Предыдущая публикация
КҮКҮК ЭНЕ.
4-бөлүм
Айсалкын бир аз көңүлү тынып кызы менен эки уулун карегиндей карап, багып жатты. Кээде гана Калыбектин элеси көз алдына келип, кадимкидей сүйлөшүп калганы болбосо жашоосу өз нугунда өтө берди. Ал эми Калыбектин ага көрүнүп сүйлөшүп, күндө бир маал келгенине өзү да көнүп калгандай ал көрүнбөй калса кайра кадимкидей күтчү болду. Салкын эне бир күнү Шуру менен кобурашып отуруп кеп баштады.- Ыя Шуру, бу Айсалкын бая күнү сен жокто кызынын жанына туруп алып эле мени деле унутуп калып өзүнчө эле сүйлөнүп жатып бир кезде бакырып эле бирөөнү урушуп кирди, мен коркуп кетип ага жетип барып, эмне болду?-десем эч нерсе айтпай эле өңү купкуу болуп кетиптир, анан үйгө киргиздим да кетип калдым, кайненеси эмесиңби сырын сурап көрсөң боло, - деди.- Билбейм капырай, мен да кээде байкап жүрөм, өзүнчө отуруп деле бирөө менен сүйлөшкөндөй болуп кобурай берет, ырас эле сурайынчы…- Ботом жаш эмеспи, эч нерсени билбейт, мен мурун мундайын көргөн эмесмин, төрт, беш жылдай колумда болду, мындайын көрбөгөнмүн. - Бүгүн аны менен сүйлөшүп сырын тартайынчы, жеңе?- Ошентсең капырай, жаш неменин да убал сообу болот, ооруп, сооруп жүрбөсүн.Салкын эне эч нерсе билбегендей сөз салып койду: "Кокус Айсалкын менен сүйлөшүп сырын билгенимди укса: "мага кеңешпей анан сага айтабы деп Айсалкынды жаман көрүп жүрбөсүн" деп сак сактаганы эле. Кечинде Калмурат жумуштан кечигип калганынан тамак ашын жасап алып кайнене, келин аны күтүп отурушту. Шуру эне дал ушул мүнөттөн пайдаланып: - Айсалкын, бирдеме сурайбы балам, сен ушу бир нерседен чоочуп жүргөндөйсүң, кийинки убакта өзүңчө отуруп эле сүйлөнүп калчу болдуң, мурда мындай эмес элең…-деп аны сынай тиктеп: "сыр жашырбас, эстүү неме өзү сураар деп күтүп жүргөн болуп жүрбөсүн, эгер сырын айтпаса өз убалы өзүнө!" деп ойлонуп кулак түрүп калды.- Апа, мен деле сизге айтайын деп эле…-деп Айсалкын бүт баарын айтып берди. Ошондо Шуру эне:- Ботом, дароо эле айтсаң болмок экен, кой айланайын, Калмурат келсе кеңешип ырым-жырымын жасайлы-дегенче эле сырттан Калмурат келип калды.- Балам, эмне кечиктиң?- Жумуш көп, апа, анын үстүнө бүгүнкү бүтө турган жумушту эртеңкиге калтырба деп атамдын айтканын бек тутуп алган эмесминби! - Алдыңа кетейин десе, ошентсе да тезирээк келип жүр, заман өзгөрүлүп ээнбаштар көп көчөдө, - эне кабатырлана сүйлөдү. Тамактанып отуруп Шуру эне Калмуратка Айсалкын жөнүндө айтты эле ал да байкап жүргөнүн айтты.- Чын эле уктап жатып эле түшүнүксүз бирдемени сүйлөп уйкумду бузуп жиберет, эмне болду десем айтпайт.- Айткандан тартынса керек да байкуш, андан көрө-балам, мал союп ырым-жырымын жасап куран окуталы кыйнабай, болбосо бирөөнүн колунан мертинип, артында туяк калбаганга нааразы болот го, анан калса, шейит кеткен да, балам.