إبن ماجة - 1853).
والبيهقي - 14711).
Ҳадис!
Аз Ъабдуллоҳ ибни Аби - Авфаа, ривоят аст, ки гуфт!
Замоне, ки Маъоз ибн Ҷабал, разияллоҳу ъанҳу, аз Шом омад саҷдаҳ кард барои Набӣи Акрам, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам.
Набӣи Акрам, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам ба Муъоз гуфт!
Чи аст ин (саҷдаҳе, ки ту карди эй Маъоз)?
Маъоз ибни Ҷабал, разияллоҳу ъанҳу гуфт!
Ман ба шаҳри Шом рафта будам ва аз шом баргашта омадам, пас аҳли шомро дидам, ки пешвоён ва бузургонашонро саҷдаҳ мекарданд.
Ва ман ин корро барои нафси худам кори хӯбе пиндоштам, барои ту ин корро анҷом бидиҳам.
Пас Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам, фармуд!
Ин корро анҷом надеҳ.
Агар ман амр мекардам ба барои як нафаре, ки дигар нафареро (ба ғайр аз Аллоҳ) саҷдаҳ бикунад, занҳоро амр мекардам, ки шавҳаронашонро саҷдаҳ бикунанд.
Қасам ба оне, ки ҷони Мухаммад дар дасти ӯст, (яъне - қасам Аллоҳ,) зан ҳаққи парвардигорашро баҷо оварда наметавонад то оне, ки ҳаққи шавҳарашро, баҷо наёварад. Ва агар чи ҳамон зан савол кунад нафсашро, ва дар ҳоле, ки дар рӯй як шолчае нишаста бошад, манъ намекунад онро.
(Ибни Моҷа - 1853)
(Байҳақи - 14711).
Шарҳ!
السؤال
قرأت في أحد المواقع أن السجود لغير الله اذا كان على وجه التحية كفر وشرك ؛ لأن السجود عبادة لا يجوز صرفها لغير الله، فهل هذا صحيح ؟
ملخص الجواب
وتلخيص جميع ما سبق: أن السجود لغير الله لا يكون كفرا إلا إذا فُعل على وجه العبادة ، وأما إذا كان على سبيل التحية فهو من كبائر الذنوب ، وليس كفراً . والله أعلم .
الجواب
الحمد لله.
أولاً :
السجود – ومثله الانحناء والركوع - نوعان :
الأول: سجود عبادة .
وهذا النوع من السجود يكون على وجه الخضوع والتذلل والتعبد ، ولا يكون إلا لله سبحانه وتعالى ، ومن سجد لغير الله على وجه العبادة : فقد وقع في الشرك الأكبر .
الثاني : سجود تحية .
وهذا النوع من السجود : يكون على سبيل التحية والتقدير والتكريم للشخص المسجود له.
وقد كان هذا السجود مباحاً في بعض الشرائع السابقة للإسلام ، ثم جاء الإسلام بتحريمه ومنعه.
فمن سجد لمخلوق على وجه التحية فقد فعل محرماً ، إلا أنه لم يقع في الشرك أو الكفر.
قال شيخ الإسلام ابن تيمية : " السُّجُودُ عَلَى ضَرْبَيْنِ : سُجُودُ عِبَادَةٍ مَحْضَةٍ ، وَسُجُودُ تَشْرِيفٍ ، فَأَمَّا الْأَوَّلُ فَلَا يَكُونُ إلَّا لِلَّهِ". انتهى من "مجموع الفتاوى" (4/361).
وقال : " وَأَجْمَعَ الْمُسْلِمُونَ عَلَى: أَنَّ السُّجُودَ لِغَيْرِ اللَّهِ مُحَرَّمٌ ". انتهى من " مجموع الفتاوى" (4/358).
وقال : " فإن نصوص السنة ، وإجماع الأمة : تُحرِّم السجودَ لغير الله في شريعتنا ، تحيةً أو عبادةً ، كنهيه لمعاذ بن جبل أن يسجد لما قدمَ من الشام وسجدَ له سجود تحية".
انتهى من "جامع المسائل" (1/25).
وقال القرطبي : " وَهَذَا السُّجُودُ الْمَنْهِيُّ عَنْهُ : قَدِ اتَّخَذَهُ جُهَّالُ الْمُتَصَوِّفَةِ عَادَةً فِي سَمَاعِهِمْ، وَعِنْدَ دُخُولِهِمْ عَلَى مَشَايِخِهِمْ وَاسْتِغْفَارِهِمْ ، فَيُرَى الْوَاحِدُ مِنْهُمْ إِذَا أَخَذَهُ الْحَالُ ـ بِزَعْمِهِ ـ يَسْجُدُ لِلْأَقْدَامِ ، لِجَهْلِهِ ؛ سَوَاءٌ أَكَانَ لِلْقِبْلَةِ أَمْ غَيْرِهَا ، جَهَالَةً مِنْهُ ، ضَلَّ سَعْيُهُمْ وَخَابَ عَمَلُهُمْ". انتهى من "تفسير القرطبي" (1/294).
