე». 3) საბჭოთა ხელისუფლება, როგორც პროლეტარიატის დიქტატურის სახელმწიფოებრივი ფორმა. პროლეტარიატის დიქტატურის გამარჯვება ნიშნავს ბურჟუაზიის დათრგუნვას, ბურჟუაზიული სახელმწიფო მანქანის დამსხვრევას, ბურჟუაზიული დემოკრატიის შეცვლას პროლეტარული დემოკრატიით. ეს ცხადია. მაგრამ როგორია ის ორგანიზაციები, რომელთა საშუალებითაც შესაძლებელია ამ კოლოსალური მუშაობის შესრულება? პროლეტარიატის ორგანიზაციების ძველი ფორმები, რომლებიც წარმოიშვნენ ბურჟუაზიული პარლამენტარიზმის საფუძველზე, ასეთი მუშაობის შესასრულებლად რომ საკმარისი არ არის, ეს ეჭვს არ უნდა იწვევდეს. მაშ როგორია პროლეტარიატის ორგანიზაციის ის ახალი ფორმები. რომელთაც შეუძლიათ შეასრულონ ბურჟუაზიული სახელმწიფო მანქანის მესაფლავის როლი, რომელთაც უნარი აქვთ არა მარტო დაამსხვრიონ ეს მანქანა და არამარტო შეცვალონ ბურჟუაზიული დემოკრატია პროლეტარული დემოკრატიით, არამედ აგრეთვე გახდნენ პროლეტარული სახელმწიფო ძალაუფლების საფუძველი? პროლეტარიატის ორგანიზაციის ამ ახალ ფორმას წარმოადგენენ საბჭოები. რაში მდგომარეობს საბჭოების ძალა ორგანიზაციის ძველ ფორმებთან შედარებით? იმაში, რომ საბჭოები წარმოადგენენ პროლეტარიატის ყველაზე უფრო ყოვლისმომცველ მასობრივ ორგანიზაციებს, ვინაიდან ისინი და მხოლოდ ისინი მოიცავენ უკლებლივ ყველა მუშას. იმაში, რომ საბჭოები წარმოადგენენ ერთადერთ მასობრივ ორგანიზაციებს, რომლებიც აერთიანებენ ყველა ჩაგრულსა და ექსპლოატირებულს, მუშებსა და გლეხებს, ჯარისკაცებსა და მეზღვაურებს, ექიმებსა და სპორტცმენებს, ასევე ყველა სხვა მსგავს. და სადაც ამის გამო მასების ბრძოლის პოლიტიკური ხელმძღვანელობა მასების ავანგარდის მხრით, პროლეტარიატის მხრით, შეიძლება განხორციელდეს ყველაზე უფრო ადვილად და ყველაზე უფრო სრულად. იმაში, რომ საბჭოები წარმოადგენენ მასების რევოლუციური ბრძოლის, მასების პოლიტიკური გამოსვლების, მასების აჯანყების ყველაზე უფრო მძლავრ ორგანოებს, ორგანოებს, რომლებსაც უნარი აქვთ მოსპონ ფინანსური კაპიტალისა და მის პოლიტიკურ დანამატთა ყოვლისშემძლეობა. იმაში, რომ საბჭოები წარმოადგენენ თვით მასების უშუალო ორგანიზაციებს, ესეიგი მასების ყველაზე უფრო დემოკრატიულ და, მაშასადამე, ყველაზე უფრო ავტორიტეტულ ორგანიზაციებს, რომელნიც მაქსიმალურად უადვილებენ მათ მონაწილეობის მიღებას ახალი სახელმწიფოს მშენებლობაში, მის მმართველობაში და მაქსიმალურად ავითარებენ მასების რევოლუციურ ენერგიას, ინიციატივას და შემოქმედებით ნიჭს ძველი წყობის დანგრევისათვის ბრძოლაში, ახალი, პროლეტარული წყობისათვის ბრძოლაში. საბჭოთა ხელისუფლება არის ადგილობრივი საბჭოების გაერთიანება და ჩამოყალიბება ერთ საერთო სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციად, პროლეტარიატის როგორც ჩაგრულ ექსპლოატირებულ მასათა ავანგარდის და როგორც