Паўночная вайна (Вялікая Паўночная вайна, Дваццацігадовая вайна) — вайна, якая доўжылася з 1700 па 1721 год паміж Шведскай імперыяй пад кіраўніцтвам Карла XII і кааліцыяй паўночна-еўрапейскіх дзяржаў за ўладанне прыбалтыйскімі землямі.Першапачаткова вайну Швецыі абвясціў Паўночны звяз, створаны па ініцыятыве курфюрста Саксоніі і караля польскага Аўгуста II. У Паўночны звяз увайшлі таксама Дацка-нарвежскае каралеўства, на чале з каралём Крысціянам V, і Расія, на чале з Пятром I.І Рэч Паспалітая ў цэлым, і Вялікае княства Літоўскае да моманту ўступу ў вайну перажывалі крызіс дзяржаўнасці. У ВКЛ ішла Грамадзянская вайна паміж Сапегамі і магнацкай канфедэрацыяй. Паміж каралём і магнатамі вялося сталае змаганне, якое ў 1715-16 гадах вылілася ў Тарнаградскую і Віленскую канфедэрацыі шляхты.Польска-літвінская шляхта падзяліліся на прарасійскую і прашведскую партыі. Стаўленнік шведаў Станіслаў Ляшчынскі займаў трон з 1704 па 1709 год, але перамога рускай арміі пад Палтавай прымусіла Рэч Паспалітую вярнуцца да звязу з царом Пятром I і зрынутым Аўгустам II «Моцным».З-за мноства нявырашаных унутраных праблемаў і канфліктаў, Рэч Паспалітая і ВКЛ сталі арэнай змагання двух іншаземных войскаў."Тое, што адбылося з Рэччу Паспалітай, у тым ліку з Вялікім Княствам Літоўскім у перыяд Паўночнай вайны, не ўкладваецца ў звычайны ход гістарычных працэсаў. Вялізарная дзяржава патрывала дэмаграфічную і эканамічную катастрофу толькі таму, што саконскі курфюрст Аўгуст, які займаў трон, уцягнуў дзяржаву ў канфлікт, што пераследваў інтарэсы зусім іншай дзяржавы —Саксоніі." А. ТарасУ перыяд Паўночнай вайны землі ВКЛ руйнавалі рэквізіцыі, рабаванні і баявыя дзеянні войскаў і Швецыі і Расіі.
Ад шведаў найбольш пацярпелі Вільня, Клецк, Ляхавічы, Мінск, Мір, Нясвіж, Наваградак, Пінск, Радашковічы, Слонім, Смаргонь, Шкоў.
Ад рускіх — Бешанковічы, Барысаў, Бярэсце, Віцебск, Гомель, Горкі, Гародня, Дзісна, Дуброўна, Лагойск, Магілёў, Амсціслаў, Орша, Полацк, Слуцк, Чашнікі.Даканцовы пагром Магілёва (па колькасці жыхароў і іх багацці на другім месцы ў ВКЛ пасля Вільні) у «Маляўнічай Расіі» апісаны так:
«Пётр I заўважыў заможнасць жыхароў Магілёва і асцерагаючыся, каб Карл XII не абраў яго пунктам апоры ў вайсковых рухах, загадаў двум палкам — калмыцкаму і «татарскаму» спаліць горад. І гэты жудасны наказ 8 верасня 1708 года ў дакладнасці быў выкананы. Увесь горад быў ператвораны ў разваліны і папялішча».11 ліпеня 1705 года рускімі войскамі Пятра I быў зачынены Полацкі Сафійскі сабор і забіты яго служэбнікі.
"Roku 1705. Car przyplynol do Lukiszek y czwartym dniem poplynol do Polocka. Eodem anno, mense Iulli 11 die in ecclesia S. Sofiae ipse occidit 4 basilianos in Polocia y wsadzil w Polocku komendanta. Iak to bylo, tak y ja przepisalem tu."
Віцебскі летапіс 1 траўня 1710 года Сафійскі сабор быў узарваны адыходзячым рускім войскам.Па выніках вайны Швецыя страціла сваю былую магутнасць, Расія атрымала выйсце да Балтыйскага мора. ВКЛ і Рэч Паспалітая трапляюць пад пратэктарат Расіі.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 1