Предыдущая публикация
Карышкырлар майданы.
10-бөлүм.
Арттан аларга көз салып турган япон чалга бул үнсүз тиктешуу жакпай баратты, мындай көз караш менен көп нерсени түшүндүрүп алуулары мүмкүн. Аста тамагын кырып,
-Бизде бир гана учурда омуро кол салууга уруксат берилет. Качан ал уюмдун башка күнөөсүз мүчөсүнө кол салганда же уюмдун мүлкүнө көз артканда. Бул жаза деп аталат, жазага татыктуу болгон адам аесуз кордук менен жан берет, деп атанын артына өтүп келди ал.
Карыянын бул сөздөрү Мелисти уйкудан ойготкондой селт эттирди, азыр эле ал атасынын жанын алып койчудай. Бутун жерден көтөрүп карыяга карай секире бергенде жерде чоголоп отурган атасы экөөнө гана тааныш болгон тил менен "токто! " деп буйрук бергендей болду. Мелис буйрукту угуп өзү каалагандай карыянын артына эмес атанын алдына бутун коюп көзүн карыяга такап туруп калды, алардын арасын атасы гана бөлүп турат. Бирок алдыдагы каргашаны токтотууга кеч болгон эле, кындан суурулган кылыч кансыз кайра кынга кирбегендей эле өзүнө карата коюлган кол салууну япон чал кечирмек эмес.
Ата уулунун кылганына өкүнүп улгурбой Мелис так маңдайында туптуз турган турпаты менен аркага кулай берди. Ал эч ойлобосо да кутпосо да керек жүздүн тегерегиндеги чал өзүнүн кыймылдашына да мүмкүнчүлүк бербей жерге жыгаарын. Андыктан бар күчүн жыйып жер таяна тура бергенде анын артына өтүп улгургон чал эми жигитти комкорусунон жер суздуро кулатты. Кичиро жерде сулап жаткан Мелистин арка омурткасына үч манжасын сойлото бергенде,
-Токто! деди ата.
Ушул убакка чейин түшүнбөгөн экен ал жашоонун баалуулугун. Башка учурда эмнеге уулун өлүмдөн мынчалык кызганбаган, же абийири эми гана ойгондубу? Иши кылып азыр анын жулуну менен бирге өзүнүн жаны үзүлүп кетчүдөй калтырап кетти.
-Каалаганынды ал, кааласан устогуно менин жанымды кошуп ал, коё бер аны, уулумду коё бер!
Жанагы эле ишенимдүү жүзү, мыскыл күлкүсү жоголуп жалбаруудан да уялбай отурду ата.
"хым" деди ичинен япон чал, "абалын ушул эле экен го" . Ал азыр эле өзүнүн Мелистей жакыны жок экенине өкүнүп турса эми тескерисинче кубанып жатты. Жакынын кандай сенин күчтүү тарабын болсо ошондой эле алсыз да тарабын болот, а ал болсо өзүнүн жанынан башка эч кимди ойлонуп кабатыр тартпайт. Өзүнүн эркиндигине маашырлана атага карай бурулду.
-кайда?
-мени тургуз, алып барам.
-макул, деди да Мелистин омуртка согунун ортосунан басып коюп атага карап басып келди.
-уулун экөөндү бирдей ээрчитип алат деп кутпогогдурсун деп умуттоном. Анын жашоого кайтышы же кайтпашы сенин кыймылындан көз каранды, деп атанын омурткасынын арасына эки манжасын сайып койду эле ата ачуу кыйкырып алып комкорусунон кулап түштү. Анын омурткалары кычырап устатынын манжалары матырылып сөөктү так ортодон бөлүп салгандай туюлду.
-болду эми, азап тарткан адамдын кейипин кие бербе. Сенин жоон санына урулган соккулар эки омуртканды жабыштырып салган, мындай күч менен урулбаса алар ажырамак эмес. Бул жерде ким азап тартып жаткан болсо ал даана сен эмес, деп көзү менен жерде жаткан Мелис тарапка ымдап койду.
Ата жер таяна сойлоп барып уулунун дем алуусун текшерип чочулагандай жүрөк тушуна кулагын төшөй берди. Астыртан карап турган чал аларга жакын келип көкүрөк чонтогунон кичине кузгуну сууруп чыгып Мелистин мурдуна такады.
-Көрдүңбу буу чыгып жатканын, демек ал али жашап жатат. Жүрөгү сен уга албагандай жай согууда. Эгерде 15 мүнөтто жүрөк согуусу калыбына келбесе дем алуусу токтойт.
Акылдуу адам акылдуу да азыр тайлашып отурууга убакыт жок экенин түшүнүп жанагы эле жан чыдагыс оорусун унутуп аяктарына тик туруп калды ата, ал билет бул карыя үчүн Мелистин жанын алуу эч нерсеге татыбайт. Мелис ким болуп калыптыр башкалар оюна алуудан корккон адамдарды жолунан алууга даяр турганда. Ал устатынын жүзүнө бир карап, акылына келе калган ойлордон өзү корко алдыга карай кадам таштап ункурдон чыга жөнөдү. Кадамын баттан таштап тоонун ылдый тарабын көздөй маркумдар көмүлгөн жайларды аралап ашыга басып бара жаткан атанын артынан араң жетишип келе жатты Кичиро. "Бул кандай сезим болушу керек өзүнөн айырмасы жок таш жүрөктү адамды өзгөртүп, жанын анын амандыгына айрыбаштаганга жеткире турган" деп ойлонуп бараткан ал жер жайылган кабырларга маани бербей. Бир убакта алдыда бараткан шакирти төрт бурчтуу ташка сүрөтү чегилип коюлган бир адамдын кабырынын жанына келип токтоп таштын түбүндогу топуракты колу менен артка сүрүп баштады. "Тапкан экен кайда катууну. Эгер уулунун жөн гана шал болуп жатканын андабай өлүм алдында дегениме ишенген болсо чындыгында бул каарылыкка моюн сунуп калган экен, бул ирет жеңиш меники" деп ойлоно анын артынан көзөмөлдөп турбай ага катар отуруп өзү да жер коологонго өттү.
10 мүнөттүн ичинде бир метр аянттагы терендиги да ошончо болгон жерди экөө колу менен казып, мына анын колу муздак катуу нерсеге уруна бергенде колу бутун жыя албай шал боло чункурчанын ичине кулады. Ата ордунан жай туруп көздөрү гана кыймылдап жаткан чалга аяр карап,
-Көрдүңбу жашоондун маңызын көргөндө акылын качкан кандай болоорун. Кылычты көрүп өз жаныңдын сактыгын жоготтун. А мен мындай болоорун билгем. Сен менин устатымсын, ар дайым сени туурап жашап жаңылган эмесмин, жада калса азыр да мага туура жол коргозуп бердин. Уулумду кармап, жашоодогу эң маанилүү нерсени көргөндө өз жаныңды унутуп калаарынды уйроттун. Рас бул кылыч сенин жашоондо эң маанилүү нерсен экен адилеттүү болуш үчүн бул кылычтын жанында бир аз бирге болууңа уруксат берейин. Колуңа уучтап кынынан сууруй албасан да көзүн менен тое тиктеп ал, мен уулумдун шалын жазып кыймылга келтирип келгенимче, деп чункурдан чыгып, келген жолу менен секирип жогору карай жөнөдү.
Кызыгы ал үңкүргө кирип келгенде анын боорундагы оюк жок, жанагы эле кулап жаткан таш ордуна туруп калган экен. Көнгөн адатында аны түртүп көрдү эле катар тизилген таштар кыймылдап да койгон жок. Эмне болуп кеткенин түшүнө албай үңкүрдүн боорлорун ургулап, турган ордунда секирип алып артка чуркады. Тааныш кабырга келгенде ал калтырган көмүлүү кылыч менен шал болгон устаты эмес өз колдору менен казган чункурдун орду жок болуп чыкты. "Болушу мүмкүн эмес! Мен эмне алжып турамынбы же түш көрүп жатамынбы?" деп энкейе топуракты кармаса муздак, жаңы эле жабылганы билинип турат. Дароо эки жагын элендей карап кимдир бирөөнү издей баштады. Жинди болгон адамча, -Таттыгул, Таттыгул! деп кайталай.
-Акылдуу жансын ата баары бир, жок дегенде ушуну биле алдын, деген кыздын назик үнү арка тарабынан жаңыра берди.
Үн чыккан тарапка бурула берип, батып бараткан күндүн нуруна чагылышып жалтылдаган узун кылычтын учун жерди карата кармап турган Таттыгулдү көрдү. Көзү кылычтын учуна жете бергенде Кудай бетин коргозбосун жерде көзүн жалдыратып жаткан Мелиске такалды. Анын жанында эле устаты Кичиро жатат.
-Кантип? деп алдыга бир кадам таштаганча япон чалдын башы аяк астына келип кулай берди. Он кадам арыда жаткан башы жок дененин кекиртегинен аткан ыссык кан атанын жүзүнө жете чачырап жатат.
