Предыдущая публикация
КҮКҮК ЭНЕ.
13-бөлүм
Шайгүл көпкө чейин ары бери басып жүрдү: "Эмне дээр экен, мен айтканда макул болобу, ансыз да жүрөгү ооруп баарынан көңүлү калып, жашоодон кечип жүргөндө менин айтканыма макул болбой койсо эмне дейм, жок, жок мен эч нерсе айтпайм, жөн гана шарт түзүп беришим керек, калганын өзү билсин" деп ойлоду да азырынча Рапияга айтуунун кажети жок экенин сезди, анан Рапия жаткан бөлмөгө кирип анын ары карап жатып алганын көрүп кайра чыкты: "Башынан алган жаракаты али айыга элек, мээге да доо кеткен, көп сүйлөп, же кайгырууга да болбойт, эгер башынын ооруганы күчөсө операция кылууга мажбур болобуз, мүмкүн операциясыз дарылап турсам айыгып кетиши да мүмкүн" деп ойлонуп жатты.Сезим Куттубекти дем салып карап жатканга жети күндөн ашты, ал кадимкидей болуп калганда анын ата-энеси Сезимге ыраазылыгын билдирип белек-бечкегин алып келип Куттубекти алып кетишти. Бирок Куттубек жарым жаны Сезимдин жанында калып калгандай эки үч күндөн кийин кайра өзү келди. Муну Сезим билген, ал келгенде адамдар көп болгондуктан дароо чыгууга болбоду. Көптөн кийин аны кабыл алды:- Келип калыпсың Куттубек, кандай денсоолугуң жакшыбы?- Жакшы эле, дурусмун бирок… бирок негедир сизди көрүүгө ашыктым, келип турсам болобу?- Эмнеге болбосун келип тур, сен үчүн дайым эшик ачык, келгениңди көрүп чоочуп кеттим, кайра ооруп калдыбы деп.- Жок, ал оорумдан айыктым, кайрадан жүрөк ооруга, сүйүүгө чалдыктым окшойт.- Куттубек, сен али жашсың, сүйүү оюнчук эмес, жакшы көрүү же жылуу мамилени сүйүү менен салыштырууга эч мүмкүн эмес, жөн эле балалык кылып жаткан болуп жүрбө? - Сезим жылмая Куттубекти карады.- Эч кандай андай эмес, мен ата-энеме айтам да сизге жөнөтөм.- Куттубек, жакшылап ойлон, сүйөм деп айтыш оңой, сүйүүнүн азап тозогуна чыдай билүү керек, адегенде сен мага жооп берчи, сүйүү деген экенин билесиңби?- Эмнеге билбейм, сиз мени жаш бала деп ойлоп жатасыз го, жаралгандан кийин, тирүү адам сүйүүгө кабылбаса, сүйүүнү башынан өткөрбөсө анын тирүүлүктө жашап өткөнү кайсы, жан жаныбар да бир бирин сүйбөсө көбөйбөйт да, мен дагы жашоодогу, чоң сүйүүгө кабылдым, демек өзүмдү бактылуумун деп эсептейм! Сезим үндөбөй Куттубекти карап отурду. Ал Сезимди көздөй колун сунуп:Сен менин асмандагы айым, күнүмКакшасам жетер бекен сага үнүмАк сүйүмдү кабыл албай басып кетсеңАнда менин өчкөнү үмүтүмдүн, - деп чөгөөлөй Сезимдин алдына отура калып эки колун сунганда ал эч үн дебей отуруп көпкө чейин көзүн жумуп анан:- Куттубек, эсиңе кел, али жашсың, далай кыздарга жолугасың-деди Сезим.- Мен сенден жакшы сөз укмайын кетпейм, мен сени сүйөм, сенсиз мен бул дүйнөдө жашабайм, кана жооп бер!?- Болуптур, кызуу кандуулукка алдырба Куттубек, мен да сени сүйдүм дейли, анан эмне болот?- Эмне болмок эле үйлөнөбүз.- Анан? - Сезим жылмая Куттубекти карап жооп күтүп калды.- Андан аркысын өзүң билесиң да Сезим, мени жаш баладай сынап, шалдыңдап жатасыңбы?- Сени шылдындагаң жокмун Куттубек, мен өзүмдү шылдыңдап жатам, өзүмдү…-деди ойлуу.- Сезим антпе, мени да өзүңдү да аячы, өмүр бою колума көтөрүп жүрүп өтөм, биз бактылуу болобуз ээ? - Куттубек Сезимди бекем кучактап бооруна кысып алып сүйлөп жатты. - Сен мага ишенесиңби Сезим?