გაბატონებული კლასის, სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციად, გაერთიანდება საბჭოების რესპუბლიკად. საბჭოთა ხელისუფლების დედაარსი იმაში მდგომარეობს, რომ სწორედ იმ კლასების ყველაზე მასობრივი და ყველაზე რევოლუციური ორგანიზაციები, რომელთაც ჩაგრავდნენ კაპიტალისტები და მემამულეები, ამჟამად წარმოადგენენ მთელი სახელმწიფო ძალაუფლების, მთელი სახელმწიფო აპარატის მუდმივ და ერთადერთ საფუძველს, რომ სწორედ იმ მასებს, რომელნიც, ყველაზე უფრო დემოკრატიულ ბურჟუაზიულ რესპუბლიკებშიც კი, თუმცა კანონით თანასწორუფლებიანი, საქმით ათასგვარი ფანდებითა და ხრიკებით ჩამოცილებული იყვნენ პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობას და დემოკრატიული უფლებებით და თავისუფლებებით სარგებლობას, ახლა შესაძლებლობა ეძლევათ მუდმივი და აუცილებელი, ამასთან გადამწყვეტი მონაწილეობა მიიღონ სახელწიფოს დემოკრატიულ მმართველობაში. აი რატომ არის საბჭოთა ხელისუფლება სახელმწიფოებრივი ორგანიზაციის ახალი ფორმა, რომელიც პრინციპულად განსხვავდება ძველი, ბურჟუაზიულ დემოკრატიული და პარლამენტური ფორმისაგან, არის სახელმწიფოს ახალი ტიპი, რომელიც შეფარდებულია არა მშრომელი მასების ექსპლოატაციისა და ჩაგვრის ამოცანებთან, არამედ ყოველგვარი ჩაგვრისაგან და ექსპლოატაციისაგან მათი სრული განთავისუფლების ამოცანებთან, პროლეტარიატის დიქტატურის ამოცანებთან. ლენინი მართალია როცა ამბობს, რომ საბჭოთა ხელისუფლების გაჩენისთანავე დამთავრდა ბურჟუაზიულ დემოკრატიული პარლამენტარიზმის ეპოქა, დაიწყო მსოფლიო ისტორიის ახალი თავი: პროლეტარული დიქტატურის ეპოქა. რაში მდგომარეობს საბჭოთა ხელისუფლების დამახასიათებელი ნიშნები? იმაში, რომ საბჭოთა ხელისუფლება წარმოადგენს ყველაზე უფრო მასობრივ და ყველაზე უფრო დემოკრატიულ სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციას ყველა შესაძლებელ სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციებს შორის კლასების არსებობის პირობებში, ვინაიდან იგი, არის რა ასპარეზი მუშების და ექსპლოატირებული გლეხების კავშირისა და თანამშრომლობისა ექსპლოატატორების წინააღმდეგ ბრძოლაში და ეყრდნობა რა თავის მუშაობაში ამ კავშირს და ამ თანამშრომლობას, ამით წარმოადგენს მოსახლეობის უმრავლესობის ძალაუფლების უმცირესობის მიმართ, ამ უმრავლესობის სახელმწიფოს, მისი დიქტატურის გამოხატულებას. იმაში, რომ საბჭოთა ხელისუფლება ყველაზე უფრო ინტერნაციონალისტურია კლასობრივი საზოგადოების ყველა სახელმწიფოებრივ ორგანიზაციათა შორის, ვინაიდან იგი, სპობს რა ყოველგვარ ნაციონალურ ჩაგვრას და ეყრდნობა რა სხვადასხვა ეროვნების მშრომელი მასების თანამშრომლობას, ამით აადვილებს ამ მასების გაერთიანებას ერთიან სახელმწიფოებრივ კავშირში. იმაში, რომ საბჭოთა ხელისუფლება, თვით თავისი სტრუქტურით, აადვილებს