20 сентябрьыште В.Х.Колумб лӱмеш йоча да самырык-влаклан республиканский книгагудышто Марий Эл сымыктышын сулло пашаеҥже, Олык Ипай лӱмеш молодёжь премийын лауреатше, финн-угор сылнымутышто чапланыше, поэтессе Альбертина Иванован (Аптуллинан) усталык вашлиймашыже эртен. «Шытенак лектыт мут-влак шӱм-чон гочын…» тыге лӱмден тудо шкенжын сылнымут пайремжым.
Марий поэзийым тӱнямбал кӱкшытыш нӧлталше, илышыште чоным вургыжтарыше кажне татым почеламут корныла гоч лудшо дек намиен шуктышо, йӧратымашым да порылыкым моктышо, кумдан чапланыше мутмастар шукерте огыл лӱмгечыжым пайремлыш. Но усталык касшым эртараш ны театрым, ны моло чапле полатым огыл, а Валентин Колумбын лӱмжым нумалше библиотекым ойырен налын.
– Мый изинек книгам лудаш моткоч йӧратенам. Ялысе книгагудышто рушлат, марлат чыла книгам лудын пытаренам да йолташ ӱдыремым Йӱледӱр гыч кондаш йодынам, – тыге тӱҥале вашлиймашын мут йогынжо.
Пайремым вӱдышӧ, книгагудын краеведений пӧлкажым вуйлатыше, шкежат поэт Надежда Гордееван (Никитинан) мутланымашым шочмо вер нерген тӱҥалаш темлымекыже, Альбертина Петровна эн ондак марий йылмым да литературым туныктышыжым, класс вуйлатышыже Роза Сидоровна Васеевам (1979 – 1984 ийлаште Йӱледӱр школ директор лийын – авт.) эн поро мут дене шарналтыш: «Шуко палыше, поян кӧргӧ чонан айдеме. Школым пытарыме кас деч вара мемнам ава семынак ужатымыже тачат шинча ончылнем. Тудлан эре эҥертыме шуэш, а кызыт туп-вачыжат волен, мӧҥгешла, тудлан ме эҥертыш лийшаш улына». Вашлиймашке поэтын шочмо Кужэҥер район Йӱледӱр школжо гыч 20 ӱдыр-рвезе туныктышышт Людмила Гришкина дене пырля толыныт. Моткоч шергакан мутым да Альбертина Петровнан тауштен кучыктымо пӧлекшым пагалыме еҥжылан намиен шуктеныт, шонена.
Шочмо-кушмо вер нерген ойлымыж годым пайрем оза лач нунын ялышт тураште кукшо коремыш савырныше Лаж эҥер, Изи Гриш (Григорий Григорьевич Ведерниковын) шындыме кожерже нерген каласкалыш да нунылан пӧлеклалтше почеламутлажым лудын пуыш.
Усталык вашлиймаш лач ты книгагудышто эртаралтмын вес кугу амалже – тышке эреак самырык-влак чумыргат. Тиде гана Республикысе тӱвыра да сымыктыш колледжыште, Калыкле сымыктыш гимназийыште тунемше-влак толыныт. Нунын кокла гыч икмынярынже поэтессын почеламутшым лудын пуышт, а Альбертина Иванова ятыр кӱлешан ойым луктын каласыш. Теве шочмо йылме нерген, ончалза, шонымашыже могайрак:
– Ойлат, марий йылмым йӧраташ кӱлеш манме шерым темен. Шочмо йылме нигунам шерым ок теме. Мый марий айдеме улам, марий ешыште шочын-кушкынам. Марий йылмым кунар палет, уш-акылет тунар пӱсӧ лиеш, тӱняште ме шуко ыштен кертына манме шонымашет шочеш, тунам вара вес еҥ тыйым лунчырий семын ок ончал. Айдеме шкенжым шижаш тӱҥалеш шке шочмо йылмыж гочын. А руш йылмым палымаш – тиде эше вес поянлык. Мый дечем йодыт: «Молан почеламутдам шке огыда кусаре?» Мый кусарен онченам, но тидын годым, паледа, йӱштӧ пурымым шижам.
Кугезе курымла гыч шытен лекше илыш
Улат тый, шочмо йылме, мыланем, –
почеламутшым тӱрыснек лудмек, «Теве мо тыгай шочмо йылме, ӱдыр-рвезе-влак» манмыже ача-аван, туныктышын сугыньышт семынак серыплын чоныш возо.
