Баўсуны і ваколіцы (Казацкие Болсуны)

ЕРМАКОЎ Прозвішча ўтварылася ад імя Ярмак, якое з’яўляецца гутарковай бытавой формай царкоўнага імя Ермалай. У Баўсунах жылі тры розныя роды Ермаковых, якія верагодна не былі сваякамі. Два роды мелі прозвішча «Ермаковы», адзін род – «Ермаковы-Сальнікавы». Прозвішча «Ермаковы» ўпершыню зафіксавана ў Баўсунах у 1809 годзе, калі памешчык Герасім Азерскі купіў і пасяліў у вёсцы сям’ю Васіля Ермалаева сына Ермакова. Васіль на той час ужо быў старым, яму споўнілася 73 гады. У Васілёвага сына Фрола было чацьвёра сыноў: Павел, Лук’ян, Аўхім і Захар. Акрамя іх Фрол выхоўваў і двух пасынкаў: Васіля і Восіпа, які збег з Баўсуноў ад пана ў тым жа 1809 годзе. У наступным 1810 годзе пан Герасім Азерскі аддаў Фрола Ермакова ў рэкруты, служыць у войску. У 1825 годзе знік з Баўсуноў і Васіль Ермалаеў Ермакоў, якому тады было ўжо больш за 80 гадоў. Што з ім сталася – невядома. Другі род баўсунскіх Ермаковых паходзіць ад Паўла Савельева сына Плотніка, які збег з Баўсуноў у 1810 годзе. У вёсцы засталіся жыць два ягоныя сыны: Міхайла, прыкладна 1796 года нараджэння, і Трафім, прыкладна 1802 года нараджэння. Яны таксама сталі насіць прозвішча «Ермаковы», але чаму – пакуль не высветлена. Трэці баўсунскі род Ермаковых (Ермаковых-Сальнікавых) паходзіць ад Емяльяна Стэфанава сына Грэцкага. Чаму яны займелі прозвішча «Ермаковы», таксама не зразумела. Можа таму, што жылі ў адной хаце з сапраўднымі Ермаковымі. Хутка гэты род стаў насіць прозвішча «Сальнікавы». У канцы ХІХ стагоддзя у Баўсунах жылі сем’і Ермаковых – нашчадкаў Васіля Ермалаева Ермакова: сем’і Аўхіма Сямёнавіча і Ягора Сямёнавіча, пра-пра-праўнукі Ярмака-Ермалая. У 1911 годзе сярод сялян, якія купілі зямлю ў памешчыка С. Кана, былі Восіп Аўхімаў Ермакоў і Даніла Георгіеў (Ягораў) Ермакоў. На фронтах Першай сусветнай вайны ваяваў Сяргей Георгіевіч Ермакоў, 1893 года нараджэння, шараговец 98-га пяхотнага Юр’еўскага палка. Які браў удзел у баях каля возера Нарач, дзе 12 жніўня 1916 года захварэў. З 4 кастрычніка 1916 года праходзіў лячэнне ў камандзе 197-га запаснога пяхотнага батальёна ў горадзе Аляксандраў Уладзімірскай губерні. Пасля рэвалюцыі, у 1920-х гадах у Казацкіх Балсунах жылі пяць сем’яў Ермаковых: сем’і Агаф’і Мікітаўны (удавы Лявона Аўхімавіча), Восіпа Аўхімавіча, Данілы Георгіевіча, Максіма Георгіевіча і Сяргея Георгіевіча. У канцы ХХ стагоддзя ў Казацкіх Балсунах жылі Ермаковы з мянушкамі «Юрчановы» і «Егаронкавы».

Інтэрв'ю на тульскім радыё. Пра кнігу "Казацкие Болсуны и болсунские казаки" і не толькі.