ثانياً :
وأما القول بأن السجود لغير الله شرك مطلقاً ، لأن مطلق السجود عبادة لا تصرف لغير الله ، فقول ضعيف ، ويدل على ذلك :
1-أن الله أمر الملائكة بالسجود لآدم ، ولو كان مجرد السجود شركاً لما أمرهم الله بذلك .
قال الطبري : " ( فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ) : سُجُودُ تَحِيَّةٍ وَتَكْرِمَةٍ ، لَا سُجُودَ عِبَادَةٍ".
انتهى من "جامع البيان" (14/65).
وقال ابن العربي : " اتَّفَقَتْ الْأُمَّةُ عَلَى أَنَّ السُّجُودَ لِآدَمَ ، لَمْ يَكُنْ سُجُودَ عِبَادَةٍ".
انتهى من "أحكام القرآن" (1/27).
وقال ابن حزم الظاهري : " وَلَا خلاف بَين أحد من أهل الْإِسْلَام فِي أَن سجودهم لله تَعَالَى سُجُود عبَادَة ، ولآدم سُجُود تَحِيَّة وإكرام" انتهى من "الفصل في الملل والأهواء والنحل" (2/129).
2- أن الله أخبرنا عن سجود يعقوب وبنيه ليوسف عليه السلام ، ولو كان شركاً لما فعله أنبياء الله .
ولا يقال هنا : إن هذا من شريعة من قبلنا ، فإن الشرك لم يبح في شريعة قط ، فالتوحيد لم تتغير تعاليمه وشرائعه منذ آدم إلى نبينا محمد عليهم الصلاة والسلام .
قال الطبري : " قَالَ ابْنُ زَيْدٍ فِي قَوْلِهِ: ( وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا): ذَلِكَ السُّجُودُ تَشْرِفَة ، كَمَا سَجَدَتِ الْمَلَائِكَةُ لِآدَمَ تَشْرِفَةً ، لَيْسَ بِسُجُودِ عِبَادَةٍ.
وَإِنَّمَا عَنَى مَنْ ذَكَرَ بِقَوْلِهِ: إِنَّ السُّجُودَ كَانَ تَحِيَّةً بَيْنَهُمْ ، أَنَّ ذَلِكَ كَانَ مِنْهُمْ عَلَى الْخُلُقِ ، لَا عَلَى وَجْهِ الْعِبَادَةِ مِنْ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ ، وَمِمَّا يَدُلُّ عَلَى أَنَّ ذَلِكَ لَمْ يَزَلْ مِنْ أَخْلَاقِ النَّاسِ قَدِيمًا ، عَلَى غَيْرِ وَجْهِ الْعِبَادَةِ مِنْ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ، قَوْلُ أَعْشَى بَنِي ثَعْلَبَةَ:
فَلَمَّا أَتَانَا بُعَيْدَ الْكَرَى ** سَجَدْنَا لَهُ وَرَفَعْنَا الْعَمَارَا " انتهى من "جامع البيان" (13/356).
وقال ابن كثير : " وَقَدْ كَانَ هَذَا سَائِغًا فِي شَرَائِعِهِمْ ؛ إِذَا سلَّموا عَلَى الْكَبِيرِ يَسْجُدُونَ لَهُ ، وَلَمْ يَزَلْ هَذَا جَائِزًا مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى شَرِيعَةِ عِيسَى عَلَيْهِ السَّلَامُ ، فَحُرِّمَ هَذَا فِي هَذِهِ الْمِلَّةِ ، وجُعل السُّجُودُ مُخْتَصًّا بِجَنَابِ الرَّبِّ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى" انتهى من "تفسير القرآن العظيم" (4/412).
وقال القاسمي: " الذي لا شك فيه أنه لم يكن سجود عبادة ولا تذلل ، وإنما كان سجود كرامة فقط ؛ بلا شك" انتهى من "محاسن التأويل" (6/250).
3-أن معاذاً سجد للنبي صلى الله عليه وسلم لما رجع من الشام، ولو كان شركا لبين له النبي صلى الله عليه وسلم ذلك ، وقصارى ما في الأمر أنه بين له عدم جواز السجود له .
فعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي أَوْفَى ، قَالَ : " لَمَّا قَدِمَ مُعَاذٌ مِنَ الشَّامِ سَجَدَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: ( مَا هَذَا يَا مُعَاذُ؟ ) ، قَالَ : أَتَيْتُ الشَّامَ فَوَافَقْتُهُمْ يَسْجُدُونَ لِأَسَاقِفَتِهِمْ وَبَطَارِقَتِهِمْ ، فَوَدِدْتُ فِي نَفْسِي أَنْ نَفْعَلَ ذَلِكَ بِكَ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ( فَلَا تَفْعَلُوا، فَإِنِّي لَوْ كُنْتُ آمِرًا أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِغَيْرِ اللَّهِ ، لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا، وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ، لَا تُؤَدِّي الْمَرْأَةُ حَقَّ رَبِّهَا حَتَّى تُؤَدِّيَ حَقَّ زَوْجِهَا) رواه ابن ماجه (1853) وحسنه الألباني.
قال شيخ الإسلام : " وَمَعْلُومٌ أَنَّهُ لَمْ يَقُلْ: لَوْ كُنْت آمِرًا أَحَدًا أَنْ يَعْبُدَ".
انتهى من "مجموع الفتاوى" (4/360).
وقال الذهبي : " أَلا ترى الصحابة في فرط حبهم للنبي صلى الله عليه وسلم ، قالوا ألا نسجد لك ، فقال: لا ، فلو أذن لهم لسجدوا له سجود إجلال وتوقير ، لا سجود عبادة ، كما قد سجد إخوة يوسف عليه السلام ليوسف .
وكذلك القول في سجود المسلم لقبر النبي صلى الله عليه وسلم على سبيل التعظيم والتبجيل : لا يكفر به أصلاً ، بل يكون عاصياً ، فليعرَّفْ أن هذا منهي عنه ، وكذلك الصلاة إلى القبر".
انتهى من "معجم الشيوخ الكبير" (1/73).
4- أنه ثبت في بعض الأحاديث سجود بعض البهائم للنبي صلى الله عليه وسلم ، ولو كان مجرد السجود شركاً لما حصل هذا في حق النبي صلى الله عليه وسلم .
قال شيخ الإسلام : " وَقَدْ كَانَتْ الْبَهَائِمُ تَسْجُدُ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، وَالْبَهَائِمُ لَا تَعْبُدُ إلا اللَّهَ ، فَكَيْفَ يُقَالُ : يَلْزَمُ مِنْ السُّجُودِ لِشَيْءِ عِبَادَتُهُ ؟!" انتهى من "مجموع الفتاوى" (4/360).
5-أن "السجود المجرد" من الأحكام التشريعية التي قد يتغير حكمها من شريعة لأخرى ، بخلاف أمور التوحيد التي تقوم بالقلب ؛ فهي ثابتة لا تتغير.
قال شيخ الإسلام : " أمَّا الْخُضُوعُ وَالْقُنُوتُ بِالْقُلُوبِ ، وَالِاعْتِرَافُ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَالْعُبُودِيَّةِ : فَهَذَا لَا يَكُونُ عَلَى الْإِطْلَاقِ إلَّا لِلَّهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى وَحْدَهُ ، وَهُوَ فِي غَيْرِهِ مُمْتَنِعٌ بَاطِلٌ.
وَأَمَّا السُّجُودُ : فَشَرِيعَةٌ مِنْ الشَّرَائِعِ ؛ إذْ أَمَرَنَا اللَّهُ تَعَالَى أَنْ نَسْجُدَ لَهُ ، وَلَوْ أَمَرَنَا أَنْ نَسْجُدَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ غَيْرِهِ : لَسَجَدْنَا لِذَلِكَ الْغَيْرِ ، طَاعَةً لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ ، إذْ أَحَبَّ أَنْ نُعَظِّمَ مَنْ سَجَدْنَا لَهُ،. وَلَوْ لَمْ يَفْرِضْ عَلَيْنَا السُّجُودَ لَمْ يَجِبْ أَلْبَتَّةَ فِعْلُهُ .
فَسُجُودُ الْمَلَائِكَةِ لِآدَمَ : عِبَادَةٌ لِلَّهِ ، وَطَاعَةٌ لَهُ وَقُرْبَةٌ يَتَقَرَّبُونَ بِهَا إلَيْهِ ، وَهُوَ لِآدَمَ تَشْرِيفٌ وَتَكْرِيمٌ وَتَعْظِيمٌ.
