Предыдущая публикация
ЧЫЧЫРКАНАКТУУ ЖОЛ
( 14- бөлүм)
Октябрь айында Кашардан көчүп үйгө бардым. Үйдө уруш талаш болбосо да кандайдыр бир тынч, бейпил деп атоого мүмкүн эмес жансыз жашоо жүрүп жатты. Мүмкүн чыр-чатак, уруш талаш менен жашап жаткан үй бүлөлөр үчүн менин жашоом суктанарлыктыр, бирок мен үчүн тузу жок жарма ичкендей эле. Үйдөгү көр тирлик менен алышып күн өткөнү менен кечиндеги Улан жасаган кайдыгерлик менин жан дүйнөмдү акырындык менен жеп бүттү. Айыл апага барып калсам байкуш эки жеңем жандап эч нерсе билгизишпейт. Тойго да Улан экөөбүз чогуу барбай калдык. Ишим чыгып калды, гаражда чп болду деп эрте кетип кеч келчү болду. Анын завгар болуп иштегени өз жашоосуна гана калкоо болуп кызмат кылды. Чарчадым деп залдагы диванга жатып уктап, эртең менен эрте мен уй саап келгиче дайынсыз кетет. Бир жолу Нарынга барып келем деп машинасын талкалап алды.
- Мейли, башы көзүңө садага, өзүң аман калыпсың,- деп тим болдум. Менин жакшы сөзүм да жакпай күңкүлдөп сөгүнүп жатып калды.
- Эмне сөгүнөсүң, кызыңдан уялбайсыңбы?
- Сен мага акыл үйрөтпөчү кемпирлердей кемшиңдебей,- деп кыйкырды. Ооба бирди эки кылам деп, өзүмө бир байлам да жоолук албай, тапкан акчамды тамак ашка жок кылып, түшкөн тиштеримди салдырып албай, уулумду үйлөйм деген үмүтүм да таш капты. Уулум эмес эле күйөөм үйлөнөт окшойт...Кызым менен уулумдун көздөрү алаңдап эмне кылаарын билбей калышты.
"Кыңыр иш кырк жылда билинет" дегендей жаман жакшы заматта эле билинет тура.
Кайнатам баласын тилдеп:
- Тагдырыңды талкалап алба балам, Кербездей келинди кадырлай албасаң жашооң кандай болот,- десе ороңдоп
- Мен сенден үлгү алгам,- деп жооп бериптир.
Жашоодо жаш жубайлар ачуу-таттуусуна, ызгаар- бороонуна туруштук бере албаса, турмуш деген татаал, ашып-ташып аккан дайрадан чабак уруп өтүүнү билбесе, күзгү жалбырактай желпилдеп, камгактай калдалаңдап тагдыр сыноосуна туруштук бере албас экендиги чындык тура. Эки адам бири-бирине эриш-аркак боло албаса, тагдырдын тартуу кылган тоскоолдугуна томкорулуп калат тура.
Урушуп-талашып кайра табышкан жашоо кайдыгерликтен бийик турат экен. Кут бир гана адамда болот деп айтылат. Биздин үй бүлөлүк кут чоң энемде тура. Кечир мени энеке, сен таштаган төрт шамдын бирөө гана бүлбүл күйүп турат, үч шамды жагууга ыплаасыздык, абийирсиздик сойкулук, эки жүздүүлүк, кайдыгерлик эч жол бербеди. Сен айткан
"Өчпөс үмүт" гана үлпүлдөп жанып турат. Энекемдин уламыш айткан үнү да алыстап бара жатат.
"Бир бөлмөдө төрт шам күйүп турат. Тынчтыкты биринчи шам бузду: "Мен-тынчтыкмын. Мени сактаганды адамдар билбейт", - деп үлпүлдөп барып жарыгы өчтү.