Көтөрүлгөн кадамы жерге коюлбай денеси титиреп кетти атанын. Кылым карыткан, эч кимдин тиши өтпөгөн, эч бир жанга ийилууну каалабаган картан баш топтой тоголонуп аяк астында жатат. Ал экинчи кадамын коюуга эмес башын өйдө көтөрүп кыздын жүзүнө кароого даабай турду. Мындай кадамга баруу үчүн кандай эрк керек, же жан кечтилик.
-Экинчи кадамыныздын баасы уулунуздун башы менен бааланат, деди жанагы эле назик үн.
-сен билесинби так азыр өз өлүмүнө кол коюп алганынды!
Араң үн катты ата канча толкундоосун басканга аракет кылганы менен баары бир үнүн титиретип.
-Мен бул дүйнөгө келгенде эле өлүмгө кол койгом, же андан башка да жолду билесизби сиз, деди Таттыгул доошунда эч бир өзгөрүү жок, жөнөкөйлугунон жазбай.
Анын турган турпаты эмес доошу да эң жонокой, кадимки өзү тендуу кыздардыкынан айрымаланбаганына эми чындап маани берип турду ата.
-Сен аны өлтүрө албайсың. Ал эми кекердуу сүйлөдү, кантсе да бир амал тапканча убакытты созуп туруу үчүн.
Бирок адашкан экен, ал оозун жаап улгургончо уулунун оң колу мурудон үзүлүп япон чалдын башынын жанына түштү.
-эки мүнөт убакыт! Өз жанын менен кош айтыш, сен баары бир оңбой калдын. Эгер уулундун жарыктыкта жашашын кааласан шашыл. Антпесен эки мүнөт аккан кан муну соо койбойт, деп кылыч менен Мелистин шорголоп агып жаткан канын басып койду.
-Аа-а-аа деп жырткычтарча аба жаңырта кыйкырган ата кызга карай секире берип бүт денеси менен жаркылдаган Бабур хандын колдорунан чыккан кылычтын так ортосуна чейин кирип барып кырылдаган бойдон козундогу каарын тартпай жарык менен кош айтышты.
-Чечкиндуулугуно рахмат! Ушул эркин үчүн да уулундун жанын сактап калам, деген кыз жайбаракат сөзү мене колундагы кылычты коё берип анын колундагы саатын чечип өзүнүн колуна салып болуп гана жерде жаткан Мелистин канын токтоотуу менен алектенип баштады.
Өзүнөн эки келген эркектин денесин мурусуно асынган кыз тоонун этегиндеги дарбазадан чыгып баратып артына бурулуп тоонун чокусун карай он муштумун сол алаканына такай башын ийип коюп токтоп турган кара БМВга отуруп жөнөп кетти.
Чокудан аны күзөтүп турган устаты ага ыраазы болгондой башын ийкей беш мүнөттой ал кеткен тарапты карап турду да көздөн кайым болду.
Унаада бараткан Таттыгул арканкы орундуктан жаткан көзү гана кыймылдап жаткан Мелиске кузгудон карай сүйлөп баратты.
-Кечириниз, мен ушундай кылууга аргасыз элем. Бирок сиз тандаган жолго караганда ушундай жашоо алда канча жакшыраак. Эгер менде тандоо болгондо ойлонбой сиз менен орун алмашмакмын. Ооба эми сиз кыймылдабайсыз, бирок тынчтыкта жашайсыз, менчилеп көп баштарды денеден ажыратууга мажбур эмессиз. Сиз эми азатсыз!
Ушинтти да өз ойлору менен алек боло шаардын түндүк тарабында жайгашкан акылдан азгандар дарылануучу оорукананы көздөй бет алды.
Ал Сулайман тоого жетип келгенде капыстан унаанын алдынан чыга калган караандан чоочуй тормузду катуу басып токтогон. Көз ачып жумганча жанагы караан унаанын эшигин ачып кирип келди. Таттыгул мындай болуп кетүү мүмкүндүгүн билсе да устаты унаага жайгашканда денесин майда калтырак басты. Оюнда жанагы атанын Бишкектеги үйүндө өзү уккан кабар жеткен экен деп корккон, маалыматтын туура эмес экенин далилдөөгө жетишпей каалганына өкүнүп. Бирок устаты ансыз эле баарынан кабардар болуп чыкты, аз келгенсип укмуштай кабарды айтып Таттыгулдүн эсин экиге кылганга да улгурду. Өзү ата деп жүргөн инсан ага алыс да тууган эмес болгону аз келгенсип мына бүгүн анын чыныгы ата энесин кыйнап апасын акылы кемдер дарыланчуу ооруканага жайгарганын айтты. Алар Кичиронун бул жайда экенин жана кандай максатта келгенин да билишет экен жана Мелистин бийликти укканда өзгөрүп чыныгы жүзү ачылып калганын да айтып өттү.