وَسُجُودُ إخْوَةِ يُوسُفَ لَهُ : تَحِيَّةٌ وَسَلَامٌ ؛ أَلَا تَرَى أَنَّ يُوسُفَ لَوْ سَجَدَ لِأَبَوَيْهِ تَحِيَّةً ، لَمْ يُكْرَهْ لَهُ". انتهى من "مجموع الفتاوى" (4/360).
6-أن التفريق بين سجود التحية وسجود العبادة هو ما عليه جمهور العلماء من مختلف المذاهب.
قال فخر الدين الزيلعي: " وَمَا يَفْعَلُونَ مِنْ تَقْبِيلِ الْأَرْضِ بَيْنَ يَدَيْ الْعُلَمَاءِ : فَحَرَامٌ ، وَالْفَاعِلُ وَالرَّاضِي بِهِ : آثِمَانِ ؛ لِأَنَّهُ يُشْبِهُ عِبَادَةَ الْوَثَنِ .
وَذَكَرَ الصَّدْرُ الشَّهِيدُ : أَنَّهُ لَا يَكْفُرُ بِهَذَا السُّجُودِ ؛ لِأَنَّهُ يُرِيدُ بِهِ التَّحِيَّةَ " .
انتهى من "تبيين الحقائق" (6/25).
وقال ابن نجيم الحنفي : " وَالسُّجُودُ لِلْجَبَابِرَةِ : كُفْرٌ ، إنْ أَرَادَ بِهِ الْعِبَادَةَ ؛ لَا إِنْ أَرَادَ بِهِ التَّحِيَّةَ ، عَلَى قَوْلِ الْأَكْثَرِ" انتهى من "البحر الرائق" (5/134).
وقال النووي : " مَا يَفْعَلُهُ كَثِيرٌ مِنْ الْجَهَلَةِ مِنْ السُّجُودِ بَيْنَ يَدَيْ الْمَشَايِخِ .. ذَلِكَ حَرَامٌ قَطْعًا ، بِكُلِّ حَالٍ ، سَوَاءٌ كَانَ إلَى الْقِبْلَةِ أَوْ غَيْرِهَا ، وَسَوَاءٌ قَصَدَ السُّجُودَ لِلَّهِ تَعَالَى ، أَوْ غَفَلَ ، وَفِي بَعْضِ صُوَرِهِ مَا يَقْتَضِي الْكُفْرَ ، أَوْ يُقَارِبُهُ ، عَافَانَا اللَّهُ الْكَرِيمُ ".
انتهى من "المجموع شرح المهذب" (4/69).
وقال شهاب الدين الرملي : " مُجَرَّد السُّجُودِ بَيْنَ يَدَيْ الْمَشَايِخِ : لَا يَقْتَضِي تَعْظِيمَ الشَّيْخِ كَتَعْظِيمِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ ، بِحَيْثُ يَكُونُ مَعْبُودًا، وَالْكُفْرُ إنَّمَا يَكُونُ إذَا قَصَدَ ذَلِكَ " .
انتهى من "نهاية المحتاج إلى شرح المنهاج" (1/122).
وقال الرحيباني : " السُّجُودُ لِلْحُكَّامِ وَالْمَوْتَى بِقَصْدِ الْعِبَادَةِ : كَفْرٌ ، قَوْلًا وَاحِدًا ، بِاتِّفَاقِ الْمُسْلِمِينَ .
وَالتَّحِيَّةُ لِمَخْلُوقٍ بِالسُّجُودِ لَهُ : كَبِيرَةٌ مِنْ الْكَبَائِرِ الْعِظَامِ" .
انتهى من "مطالب أولي النهى" (6/ 278) .
وقال الشوكاني : " فلا بد من تقييده بأن يكون سجوده هذا قاصدا لربوبية من سجد له ، فإنه بهذا السجود قد أشرك بالله عز وجل ، وأثبت معه إلهًا آخر .
وأما إذا لم يقصد إلا مجرد التعظيم ، كما يقع كثيرا لمن دخل على ملوك الأعاجم : أنه يقبل الأرض تعظيما له ، فليس هذا من الكفر في شيء ، وقد علم كل من كان من الأعلام ، أن التكفير بالإلزام ، من أعظم مزالق الأقدام ؛ فمن أراد المخاطرة بدينه ، فعلى نفسه تَجَنَّى".
انتهى من "السيل الجرار" (4/580).
وقال الشيخ محمد بن إبراهيم : " الانحناء عند السلام حرام ، إذا قصد به التحية ، وأَما إن قصد به العبادة فكفر". انتهى من "فتاوى ورسائل الشيخ محمد بن إبراهيم آل الشيخ" (1/109).
وقال الشيخ عبد العزيز عبد اللطيف : " فمن المعلوم أن سجود العبادة ، القائم على الخضوع والذل والتسليم والإجلال لله وحده : هو من التوحيد الذي اتفقت عليه دعوة الرسل، وإن صرف لغيره فهو شرك وتنديد .
ولكن لو سجد أحدهم لأب أو عالم ونحوهما ، وقصده التحية والإكرام : فهذه من المحرمات التي دون الشرك ، أما إن قصد الخضوع والقربة والذل له فهذا من الشرك" .
انتهى من "نواقض الإيمان القولية والعملية" (ص: 278).
Ногуфта намонад, ки дар ин ҳадис лафзи саҷдаҳ омадааст.
Ва барои мисоли маънеи саҷдаҳ
( مثله ألاءنحناء و ركوع).
(Инҳинаа ва рукуъ мебошад.)
Инҳинаа яъне - хам шудан, ва рукуъ карданро суҷуд мегӯянд.
Яъне - саҷдаҳ кардан барои ғайри Аллоҳи мутаъаал, куфр намешавад. Магар дар ҳоле, ки ҳамчун ъибодат баҷо оварда нашавад.
Агар саҷдаҳ ба махлуқ ҳамчун ъибодат баҷо оварда шавад, саҷдаҳ кунанда кофир мешавад, ва аз доираи Ислом хориҷ мешавад.
Аммо агар саҷдаҳ аз ҷиҳати таъзиму аз ҷиҳати таҳия бошад, куфр намешавад агар чанде, ки ҳаром аст.
Ва агар саҷдаҳаш аз ҷиҳати таҳия ва салом додан бошад, ин аз гуноҳи кабира ба ҳисоб меравад, ва анҷом диҳандааш кофир намешавад.
Валлоҳу аълам.
Шайхул Ислом ибни Таймия раҳимаҳуллоҳ мегӯяд, ки
саҷдаҳ кардан ба ду қисм тақсим мешавад.
Қисми аввалаш саҷдаҳи ъибодати маҳз аст, ки барои ъибодат саҷдаҳ карда мешавад.
Дуюм қисмаш саҷдаҳи ташриф мебошад, ки барои икром кардан аст, на аз барои ъибодат.
Ва қисми Аввалаш саҷдаҳи ъибодати аст, ки ба ғайри Аллоҳ, ҷоиз нест анҷом доданаш.
Пас барои ғайри Аллоҳ Таъаала анҷом доданаш куфр мешавад.
Ва дар байни тамоми мусалмонон иҷмоъ аст, ки ба ғайри Аллоҳ саҷдаҳ кардан ҳаром мебошад.
Имом Табари раҳимаҳуллоҳ мегӯяд!
Саҷдаҳие, ки малоикаҳо барои Одам, ъалайҳи салом анҷом доданд, ин саҷдаҳи таҳия ва такрим буд, саҷдаҳи ъибодати набуд.
Ва ибни Ъараби мегӯяд, ки иттифоқи уммат бар ин аст, ки саҷдаҳеро, ки малоикаҳо барои Одам, ъалайҳи салом карданд.
Саҷдаҳи ъибодати набуд, балки саҷдаҳи таҳияту икром буд.
Ва Ногуфта намонад, ки Аллоҳи мутаъаал дар қур-он ба мо хабар дода аст, ки Яъқуб, ъалайҳи салом, ҳамроҳи ҳамсару фарзандонаш Юсуф ъалайҳи саломро саҷдаҳ карданд.
Ва агар, ки саҷдаҳ мутлақан ширк мешуд, ҳаргиз Паёмбарони Аллоҳ онро баҷо намеоваранд.
Ва дар инҷо гуфта намешавад, ки ин гуна саҷдаҳ дар шариъатҳои пеш аз мо буда иҷозат буд, ва дар шариъати мо мутлақан манъ шуд.
Чунки агар, ки ширк мебуд, дар шариъатҳои пешин ҳаргиз мубоҳ намешуд.
Он чӣ, ки ширк аст, дар ягон шариъате мубоҳ карда намешавад.
Чунки тавҳид аз замони Одам, ъалайҳи салом, то замони Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам, омада расида аст, ва ягон тағироте наёфта аст.
Чигунае, ки буд, ҳамон гуна омадаги аст.
Яъне - номумкин аст, ки як коре дар замони Паёмбари мо ширк бошад, ва дар замони паёмбарони гузашта мубоҳ бошад.
Балки он чи, ки дар аввал ширк буд, то охир ширк мемонад.
Ва ё ин, ки он чизе, ки дар замони мо ширк бошад, дар замони дигар паёмбарон низ ширк ба ҳисоб мерафт.