- Ошентсе ошентели апа, - Калмурат макул экенин айтты. Бул кезде Айсалкын ички бөлмөдө кызы менен алек болуп жаткан эле. Калмурат кирип келип кызын эркелете, күлүшөйүн деп калганына кубана:- Ийи, ийи Изаттай, күлүп койчу, кана, кана атаңды күлүп кубантып койчу, кызым, - деп өзүнчө бактылуу боло Айсалкынды карады, - Мурунураак эле айтсаң болмок, чоочуп калсаң эмне болот, - дегенде ал Калмуратты карап муңая сүйлөдү:- Негедир адегенде чоочуп жүргөм, кийин коркунучу жок, тирүүдөй эле көрүнүп сүйлөп жатса кантем, кантип айтам Калмурат, кандай пайда болсо ошондой эле көздөн кайым болот, ал турсун мен баягы кусуп ооруп жатканда да мурункусундай болуп түшүмө киргенде мен анын артынан жүгүрсөм: "Сен биякка келбе, андан көрө ары жакта алма турат ошону алып ал" деген бойдон жок болгон.- Кудая тобо-оо, ушу сенин көзүң ачыла турган жөнүң бар эй, - Калмурат Изатты ордуна жаткызып коюп Айсалкынды кучактай эркелетип атты, - жаным, сен таза, акылдуу жансың да ошон үчүн арбак болсо да сени колдоп жаткан тура.- Ким билет, кээде өлгөн адам менен сүйлөшкөнүмө коркуп кетем, бирок кайра ал көрүнгөндө эч бир чоочубай эле сүйлөшүп калам…- Кой чоочубай жүр, биз кантебиз сен ооруп калсаң, эки уулуң болсо чоңоюп калды, беш алты жылда кудай буйруса келиндүү болосуң, анан Изаттай чоңойот, анан биз бактылуу чоң эне, чоң ата болобуз- Ошондой эле болсо гана, кээде коркуп ажалым жетип баратабы деп ойлоп кетем.- Койчу жаным, анын бетин ары кылсын, андан көрө ушундайда алдын алалы.- Макул, - Айсалкын ойлуу төшөгүнө жата кетти.- Укта жаным, Изаттай уктап жатканда эс алып ал, өзүң да баласааксың, кичине чукуранса эле алып аласың.- Картайганда көрсөм, төрөбөй калдым деп үмүт үзүп калганда кудайым берип отурса уктап эмне кылам, Рустам менен Руслан ак жолтой болушту, экөөнү тең ушундай жакшы көрөм, өзүм эле төрөгөндөй сезип кетем аларды.- Өзүңдүн балдарың экени калппы, экөө тең сени өз энеси катары көрөт, менден да сени жакшы көрүшөт.- Аның го чын дечи, бирок эл деген эл да акыры айтылат, энеси табылат, ошондо мен кантер экемин, азыртан эле ойлоп алып кимдир бирөөдөн балдарды кызгана берем.- Алтыным, жокту ойлонбой тек жүрчү, ошентип энеси чыга келсе жыга чабаармын, анын энелик мээрими бар дейсиңби, жети жашында калган Рустам эч качан антпейт. Ал эми Руслан болсо төрттө болчу. Эми кайсыл бети менен энеңмин деп келсин, келе албайт.- Ким билет, кой эс ал, сен да эртең жумушка барасың.- Жок мен барып уруксат сурап келем да мал алып келип куран окуталы.- Өзүң бил.Ошентип бул күнү эки жубай эртеңки күндүн өтө турган жумушун өз-өзүнчө ойлоп жатып уктап кетишти. Эртең менен эрте ойгонгон Айсалкын сыртка чыгып кайра келсе Изаттын аяк жагында Калыбек турган экен. Аны көргөн Айсалкын: "Сен дагы келдиңби, мен абдан кыйналып кеттим, деги эмнеге келдиң?" "менби, мен бүгүн кызым менен коштошоюн деп келдим, бүгүн мен алыскы-ы меккеге кете турган күнүм, сен менден чочулаба мен эми биротоло кетемин" деди да созулуп барып босогодон кандай чыгып кеткени билинбей калды.- Ох, кудай ай! - Айсалкын оор жумуш жасагандай шалдайып отуруп калды.