-Баары бир алма сабагынан алыс түшпөйт деген ушул, ал бийликти көрбөгөнго чейин гана ак таза болгон, азыр да көрө элек бирок ал сөздү кулагы чалаар замат озгорду. Элестетип жатасыңбы эгер ал анын даамын татса кандай болоорун. Атасы сымал бийликтин кумарына батып, өлкөдөн алдын өз ордун коргоо менен алек болуп калат.
-менден эмне күтүп жатасыз, деди Таттыгул баарын угуп болгон соң.
-сен мага бир күн керек болосуң дегенмин, мына бүгүн ошол күн келди. Азыр ункурдо алышып жаткан экөө тең жазага татыктуу, алар татыктуу болгон жазаны сен бересиң. Бирок билгин алардын так маңдайынан чыгам десең адашасын, алар биринен өтүп экинчиси кыйын адамдар, дүйнөдөгү эң алдыңкы мыктылардан.
-Мелистичи? деди Таттыгул.
Чынында устаты андан башка суроону күткөн, мисалы "кантип же эмне себептен мен" деген. Таң калычка карай ал такыр ойго келбеген нерсени сурап жиберди.
-а сени башка нерсе кызыктырбайбы? Мисалы өзүңдөн он эсе күчтүү адамдарга кантип каршы чыгасын. А балким менден жардам сурайсын.
-мунун жообун билем, деди кыз жай гана. Анткени алар менден мындай кадамы күтпөйт, эгер алдынан чыкканымда да өмүрүнө коркунуч келтирчүү олуттуу маселедей карашпайт. Балким мени бири экинчисине каршы кузур катары да пайдаланып оюндун ортосуна ташташтары да мүмкүн, бирок экөө тең мага бир биринин көзүнчө кол сала алышпайт. Себеби мен уюмдун күнөөсүз мүчөсүмүн, мени өлтүрүү өзүнүн өлүмүнө кол кою менен барабар. Эми айтынызчы Мелис мында келдиби? Жана ал алдымдан чыкса кандай кылуум керек, маалым ал азырынча күнөөсүз эмеспи.
Устаты көз ирмемче ундобой карап отурду да.
-Демек аны сен чакырткансын. Ооба ал да бул тоонун койнунда. Чын ал азырынча биздин жолду кесе элек бирок эсиңде болсун күнөөсүз эч бир жан болбойт күнөөнү эсептеген заттан башка. Эгер ал тирүү калса сенден өч албай калбайт. Туура сенин акылын, амалкойлугун, жонокойлугун жана бир канча тарабын андан жогору болушу мүмкүн, бирок сенин боорукердигин ал үчүн керек эмес, кезеги келсе ал да сага сен сыңары боор ачып койбойт. Маалым ал сенден көбүрөөк ыкмалардын ээси, ага каршы тура албай калуун мүмкүн. Себеби тилекке каршы экөөңөрго бир орун, бул сенин же анын тандоонор эмес, тагдырдын тандоосу. Сен бул жолдон качып кутула албайсың, же өз элиңди мансапкор жан Мелиске карматып өмүр бою качкынга айланасын, андайда акыркы адамдык сапатынды жоготуп кою коркунучу бар ызаадан муунуп чыныгы жырткычка айланып, же тагдырга каршы чыкпай белекке берилген өз ордунду ээлеп отурасын, тандоо сенден, эки жолдун бири гана. Азыр болсо шашыл, эгер тапшырманын өтөсуно чыкпасан өмүр бою так майдандын ортосунда калып кетүүн мүмкүн, мен сага жардамчы эмесмин, деди да түшүп кеткен.
Ушул болуп өткөн окуяны көз алдынан өткөрүп жатып кузгудон жана бир ирет аркадагы орундукка карап,
-Билем азыр сиздин жаныныз ооруну сезбейт, мүмкүн өмүр бою сезбей өтөөрсуз, балким бир күн дененизге жан киреээр. Кантсе да мени эч качан түшүнбөйсуз, балким сурак үчүн мага келээрсиз. Сенде тандоо бар эле, жаныңды багыштасан да кутулмаксын алардан дээрсиз. Жок мен андай кыла албайт болчумун, мен эми алардын өмүр бойку туткунумун. Себеби алар менин талдуу жеримди табышты, менин ата энемди табышты, аларга каршы чыктым дегенимче жакындарымдан өч алышат, алар кексиз журушпойт, бул алардын жазылбаган мыйзамы. Андан да мен жырткыч болуп кетүүдөн корком, тапшырма менен эмес өз каалоом менен адам өлтүрүүдон көркөм. Көрүнүзбу мен сиздин атаныздын ордун ээлоону эч каалабагам, а сиз женилууну. Кээде ушинтип адам качкан жолу аны артынан кууп алат экен. Рас жолум ушул экен, билиниз мен эми алдынкылардан айырмаланып өкмөткө эмес өлкөгө иштейм, бул менин сөзүм!