Экинчи шам дагы сөз улады: "Мен-ишениммин, менин да эч кимге керегим жок. Мен жөнүндө элдердин уккусу да келбейт"- анын жалыны да желге жалп өчтү. Үчүнчүсү ыйламсырап: "А мен сүйүүмүн. Мени адамдар колдон колго өткөзүп барктабай да, баалабай да калды"- деп жалп өчтү. Ошол учурда кичинекей бала бөлмөгө кирип, коркконунан ыйлап жиберет. Баланы сооротуп төртүнчү шам үн чыгарат: Ыйлаба, коркпо балакай. Мен күйүп турган кезде калган шамдарды кайрадан жандырууга болот. Мен- үмүтмүн". Үзүлбөгөн үмүт дегендей, дагы деле жамандыкка кыя албай койдум. Жаңы жылдын алдында Эсеним келип калды. Келген күнү үйдө болгон менен, командировка деп үч күн үйгө келбеди. Классташтары менен киного барып келген Эсен сулк жыгылып жатып калды. Жалынып жалбарып тамак берип жатсам Улан келип кыйпычыктап кайра чыгып кетти.
- Апа, качанкыга чейин билмексен болуп жашайсыз? Биз чоңоюп калганбыз, баарын түшүнөбүз, сиз өзүңүз эмне десеңиз ошол болот. Мен сырттан окууга которулуп келдим. Акем күздөн бери заводдо иштеп жатат. Кыялын билесиз, чорт кесип таштабайын деп келген жок. Атам оңолбос жагына түшкөн. Кызыңызды алыңыз да мени менен Бишкекке жөнөңүз, экөөлөп багып алабыз. Болот деле түшүнүп жаткандыр. Быйыл окуусун бүтсө, Болотту окутуп алабыз. Кандай дейсиз?- деген суроосуна жооп бере албай талып отуруп калдым.
Эртеси мектепке барып, Зиренин делосун алып келип калыптыр. Улан кечинде келип, Болотко акча тийбей калды деп 500 сом карматты. Баламдан кандай сөз чыгат деп жаным да калган жок.
- Атаңдын бергенин ал, сураба,- деген экен деп чөнтөгүнө салды. Тамактан кийин инисин ээрчитип киного кетти.
- Машинанын ремонтуна акча керек эле, эмне кылсам,- деп мени суроолуу карады. Унчуккан жокмун. Бир оюмда чогулткан акчадан берсемби деп да ойлоп койдум.
- Апа, жаңы жылга мага да көйнөк керек,- деди кызым.
- Сага көйнөктүк акча табам кызым, эртең майлардын акчасын сураштырайын.
- Иий, гараждын ачкычын алып баса бериптирмин, алпарып келейин,- демиш эте сыртка чыкты.
Аңгыча эки уулум келип, карындашы уктап калгандан кийин үчөөбүз кеңеш курдук. Дагы деле жүрөгүм ооруп, Улан деген үлпүлдөгөн үмүт шамын өчүргүм жок.
- Нарынга тайэнемдикине барып жөнөкөй тиштерден болсо да салдырып алыңыз. Мен бир жумача туруп анан артыңыздан барам.
Уулдарым уктап калгандан кийин да шырп эткен дабышты аңдып көпкө жатып уктап кетиптирмин. Уй сааганы турсам диванда уктап жатыптыр. Ойгонуп, балдарга деп бышырып жаткан куймак менен шашып-бушуп чай ичип алып ишиңе жөнөдү.
Чыгып баратып Автобазада корпоратив болоорун, кеч келээрин айтты. "Кеткен сүйүү, учкан куш" атиң деп бармагымды кырча тиштеп, бир-эки жумача апамкына барып турсам эсине келер деген да ой кетти. Болот сабакка кетти. Мен кызым экөөбүздүн кийим-кечебизди салыштыра баштадым. Карыз-колоңумду чогултуп, акчаны санасам беш миңге жакын бар экен. Эсен баарын карындашынын сумкасына салып, документтердин баарын алыңыз дегенинен болбой паспортум менен дипломумду, кызымдын туулган тууралуу күбөлүгүн гана кошо салдым. Чыгып кетип жатканда өтүгүм менен эски жакасына күбө түшкөн пальтомду көрүп уулум ыйлап жибере жаздады. Бир кичирээк чаар сумка менен кызымдын сумкасын көтөрүп жолго чыктык. Болот карындашы менен мени өөп коштошуп калып калды.
- Уйларды, Сагын жеңеңдин келинине саадырып тур, мен келгиче байып кетпесин,- деп жолго чыктым. Кайрылып келбесимди, алыска кетеримди өзүм да билбедим. Биз токтоткон таксинин ичинде Айдай жеңем келини менен отуруптур.
- Жаңы жылга Кудагыйым чакырган экен, уулумдун колу бошобой, экөөбүз эле баратабыз. Силер да айылдаппы?
- Ооба жеңе апамдыкына, бөлөмө тиш салдыртып алайын дедим эле.
- Абдан туура кыласың, кудагыйлар мурдагы эле үйүндөбү.
- Ооба, эки этаж там салып алышкан. Биздикиндей эмес,- дедим беш жылдан бери бүтпөгөн жаңы салынган тамды эстеп. Акылман жеңем акырын гана эскертип койду
- Тиштериңди салдыра берчи, мен да кудагыйга учурашканы барып калаармын. Анын көз карашында айоо сезими гана эмес энелик мээрим бар эле. Бизди үйгө түшүрүп коюшуп, келини экөө жөнөп кетишти. Бизди көрүп апамдын этеги элек, жеңи желек болуп сүйүнгөнүнө чек жок.
- Такси менен кыйналып калган жоксуңарбы, Улан деле келип мейман болуп кетсе болбойт беле? Деги ден соолугуң жакшыбы, бир жериң ооруп турабы, бөйрөгүң эмеспи?- деп бир топ суроолорду берип жиберди.
- Баары жакшы апа, тишимди оңдотоюн деп эле келдим.
Кечки тамакты ичип бүтө электе эле Кенжебек аялы бала-чакасы менен келип калды. Союшту союп, ала келген жылкынын казысынын эки чучук жасап, кичирээгин жездеме ала барасыз деп дайындады. Күлүмүш этип башымды ийкедим. Эх Улан, сени менин бир туугандарым корконунан эмес, сыйлаганынан жакшы көрүшөт эмеспи... Ооба, сен тураалу сөз козгоо мен үчүн өзгөчө оор болуп турат. Өзүм да сезип турам, мыкты аял болом деп болбогонду болтурганга аракет кылдым... Көп нерседен өзүмдү өзүм чектедим. Балдарым үчүн алганым үчүн деп башымды тоого да, ташка да урдум... Жаңы жылды тозгуча, 12ге чейин аянтка барып келели деп даярдана башташты, мен кийимимен корунуп, үйгө баш-көз болуп турайын десем апам ички үйгө чакырды.
- Муногу өтүктү үч жылдан бери чаң басып жатат, такасы бар, кие албай койдум,- деп мага сунду. Батпайт дегениме болбой кийгизди, чын эле чак экен. Бул атаң алып берген пальто,мага оор болуп калды деп писец жакалуу пальтоосун да кийгизип, эч нерсе билмексен болуп көчөгө чыгып келели, эмдиги жылы сүйлөшөбүз деп бүтүм чыгарды. Мурдатан эле апамдын сөзүн эки кылчу эмесмин, үйгө тайкем менен кошуна аваны калтырып баарыбыз жаңы жылдык ёлкага кеттик. Бир аз өгөйсүнүп жатып анан такалуу болсо да өтүккө көнүп кеттим. Суверендүү мамлекет болгонубузга он жети жыл болсо да, илгерки замандан алыс кете албаганыбыз, кечеги менен бүгүнкү өзгөрүүлөр аралашып, замандын миң кубулма кереметине жооп бере албай туңгуюкта тургандай сезилди мага... Же болбосо мен караңгылыктан эми гана жарыктыкка чыккандыктанбы, сиңишип кете албай ак карганын абалында калдым окшойт. Сиңдим бир заматта эле бир нече билет алып келип ар кимибизге таркатып ийди. Саат 12ден кийин ойнотулат дегенге ак- кызылды аралаштырып алышкан адамдар аз жерден чатак чыгарып ийе жаздашты. Шаардын мэри сөз сүйлөп оюнду башташты. Аңгыча эле бирөө келип көзүмдү басып калды, чочуп да кеттим. Бурулуп карасам Асыл, тааныбай араң тааныдым, өзүнчө эле модель.
- Мен сени көрөрүм менен тааныдым, Улан кайда? Ал эмнеге келген жок?
- Иштери көп, азыр завгар колу такыр бошобойт.