- Күндөлүк турмуш баштагыдай эле башталды. Калмурат жумушунан суранып келип заматта агасын жеңеси экөөнү тең чакырып килейген эчкини кошо ала келди да заматта союп казанга салды. Салкын эне Шуру экөө камырдан адам түспөлүндөгү куурчак жасашты да болгон ырым-жырымды толук жасап союлган эчкинин этинин бирин калтырбай салып эл чакырып бир да сөөк сыртка чыкпай калсын деп кулактандырды. Анткени бүт мүчөсүн толук кылып териге ороп куурчак менен кошо үч-төрт эркек мүрзөгө көмүп келишти. Мүрзөгө баргандар таң калып:- Ой тобо-оо. Калыбектин мүрзөсүнүн чети, киши батаарлык болуп оюлуп калыптыр! -дешти шыпшына жакаларын кармап, - меккеге кеткендердин мүрзөсү ошентет дечү беле?- Садагаң болоюнум десе, түшүмдө меккеге кетип баратам деди эле, чын эле уулум бейишке кеткен экен…-деп Салкын эне кемшиңдеп ыйлап калды. Муну казан аяк кармап жүргөн Айсалкын угуп алып таң болуп турду: "ой тобо-оо, мага да ошентпеди беле, байкуш чын эле кеткен экен да" деп отурган жеринде делдейе калды. Муну байкаган Калмурат ага келип.- Айсалкын, сага эмне болду?-деп сурады.- Жөн эле, - деп чоочуп кетти ал.- Баятан бери байкасам ойлонуп эле отуруп калыпсың.- Жөн эле, суу жылыгыча отуруп калбадымбы. - Ойлонбой жүрчү, жаным.- Эмнени ойлонмок элем, кудайга шүгүр, өзүңдөй эр көкүрөк күйөөм, уулдарым, кызым турат, кайынжуртум мен деп турса мен эмнени ойлоном, мени эле аңдый бербечи, Каке!- Ошентсең, жаным. Калмурат ага көзүн кыса дасторкондо отургандарды көздөй басты.Айсалкын ошондон кийин тынч уктап, көңүлү ачылып өңүнө чыгып шайыр да шайдоот да болуп кетти. Калмурат бир күнү жумуштан келгенде Айсалкын:- Балдардын энеси келиптир! -деди эле Калмурат түшүнбөй кайра сурады.Кайсы балдардын?- Рустам менен Русландынчы. - Койчу!?- Койбой эле, аябай сулуу неме турбайбы ээ, аны аябай сүйчү белең?- Сүйүүнү оюнчук көрбөчү Акин, азыр мен сени гана сүйөм, сени гана билем, башканын кереги да жок! Ал эми мурунку өткөн нерсе, эстегиң да келбейт, эмне дейт ал сойку?- Түз эле сойку дегениң туура эмес, татынакай эле келин тура, дарбазаны такылдатып жатыптыр, мен чыга калсам ал сени сурады "мен аялы болом айта бер" десем, ал "балдар кайда?" деп сурады, мен "кайсы балдар?" десем "билмексен болбо, сенин айтканыңа ишенип мен кетип калбайм" деп кыйкырып жибергенде апам барып: "сага балдар эми керек болуп калдыбы, баладан айлан, алпештеп баккан энеси бар алардын, бала тапкандыкы эмес баккандыкы" деп айтса эч нерсе дей албай басып кетти.- Ажап болуптур, - Калмурат ошентип айтканы менен жүрөгүнүн түпкүрүндө ага деген сүйүүсү өчө электигин сезди. "Каап, мен барда келсе болмок экен, бир көрүп калмак экемин" деп ойлонуп кайрадан өз оюна өзү каршы болуп: "Ырас кылган экен апам, сүйүүдөн айлансын, менчелик сүйгөн адам болбогондур, ошонун жылтыраган өңүн урдум, ак бетин ак этин көрбөгөн адам калбагандыр … энеңдурайын сойкунун" деп ойлоп жинденип жатты: "балдардан айлангыр, алып кетет имиш, ага баланы ким берет экен?"