Альбертина Иванова – поэт. Кугу поэт. Санденак тудо ойыртемалтше еҥ. Каласкалымыжым кечыгутат колышташ лиеш, тыгодым шӱм-чон пойдаралтеш, волгыдо илышлан ӱшан ешаралтеш. Тынар ийыште поэзийын шере-кочыжым тамлыше серызын шарнымашыжат, ой-каҥашыжат, ойлышаш шомакшат, мутат уке, ятыр погынен. Залыште тунемше-влак деч посна поэтын творчествыжым аклыше, самырык возкалыше, лудшыжо-влак лийыныт, сандене Альбертина Петровна литературын поэзий лончыжо шотыштат шке шонымашыжым луктын каласыш:
– 1976 ийыште, Марий кугыжаныш университетыште 3 курсышто тунеммем годым, вичкыж мелна кӱжгытан икымше сборникем лекте, «Кечан эрдене» маналтеш. Моткоч ойгырымо, шуко шонкалыме… Тӱҥ редактор ойла: «Тыйын почеламутыштет ик ситыдымаш уло – «ошо» мут шуко, кораҥдылаш кӱлеш. Мыланем келша гын, молан тудым луктын кудалташ?
Мо тугай поэзий? Ончыч, самырыкем годым, рифмым, ритмым кычалынам, лудшо умыла але уке манын ойгыренам… А кызыт поэзий – мыйын ӱшанле йолташем. Тиде ойжо мыйын огыл, Миклай Казаковын, тунам почеламутым возымо оҥай йӧным кучылтын манын шоненам. Илен шуым, поэзий ден айдеме эн лишыл, эн ӱшанле, эн чот йӧратыме йолташ лийын кертыт улмаш. Кугу куан але азап годым почеламут лектеш, кунам шыдешкет (а тӱня тугае, сыраш тӱрлӧ амал шочеш), адак почеламут корныла возалтыт. Вет ик поэтат осалым ок мокто. Тачысе кечын пеленем сай йолташ улмылан моткоч куанем.
«Ломбо» почеламутым лудмекыже, йодышым пуышт:
– Ломбыжо тачат шога мо?
– Шога. Мыят коштам тудын деке. «Ломбыгичкыже шолдыра, но тамже уке» манын, шӱжаремын марийже икана руалаш товарымат нӧлталын улмаш. Вара «Тиде ломбо нерген калык мурым мура да кузе руалаш тоштман?» шоналтен да чарнен. Ломбо воктене ик вож гыч кум ака-шӱжаракым ушештарыше кум нарашта куэ шочын шогалын.
Ик вожан улына, кеч-мом манза,
Ик чонан, ик тӱсан, ик оян
Кум пачаш пиалан улына, – возен автор.
Ломбо нерген почеламутын мутшылан муро шочын. Шарнеда, тошкем мучаште пӱгыр ломбо… Чонеш логалше мурым Геннадий Петухов мура. Юбиляр-поэтессын мутшылан композитор Вениамин Захаров «Таҥем, таҥем», «Шовырем», «Тулото», «Вучыдымо йӧратымаш», «Юмынӱдыр» мурылам возен. Нине муро-влакым Марий Элын сулло артистше Татьяна Денисова, чонжо вошт колтен, марий еҥ деке намиен шукта. Вашлиймашке тудо кугу пеледыш аршаш дене толын. Пеледыш деч коч мурымыжо да поро мутшо шергакан пӧлек лийыч. «Могай ошо, волгыдо айдеме улыда! Тау мурыланда», – тауштыш марий калыкын йӧратыме мурызыжо. Нимучашдыме кугу ойгыш логалше ава лӱмеш Альбертина Петровнан лудын пуымо почеламутшо залыште улшо самырык тукымлан шочмо эл ончылно чап порысыштым шуктышо-влак нерген ушештарыш. Теве кушто поэтын патриотизм шӱлышан усталык пашаже!
Вес мурызат, Иван Соловьев, саламлаш толын. Тудо «Юмынӱдыр» мурым зал дене пырля муралтыш, а «Мо гынат лийшашак таче» мурылан семым шке возен.
Пайрем ик шӱлыш дене эртен. Туныктышо Лидия Ведерникова, туныктымо пашан ветеранже Зоя Окунева, книгагудо пелен чумырымо «Чонволгалтыш» семинар-лабораторийын поэтше-влак Алена Яковлева, Надежда Моисеева (Эмыкан), Людмила Семенова, Ольга Эльтемерова, Нина Щербакова, Эдуард Ильин да молат ятыр поро мутым ойлышт.
«Пӱрымаш таче сай пӧлекым ыштен – автор дене шинчаваш ужын кутыраш йӧным пуэн», – палемдыш Надежда Никитина. Чынжымак, шӧртньӧ шыже кечын вашлиймашым, мыйын семынак, шукын кужу жап але ӱмыреш шарнаш тӱҥалыт.
Лидия СЕМЕНОВА
Авторын фотожо
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев