Предыдущая публикация
СЕЗИМДЕР КАРЫБАЙТ.
9-бет
- Жок, билсин ал дагы.- Койчу эми, жүрү апамдын жанына, - деп колтуктап өйдө кылды.- Эмнеге сен ошого бардың, андай экен аял албай койбойт белең, мени дагы бактысыз кылбай, сени таштабайм деп айттың го Тотуканды.- Койчу эми, сени аякка ким алпарды экен, эн-неңдурайын десе, бир көзүң бир көзүңө жоо деген ушул экен да, - деп башын жерге сала күңгүрөндү Эмилбек. Экөө ээрчишип үйгө киришти.- Кана, кечирим сурадыңбы? - деди Света уулу жер карап турганда келинине көз кыса. - Эгерде келинден кечирим сурап, тынч жашасаң атаң эчтеке билбейт. Бир нерсе деп Кумаштын жүрөгүн оорутсаң атаңа өзүм айтып, ошол келинди үй бузаар атантып, жумуштан куудурам.- Кечир, Кумаш, мына апамдын алдында кечирим сурайм, экинчи үйгө кечигип да келбейм, - деп Эмилбек Кумарбүдөн кечирим сурап салбырап турду.Эне уул-келинин жараштырып, тамак-аш салып берип, өзү жеткирип кайра келди. "Мен ал келинге жолугушум керек, эри өлгөн неме болсо, баламды азгырып, түз жолдон адаштырып жүргөндүр" , - деп ойлонуп, үйүнө кирип баратканда күйөөсүнүн машинасы келип токтоду.- Келдиңби, атасы?- Келдим, балдарың кайда жүрөт?- Эмне кыласың?- Темирбекке дагы бир жакшы кыз таптым, үйлөнтпөсөк болбойт.- Ошол болобу, аныңдын менимче биздин кепти угар түрү жок, - деди Света салмактуу сүйлөп. Экөө кобураша үйгө киришти. Төргө орун алган Доорон аялын теше тиктеп отуруп калды.- Эмне, сүйлөшкөнү бар бекен? - деди көптөн кийин.- Ошондой го.- Кандай жер, кандай адамдын кызы экенин билчи.- Сурайын.- Сура, байбиче, бизге туура келбесе…- Эмне кылабыз?- Токтот дейбиз да.- Болбойт го, балдардын баары эле бирдей болбойт го, чалым, ар биринини кыялы ар башка, чоңоюп калышты, этият мамиле жасабасак болбойт.- Туура, байбиче, өз оюна коюудан мурун жакшылап тактап билели да, анан ошого карап иш кылалы.- Ошентели, Темирбегиңден кийин Замирбек да чоңойду, экөө тең колоктоп бойдок жүрөт, үйлөн десең боло, - деди Света чайын куюп отуруп.- Оюна койбой үйлөнтүш керек, тиги уул-келиниң кандай жүрүшөт, кызды алып келсең боло, эрмек кылалы, алар жаш эмеспи.- Кумаш төрөгөндө биротоло алам.- Ошент, байбиче, бизде кыз жок, небере кызыбызды эрмек кылалы, чарчаганыңды да билбей каласың, - деп үстөл үстүндө сүйлөшүп отурушканда Замирбек келди.- Ата, кандай иштериң?- Жайында, өзүң эмне кылып жатасың?- Бекерчилик да, ата.- Колоктобой үйлөнбөйсүңөрбү? - Темирбек үйлөнсө көрөм да, - деп Замирбек култуңдай күлүп койду.- Анын сүйлөшкөнү барбы?- Мен кайдан билем?- Макул, өзү менен сүйлөшөм, - деп койду Доорон.- Качан үйлөнтөйүн деп жатасыз?- Даяр болсоңор катар үйлөнтөм.- Мен даяр элемин, - деп Замирбек кайра күлүп калды. - Темирбек үйлөнө берсинчи анан…- Балам, даяр болгондо кандай, кыздын ата-энеси ким, кандай адамдар, биз билишибиз керек, энесин көрүп кызын ал деген бар.- Жакшы эле кишилер го…- Кана, ким экенин айтчы?- Ким болмок эле, актив болуп иштейт экен.- Актив болгондо кандай, бригадирби же?..- Жо-ок, иши кылса совхоздо иштейт, мен сураган эмесмин.- Анда тактап сурап, тез арада жообун бер!- Ата, кыз жакса болду да.- Жок, баары ошонун кандай үй-бүлөдөн чыкканында, бар, жата бер, - деп койду Доорон.Замирбек унчукпай өз бөлмөсүнө кирип кетти.- Балдарга мындай дегениң болбойт, өз каалаганын албаса кийинкиси кандай болот? Сен да убагында менин кандай үй-бүлөдөн экениме карабай үйлөнгөнсүң. Бири-бирин жактырса болду го, Темирбегиң дагы өзү билем деп чыкпаса болду, балдарды өз оюна койсоңчу, атасы.- Байкап көрөлү, такыр болбой баратса көрөбүз, Темирбекке бир жакшы кыз таптым эле, ата-энеси интеллигент экен, кызы сулуу, акылдуу. Мен буларды жакшы бүлөгө туш болсун дегеним да, тил алса иш оңунда, байбиче, - деп кемпир-чал дагы көпкө сүйлөшүп отурушту. Темирбек келген жок, ага атасы абдан кыжаалат болуп, келечегин ойлогону менен кеч болуп калган эле. Ал көптөн бери бир кыз менен жашап жүргөн. Ата-энеси ал тургай ошол кыздын кош бойлуу экенин да билишкен жок. Эки-үч күндөн кийин үйгө келген Темирбек түнөрө жатып калды, аны көргөн Света акырын бөлмөсүнө кирди.- Уулум, кайда жүрөсүң?- Досторум менен…- Атаң сага үйлөнгөнгө кыз таап келиптир.- Таппай эле койсун.- Эмне болду, үйлөнсөң боло, ботом.- Апа, мени үйлөнтөм десеңер башка кыз таап убара болбогула, менин кызым бар, андан башкага үйлөнбөйм.- Кай жерден, кимдин кызы?- Ким болсо ошол болсун ата-энеси, мен аны сүйөм, апа.- Атаң менен сүйлөшүп көрөлүчү…- Сүйлөшкөндө эмне, баары бир андан башкага үйлөнбөйм.- Макул эми, атаң келсе чечилет, - деп бөлмөдөн чыгып кетмек болгондо:- Апа, жеңем үйүндөбү? - деди Темирбек башын көтөрө.- Ооба, балам.- Анда мен жеңеме барып келейин, - деди да, тура жөнөдү.Ал келгенде Кумаш эшикте кызын көтөрүп жүргөн.- Кел, - деди кайнисин көрүп, жылмая.- Келдим, жеңе, сиз менен сүйлөшчү сөз бар эле.- Үйгө кир, кандай сөз?- Ким бар үйдө?- Эмилбек бар, уктап жатат.- Анда эшиктен эле сүйлөшөлүчү. - Айта бер.- Жеңе, апам менен сүйлөшүңүзчү…- Эмнени?- Менин сүйлөшкөн кызым бар.- Жакшы, үйлөнөйүн дейсиңби?- Ооба, бирок атам каршы болот го.- Кантип каршы болмок эле?- Жеңе, түшүнсөңүз мени, анын боюнда бар!- Анан?- Апамды көндүрүңүз. - Мени угабы?- Сизден укса анан көрөбүз.- Макул, азыр барайынбы?- Ооба, бүгүн айтып кеңешиңизчи, мен баары бир андан башкага үйлөнбөйм, ошону жакшылап түшүндүрүңүзчү, жеңе, ээ?- Айтайын, бирок кандай болоор экен?- Айтып койсоңуз болду, калганын өздөрү чечет, эгерде алар макул болбосо мен ал кызды алам да, баш оогон жакка кетем, сизге бир өтүнүчүм ушул, жеңе, - деп Темирбек күлө карап, Насыйкатты өөп коюп кетип калды.Кумарбү: "Өзү айта албай койгон экен, боюнда бар болсо кабыл алышаар бекен, же макул болбой коюшабы?" - деп санааркай кайнатасынын үйүнө келди.- Эмне болду, балам, жайчылыкпы деги? - деп Света аны көрүп чочуп кетти.- Жөн жай эле, апа, - деп күлүмсүрөгөн Кумарбү үйгө кирип отуруп жатып, Темирбектин айтканын айтканда Светанын эси ооп кала жаздады.- Ко-оку-уй, эми эмне кылабыз?- Билбейм, апа, кабыл албасаңар каалаган жакка кетип калам дейт, атам эмне дейт болду экен? Сизге өзү айткандан тартынган окшойт, атайын мага барыптыр.- Чунак балам ай, атасы укса кан басымы көтөрүлүп кетет го, - деп Света эмне кылаар айласын таппай жатты.Кумарбү бир аз отуруп, кайра кетти, ойлоно берип, Светанын да кан басымы көтөрүлүп, дары ичип эс алды.- Апа, мен келдим, - деп Замирбек кирди.- Келсең жакшы, балам.- Эмне, ооруп калдыңызбы? - Ооба, башым ооруп турат, - деди онтолой. - Балам, билип келдиңби кызды?- Ооба, ал кароолчунун кызы экен.- Эмне дейт, кокуй?- Эмне болмок эле, апа, кыз өзү жакшы кыз.- Темирбек болсо мени өлтүрмөк болду, атаң укса эмне дейт билбейм, - деп Света бышактап ыйлап кирди. - Ага эмне болуптур?- Сүйлөшкөн кызы кош бойлуу имиш.- Ыя?- Сенин кызың сообу, айланайын?- Коркпо, апа, баары жайында, - деп күлүп койду Замирбек.- Эми эмне кылабыз билбейм, алып бербесек дайынсыз кетем деп Кумаштан айттырыптыр, - деп Света жоолугунун учу менен көзүнүн жашын сүрттү. - Силерди жакшы жерден бүлө күтсө, бактылуу болсо деген эле тилек да, садагам.- Капалана бербе, апа, атам дагы ойлонуп көрөөр, кыз жакшы болсо болду, боюнда болсо анда тез арада алып бериш керек, кыздын да убал-сообу бар да.- Эми эмне кылайын, кантейин, кудай ай, кыздардын сырын билбейсиңер, эптеп тийип алайын дешет да, Темирбек кантип ошого барды кокуй, тарбиясыз кыздарга жолуккан экен да-а!- Койчу, апа, ооруп каласың, - деп Замирбек кайра сыртка чыгып кетти, ал чыгып баратып, атасынын келе жатканын көрүп туруп калды.- Апаң үйдөбү?- Ооба.- Сен билдиңби кызды?- Ооба, ата, кырманда кароолчунун кызы экен.- Ок ат-тааңдын оозу-угурайын десе, келип-келип коругучка куда бол дегени турасыңбы, ыя?- Эмне болмок эле, ал деле адам да?- Адамыңаскейин сенин, сүйлөшөт десе кайдагы кемпайдын кызын тапканын кара, берки кайда жүрөт?- Билбейм.- Апаң кайда жүрөт? - деп кайра сурады.- Үйдө жатат.- Эмне болуптур?- Ооруп жатса керек.- Кир үйгө, сүйлөшөбүз, - деп өзү аттап-буттап үйгө кирди. - Света, кайдасың?- Эмне болуп кетти?- Балаң кана?- Келген жок.- Кайда жүрөт акмактын баласы?- Ким билет?- Аны кызды көргөнгө жибермек болбодум беле, уят болот окшойм, иттин гана баласы десе, - деп эри жинденип жатканда Света үнүн чыгаргандан жазганып турду, күйөөсүнүн сырын билет. Ага аста гана жумшактап айтпаса болбойт, азыр айткан менен ого бетер буркан-шаркан түшүп, түшүнмөк эмес. Ошондуктан үндөгөн жок.- Ага кыз таппай эле коюңуз.- Эмнеге? - Доорон Замирбекти ормойо карады.- Ошол, анын сүйлөшкөн кызы бар, башканы албайт.- Бу силер эмнеге эле кежирленип калдыңар, бар дагы Темирбекти таап кел! - деп диванга чалкалай отуруп, башын кашый ойго чөмүлүп кетти. "Эми жинденгени басылды, айтайын болгонун, болбосо кеч болуп калат", - деп ойлонгон Света башын таңып алып, туруп келди.- Чал, менин сага айта турган жаңылыгым бар, ачууланбай угуп тур, айтпай койсом капа болосуң, - деди жай гана.- Кандай жаңылык?- Балаң бир кыз менен жашап алыптыр…- Кимиси?- Темирбек, атүгүл анысынын боюнда да бар экен.- Жинди болгон го ыя? - Аялын жутуп ийчүдөй ормойо карап, - Качан айтып жүрөт? - деди Доорон.- Мага эмес Кумашка айтыптыр, ага каршы болушса кызды алам да, качып кетем дептир, абышка.- Бу эмне деген шермендечилик ыя, кандай тарбия бергенсиң балдарыңа? - деп күпүлдөп кирди.- Жалгыз тарбиялаган жокмун, эркин өссүн, оюн айта билсин деген өзүң болчусуң, мен тилдесем балдарга болушуп, эркелеткен да өзүңсүң, абышка.- Мен анан боозутуп аял алсын дептирминби? - Ким эле баласын жаман болсун демек эле, башка убак болсо жинденсек жарашмак, эми тезинен кыздын ата-энесин сураштырып, үйгө алып келбесек болбойт.- Кереги жок, кете берсин ошонусу менен!- Абышка, балдарды жоготуп албайлы.- Кетсин, ата-аңдын ооз-зугурайын бала болгон, булардын келечеги үчүн кам көрүп, окутуп-чокутканымчы, адам болот экен десе.- Кой эми, абышка, балдардын оюна койгонубуз дурус го? - деп Света болбой абышкасын көндүрүп жатканда Темирбек кирди.- Ой, бала, кана кызың?- Үйдө.- Үйдө деп койгонун кара, ата-энеси ким экен?- Ата-энеси шаарда турат, өзү таенесинин колунда чоңоюптур, - деди Темирбек жер карай.- Таенесинин дарегин билесиңби?- Билем.- Эртең барабыз, камынгыла, билгени барабыз.- Эмнени билесиз?- Ата-тегин.- Ата-тегин билгенде эмне, баары бир аны таштабайм.- Көрөбүз, - деп койду Доорон.