Улам күн өткөн сайын Изат торолуп басар кезге жетти. Ал там тум басып калганда бул үйбүлөөнүн арасын кара мышык аралай баштады. Калмурат өзүнүн кесиби боюнча инженер мастер эле. Бир чиновниктин особняк үйүн бүтүргөнгө иштеп жаткан. Ошол жерде башчынын карындашы кээде келип кетип жүрчү, ал Калмуратты өзүнө имергенге аракет кыла баштады. Адегенде жумуштан кармалып калдым деп түн бир оокумда келсе кээде түнөп калчу болду. Ар кандай шылтоолорду айтып тим болот Айсалкын сураса. Кийин жумасына бир келип анан такыр эле келбей калды. Айсалкын сезди баарын, сезгенде эмне кылат, жараткандын бир кыз берип койгонуна ыраазы болуп Калмураттын бары-жогун деле эстебей баратты. Рустам менен Руслан болсо: "Атам эмнеге келбейт, ага эмне болду?" дешип сурай беришип тажаганда алар да сурабай калышты. Бир күнү үйгө түш ченде мас болуп келди да кийим-кечесин чогултуп берүүсүн талап кылды Айсалкынга. Ал үндөбөй кийимин чогултуп баштыкка салып колуна берди эле кайра аны көздөй кекете сүйлөдү:- Эмне күйөөң кетип жатса кабыргаң кайышкан жокпу, же менин кеткеним жакшы болуп турабы сага?- Калмурат, акырын бала жатат ойгонот. Ойгонсо ойгоно берсин, менин кызым беле, түшүркөп алган күйөөңдөн төрөп алган кызыңды мага таңуулаган турасыңбы?! - Эмне?- Жалганбы, карасаң алдагы кызыңды, кайсы жери мага же сага окшоп турганы, Калыбектин эле өзү!- Койсоңчу Калмурат, эмне деп турасың, кеткиң келсе урушпай этпей эле кет, мен сени кетпе дебейм, мен кетпе деген күндө да кетесиң аны билип турам, наристеде эмне күнөө?- Мага десең эриңди тирилтип тийип албайсыңбы, мен кеттим, - деп чыгып баратканда Шуру эне алдынан чыгып: Эмне болуп калгансың ыя, кебетеңди карачы, жакшы эле өзүңдү өзүң билип жети сегиз жыл жүрбөдүң беле, дагы тентигиң келип калдыбы, жылуу очогуңду суутуп, карыганда мени ойлосоң боло! -деп кирди эле:- Мен Айсалкындын Калыбекке окшогон кызын көрүп жашай албайм! -деп терс бурулуп кетти.Айсалкын бул кезде көзүнүн жашын көл кылып кызын көтөрүп турган эле.- Ээй айбан, кайдагыны айтпай кайт артыңа, баланын кусуруна калганың болбойт! - Калмурат энесинин сөзүн укпай кетип баратканда ойноп жүргөн Рустам менен Руслан аны көрүп чымын куюн болуп аталап жөнөштү:- Атаа-а, ата дейм, кайда барасың, каякка кетип жатасың, - жетпей калган экөө тең кайра үйгө кирип келип эки жерде ыйлап отурган чоң энеси менен Айсалкынды көрүп делдейе туруп калышты да:- Апа, атам кайда кетти, үйгө жатпай каякка жатат, эмнеге кетип калды? - Рустам да ыйлап жибердди.- Келет атаң, келет жумушу көп тура бүткөнчө жатып иштейт. - Айсалкын аларды тынчтандырууга өттү.- Үйдөн эле иштеп турбайбы, - Руслан дагы атасына таарынгандай мурчуя сүйлөдү.- Андай болбойт да, балам, - Айсалкын өзүн-өзү соорото чыйрала ордунан туруп эки баласын эркелете баштарынан сылады. Шуру эне эч нерсе дебеди. Отурган ордунда мелтиреп отура берди. Айсалкын өзү токтоо болгондуктан эч үндөбөй өз жумушуна киришип кетти. "Акыры бир күнү келет, ушунун сөзүнө теригип жылуу очогумду суутмак белем, айдай көрүнүп азгырып жүргөндүр" деп ойлонуп койот. Шуру эне болсо: "Эми Айсалкын кетип калат го, менин сөзүмдү укмак беле, кайдагы бир бузуку аялга ишенип үйбүлөсүнөн ажырамак болду" деп сары санаа тартууда.