- Ишенейин, Куту, ишенейин. -Сезим да өзүн токтото албай көптөн бери эркек жытын сагынганга анын төшүнө башын жөлөй көкүрөк мойнун жыттай, - Жаным, мен ишенем сага ишенем, анткени мен да сени сүйүп калгам, - деп аймалап кирди. Күн кечке маал болуп күүгүм кирип калгандыктан элдин аягы сууп калган эле. Бир гана Ишенбек Куттубектин кирип кеткени көрүп күтүп жатты. Сезимден кечки тамак ичээр маалы болуп калган болчу. Ал эми экөө эшикти илип алышып көпкө чейин бир бирин кучагында коргошун болуп көкүлдөп бул табышмактуу да таразалуу да тагдырын татаал жолуна биригип кадам таштоону максат кылып жатышты. Сезимдин андан ары чындоого аргасы жетпеди, жаш, али аял менен боло элек Куттубекти арыдан бери чечинтип, өзү да ууздай аппак денесин толук жылаңачтап алып Куттубекти аймалап үстүнө чыгарды. Ошентип эки дене өмүр бою ажырагыс болуп бирикти. Эми бул экөөнү эч ким ажырата албас эле. Куттубек кубанычтуу Сезимди кучактап туруп:- Мен тезирээк ата-энеме айтып сени үйгө алып кетем, болбосо мен сенсиз бир мүнөт да үйдө туралбайм, кандайдыр бир күч сени көздөй жетелейт да турат, биз экөөбүз ажырабайбыз ээ? - деп Сезимдин эки бетинен өөп койду.- Сөзсүз ажырабайбыз, бирок баары кудайдын айтканындай болот Куту, экөөбүздү кудай кошту, кудай гана ажыратат.- Туура, мен дагы кудайга ишенем жаным, биз бактылуу болуп кө-өп балалуу болобуз, кыздарың сага, уулдарым мага окшош болот. -Куттубек толкундана сүйлөп жатты. Ушул тушта эшикти Ишенбек тыкылдатып калды эле Сезим өзү эшик ачты.- Кызым, оокатың муздай электе тамактанып алсаңчы, -Ишенбек Сезимди аягандай үн катты, - керээлден кечке адам көрүп жатып чарчадың го, кызым.- Азыр ата, Куттубекти жөнөтүп койоюн, дем салып бүтүп койдум, - Сезим уялгандай эки бети кызара артына бурула берди, муну Ишенбек байкаган жок ал чыны менен эле ооруп калабы деп Сезимди аяп аста мамиле кылчу. Куттубекти жөнөтүп коюп тамактанып отуруп:- Ата, сизге кыйын болду го, үйлөнүп албасаңыз болбойт, тамак ашты, үй түйшүгүн тартуу оор болуп жаткандыр…- Кызым, үйлөнүү үчүн көңүлдөгүдөй аял керек, андай аял чыгабы, чыкпайбы? - Ишенбек бир жагы таңдана бир жагы күмөнсүй жооп берди.- Менин азабымдан жалгыз калдыңыз, аны түшүнүп эле турам, чоң-энем да карып калды, мен жер которуп айылга кетип сиз бул жерде үйлөнүп жашасаңыз болот эле.- Ал жөнүндө шашпай сүйлөшөлү кызым, бирок айылга барам дегениңди кой, эл деген… -Ишенбек андан ары айталбай туруп калганда Сезим:- Түшүнөм ата, эл оозу элек, ар кандай сөздү айта беришет, эми мен андай сөзгө кулак салбайм, ал эми ушак айткандарды кудай өзү жазалайт.- Кызым, чын эле кулак салбай, ооруп калбай барсаң жакшы болот эле, кемпир-чал карыганда убал болду.- Мен барганы барам ата, бирок аларга түйүшүк саламбы дейм, анткени ал жактан да уккандар келсе чоң-энем эле кыйналат го?- Анысы да бар, эмнеси болсо да кызым оорубай-сыркабай эле жүрсөң болду. - Ошону менен сөз бүтүп экөө эки бөлмөгө кирип кетти.Изатты апаппак көйнөк, ак жоолук салып койгондо койкоюп периштедей эле көрүнүп калды. Жеринен көп сүйлөбөгөн неме ого бетер сүйлөбөй беш маал намазды үзбөй окуп айылда болчу жамандык жакшылыкты алдын ала билип айтып койчу болду. Ошондуктан ага мал жоготкондор, буюм уурдаткандар келип айтканы айткандай келип бат эле өрөөн, шаар боюнча атын уккандар келе башташты. Бир күнү эки, үч үй ары жашаган кошунасы келип:- Айланайын Изат, баккан атым жоголду, кеминде отуз миң болот эле сатсам, ошол табылабы деги? - деп ыйламсырап отурду. Изат чоң кишидей токтоолук менен ал кишини жылмая карады да:- Эч кабатыр болбоңуз, атыңызды алып кетерин алып кетип алып абийрим төгүлөбү деп коркуп атат, эртең кечинде жем жеген акырыңызга өзү келет, бара бериңиз! - деди.