Предыдущая публикация
Музей Івана Буйко працягвае друкаваць пра спаленыя вёскі.
Юраўскія. Будучы галоўным ляснічым, я часта наведваў Бакштанскага лясніцтва. Аднойчы з ляснічым Юшкевіч Яўгенам Канстанцінавічам правяралі лесасекі вырубак. Адна вырубка, як раз знаходзілася на тым месцы дзе была калісці вёска Юраўская. Цяпер ад Юраўскіх засталася адна назва. Ды тры магільных ўзгорка. Яны былі паросшы травой. Была сярадзна лета. Побач сасновый лес. Ляснічы паведаміў пра вёску. Але засталася чалавечая памяць пра зверствы нямецкіх акупантаў. Вёска знаходзілася ў Налібоцкай пушчы. У Налібоцкай пушчы базіраваліся цэлыя брыгады народных мсціўцаў, якія недавалі гітлераўцам спакою знішчалі салдат і афіцэраў, рвалі сувязь, пускалі пад адкос цягнікі. Немцы здагадваліся, што партызанам аказвае дапамогу мясцовае насельніцтва. Веска Юраўская таксама дапамагала партызанам. Пяклі хлеб, лячылі раненых, хворых. Немцы аб гэтым зналі і праводзімыя карныя акцыі, у тым знішчэнне цэлых вёсак. Так спецаперацыя" Герман " якая 16 ліпеня немцы ўвайшлі ў Налібоцкую пушчу. Гэта выклікала пэўную паніку ў насельніцтва.Немцы наляцелі нечакана. А 19 ліпеня наведалі вёску. У Юроўскім было сем двароў. У асноўным тут жылі старыя, жанчыны, дзеці.Фашысты не мелі да іх ніякага спагады. Усіх выгналі з дамоў, тым, хто моцна стаяў на нагах, далі рыдлёўкі.
Дзень быў гарачы, сонечны. Да смерці заставаліся нейкія лічаныя хвіліны. Так хацелася жыць, дачакацца вызвалення.
Рыдлёўкі хлюпалі па балотнай зямлі, босыя ногі па калені залезлі ў бруд. Рукі сямідзесяцігадовага старога сутаргава сціскалі лапатны тронак, побач плакалі жанчыны. Дзеці не разумелі, што прыгатаваная ім смерць.
Усе былі пабудаваныя вакол выкапанай ямы. Раздалася каманда. Фашысты, якія прывыклі забіваць, не мелі жалю. Яны забівалі, таму што прыйшлі сюды забіваць. З успаміну Стасіловіча: "Два немцы неслі на штыках 4-гадовае дзіця, якое яшчэ было жывое і потым брасілі ў яму, а дзяўчынку аднаго года кінулі ў яму жывую да расстралянай матулі.Пасля вайны веска не адрадзілася.У той дзень загінулі
БОСЬКА Алена Іванаўна, н. у 1924
БОСЬКА Іван Сяргеевіч, н. у 1915
БОСЬКА Надзея Іванаўна, н. у 1918
БОСЬКА Надзея Т. н. у 1896
БОСЬКА Сяргей Ільіч, н. у 1892
БОСЬКА Яўген Сяргеевіч, н. у 1923
РЫЖЭВІЧ Алена Уладзіміраўна, н. у 1941
РЫЖЭВІЧ Аляксей Фёдаравіч, н. у 1922
РЫЖЭВІЧ Лідзія А, н. у 1904
РЫЖЭВІЧ Ліфер, н.у 1926
РЫЖЭВІЧ Марыя М., н. у 1886
РЫЖЭВІЧ Ніна Ф., н. у 1924
РЫЖЭВІЧ Пётр Фёдаравіч, н. у 1928
РЫЖЭВІЧ Таміл Д.. н. у 1882.
РЫЖЭВІЧ Фёдар Фёдаравіч, н. у 1880
ШЭМЕТ Леанід А., н. у 1926.
ШЭМЕТ Людміла А. н. у 1924
ШЭМЕТ Ніна А. н. у 1907
Спалена 7 хат, забіта 19 жыхароў.
Яшчэ адзін артыкул музей захаваў з мясцовай газеты. Успамін Шульгі Александрыі із вескі Заберазь. Падгатаваны Верай Гулідавай.
Такіх населеных пунктаў у нашым раёне больш няма. Таму завіталі мы ў Заберазь, дзе жыве Аляксандра Федараўна Шульга, радзімай якой быў хутар Юраўскія.