Ал азыр жинденип, жанын койоорго жер таппай турду. Өзүнө жаккан адамдар менен куда болом деген ою тескерисинен чыгып калганына жинденип жатты. Бирок ошол кызды кош колдоп, келин кылып алууга далбастап жүгүрөөрүн билген жок азыр.- Эмнени камынам, кызды келин кылып алуугабы же?.. - деп күйөөсүнө суроолуу карады Света.- Ой кайдагыны айтпа, байбиче, ошол кемпирге барып, кызынын кандай тарбияда өскөнүн байкап көрөлү, ата-энеси кайда иштейт, ошону билели, - деди Доорон башын мыкчый.- Доке, сенин кан басымың көтөрүлгөн жокпу?- Жо-ок, дурус элемин.- Тамак жасай койойун, Темиш, отура гой, садага.- Жок, апа, эчтеке жүрөгүмө барбайт.- Кой, балам, атасы уулдарын тилдейт, урушат, ага капа болбо, каралдым, отур тамак ич, - деп эне чыйпылыктай ата-баланын ортосунда даанакер болуучудай далбастап жатты.- Света, тезинен эртеңкиге туугандарды чакырып койчу.- Эмнеге, ботом?- Эртең барып мен кыздын таенесине жолугуп келем, андан кийин кеңеше турган иш бар.- Макул.- Ата, - деди Темирбек башын кашый, - мен баары бир Азизаны алам, башкага убара болбогула! - деп туруп чыгып кетти.- Темиш! - деп Света артынан умтулуп кала берди.- Тим кой, ата-эненин кебин укпаган бала өз билгенин кыла берсин, - деди Доорон.- Аа-ай, атасы…- Болду, калп эбелек боло бербе.- Бекер кылып жатасың, абышка.- Эчтеке болбойт, баш ийбеген балдар өз тагдырын өзү чечип алсын, ошондо көрсүн ата-эненин тартибине көнбөгөн кандай болоорун, башына келгенде түшүнсүн. Болду тамагыңды алып кел, чарчадык эс алалы, - деп жамбаштай жатып алды.- Ата, мен жумушка кире берейинби?- Иштеген жакшы эмей…- Анда-а…- Эмне анда, иштейм десең дипломуң турат, кайдагы бир болбогон иштер менен айланып жүрө бербей иштегиле да, - деди Доорон күпүлдөй.Замирбек экономиканы бүтүргөн, жыйырма беште. Темирбеги андан эки жаш улуу, эң улуусу Эмилбек быйыл жыйырма тогузда, үчөөнүн ортолору эки жаштан. Темирбек геология институтун бүтүргөн. Замирбектин иштейин дегенине эне-ата кубанып калышты. Ошонун эртеси айткан дарек боюнча Доорон Азизанын таенесинин үйүнө барды. Салабаттуу келген алтымыштардан ашкан кары менен сүйлөшүп чыгып эле жумушуна кайрылып, кайра үйүнө жөнөдү. Ал келгенде Света эшикте жүргөн.- Байбиче, камына берсең болот, жанагы Темиш кайда жүрөт, эки күндөн кийин кызды алып келе берсин, - деди шашкалактай, өзүнчө эле толкунданып, чечекейи чеч болуп алган.- Деги эмне болду, түшүндүрүп айтсаң боло?- Эмнесин айтасың, байбиче, Темишиме ыраазымын, ошондой кызды тапканына, чакырт келиниңди, даярдана бергиле.- Кыз жактыбы же ата-энесиби? - Света күйөөсүн сынай карады. - Бир чоң жаңылык бар го дейм, абышка.- Айтпа, - деген Доорон эки жагын каранып акырын, - кыздын атасы Фрунзеде инспекциянын начальниги тура, мындай адам менен кудалашпай анан, - деп култуңдай үстөлгө отурду. - Көңүлүм жайланып калды, балаңа жакса болду, сен ашыкча сөз айтпа, атасынын дайынын угуп макул болгонумду билсе жинденип жүрбөсүн, - деди кооптоно.- Макул, балдарың менен сенин ортоңо от жакмак белем, иши кылса алганы менен эриш-аркак жашап, бактылуу болушсунчу. - Болот, буйруса үйлөнтүп туруп, шаарга бөлүп ийсек, ишти балаңа кайнатасы таап берет, - деп бапылдай бир чыны чай ичти да, жумушуна кетти. Света дагы эс ала түштү. "Баламдын ойдогусу орундалып жакшы болду, кокус ата-энеси бечара болгондо чатак башталмак, жараткан, өзүң колдой гө-өр", - деп ойлонуп алды.Ошентип бир жумадан кийин Темирбекти үйлөнтүп, чоң той беришти. Үлпөт тойго Султан Думанаев аялы менен келип, келишкен аппак жигули менен үйдүн ачкычын белекке берди. Доорон мындай адамга куда болгонуна жетине албай шыпылдап, жан-алы калбай коноктоп, тойдон кийин өз ызаат-сыйын жасап жатты. Азизаны атасы менен энеси жалгыз калган таенесине караан болсун деп айылга жөнөтүшкөн, анын үстүнө шаарда көбүрөөк ойноп-күлүп, эркелигинен үйгө турбай калган эле. Султандын аялы Гүлкан өзү да жалгыз кыз эле, Азизадан кийин үч уулу бар, алардын арты жаңы эле мектепке барган. Бакылдашып эки куда, кудагыйлар дасторкондо отурушту. Султандын бир тууганы аялы менен, карындашы, күйөө баласы болуп келишкен. Фрунзедеги райондордун биринде салык инспекциясынын начальниги болгондуктан ага Доорон ийиле чай сунуп, алыңыз деп жатканда Света сөз баштады. Ал күйөөсүнүн ашыкча кыймылын жактырбай отурган:- Куда, кудагый, мына ушинтип балдар бар экен таанышып, куда болуп отурабыз, баш алган биз, канчалык сиздерге ийилсек да, кошомат кылсак да жарашат. Эми таттуу куда-кудагыйлардан бололу, балдарыбыз бактылуу болушсун, ушуну алып койбойсуздарбы? - деп рюмкадагы аракты көтөрдү. - Балдардын бактысы үчүн!- Туура, балдардын бактылуу болушун кандай гана ата-эне каалабайт, эмесе кудагыйдын сөзүнө кошулам, - деди Гүлкан рюмкасын колуна алып.- Биз калмак белек, экөөңөрдүн эле эмес биздин дагы балабыз, - деди Султан кызый түшкөнгө бакылдай. - Буйруса балдарды шаарга алып кетип, жумушка орноштуруп койобуз, өздөрү оокатын кыла берет, туурабы?- Туура-туура, куда, бир аз ырым-жырымы бүткөндөн кийин сөзсүз жөнөтөбүз, - деп Доорон Светаны карады.Гүлкан унчукпай жер карады, кыздын сыры төркүнгө маалым дегендей кызынын сырын билгендиктен ашыкча сөз айта албай отурду. "Чунак кызым ай, Темирбек дурус эле бала экен, өңүнө кызыккан экен. Өз балам болсо да ушул жакшы адамдардын алдында баш көтөрө албай араң отурам, аз убакта төрөсө жакында шаарга алып кеткенге болбойт", - деп ойлоду. Экинчи күнү кудаларын жөнөтүштү. Азиза абдан эрке эле, бир жумага жетпей таенеси келди, ал Азиза менен сүйлөшүп, анан кайра кетти. Темирбек болсо өз каалаганына үйлөнүп, кубанычы чексиз. Арадан бир ай өткөндө Замирбек өзүнүн кызын алып келди. Жумабек кароолчу болгону менен абдан жакшы жигит, Доорондон кичүү. Гүлшан кыздарынын эң улуусу болчу. Доорон ага нааразы болбоду, Света ага түшүндүрүп айтып отуруп, акыры көндүргөн. Ошентип эки келинди катар алышты…Тумарбү өзүнчө эле бактылуу, сабагын жакшылап окуп, экзаменге катуу даярданган, орус тилин дагы бешке тапшырды. Кызынын көңүлдүү жүргөнүн ата-эне башкага жорумак эмес, окуусун жакшы баалар менен бүтүп жатканына кубанып жүрөт деп ойлошту. Эң акыркы экзаменин күтүп, даярданып жатканда Узак аскерден келди. Сарыбай менен Уларкан кубанып түлөө өткөрүп, эл чакырып, бата алышты. Эл тарагандан кийин Узак атасы менен сүйлөшүп турду.- Ата, мен сиз менен сүйлөшмөкмүн, - деди Узак мукактана.- Айта бер, уулум, кандай сөз?- Мен…- Жайчылыкпы деги?- Ооба, жайчылык эле, мен бир кыз менен…- Эмне…- Ата, биздин командирибиздин кызы, ал Фрунзеде калды, Москвада иштейт, кыргыз эле. Ата-энеси мени жакшы көрөт, Кылычбек Маржанкулов деген командирим, - деп Узак сөзүнүн баш-аягын таппай түшүндүрүүгө аракеттенип жатты. - Өзү полковник, Нарындан болушат экен.- Эмне дегиң келип турат, уулум?- Кыз мени менен келген, эртең кайра барып алып келишим керек, - деди уулу кежигесин кашылай.- Ата-энеси Москвада калдыбы?