- Оозуңа май айланайын, көп жаша, элдин батасын алып аман-эсен жүр, айтканың келсин! - деп кудуңдаган кошунасы кеткенден кийин кечке маал күүгүм ченде ошол эле айылдык кадыр барктуу адамдын баласы келип:- Абийримди төгүп мени айта көрбө карындашым, ата-энемдин жүзүн жер караткым келбейт, шүмшүктөрдүн тилин алып кошула койдум эле… - деди шашкалактай. - Бирөөлөрдүн тилине кирбей эле өзүңүз алгансыз, калп айтпай жүрбөйсүзбү! - деди Изат жини келе.- Кечирип кой садага, кечирип кой, - деген тигил башка сөз айталбай ордунан тура жөнөдү.- Экинчи мындай кылбай жүрүңүз! - Изат акырын анын артынан айтып койду.Ошонун эртеси чын эле жоголгон ат ээсинин эшигинин алдында турду, бул кереметтүү кыздын көзү ачыгын билип калган айылдын ууру кескилери ал айылдан эч нерсе алалбай калышты, ал турсун, аны ээндетип кармап кетип көзүн жоготууну ойлоно башташты. Аты табылган адам үч күндөн кийин келип Изаттын алдына эки миң сом койду эле ал:- Бул эмнеңиз, мен мынча акчаны албайм аба, мен сизге акча үчүн эмес кудай үчүн айтып берем! - деди эле ал киши:- Жок кызым, бул менин чын пейили менен ыраазылык билдирип айтканым, эки миң азыр эки сомдой да баркы жок, сени өз кызым катары берип жатам, ат жоголгондо эмне болот эле, сен болбогондо аны алган эме кайтармак эмес ыраазымын садага, - деп астына таштап коюп чыгып кетти.- Алла ыраазы болсун, малыңыз өзүңүзгө насип болсун, - Изат алакан жайып бата берип калды. Айсалкын Изатка көрүнгөнү келгендерди киргизип чыгарып кечке убара, ар кимдин ар кандай тамшана айтып жаткандарын угуп: "Оо кудай суук көздөн, жаман сөздөн сакта" деп кудайга жалынып алат. Кээде: "көпчүлүк эле балдардай жүрө берсе болбойт беле" деп да кейип койот ичинен. Изат ошол күнү кечинде сыртка чыккан кезде аңдып турган эки жигит оозун басып улактай көтөрө калып жол боюндагы машинага салды да жүрүп кетти. Баратып эле алардын машинасы өчүп калды. Түшүп рулдагысы эки жагын караса баары жайында, майы деле толук, мотору жайында кайрадан от алдырайын десе от албайт. Изат оозу таңылып, буту-колу байланып арткы орундукта жаткан. Айылдын четине чыга бериште токтогон машинанын ээлери:- Машина мында туруп турсун, муну тигиндей көтөрүп барып деле атасын тааныта жайласак болот, - деп Изатты экөөлөп көтөрүп барып эми кийимин чечип зордуктайлы деп кызга колдорун тийгизгенде аларды кандайдыр бир күч экөөнү эки жакка түртүп жиберди. Андан башка эч нерсе билишпейт. Изат болсо заматта өз үйүнө эч нерсе билбегендей кирип ордуна жатып калды. Эртеси эки жигитти ээн талаадан көк ала болуп жаткан жеринен табышты. Үй-бүлөөсү аларды ооруканага жеткирип милиция чакырганда алар эч нерсе айта алышкан жок. Экөө тең катуу токмок жегендей бирок ким сабап урганын элестете алышпай ооруканда көпкө жатышты. Бирок алар ичинен: "Изаттын атасы эле билип калып артыбыздан келген го?" дешип ойлогон менен көздөрүнө көүнбөгөн күчтүн сырын билбей башы катып кыздын сыйкырлуу күчүнөн коркуп жатышты. Ошол бойдон экөө тең бир напталары иштебей майып болуп өз жазаларын алып кудайдан кечирим сурап жалынганга өтүштү. Ушуга чейин кудайды оозуна албаганын билген ата-энелери таң калды. Сураганда эч нерсе айтышкан жок. Изаттын аты алыска угулуп кадыр баркы көтөрүлгөндөн көтөрүлө берди.