Чечерская партизанская зона

Сентябрь 2023

ХАЛАЕЎ Родапачынальнікам баўсунскіх Халаевых з’яўляецца Аляксей Прохараў сын, прыкладна 1766 года нараджэння. У канцы ХІХ стагоддзя памешчык Г. Азерскі пасяліў Аляксея Прохарава ў Баўсунах. Прычым, у рэвізскай сказцы ён запісаны як «Портной». Такім чынам, Аляксей Прохараў валодаў кравецкім майстэрствам і мог шыць адзенне. Ён меў сыноў: Мацвея, Архіпа і верагодна Ларыёна. Ягоны малодшы сын Ларыён нарадзіўся ў 1811 ці 1812 годзе – ужо пасля смерці бацькі. Што ж азначае прозвішча «Халаеў»? Верагодна, адгадку можна знайсці ў рэвізскай сказцы сяла Латакоў. У 1834 годзе ў Латаках, куды яго перавялі паны Азерскія, узгадваецца разам з сям’ёй Архіп Аляксееў «Холуев». Магчыма, «халуём» (служкам) называлі ягонага бацьку – Аляксея Прохарава Партнога. Пазней прозвішча Архіпа пісалася, як «Халай». У Архіпа Халая была жонка Сінкліта Лаўрэнава і сын Міхаіл. Архіп памёр у 1848-м годзе, ягоны сын Міхаіл – у 1844-м. Такім чынам, гэтая галіна роду Халаевых згасла. Другі сын Аляксея Партнога – Мацвей Халай, узяў у жонкі ўдаву з дзецьмі. Ягоныя пасынкі Ларыён, Лявон і Мацвей насілі прозвішча айчыма – Халаі. Трэці сын Аляксея Партнога – Ларыён, хоць і выхоўваўся айчымам Трафімам Лушчаём, але таксама насіў прозвішча Халай. Такім чынам, не ўсе Халаі з’яўляюцца генетычнымі нашчадкамі Аляксея Партнога-Халая. У пачатку ХХ стагоддзя з Баўсуноў у Сібір (у вёску Задонка Табольскай губерні) перасяліўся з сям’ёй Аляксей Ларыёнаў Халаеў. У Казацкіх Балсунах у 1920-я гады жылі тры сям’і Халаевых: сем’і Міхаіла Міхайлавіча, Нічыпара Міхайлавіча і Ціхана Міхайлавіча. Неўзабаве сям'я Нічыпара Міхайлавіча і верагодна Міхаіла Міхайлавіча перасяліліся на Украіну (у Кіраваградскую вобласць). Сын Міхаила Міхайлавіча - таксама Міхаіл, у Вялікую Айчынную вайну ваяваў у званні малодшага лейтэнанта.

СЛІЎКІН Прозвішча ўтворана ад памяншальнай формы назоўніка «сліва». Пачынальнікам роду з'яўляецца Іван Іванаў сын Барышчонак, прыкладна 1778 года нараджэння, які ўпершыню згадваецца ў Баўсунах у 1799 годзе. Іван Барышчонак быў дваравым чалавекам памешчыка Г. Азерскага. Іван меў жонку Кацярыну Іванаву дачку, якой у 1799 годзе было 22 гады і сына Івана, якому ў тым жа 1799 годзе быў год. Прыкладна ў 1808 годзе ў Івана Барышчонка нарадзіўся другі сын – Андрэй. У рэвізскай сказцы 1811 года Іван Барышчонак ужо ўзгадваецца з прозвішчам «Сліўкін». З чым звязана змена прозвішча Івана – не вядома, магчыма ў ягонай жонкі Кацярыны была мянушка «Сліўка», а можа былі іншыя прычыны. Памёр Іван у 1835 годзе ва ўзросце 59 гадоў. У сярэдзіне ХІХ стагоддзя ў Баўсунах жыла сям'я Іванавага сына Андрэя: сам Андрэй Іванаў Сліўкін, ягоная жонка Гарпіна Аўхімава і іх дзеці Аляксей, Аўдоцця, Агаф'я, Акуліна і Марфа. У Аляксея Андрэевіча Сліўкіна былі сыны Герасім, Фёдар, Памфіл і Антон. У дакументах канца ХІХ стагоддзя Фёдар Сліўкін пазначаны як «салдат». Ягоная сям'я, верагодна, у пачатку ХХ стагоддзя выехала ў Сібір. Антон Сліўкін у дакументах пачатка ХХ стагоддзя пазначаны, як «селянін-уласнік». Гэта азначае, што ў яго была ўласная зямля. Яе ён набыў у памешчыка С. Кана. У першую сусветную вайну шараговец 112-га пяхотнага Уральскага палка Антон Сліўкін быў кантужаны і лёгка паранены ў грудзі, праходзіў лячэнне ў шпіталі ў Маскве. У 1920-х гадах у Казацкіх Балсунах жылі дзве сям'і Сліўкіных: сям'я Антона Аляксеевіча і сям'я Кузьмы Герасімавіча. Лёс Антона Аляксеевіча Сліўкіна трагічны: 3 лютага 1930 года ён быў арыштаваны і прыгавораны да смяротнай кары. Расстраляны. Рэабілітаваны 1 верасня 1989 года. У яго засталася жонка Фядосся Пятроўна і чацвёра дзяцей: Дзмітрый, Павел, Еўдакія, Вольга. Сын Паўла Сліўкіна – Іван, потым быў кінамеханікам у Казацкіх Балсунах. Былі рэпрэсіраваны савецкай уладай і пляменнікі Антона Аляксеевіча Сліўкіна: Філіп Фёдаравіч і Іван Фёдаравіч. Ім пашанцавала больш, чым дзядзьку, бо атрымалі па 10 гадоў пазбаўлення волі.