- Ооба, кызды мен ала келгем…- Ой, ат-таңдын оозун урайын десе, андай болсо ала эле келбейт белең, мен дагы бир орустун кызына чалынып алган экен десе, апаң менен сүйлөшөйүн, - деп Сарыбай Уларканга кирди. - Байбиче, балаң өзү эле эмес келин ала келиптир, эмне кылалы?- Эмне дейт, ботом, каякта экен келин?- Полковниктин кызы дейт, шаарга таштап келиптир, алып келгенге уруксат сурап турат балаң.- Апэ-эй, абышка, кыргыз бекен деги?- Кып-кыргыз эле, түбү нарындык экен, аскер адамы болсо өкмөт жиберген жакта болот да, - деди Сарыбай бакылдап.Экөө кеңешип, эки-үч досун кошуп, Узакты Фрунзеге жөнөткөн соң келин алганга камынып калышты. Дал ошол күнү Тумарбү акыркы экзаменин берип, үйүнө жалгыз кеткенден коркуп турган. Анткени аны ала качмак болгондор ар тараптан аңдып жүргөнүн кулагы чалган, алардын бири Анаркул эле. Жакинге өчөшүп, атайын ала качам деген ойдо ата-энесин даярдатып койгон. Бир күн мурун келген Жакин анын Тумарбүнү көздөп жүргөнүн билсе да, өзү сүйгөнүнө ишенип, чоң энесине дагы айтпай машинасын айдап мектепке келди. Турмабү эки мугалим менен фойеде туруптур.- Саламатсыздарбы? - Жакин алар менен сыпайы учурашып, Тумарбүнү куттуктап чекесинен өптү.- Келип калганыңыз жакшы болбодубу, коркуп жаттым эле, - деп Тумарбү эжекелери менен коштошо Жакин менен катарлаша басып, волгага түштү. Аны көрүп Анаркулдун жини кайнады. Жанындагы досторунун бири:- Ой, тиги кызың Жакин менен кетип калды го? - деди.- Аяш акеси да, үйүнө жеткирип койсо алып кетебиз, түнү бою аңдып туруп, алып кетебиз, - деди Анаркул.- Аа-а, андай болсо сөз жок.Ошентип алар Жакиндин артынан жөнөштү. Анаркул артына отуруп, өзүн көргөзбөөгө тырышып жатты. Алакандай айылдын эли баарын көрүп-билип турат эмеспи. Бул убакта Анаркулдун үйүндө да, Тумарбүнүн үйүндө да туугандары чогулуп, келин алуунун камын көрүп жатышкан. Жакин Тумарбүнү жеткирип келип, жаңылыкты угуп алып, отуруп калды. "Эми эмне кылсам, булар келин алып жатса, мен Тумашты алып кетип калганым туура эмес го. Эмнеси болсо дагы ага кеңешип көрөйүн", - деп ойлоду ичинен. Сарыбайлар келин келгенчекти союлчу малын даярдап, үй ичин чыгарып актап, чаң-тополоң түшүп жаткан. Тумарбүнүн дагы колу бошобой калды. Жакин ага жардам берип, жанында туруп, сыр билгизбей:- Тумаш, мен сени таштап кете албайм, бүрсүгүнү жумушка чыгышым керек, - деди акырын.- Мен дагы сенден калбайм, Жакин, эгерде калсам мени жактырбаган бирөө алып кетип калат.- Анда бүгүн түнү кеттик.- Жарайт, атамдар жатаары менен кетебиз, баса, Анаркул деген неме артымдан калбайт, үч күндөн бери аңдып жүрөт.- Анаркул? - деп сурады Жакин, Тумарбүнү жайына койбогону үчүн Анаркулга жини келди.- Эмнеге чочуп кеттиң?- Анаркул дедиңби?- Ооба, качантан бери эле асылып жүрөт, сүйөм дейт.- Ага көрсөтпөсөм элеби? - деп жасап жаткан ишин таштап, машинасына отурду да, катуу айдап кетип баратты.- Кызык, буга эмне болду? - Кыз карап кала берди.Жакин айылдын өңгүл-дөңгүл жолдору менен шалкылдата айдап, туура эле Толкунбектин үйүнө келди, эч ким менен учурашпай эле:- Анаркул кайда? - деди кичүү инисинен.- Ал кыз ала качам деп жүрөт.- Ошондойбу? - деп кайра артына бурулду. Жакин жолдо келе жатканда универмагдын жанында үч-төрт бала менен күпүлдөшүп, арак ичип жаткан инисин көрүп, машинесин токтотуп, басып келди.- Анаркул, сенде сөз бар.- Кандай сөз? - Ал керсейе карады.- Бас бери!- Агатай, эмне мынчалык… - деп Анаркул кызаңдай ага жакындады. - Кулак сизде.