Яъне - оё гуфта мешавад, ки ҳамин кор ширк буд, вале Аллоҳи мутаъаал ин ширкро дар шариъатҳои дигар паёмбарон иҷозат дода буд?
Ҳар гиз ингуна гуфтан ҷоиз нест.
Имом Табари раҳимаҳуллоҳ мегӯяд!
Ибни Зайд гуфт!
Ин саҷдаҳе, ки малоикаҳо барои Одам, ъалайҳи салом анҷом доданд, ин саҷдаҳи ташриф буд, ки малоикаҳо Одам, ъалайҳи саломро саҷдаҳ карданд, ва ин саҷдаҳ саҷдаҳи ъибодати набуд.
Ва касоне, гуфтаанд, ки ҳамин саҷдаҳ кардан, салом додан байни онҳо буд, ин дар байни умматони паёмбарони гузашта аз ҷиҳати ахлоқ буд.
Яъне - ахлоқи онҳо ҳамин буд, ки вақте ки салом медоданд, ба сӯи якдигар таъзим мекарданд.
Ва ин таъзим на аз ин ҷиҳат буд, ки як дигарашонро ъибодат кунанд.
Ва аз ҷумла корҳое, ки далолат мекунад, ки таъзим кардан аз ахлоқи мардум буд дар замони қадим, вақте, ки ба як дигар салом медоданд, як дигарро таъзим мекарданд.
Ин корро аз ҷиҳати ъибодат кардани як дигар анҷом намедоданд, балки аз ҷиҳати ҳурмату эҳтиром, миёнашонро хам карда ба як дигар салом медоданд ва таъзим мекарданд.
Ин далолат мекунад ба сухани Аъшаа бани Саълаба, ки яке аз шоъирҳои замони пеш буд, дар шеъраш мегӯяд!
Пас вақте, ки ба назди мо омад, мо ба ӯ салом додем, саломе, ки бо таъзим буд.
Ва ибни касир раҳимаҳуллоҳ мегӯяд!
Таъзим карда салом додан дар шариъатҳои замони пеш, ҷоиз буд.
Вақте, ки ба шахси олиқадре салом медоданд, дар назди ӯ саҷдаҳ мекарданд.
Ва ҳамин кор аз замони Одам, ъалайҳи салом шурӯъ шуд ва давом кард, то замони Ъисо ъалайҳи салом.
Ва сипас дар шариъати мо ва бар миллати мо ин ъамал ҳаром гардонида шуд. Ва саҷдаҳ хос аз барои Аллоҳи мутаъаал гардонида шуд.
Имом Қосим, раҳимаҳуллоҳ мегӯяд!
Ин саҷдаҳе, ки зикр шудаги аст, аз малоикаҳо, нисбати Одам, ъалайҳи салом ва аз Яъқуб, ва фарзандонаш нисбати Юсуф, ъалайҳи салом, ин саҷдаҳи ъибодату хори набуд.
Балки ин саҷдаҳи икром ва иҳтиром кардан буд бидуни шак.
Чунки вақте, ки Муъааз ибни Ҷабал, разияллоҳу ъанҳу, аз шаҳри Шом омад, дар назди Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам саҷдаҳ кард
Ва гуфт, ки ман дидам, ки мардуми шом бузургонашонро саҷдаҳ мекунанд, барои ҳамин,
ту ҳақдортар ҳасти, ки туро саҷдаҳ кунем.
Агар ин ъамали Муъааз ибни Ҷабал, разияллоҳу ъанҳу ширк мебуд, Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам дар ҳамонҷо инро ба Муъааз баён мекард.
Аммо Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам ба Муъааз гуфт!
Ҷоиз нест барои ягон касе, ки дигар касеро саҷдаҳ кунад.
Ва дар дигар ҳадис аз Ъабдуллоҳ ибни Аби - Авфаа чунин ривоят омадааст, ки гуфт!
Вақте, ки Маъааз ибни Ҷабал, аз шаҳри Шом омад, дар назди Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам саҷдаҳ кард.
Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам ба ӯ гуфт!
Эй Муъааз!
Ин чи коре аст, ки ту мекуни?
Муъааз ибни Ҷабал, разияллоҳу ъанҳу гуфт!
Ман ба шаҳри Шом рафтам, ва дидам, ки онҳо дар назди ҳамон (усқуфу баториқашон,) яъне - дар назди попҳои калонашон саҷдаҳ мекунанд.
Ва сипас ман ин корро дар нафсам дӯст доштам, ки дар назди ту ва барои ту анҷом бидиҳам.
Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам гуфт!
Ин корро накун!