Аңгыча ал көздөгөн жерине жетип келди. Ичкери кирип күзөттө отурган эркек адамдан бүгүн жеткирилген Кара кулжадан келген аял жөнүндө сурап калды эле тиги жаш сулууну көрүп көзүн тартып кете албай ээрчите экинчи кабатка алып чыкты. Бөлмөнүн эшигин ача бергенде керебетте эки колу ташталып сулк жаткан аялга көзү урунду Таттыгулдүн. Жетип барып жүрөгүн тыншаса согуп жатат.
-тирүү, деди арттан ооздо турган киши. Тополоң чыгара бергенинен ток бергенибиз, ошол таркай элек.
Аялга карап кубарган жуздорунон сылап бир сыйра суктанып алды кыз. Чачтарды сапсайган көздөрү терендеп кыймылсыз жатса да сулуулугу билинип турат.
-мен алып кетем муну, деп ордунан козгой бергенде, киши жетип келип каршылык көргөзөйун деди эле ага улгурбой калды. Кулак тупко жеген соккудан бат эле мемиреп уйкуга кете берди. Апасын мурусуно асып коридорго чыга бергенде алдында ак халат кийген салмагын араң көтөрүп баскан мед айым келе жаткан экен, аны да ооз ачканга улгуртпой бутунун учу менен жерге кулатты. Алар али бери ойгонмок эмес. Таттыгул сыртка чыгып унаанын алдыңкы эшигин ачып апасын аярлай отургузуп чачынан сылап койду да өзү ролго отуруп айдап жөнөдү. Сыртта караңгы түшүп калганга аларды эч ким деле байкаган жок.
Ал апасын Кара-Кулжага жеткире албайт ага чейин токтун күчү тарап апасы эсине келип калуусу мүмкүн, а ал аны каалабады. Шаардын чыга беришиндеги облустук ооруканага алып барып дарыгерди чакырып жакшылап дайындап жатты.
-бир эки саатта өзүнө келет, эгер сурап калса Кара-Кулжадан келгенин айткыла, башка укол даары сайбагыла.
Анын ишенимдүү сөздөрүнө жооп айта албады дарыгер, аялды кабылдап кущеткага жактырып калды.
Таттыгул жаткан апасынын мурусуно башын коюп, жүзүнөн сылай коштошуп жатты.
-Ушундай болгону жакшы Апа! Сиз мени өзүңүз билгендей кичине күнөөсүз наристе катары гана эстеп калганыныз жакшы. Сиз жоготкон наристе баш кесээр болуп чыкканын эч качан билбениз. Мен эч качан апам тууралуу ойлонбогом, эгер билсем эле апанын мурусу ушундай жумшак болоорун, колум булганганча тоо ашып суу кечип болсо да эчаак жетмекмин жанынызга. Эми кеч, Кош апа!
Кыз ушинтип тегерегиндегилер укпагандай кылып шыбырап коштошуп туруп кетти.
Андан чыгып Сулайман тоого жетип келип Мелисти мурусуно асып тоонун чокусун көздөй жөнөдү. Чокудан колундагы сааттын баскычын баасып ата келген учакты ал жайга чакырып борборго карай учуп кетти.
-Сиз атаныныздын үйүндө жашайсыз, ал жай эң коопсуз жай сиз үчүн. Мен да ошондо болом кобунчо, себеби мени ал жайдан издегендер дароо табыштары керек. Антпесе өлкөдө "хаос" башталат. Албетте аны жыйыштыра турган бир адам керек, бирок биз экөө болобуз. Рас Тагдыр экөөбүзгө бир орун даярдаган экен ошондой болсун, деп сүйлөнө Мелистин жалдыраган көздөрүнө тиктеп коюп терезеге бурула берди.
-Кыргызстан, мекени менин! Бул жайылган талааларына эми биз ээлик кылабыз, тагдырын чечебиз, деп ундобой калып, бизден кийинкилер да ушинтип айтышат, бул көрүнүш эч качан токтобойт деп кайдыгер гана алдын карап отуруп калды…
Аягы.
Следующая публикация
Комментарии 7