Арадан билинбеген эки жыл өтүп кетти. Изат болсо тыпылдап жүгүрүп, тили чыгып чулдурап сүйлөп калды. Рустам бул кезде он алтыга келип бой тартып ак караны айрыбаштай баштаган. Руслан он үчтө. Экөөлөп үй түйшүгүнө жардам берип Шуру эне менен Айсалкындын жеңилин жерден оорун колдон алып атасы Калмуратка ичтеринен нааразы болсо да билгизишпейт. Бирок экөө тең атасынын артынан жүгүрүп чакырса да кайрылбай кеткенин көз алдыларына келтирип жек көрүп кетишет. Бой жетип калган Рустам түнкүсүн балдар менен ойноп кечигип калса Айсалкында уйку жок, качан ал келип ордуна жатканда гана ага тамагын берип төшөгүнө жаткандан кийин кымтылап коюп анан жатат. Шуру эне кийинки күндөрү улуу баласынын үйүнө көбүрөөк кетчү болгон. Айсалкынды аяп кейип кетет. Анын үстүнө эки бала бирдей чоңоюп калганга түйүшүк да оордоп баратат. Бирин-экин малын багып, иштеген киши жок каражат, жетпейт. "Жеңем баласы экөө жалгыз жайшайт эмеспи, эптеп биригип соодага чыксак жашоо өтөр" деп ойлоноп кайненесине кеңешип эки баланын айласын таппай турду. Ал кетем дегенде эле Рустам менен Руслан экөө тең Айсалкынга: - Биз биерде калбайбыз, сизден ажырабайбыз апа, бизди да ала кетиңиз!-дешти. - Силер мени бакпайсыңарбы, Айсалкын кыйналып кетти, эптеп кызын багып жашап турсун, биз барып турабыз, - Шуру эне балдарына ушинткенде Айсалкын ыйлап жиберди:- Мен силерди кантип таштайын, биротоло кеткен жокмун да, апамды карап тургула, мына силер чоңоюп калдыңар, кийим-кечеден кыйналып жатасыңар, базарга чыксам силерге да жакшыраак болобу дегем.- Сиз эч кайда барбай эле коюңуз, мен иштейм, мектепке барбай эле жумуш издейм, сиз кетпеңиз! - Рустам ушинтип кесе айтты да сыртка чыгып кетти.Айсалкын эмне дээрин билбей туруп калды: "жок дегенде ушул балдарга кайрылып койбойбу же менин ашкан дүнүйөм болбосо, жыртык жылаңач калабы, ачка токпу дебей кетип калганын" деп Калмуратка жини келди. Кетем деп айталбай эки баланы кыя албай Айсалкын кала берди. Ошондон баштап Рустам жүк ташуучу жерге ишке орношуп иштегеп калды, Айсалкын анын таап келгенин үнөмдөп отуруп экөөнө бир сыйра кийим алып берип үстүлөрүн жаңылады. Муну көргөн Рустам ичинен сызып: "өзүнө деле жаңыраак көйнөк же жоолук алып алса болчу экен, бизди багам деп байкуш кыйналып жүрөт, кой мен өзүм чоң энем экөөнө алып бербесем бизге өнтөлөй берип өздөрү жылаңач калбасын" деп ойлонуп:- Эмки тапканыма чоң энем экөөңөрдү өзүм кийинтем ээ, апа?!-деп Айсалкынды бетинен өөп эркелей кетти.- Балам, кыйналып каласың го, кабыргаң ката элек, оор жүктү этиеттеп көтөр, белиңди мертинтип аласың, - Айсалкын да аны жүзүнөн сүйө аярлап сүйлөдү.- Ой жок, андай деле оор эмес апа, жумуш болбой калгандан көрө болсо экен деп турабыз, жумуш болбой калса жаман да.- Садага болоюн десе, уулум мени, чоң энесин кор кылбай багып алат экен, сенчи, сен качан багасың? - деп Русланды күлө карап кайненеси менен Рустамга көзүн кысып, эрдин тиштеп койду.- Мен деле иштейин десем иш жок болуп атпайбы! - Руслан бултуя жер карады.- Алдыңа кетейин десе, эки үч жылда уулум да чоңойот, анан көрөсүңөр, - Шуру эне Русланды кучактап өөп эркелетип койду.- Ананчы, мен деле Рустам акемдей болгондо иштеп көп көп акча таап келем, - Руслан эдиреңдей сүйлөдү.- Охо-оо, менин Русум да иштейт турбайбы, эми иштей албаган эле Изат экөөбүз калдык го, - Айсалкын жаркылдай күлүп кучагындагы кызын өөп койду.