- Сен Тумарбүнү унут, бул сенин мага кылган тууганчылыгыңбы же душмандыгыңбы? - Кандай ойлосоң ошондой ойло, ал меники!- Сен ойлонуп сүйлөп жатасыңбы?- Алда качан ойлонуп, чечип койгомун, - деп керсейе караганда Жакин аны жакадан алды.- Эгерде айтканыңдан кайтпасаң сени менен касташууга даярмын!- Мен дагы.- Кыз мени сүйөт!- Алып алгандан кийин кыздар өзү эле сүйүп калат. - Экөө ушинтип жакалашып калганда Анаркулдун достору бери жакта өздөрүнчө сүйлөшүп турду:- Жүрү, арачалайлы. - Эмне кылабыз, баары бир туугандар да.- Койсоңчу, ажыратып койбойлубу? - Жо-ок, анча катуу урушкан жок, кокус катуу кетсе көрөбүз да, - деп карап турушту.- Анаркул, мен сени эмес Толкунбек атамды сыйлап жатам, ушундайда эсиңди жый, менде өчүң болсо андай эмес башкача сүйлөш, кыз баары бир сени сүйбөйт.- Жаңыласың, үйгө баргандан кийин мени деле сүйүп калат дедим го?- Колуңдан келсе ал, келбесе экинчи сени менен кездешпегенге аракет кылам! - деген Жакин жакасын силкип коюп, басып кетти.- Бар, бара бер, буйрукту көрө жатаарбыз! - деп Анаркул ызырынып кала берди.Ал Жакин кеткенден кийин мас болгончо ичти, балдар менен Сарыбайдын үйүн тегеректеп, ары өтүп, бери өтүп жатканын көргөн Жакиндин жини келди. Бирок алар Сарыбайдан, короо толгон туугандарынан даап кире алышкан жок, болбосо үйүнөн алып чыгабыз деп сүйлөшүшкөн. Түн бир оокумда дүпүрөшүп мал сарай жагына өтүп, үйүндөгүлөрдү алаксытмак болушту. Сарыбай келин алганга даярдаган коюн, жеңетайга берчи торпогун уурдап кетеби деп, Уларкан экөө чырак кармап жөнөгөндө бурчта жашынып турган төртөө тапырап үйгө кирип барды. Төрдө Мурат, Тураттар менен катарлаш жаткан Жакин ыргып тура калып, үйгө кирип келгендер менен мушташып, Тумарбү жаткан бөлмөгө киргизбей эшикке сүрүп чыкты. Ошол маалда аларды алдынан союл кармаган Сарыбай тосуп алды. Экөөлөп уруп-согуп киргенде төртөө төрт жакка качып жөнөштү.- Ат-тааңдын оозунурайындар десе, кармап алганда болот эле да, эртең милицияга кармап берет элем, - деди короонун оозуна чейин жеткен Сарыбай.- Ким болсо да куру кеткени жакшы болду.- Кудай сакта-а, Тумашты үйдөн ала качмак экен да, - дешип түн ортосунда ар жерде соксоюп отурушту. Тумарбү андан бетер титиреп коркуп алган.- Коркпо, кызым, көпкөн немелер го, кандай кудай урган немелер эле? - деп Уларкан тыбырап жатты. Андан кийин өз-өз ордуларына жатып калышты. Баары уктаганда Жакин уйкусу келбей жатып, акырын дубалды ургулап Тумарбүгө белги кылды эле ал дагы уруп койду. Жакин шапа-шупа кийине калып, эшикке чыгып кызды күттү. Таң кылайып калган учур эле.- Эмне болду? - деди кыз чыгып келип.- Тумаш, мен сенден айрылып каламбы деп корком.- Жо-ок, биз эч качан айрылбайбыз. - Эмне кылалы, кетелиби, айтчы?- Сиздин эркиңизге койдук…- Анда кийинип чык.- Жарайт, мен даярмын, эртең менен атамдар эмне дешээр экен? - деди кыз жүрөксүй.- Алар түшүнүшөт.- Кеттик анда, сенин атаңдар эмне деп ойлошот?- Алар кайра кубанышат, жүрү, Тумаш, кечигип калбайлы, - деди Жакин.Тумарбү кайра акырын кирип, кийинип чыккандан кийин экөө волгага отурушту да, жөнөп кетишти. Ушул убакта бети-баштары көк-ала болгон Анаркулдун достору үйлөрүнө кетпей арак ичип жолдо турушкан. Өтүп бараткан волганы тааный койгон Анаркул:- Эй, мына бу тууган чалышым го? - деди кыжырлуу.- Эми силердикине баратса керек.- Айда, артынан жүрөлү, - деп анын артына түшүштү, алагүү болгон жигиттер волганын шаарга кетчү жолго бурулганын көргөндө да калбай келе берди.