- Таанышып ал, бул менин күйөөм, аты Семет. Биз Якутияда иштеп жүрөбүз, өзүбүздүн бизнесибиз бар. Аңгыча номер 27- билет, 27- билет деп калды. Баары билеттерин карап калышты. Менде билет бар эмес беле, карасам 27- экен. Меники десем үнүм чыкпайт. Асыл менден мурда билетти колуна бийик көтөрүп кыйкыра сүйлөдү.
- Мына, биздики. Мени сүйрөй жетелеп жөнөдү.
- Мобилдик телефон "SAMSUNG". Мына эже- сиңдилер утуп алышты. Улуулата эжесине тапшырабыз,- деп менин колума тапшырышты. Баары кол чаап жиберишти. Үч-төрт классташтарыбыз келип учурашышты. Баары эле сени тааныбай калыптырбыз, токтолуп калыптырсың, мурункудай эле экенсиң деп жатышты. Апакемдин сүйүнгөнүн айтпа, чынында өзүм деле сүйүндүм. Улан телефонун карматчы да эмес, бузуп албайын деп чырылдаса да алчу эмесмин... Асыл менен Семетти үйгө чакырсак кийин барабыз деп болбой коюшту. Жаңы жылды биринчи жолу бир туугандарым менен тосушум эле. Ойноп-күлсөм да чийки май жегендей эле болуп отурдум. Ыр кесе уюштурушуп, мен жеңбей эле Кенжебектин келинчеги жеңип кетти. Эртеси баары үй-үйлөрүнө тарашты. Кенжебектин келинчеги болбой жатып колумду маникюрлап берди. Кой десем болбой кызарта боёп, кечеги алган шарфын белек кылып мойнума жаап койду. Кенжебек симка алып келип телефонду текшерип иштетип көрөйүн десе же Уландын, же уулдарымдын телефон номерин билсемчи. Мага караганда кызым оюн ачып алып ойноп жыргап калды. Көрсө акелеринин телефонунан оюн ойноп жүргөн тура. Меймандарды узатып, Кенжебектин уулу да биз үйдө болгондуктан ата-энеси менен кошо кетти. Апам кошуналарыныкына мейманга кетти. Телефон шыңгыраганынан ала койсом Улан:
- Апа, жаңы жылыңар менен, Кербезди чакырып коёсузбу? Эмне үйдө жок беле, анда кызымды,- тамагым буулуп араң үн каттым.
- Бул мен Кербезмин.
- Ой ата, бирдин айындай чоюлбай эле менмин дебейсиңби? Дагы унчукпастан күтүп калдым, бечара жаным кызын сурап, жаңы жыл менен куттуктайт деген ойдо элем.
- Сен эртеңден калбай келип кал, срочно машинаны оңдотуп алайын, запчасттар барында.
- Мен тишимди салдырып анан барам.
- Эмне дейсиң? Тишиң күтүп турат, акчаны коротпой келип кал, машинаны оңдотуш керек, уйларды ар кимге саадырып жатабыз. Эсенге жол кире жок, карыздарың өзүңө беребиз деп бербей коюшту. Эмне мелтирейсиң, сага же кол көтөрдүмбү, же урдумбу?
- Ушундай мамилеңден көрө урсаң жакшы болмок...
- Көп сүйлөбөй келип кал, ургандын түрлөрүн көргөзөм. Качантан бери "Өзүңдү өзүң билип, өтүгүңдү төргө илип" калгансың?
- Сенин кайдыгер мамилеңден кийин.
- Кербез, болду жиңге тийбе, эгерде мени менен жашайм деп ойлосоң келип кал. Билесиң мен бир гана сүйлөйм...
- Токолуң менен жашай бер, мен го чыдадым, оңолобу десем болбодуң. Балдар баш көтөрүп баса албай калышты эсиңе келмейин бара албайм.
- Акыркы жолу айтып жатам, мен бир гана жолу сүйлөйм деп.
- А мен сүйлөбөй эле коём. Телефондун трубкасын коё ыйлап жибердим. Бирөө колтугумдан көтөрдү, карасам апам, айдай жүзү кумсарган. Болду, баары бүттү. "Ооруну жашырсаң, өлүм ашкере кылат" деген ушул тура.
Уландысы бар
03.01.20. Кара-Көл шаары.
Автор: Токтокан Чокоева.
Следующая публикация
Нет комментариев