Зеро, ки агар ман амр мекардам як касеро, ки барои ғайри Аллоҳ Таъаалаа саҷдаҳ кунад.
Занро амр мекардам, ки дар назди шавҳараш саҷда мекард.
Ва сипас Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам савганд мехӯрад, ва мегӯяд, ки қасам ба оне, ки ҷони Мухаммад дар дасти ӯст.
Зан ҳаққи холиқашро баҷо оварда наметавонад, то оне, ки ҳаққи шавҳарашро баҷо наёварад.
Маълум аст, ки дар ҳаминҷо Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам нагуфт, ки агар, ки ман амр мекардам ягон касеро, ки ъибодат кунад! Балки гуфт, ки саҷдаҳ кунад.
Ва Имом Заҳаби раҳимаҳуллоҳ мегӯяд!
Оё намебини, ки асҳоби Паёмбар, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам, аз сабаби муҳаббати зиёде, ки нисбати Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам доштанд, ба ӯ гуфтанд, ки оё мо туро саҷдаҳ накунем?
Паёмбар саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам дар ҷавобашон ба онҳо гуфт, ки не маро саҷдаҳ накунед.
Агар Паёмбар, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам ба онҳо иҷозат медод ва онҳо саҷдаҳ мекарданд, пас ин саҷдаҳ саҷдаҳи таҳияту такрим буд.
Яъне - саҷдаҳи ҳурмат ва иҳтиром ва бузургдори буд. На ин, ки саҷдаҳи ъибодати.
Чигунае, ки бародарони Юсуф дар назди Юсуф саҷдаҳ карданд.
Ва баъдан имом Заҳаби мегӯяд, ки ҳамчунин саҷдаҳи шахси мусалмон, дар назди қабри Паёмбар, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам, анҷом медиҳад на аз барои ъибодат аст.
Балки аз барои бузургдори ва аз барои ҳурмату эҳтиром, аст, ва барои ин ъамалаш ҳаргиз кофир намешавад.
Балки гунаҳкор мешавад.
Пас барои ӯ фаҳмонда мешавад, ки ин кор мамнӯъ аст. Ва ҳамчунин намоз хондан ба сӯи қабр мамнӯъ мебошад.
Ва Шайхул Ислом ибни Таймия раҳимаҳуллоҳ мегӯяд, ки баъзе аз чорпоён дар назди Паёмбар, саллаллоҳу ъалайҳи ва саллам, саҷдаҳ мекарданд, ва ҳол он, ки ҳайвонҳо ъибодат намекунанд, магар, ки Аллоҳи якторо ъибодат мекунанд.
Пас чигуна гуфта мешавад, ки аз лавозими саҷдаҳ ин ъибодат мебошад.
Яъне - ба муҷарради саҷдаҳ кардан ъибодат намешавад.
Пас муҷарради саҷдаҳ кардан ин аз аҳкоми ташриъ мебошад, ва ҳукмаш бо тағир ёфтани шариъат тағир меёбад,
ба хилофи умури тавҳид, ки ин аз корҳое ҳаст, ки қойм бар қалб мебошад, ки собит аст ва ҳаргиз тағир намеёбад.
Яъне - имкон надорад, ки ъамале, ки ширк бошад ва хилофи тавҳид бошад, дар як вақту замон ҷоиз бошад, ва дар дигар вақту замон ҷоиз набошад.
Ингуна буда наметавонад, ва ингуна будан номумкин аст.
Ва Шайхул Ислом ибни Таймия раҳимаҳуллоҳ, мегӯяд!
Яъне - таслим шудан ва тобиъ шудан бо қалб, ва иътироф кардан ба рубубият ва ъубудият, ба ғайри Аллоҳ, ҷоиз намебошад.
Ва аммо саҷдаҳ кардан шариъате аз шариъатҳои дигар паёмбарон мебошад, ки Аллоҳи мутаъаал моро амр кард, ки ӯро саҷдаҳ кунем, пас мо ӯро саҷдаҳ мекунем.
Ва агар Аллоҳи мутаъаал ба мо амр кунад, ки ягон махлуқи дигаре аз махлуқоти Аллоҳи мутаъаалро саҷдаҳ кунем, пас мо ҳамон ғайрро саҷдаҳ мекунем.
Аз кадом ҷиҳад ғайрро саҷдаҳ мекунем?
Аз ҷиҳати итоъат кардан ва баҷо овардани амри Аллоҳи мутаъаал.
Агар Аллоҳи мутаъаал дӯст бидорад, ки мо бузургдори кунем ҳамон касеро, ки ӯро саҷдаҳ кардем, пас мо ӯро бузургдори мекунем.