- Жакин, артыбызда бир машина келе жатат, - деди Тумарбү корккондой үнү калтырап.- Коркпо, жанагылар го, демек сени күн-түн аңдып калган экен.- Эмнеге өзүң каалабасаң да минтип артыңдан түшүп алат? - Кыз ызалуу үн катты.- Сүйүп калгандыр.- Кантип ушуну сүйүү деп ойлойсуң, бул жөн эле кара өзгөйлүк болуп жатпайбы?- Мейли, бизди узатып койсун, - деп Жакин кызды жылмая караганда катуу айдаган жигули алардын жанынан зуулдата өтүп кетти.Бир аздан кийин жайлата айдап, бир топ алыста кала берди. Айылдан узаганча бирде алдыга өтүп, бирде кала берип, кете беришти. Качан гана айылдан бир топ узаганда артынан катуу келип, күү менен сүздү эле Жакин терезени сүзө токтоду, кыз аз жерден калды, болбосо маңдайкы терезеден чыгып кетмек. Алар өзүнө келгиче дагы түрттү. Тормозду тебе калган Жакин артында өзүн көздөй келе жаткан жигулини карап алып, артка айдап жөнөдү. Волганын катуу келатканын көргөн беркилер токтоп калышты. Аңгыча таң агарып кетти. Жолдон бирин-серин машиналар жүрө баштады. Анаркул жанындагыларга карап:- Жайына койолубу жамандарды? - деди мылжыя.- Ошентиш керек го?- Давай анда кеттик, - дешти шериктери.Артына кайрылып кеткен жигулини көрүп, Жакин четке токтоп, жерге түшүп эки жагын карады, арты бырыйып калыптыр. "Сендей туугандан кечтим", - деп кобурана кайра рулга отурду да, шаарды көздөй жөнөдү. Алар түшкө жакын келишти, Жакин Тумарбүнү машинасына калтырып, өзү үйүнө барып, болгон окуяны айтып берди.- Анан, Тумашты алып келдиңби? - деди Фарида.- Ооба, машинада отурат, - деди Жакин жер карай.- Кокуй гүн, алып келе бер үйгө, колу-коңшуну чакыра койойун, - деп Фарида шашып калды. Болсунбектин жумушуна телефон чалдырды. Ошентип Тумарбүнү келин кылып алдык деп Сарыбайга киши жөнөтүштү. Адегенде чабарман тууганы Толкунбектикине келди эле анын аялы Абазгүл сүйүңкүрөбөй тосту. Анткени Анаркул досу Үсөндүн машинасынын талкаланган фараларын оңдоп берип, бир топ чыгым болгондо Жакинди аябай жамандап салган.- Ошо кыз да келесоо тура, ботом, мурун эжеси менен сүйлөшүп жүргөнүнө карабай тийип алганын, - деди жактырбай мурдун чүйрүп.- Эмне болсо да беришибиз керек, торпоктун моюнчасын чечип, жип байлап бергиле, - деди Толкунбек.- Багып койгонсуп мал-мал дешет, - деп тырчыңдады Абазгүл.- Болду, малы болсо бер дейт да, же сенден сурап жатабы? - деп Толкунбек ачуулана караганда унчукпай калды. Жакиндин үйлөнгөнүн уккан Турдубү жетип келди.- Толкун, камынгыла, садагам, Бокем тууганы жоктой томсоруп калбасын.- Апа, сен эле барып келчи, - деди Толкунбек көңүлсүз.- Ой, бала, ал эмне дегениң ыя, ушул экөөңдү көзүм өтсө дагы ынтымактуу болот го деп жүрсөм эмнеге карайып калгансың?- Апа, берчүбүздү беребиз да.- Көп сүйлөбөй Абаз экөөң тең камынгыла, бири-бириңе жөлөк болот экен деп жүрсө, мунуң эмнең ыя? Болсундун биринчи келини, биз чогуу барып, калдайып караан болуп турбасак болбойт. Баса, сенин арамың да түндө келбей кайда жүрүптүр, кызды ала албай калыптырбы? - деди эч нерседен кабары жок эне.- Ооба, ала албай калыптыр, акыры алат да, - деп Абазгүл терс бурула кайненесин да жактырбагандай сүйлөдү.Сарыбайдын үйүнө жеңил машина келип токтоп, андан түшкөн үч киши кобураша үйгө карай басканда Сарыбай чыга калды.- Кулдугубуз бар, куда, кызыңар Болсунбектин баласына барды, - деди бири колун бооруна алып.- Кулдугуңар кудайга, - деген Сарыбай артынан чыккан аялын карады. -Тумашты Жакин алып кеткен тура.
Уландысы бар
Следующая публикация
Комментарии 8