***Шайгүл Рапияны колунан келишинче өзү дарылап жатты. Бара бара башы ооруганы азайып бирок бутунун сынган жери кээ кээде ооруп калып жүрдү. Шайгүлдүн оюнда: "Жусуп Курмановичтин келээри күнү бүгүн, алар келсе эмне дейм, мен айтканда болбой койсочу, келсе көрөөрмүн" деп ойлоп конок күтчүдөй камынып жатты. Рапия дагы "бүгүн келишет кандай неме болду экен, адегенде көрөйүн, андан кийин ойлоноюн" деп ичинен тымызын ойлонуп жуунуп конокко барчудай өзүн жасап түзөп жатканда Шайгүл:- Кызым, бир жакка барганы турасыңбы? - деди чочулай.- Ооба, сыртка чыгып эки жакты карап келейинчи, отура берип башым ооруп кетип жатат, - деди Рапия дагы билмексен боло.- Жаңы кийимдериңден кийип алсаң, катып отура бербей, анан тезирээк кел, үйгө коноктор келет.- Конок келсе сизге жардам берейин.- Жок, өзүм эле, ооруп жүрсөң сени жумшамак белем, бир аз сейилдеп анан тез келип кал, кызым.- Макул, тез эле келем, - Рапия кийинип алып чыгып кетти.Аңгыча коноктор келип, Шайгүл аларды дасторконун кең жайып сыйлап бир саатай отуруп калышканда Рапия келди. Ал киргенде эле Шайгүл:- Кел кызым, коноктор келип калды, отуруп чай ич! - деди.- Оо кандай кызым, жакшы жүрөсүңбү? - Жусуп Курманович аны карай күлө учурашты, - биз конокко келсек сен жоксуң.- Келиңиздер! ? - Рапия алар менен сылык баш ийкеше учурашып Шайгүлдүн жанына отуруп жатып Жусуп Курмановичтин оң жагындагы арык чырай жаагы узун кара каш адамды көз кыры менен карап койду. Андан кийин коноктор бир топко аркы, беркини сүйлөшүп отуруп кайтышты. Рапиянын көңүлүнө тигил жигит жакты: "Салабаттуу, билимдүү адам экен, адамкерчиликтүү тартиптүү да болсо керек" деп ойлонуп: "эмне экен тийсе тийип алайын, эки көзү менден өтүп отурду сөзсүз келет" деп жылмайып да койду.Ошондон эки күн өтүп, сүйлөшкөндөй эле Шайгүл үйдө жокто Жусуп Курманавичтин уулу элүү эки жаштагы Марлес келип калды. Эшикти ачып эле Рапия дел болуп туруп калды. Ал колуна бажырайган роза күлүн көтөрүп алган экен.- Саламатсызбы? - эшик ачылганда эле анын биринчи айткан сөзү ушул болду.- Келиңиз, -Рапия суз тосуп алды. Ошенткен менен анын жүрөгү дүкүлдөп бир башкача абалда турду.- Мүмкүн болсо бир аз сейилдеп келели, - ал колундагы гүлдү Рапияга сунуп жылмая сүйлөдү.- Менин убактым жок! - Рапия кескин жооп берди.- Анда таанышып алсак кантет, менин атым Марлес, - колун сунду.- Рапия.- Эмне дейсиз? - ал таңдана сурап койду. - сиздин атыңызды башкача уккан элем.- Аа-а Арууке деппи, менин төрөлгөндөгү атым, ал эми көбүнчө Рапия дешет.- Ошондой, кечирип коюңуз, кирүүгө руксатпы, эгер сейилдегенге көңүлүңүз болбосо бир азга сүйлөшүп отурсак кантет?- Кириңиз! - Рапия сылык жооп берип алдыга жол баштады.- Сизди бир көргөндөн тартып кайрадан көрүүгө куштар болдум.- Бул көп эркектер айтчу жадатма сөздөрдүн бири деп ойлойм.- Андай эмес Рапия, чындыгын айтып жатам, мага кыз-келиндердин баары бирдей эмес, ал эми сиздин чырайыңыз чынында эле адамды өзүнө бир көргөндө тартып алчу чанда жолукчу сулуулардан экенсиз.