Ва агар, ки Аллоҳи мутаъаал ҳамин саҷдаҳи ғайрро барои мо фарз нагардонад, пас барои мо воҷиб нест, саҷдаҳ кардан барои ғайри Аллоҳ.
Пас ҳамин саҷдаҳе, ки малоикаҳо барои Одам, ъалайҳи салом анҷом доданд, ин аз ҷиҳати итоъати амри Аллоҳи мутаъаал буд, ва ъибодати Аллоҳи мутаъаал буд, ва наздик шудан ба Аллоҳи мутаъаал буд.
Аммо нисбати Одам ъалайҳи салом ин саҷдаҳи малоикаҳо оё ъибодат буд?
Не албатта.
Балки икром кардани Одам, ъалайҳи салом буд, яъне - мим боби ҳурмату иҳтиром буд, барои Одам.
Аммо саҷдаҳе, ки бародарони Юсуф, барои Юсуф, анҷом доданд, ин таҳияту салом буд.
Ва агар, ки акси ҳолат сурат мегирифт, ва масалан Юсуф ъалайҳи салом, дар назди падару модараш, барои таҳияту салом саҷдаҳ мекард, барои ӯ гуфта намешуд, ки ин ъамалат макрӯҳ аст.
Ва Имом Шавкони раҳимаҳуллоҳ дар китоби
(матолибул улаа аннуҳаа) мегӯяд!
Ҳатми аст, ки мо ҳамин саҷдаҳеро, ки ширки мебошад онро муқаяд кунем, ки ҳамин шахс қасди рубубияти касеро дорад, ки дар назди ӯ саҷдаҳ мекунад.
Яъне - дар у ягон чизе аз рубубиятро дида саҷда кунад мушрик мешавад.
Ба монанди халқ кардан ва тадбир кардан ва Молик будан.
Ва ҳамин гуна саҷдаҳе, ки мазмуни рубубиятро дошта бошад, ширки Акбар ба ҳисоб меравад.
Чунки ҳамроҳи Аллоҳи мутаъаал дигар илоҳро собит мекунад.
Аммо фақад агар мақсад аз саҷдаҳ муҷарради таъзим бошад, яъне - икром кардан бошад, чигунае, ки воқеъ мешавад аз бисёр мардуме, ки ба назди подшоҳои ъаҷам медароянд, ва дар назди ӯ барои таъзими ӯ заминро бусса мекунанд.
Ин ъамали онҳо куфр буда наметавонад, ва дар ягон маҷоли куфр дохил намешавад.
Яъне ҳар яке аз ъуламо медонанд, ки такфир кардан бил илзаам, ҷоиз нест.
Яъне - як касеро мулзам кардан ба як чизе, ки аз ӯ он чизро лозим намедонанд, яъне - саҷдаҳ кардаҳ аст аз барои икром ва ташриф,
на аз барои ъибодат, ва мо ӯро мулзам кунем, ки ту ӯро ъибодат карди барои ҳамин кофир шуди, гуфта.
Ин гуна такфир кардан аз бузургтарин лағжиши пойҳо мебошад.
Ва касе мехоҳад, ки нисбати динаш бозӣ кунад ва динашро дар хатар андозад, пас нисбати ҷони худаш ҷиноят карда аст.
Ва ҳамчунин дар китоби (Сайлул Ҷаррор), аз Иброҳим Олӣ шайх омада аст, ки мегӯяд!
Хам шудан дар вақти салом додан ҳукмаш ҳаром аст, агар ба қасди салом додан бошад.
Аммо агар қасдаш ъибодат бошад кофир мешавад.
Пас дар инҷо байни салом ва байни ъибодат фарқ гузошта аст.
Ва ҳамчунин шайх Ъабдул Ъазиз Ъабдулатиф мегӯяд!
Саҷдаҳе, ки ъибодат аст хос аз барои Аллоҳи мутаъаал аст, ва ба ғайри Аллоҳи мутаъаал сарф карданаш ширки Акбар аст.
Ва лекин агар як нафаре дар назди падараш саҷдаҳ мекунад ва ё дар назди ягон ъолиме саҷдаҳ мекунад, аммо мақсадаш таҳияту икром бошад, яъне - икром кардани ӯ бошад.
Ин кораш ҳаром аст, ва гуноҳи кабираҳ аст. Вале ба дараҷаи ширк намерасад.
Аммо агар қасдаш қурбат ва ъибодат бошад, дар ин ҳолат ширки Акбари зоҳир мешавад, ва инсон аз доираи Ислом хориҷ мешавад.
Аллоҳу аълаа ва аълам.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы посмотреть больше фото, видео и найти новых друзей.
Нет комментариев