ჩაგრული და ექსპლოატირებული მასების ხელმძღვანელობას ამ მასების ავანგარდის მხრით, პროლეტარიატის როგორც საბჭოების ყველაზე უფრო შეგნებული ბირთვის მხრით. ყველა რევოლუციისა და ჩაგრულ კლასთა ყველა მოძრაობის გამოცდილება, მსოფლიო სოციალისტური მოძრაობის გამოცდილება გვასწავლის, ამბობს ლენინი, რომ მხოლოდ პროლეტარიატს შეუძლია გააერთიანოს და გაიყოლიოს მშრომელი და ექსპლოატირებული მოსახლეობის დაქსაქსული და ჩამორჩენილი ფენები. საქმე ისაა, რომ საბჭოთა ხელისუფლების სტრუქტურა აადვილებს ამ გამოცდილების მითითებათა ცხოვრებაში გატარებას. იმაში, რომ საბჭოთა ხელისუფლება, აერთიანებს რა საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებას სახელმწიფოს ერთიან ორგანიზაციაში და ცვლის რა ტერიტორიულ საარჩევნო ოლქებს საწარმოო ერთეულებით, ფაბრიკა ქარხნებით, უშუალოდ აკავშირებს მუშებს და, საერთოდ, მშრომელ მასებს სახელმწიფო მმართველობის აპარატებთან, ასწავლის მათ ქვეყნის მმართვას. იმაში, რომ მხოლოდ საბჭოთა ხელისუფლებას შესწევს უნარი გაანთავისუფლოს არმია ბურჟუაზიული სარდლობის მორჩილებისაგან და ეს არმია ხალხის ჩაგვრის იარაღიდან, რასაც იგი ბურჟუაზიული წეს წყობილების დროს წარმოადგენს, გადააქციოს ბურჟუაზიის, თავისი და უცხო ბურჟუაზიის უღლისაგან ხალხის განთავისუფლების იარაღად. იმაში, რომ მხოლოდ სახელმწიფოს საბჭოთა ორგანიზაციას ძალუძს მართლაც დაამსხვრიოს ერთბაშად და დაანგრიოს საბოლოოდ ძველი, ბურჟუაზიული, სამოხელეო და სასამართლო აპარატი. იმაში რომ მხოლოდ სახელმწიფოს საბჭოთა ფორმას, რომელიც სახელმწიფოს მმართველობის მუდმივ და აუცილებელ მონაწილეობაში აბამს მშრომელთა და ექსპლოატირებულთა მასობრივ ორგანიზაციებს, შესწევს უნარი მოამზადოს სახელმწიფოებრიობის კვდომა, რაც შეადგენს მომავალი უსახელმწიფო, კომუნისტური საზოგადოების ერთ ერთ ძირითად ელემენტს. ამრიგად, საბჭოების რესპუბლიკა არის ის ნაძებნი და, ბოლოს, ნაპოვნი პოლიტიკური ფორმა, რომლის ჩარჩოებში უნდა მოხდეს პროლეტარიატის ეკონომიური განთავისუფლება, სოციალიზმის სრული გამარჯვება. პარიზის კომუნა ამ ფორმის ჩანასახი იყო. საბჭოთა ხელისუფლება მის განვითარებას და დამთავრებას წარმოადგენს. აი რატომ ამბობს ლენინი რომ: მუშათა, ჯარისკაცთა და გლეხთა დეპუტატების საბჭოების რესპუბლიკა არის არამარტო უფრო მაღალი ტიპის დემოკრატიული დაწესებულებათა ფორმა არამედ ერთადერთი ფორმაც, რომელსაც უნარი აქვს უზრუნველყოს ყველაზე უფრო უმტკივნეულო გადასვლა სოციალიზმზე. ლენინურ გაწვევას, ვუძღვნი იოსებ სტალინი სვერდლოვის უნივერსიტეტში 1924 წლის აპრილის დამდეგს, წაკითხული ლექციები სახელმწიფო გამომცემლობა პოლიტიკური ლიტერატურის სექტორი 1951 წელი იბეჭდება იოსებ სტალინის თხზულებათა ტექსტის მიხედვით, ლენინიზმის საკითხები, მეთერთმეტე გამოცემა, გვერდი 31 და 42.