- Бул айтканыңыз мени кубанта койбойт, сулуу болгончо көптүн бири болгон жакшы.- Өзүңүзгө жараша акылыңыз да келишкен жан экенсиз.- Мындай сөздөрдөн тажаган жанмын, андан көрө келген жумушуңузду айтканыңыз жөндүр, - аңгыча залга кирип келишти, -отуруңуз! -Рапия Марселге бир орундукту көрсөтүп өзү да отурду.- Сүйлөңүз.- Келген жөнүмдү айтсам бойдокмун, аялымдын өлгөнүнө эки жылдан ашса да үйлөнбөй жүрөм.- Эмнеге үйлөнбөдүңүз? - Ылайыктуусу табылбады.- Анан? - Рапия Марселди тикирээ караганда ал анын көздөрүнөн жалтана көзүн тартып алды.- Анан сизди капысынан көрүп калып жүрөгүмдү сизге тарттырып ийгендей болдум. -Марсел тамашага чала сүйлөдү, - заматта мени кишендеп алдыңыз окшойт.- Кишендегендей ат белеңиз?- Жо, жо чындыгын айтып жатам, жашыңызда сизге жолуккан жигиттерди көз отуңуз өрттөп жиберчү го дейм?- Болсо болгондур, жаш кез менен азыркы убакты салыштырууга болбойт эмеспи.- Аныңыз ырас дечи, бирок мен сизди чын жүрөгүм менен жактырдым Арууке, сиздин колуңузду сурап алдыңызга келип отурам!- Болбогон кептен көрө болоор жагын ойлосоңуз болмок, мен азыр саргарып сабагынан үзүлүп түшө баштаган жалбырактай күбүлө баштаган чагым, күйөөгө чыгуу али оюма эмес түшүмө кирбей калган убак.- Коюңузчу, али да болсо жамалыңыз жайнап көңүл отун тутандырганга жарайсыз. Ачыгын айтсам сизди сүйүп калдым, ооба, мен дагы дал ушинтип ойлоочумун, бирок менин да жашоодо көрө турган күнүм, тата турган тузум бар экен, кудай экөөбүздү жолуктуруп отурат.- А менин үмүтүм эбак өчкөн, анын үстүнө өзүм оорукчан болуп калдым.- Оорудум деп айтпаңызчы, көңүлүңүздү оорутпай алаканыма салып, өлгөнгө кадырлап алууга жарайм, жок дей көрбөңүз.- Шашылбаңыз, андан көрө бир чыны чай ичиңиз дагы үйүңүзгө барыңыз.- Бул кет дегенеңизби? - Кандай кабыл алсаңыз ошондой кабыл алыңыз, бирок менин бүгүн сиздин жомогуңузду угууга чамам жетпей калды көрүнөт.- Кечирип коюңуз, Марсел унчукпай отуруп калды. Рапия ордунан туруп барып чай алып келди. Астына коюлган чайдан ууртап кайрадан сөзүн улады Марсел. - менин үч уулум бар, үчөө тең үйлөнүп өз-өзүнчө жашайт, заңгыраган үйдө мен өзүм жалгызмын. Жанымда сизге окшогон жайдары жандын болушу өтө зарыл, жумушум кудайга шүгүр, балаңыз болсо аны да багып ата болуп берүүгө даярмын.- Балдар өзүнчө кеткен, ал жөнүндө ойлобой койсоңуз да болот, бирок мен сизге эч нерсе ачык айта элекмин да.- Туура, бирок мен сизге өз сунушумду айтып жатпайынбы. - Сунушуңузга азыр жооп бере албайм, ойлонуп көрөйүн.- Сөзсүз, убакыт бар эмеспи, мен сизди шаштырбайм. - Анда биздин апабыз келип калаар учур болуп калды, ал сизди көрсө эмне дээр экен?- А кишини билем, жаман ойлобойт, түшүнүктүү адам эмеспи.- Ошондой болсо да…- Анда мен барайын Арууке, эртең сизди саат үчтө Октябрь кинотеатрынын алдынан күтөм, эгер менин сөзүмө, оюма кошулуп көңүлүздө туура түшүнсөңүз барыңыз, жок көңүлүңүз келбесе өзүңүз билиңиз! - деп Марсел коштошуп чыгып кетти. Аздан соң Шайгүл келип калды.- Зерикпей отурасыңбы, кызым? Башың ооруган жокпу?- Зериккенде, зерикпегенде не, башым бүгүн оорубай турат, бирок баш ооруткан окуя болуп жатат.- Кандай окуя?- Сиздин таанышыңыздын баласы келиптир, мага күйөөгө чык деп.- Эмне дедиң анан?- Күйөөнү ойлой турган убактым өткөн дедим.
Уландысы бар.
Следующая публикация
Комментарии 15