- Экөөңөрдү иштетпей калалы, биз эркекбиз да ээ, Рустам аке?! - деп Руслан Рустамды карады эле ал аны коштоп кетти.- Изаттай чоңойо берсин, үчөөңөрдү машина аламын да салып алып зуулдатып шаарды аралатамын, мынабу эскирген үйдүн жанына заңгыраган үй саламын, - Рустам өзүнчө кыялдана сүйлөп жатты.- Тилегиңе жет, уулум, бактылуу эле болсоң экен, - Шуру эне кубанычтан көзүнө жаш алып ийди.- Жарыктык, сизге эмне болду, Рустамдын кыялданганына мынчалык эреркедиңиз чындап үй тургузуп, машинасына отургузганда кантээр экенсиз?-Айсалкын кайненесинин жоругуна күлүп калды.- Жакшы тилек жарым ырыс деген, тырмактай ушул бала ойлонгонду ойлобой жанагы арамды карабайсыңбы, - Шуру эне чындап эле ыйлап жатты. Баары унчукпай калды, анткени Калмурат үйдөн чыгып кеткени аны эчким сөз кылбай калышкан. Эне деген эне да, баласынын кылыгын ойлоп зээни кейип турду.Бир күнү Айсалкын Рустамды эрте тургузуп төркүнүнө жөнөттү. Жеңеси жалгыз баласы менен ошол үйдө калган. Баласы жыйырмадан ашып энесине жөлөк болгон кези. Айсалкынга ал:- Эже мен чоңойдум, төркүнү жоктой болбой келип кетип бирдеме керек болсо алып кетип тур, - деген эле. Эт-аштан кыйналган Айсалкын Рустамдан бир союш суратып жөнөткөн. Рустамды коноктоп тамак асып калышты. Аңгыча Рустам жол боюна чыгып, үч-төрт кыздын сүйлөшүп турганын көрдү. Алардын ичинде бирөөсүн Рустам улам, улам карай берди. Ал кыз дагы уурдана Рустамды карайт. Бир кезде кыздар күлүп калышты. Рустам ыңгайсыздана короого кирип кетээрде кыздардын бири:- Чоң жигит, уялбаңыз, таанышып албайлыбы?! - деп калды. Рустам короого кирип бараткан жеринен кайрылып кыздарды көздөй кадам таштады: "тамашакөй кыздар окшойт, тиги кыз абдан татынакай экен ээ?" жеткенче бирөө менен сүйлөшкөндөй болуп баратты.- Салам кыздар, менин атым Рустам, - деп колун сунду тартынбастан эле.- Асел.- Сүйүмкан.- Кызылгүл.- Сезим. -акыркы кызга жеткенде Рустам кызыктай абалга туш болду. Негедир бирөөгө окшоштургансып же бир жерден качандыр бир кезде жолуккансып бүткөн боюн калтырак басып кетти. Бир бирин карап тиктешип калган экөөнү беркилер тамашалай күлүп калышты.- "Любовь с первого взгляда" деп, силер эмне сүйүшүп калдыңарбы, болду эми, - деп Асел тамашалады. - Койсоңчу, мен бул акени бир жерден көргөндөй болуп жатам.- Мен дагы, чын эле мурун жолуккан жок белек ыя?- Билбейм…- Мен да билбей турам, көздөрүң тааныш…- Мурунку жашап өткөндө тааныш болсоңор керек анан, экинчи жаралганыңарда минтип жолугуп калдыңар да. - Кызылгүл тим калбай билерман боло сүйлөдү.- Экөөң чын эле окшошуп кетет экенсиңер, - Сүйүмкан тапкыч болуп кетти.- Кай жери окшош, эч жери окшобойт, жөн эле экөө тең супсулуу болуп бир-бирин жактырып калышты, - Асел өз оюн бербеди.- Макул, кыздар, тамаша бүттү, башка, сөзгө өтөлүк, мен Карабалтадан болом, онунчу класста окуйм, - Рустам жакынкы күндөрдөн бери окубай калганын айткысы келбеди. Аңгыча таякеси чакырып калды.- Рустам, бас, кел, кеч кирип кетет, эртерээк жөнө.