- Было гэта, дзеткі, - успамінае А. Шульга, - у суботу. Не памятаю зараз якога чысла. Дзесьці пад верасень. Бо бульбу збіраліся ўжо капаць. Прыехалі немцы да нас у Заберазь. Афіцэры засталіся, у наш двор загналі дзьве машыны, прадукты харчавання выгрузілі, A салдаты, дужа многа салдат, naexanі ў бок Юраўскіх і Кавалёвых. У мяне адразу сэрца халадзець пачало. Я замужам у Заберазі была, а ўся радня, радзіма ў Юраўскіх. Браты мае там жылі. Заможна жыл, усё мелі, дзетак поўныя хаты. Адзін з братоў яшчэ да першай сусветнай вайны ў Петраградзе жыў, за савецкі народ, за рэвалюцыю змагаўся, і цяпер яны партызанам памагалі: хлеб пяклі, лячылі раненых, хворых. Адным словам, дапамагалі Радзіму вызваляць.
Непакоіцца стала я. Падыйшла да немцаў, пытаю: - Што там, панок, робіцца, чаго салдаты на лес, на хутары пайшлі?" Адзін з іх на польскай мове мог размаўляць. Ён мне і адказаў, што пайшлі бандытаў, партызанаў страляць. Потым наварылі яны есці. І той самы афіцэр, што па-польску размаўляў, стаў частаваць мяне. Еш, маўляў, пані. ,, Не, - кажу, свае блінкі пячы буду . Вымыла падлогу ў хаце. Субота.
Хочацца, каб у нядзелю чысценька было. А сэрца млее. Як быццам адчувала. крывей назаўтра, слязамі вымыюся. Муж, які потым загінуў на фронце, супакойваць мяне пачаў. Маўляў, нічога ж не чутно, чаго ты так непакоішся?
У нядзелю раненька устала. Кароў выгнала, і немец гэты спазаранку ўсхапіўся. Падышоў, кажа: ,, Пані, сёння партызаны гарэць будуць". Няма іх у нас" адказваю. А ён: „Там, паказаў - на Юраўскія, гарэць будуць."
Пабегла да суседа, сястра якога ў Юраўскіх замужам была:" Алёшачка, паліць нашых будуць, бяжыме туды, можа ўратуем". Пабеглі. А на мосце салдаты, не пусцілі. А кулямёты ўжо страчылі. І агонь стаў бачны.
Дахаты прыйшла, плакаць стала. Падыйшоў зноў той немец. - Чаго плачаш? - Радзіму маю паліце, родных маіх".
- Маўчы. Маўчы, жанчына. Скажеш, што родныя - табе тое самае будзе.
Душа рвецца, бегчы хачу. А прайсці немагчы- ма. Брат у Ягадзен мой i жыў. І туды не пускаюць. Але ж даў той афіцэр мне пропуск, пабегла я. Прыбегла, а там людзей на двор сабралі, і мяне, туды. Тут падьехаў на кані мужчына з Юраўскіх, нейкага немца прывёз. Я пытаю яго, што там." He ведаю, - ен адказаў, - сабралі ўсіх разам. Я вось таксама вяртаюся зараз дамоў . І паехаў. Паехаў, каб разам з усімі легчы ў тую агульную магілу, 26 чалавек з Юрафскіх самі выкапалі сабе магілу. Усіх іх і пастралялі. І дзетак, і жанок, і старых. Пляменніца ў мяне была. Дзеватнаццаць гадкоў мела. Такая прыгажуня, што людзі спецыяльна паглядзець прыходзілі. Косы амаль да пят. Адзначылі зверы яе прыгажосць. Усіх абыяк у яму скідалі, а яе зверху роўненька палажылӀ, косы на грудзях расправилі. Куля не насмерць забіла, дык штыком ад віска да вуха праткнулі.
А ў Кавалёвых жанчын і дзетак выгналі з вёскі, а мужчын, пачынаючы з 16-гадовага ўзросту, пастралялі. Хаты таксама спалілі. Чатыры двары і чатыры жыхары.
Цяжанька далася мне гэтая праклятая вайна, ой цяжка. Уся радня, усе мае карэнні ў той яме пад Юраўскімі загінулі. Муж загінуў на фронце. Сына расціла і хлопчыка братняга, што выжыў пасля таго расстрэлу. Ён трагічна загінуў ужо дарослым. Вось як шмат горкага можа дакляраваць лёс аднаму чалавеку. Але, хіба я адна такая? Хіба адной мне ночы напралёт свецяць у вачах тыя пажарышчы?
Следующая публикация
Комментарии 27
Многие,особенно молодого возраста,не знают об этом.
А это знать надо,надо помнить.
Об этих, двух лесных деревушках,мне рассказывал дедушка,житель д.Заберезь.
Это ,зверство забыть никогда не возможно.
не убивали и ее родителей. Но они не согласились. Соглашались оставить только ее одну. И тогда убили всех.