- Азыр, - деген Рустам Сезимди жалт-жалт карай кыздарга, - макул кыздар, мен бүгүн эле кетишим керек болчу, дагы жолугушабыз- деп колун сунуп кошошуп жатып Сезимдин колун катуу кысып койду да жүгүрүп кетти. Ал кеткенден кийин Асел:- Эй ал чын эле сени сүйүп калды, көрдүңбү, сенин колуңду катуу кысып биздин колубузду жөн эле кармап койбодубу-деп текилдеп кирди. Булар он үчтөгү эле кыздар. Заманга жараша жаш кыздар балдарга өзү тийишкенин көрбөйсүңбү. Сезим он экиде.Кыздар менен туруп эле таанышууга аралашып калды. Болбосо ал кыздардай болуп шайкелеңдиги жок баё бала бойдон эле. Сезим-Ишенбектин кызы. Көп кыздарга караганда жаш болсо да жигиттердин көзү Сезимге көбүрөөк түшөөр эле. Чоң энеси көзүнүн карегиндей карап ушу кезге чейин чачын өзү жууп тарап назик кылып өстүрдү. Чачы узун. Ар дайым эки бөлүп өрүп артына таштап кээде лента байлап алып өйдө илип алчу. Негедир ошол күнү Сезим өзүнөн өзү карбаластай берди, "кимге окшоштуруп жатам, мурда көрбөгөм, анан эмне эле мага жакын сыяктуу сезилет?" деп кылган ишин чала кылып атты.Рустам дагы үйүнө кайрылып кетип жатып: "кызык, биринчи жолу көргөн адам ушундай жакын сезилеби, чын эле.. чын эле сүйүп калдым окшойт, сүйү деген ушундай болсо керек го, болбосо ал кыз мага кайдан жакын болмок эле" деп ойлонуп кыңылдап алды! Сулуу кыз экен, бирок жапжаш экен, менден төрт беш жаш кичүү окшойт.Ошентип, Айсалкын өзү төрөбөсө да Рустам менен Руслан боор этинен жаралгандай аларды жакшы көрүп: "ак жолтой балдар боду, ушулардын артынан Изатым ээрчип келди, Изатымдын агалары, садагаларым" деп элжирей мээримин төгүүдөн тажабайт. Антип минткиче Рустам жыйрмага чыкты, атасы дайнын таптырбай кеткен, "Тиги жерде жүрөт, баланча жерде иштеп жашап атыптыр" деп бирөөлөр айтса "ал ичип кетиптир, азыркы аялы аны үйүнөн кууп чыгыптыр, кайран бала азгырыкка кирип жолдо калды" дешип бирөөлөр жан ачый айтып жүргөндөрүн Айсалкын да Шуру эне да угуп бир бирине сөз кылгандан айбыгат.Айсалкын оюнда: "Азгырылса эркек эмеспи, анда эмнеси калмак эле, ичип өзүн жоготпой эле үйгө келе бербейби" деп өз ичинен аны аяп койот. Шуру эне күндөн күнгө карылыгы жетип бир жагынан Калмураттын үй-жайынан безип жүргөнүнө ичинен күйүткө батып: "Кудай сактай көр уулумду, жамандыгын көрсөтө көрбө" деп жакасын кармана күндө жаратканга жалынып отурат. Рустам бир күнү түнкү тамактарын ичип отурганда минтти:- Мен атамды таап алып келишим керек го, бир кезде бизди кылчайып карабай таштап кетсе да атабыз эмеспи, элден уялып баса албай калдым, мүмкүн ал бизден уялып келүүгө батынбай күйүтүнөн ичип алып жүргөндүр.- Туура кыласың балам, туура кыласың, кандай болсо да ал сенин атаң, биз үчүн деле уят, намыс эмеспи, анын талаалап калганы, - Айсалкын Рустамдын сөзүн коштоду.- Кайдан табаар экенсиң уулум, аны издейм деп бир балеге кабылып калба, анын үстүнө ал Бишкектеги Ош базарында жүрөт имиш, - Шуру эне тынчсыздана сүйлөдү.- Ой чоң эне, мен жаш бала белем, эми мен чоңойбодумбу, атамды алып келем да үйлөнөм!-Рустам өз оюндагыны айтып жиберип уяла түштү.- Садага кетейин десе, мейли өзүң эле бил, үйлөнгөнүң жакшы эмей, эми чөбүрөмдү көрүп өлсөм арман жок эле, - Шуру эне ойлуу сүйлөдү.- Сүйлөшкөн кызың барбы, уулум, биз аларды билебизби, биздин бары-жогубузга карай турган энелерби деги? - Айсалкын түпөйүл ойдо сурады-Анткени азыркы убакта алар өтө жакырланып жалаң Рустам менен Русландын таап келгенине жашап калышкан эле.- Бар апа, эч коркпогула, Покровкадагы Ишенбектин кызы экен, быйыл ал мектепти бүтөт, экөөбүз үйлөнүп алып анан чогуу окууга тапшырууну чечтик.- Ишенбек дейсиңби?-Айсалкын тактап сурады.- Ооба, ата-энеси шаарда жашайт экен, чоң-энесинин колунда.- Ой кокуй күн десе, ал менин классташым да, ал болсо жакшы болуптур, жакшы адамдар, баарын түшүнөт. Айсалкын көңүлү жайлана келечекте келиндүү болоорун ойлоп кубанычтуу жылмайды, - уулум үйлөнсө мен келин жумшап калат турбаймынбы ээ? - Рустамды кучактап чекесинен өөп койду, - бактылуу болсоңор болду….Эртеси Рустам Калмуратты издеп Бишкек шаарына келди. Ош базарындагы жүргөн селсаяктардын арасынан аны таба албады. Издеп жүрүп суй жыгылды, чарчады. Эптеп мейманканага жайгашып эртеси дагы издөөнү чечти. Кулиева көчөсүндө кетип баратып жолдун боюнда мусор яшикти челип жаткандарды көңүл буруп тура калды. Колуна кир болгон чаар сумканы көтөрүп алып Калмурат мусор яшиктин ары жагында бир нерселерди сумкасына салып жаткан экен. Рустам аярлай басып барып атасынын бет маңдайына туруп калды. Анын азыр каңырыгы түтөп көзүнө жаш толо калды. Бул кезде боюна чаң жолотпой кычырап жүрчү атасынын кейпи өтө жийркеничтүү эле, үстүндөгү кийими кийим деп айтканга да татыбайт. Калмурат жер карап буюмдарын салыштырып жатып маңдайында турган бирөөнү көрдү. Башын өйдө көтөрүп Рустам экенин таанып тааныбай бир топко аны көзүн ачып жума карап турду да:- Эмне керек сага?!-деди башын жерге салып, - менин сага эмне керегим бар?- Ата, сизди ушул күнгө таштап коюп кантип жүрөм, элдин бетин кантип карайм?!- Карай бер, күнөө өзүмдө силерде эмес, бар андан көрө ишиңди кыл!- Мен сизди алып кетпейин эч жакка барбайм!- А мен эч жакка барбайм!- Анда мен тирүү жүрүп эмне кылам, атам тентип мусоршик болуп жүрсө менин тирүү жүргөнүмдөн көрө өлгөнүм артык!- Кой балам тамашаңды, мени өз жайыма кой, өлөмүн деп коркутпа, андан көрө иниң менне карындашыңды жакшылап кара.- Мен сизден эки суранычым, мени менен азыр кетесиз, ат айланып казыгын табат дегенди билесиз да, мен сизди калтырбайм. - Суранычыңды айт!- Биринчиси баягыда артыңдан Руслан экөөбүз жүгүргөндө кайрылбай кеткенсиз, азыр мени менен кетесиз, экинчиси мен үйлөнсөм атам болуп сиз өзүңүз башкарып кудаңыз менен таанышыңыз, эгер мени укпасаңыз азыр кетем да үйгө барып муунуп өлөм!- Ат-таңдын оозун урайын десе, үйлөнөм дейсиңби, ушу сен чоңоюп калган белемсиң… Мен барганда Айсалкын мени кечирбейт го?- Апам өзү жиберди, сиздин ушинтип жүргөнүңүз аны да тынчсыздантып атат.- Чын элеби?- Калп сүйлөп көнбөгөм.- Макул, артка кайтпайын дедим эле, болбостур эми, жүрү менин үйүмө, кийинип алайын. -Калмурат алдыга басты. Экөө ээрчишип барып мостко жете берип бир жерге келгенде Калмурат мосттун алдын көрсөтү.
Бири кем арман дүйнө...
Уландысы бар.
Следующая публикация
Комментарии 19