Предыдущая публикация
Кундошлар...
10-ҚИСМ
Муаллиф: Наргиза УСАНБОЕВА
- Ҳа, хақсан. Буни ўйлаб кўрмабман. Демак, телефонни тескари тутиб турибман, - деди Матлуба ва телефонини Нигорага узатди. – Энди тера олмаслигим аниқ. Териб бермасанг, бўлмайди.
Нигора телефонни қўлига олишга мажбур бўлди. Аммо дарҳол дугонасига шарт қўйди:
- Бу охирги марта ёрдам беришим. Бундан кейин телефонга жавоб бериш, қўнғироқ қилиш каби ишларни ҳам мустақил қиласан. Ҳозир анув хона четидаги диванга бориб ўтирасан ва менинг ишлашимни кузатасан. Уйингда ҳам ўзинг мустақил ҳаракатланасан. Чунки уй ўзингники, кўзингни юмиб ҳам нима қаердалигини топа оласан-ку! Ҳамма юмушни ўзинг қилишинг шарт. Бир ҳафтадан сўнг, ўзинг нариги хонада ишлайсан, тушундингми?
Қўрқиб кетганидан Матлубанинг нафаси ичига тушиб кетди.
* * *
Ўша телефон рақамини ўз оғзи билан айтганидан буён Малик Гулранг билан деярли ҳар куни гаплашди. Қиз ҳам нега ҳадеб қўнғироқ қилаверасиз, демасди. Чунки Малик қўнғироқ қила солиб, “Бугун Сардорнинг ёнига ўтасанми, йўқми? Кутсинми, кутмасинми?” деб гўё жияни учун сўраган киши бўларди. Гулранг ҳам уни Сардор учун боғланяпти, деб ўйлаб бемалол суҳбатлашади. Аслида Малик Гулрангнинг машина ювдиришга келиш-келмаслигини Сардорга айтмасди ҳам. У учун Гулрангнинг қўнғироқдек овозини бир кунда бир бор эшитса бас. Бугун Маликнинг фикри ўзгарди. Гулрангни кўргиси келди. Аксига олиб қиз ҳам Сардорнинг ёнига бора олмаслиги айтди.
- Машинанг роса кир бўлиб кетгандир? Бир ҳафтадирки, келмайсан, - юрагидагини айтди йигит.
- Дадам ўзи ювдирган, шекилли. Менга индамаяпти, - деди Гулранг хотиржам.
- Ҳозир қаердасан? – сўроқлади Малик.
- Репититордан қайтяпман.
- Айнан қаердасан?
- Йўлдаман.
- Машинадамисан?
- Йўқ, автобусдаман...
- Нечанчи автобус?
- Тинчликми? – ҳайрон бўлди Гулранг.
- Тинчлик эмас. Одамни зиқ қилиб юбординг! – портлади охири Малик. – Айнан қаерда кетаётганингни айтиш шунча қийинми? Чилонзорми? Оқтепами? Вокзалми? Ўзгаришми?
- Нима қиласиз? – йигитнинг важоҳатидан таажжубга тушди Гулранг.
- Уф-ф-ф! Бораман! Ёнингга бораман, бўлдими? Сени кўргим келяпти! – ростини айтиб қўя қолди Малик.
Гулрангнинг тили танглайига ёпишди. Жим бўлиб қолди. Ёқимли ҳислар бутун вужудини қамраб олди. Ўзига ўзи жилмайди. Сўнг яна ичида “Ҳозирдан йигитларнинг гапига учма, Гулранг. Ўқишга киришинг керак. Бу йигит бир бетайин, машина ювувчи бўлса...” деди.
- Айтасанми, йўқми? – Малик бетоқат бўлди.
- Йўқ, - деди Гулранг жиддий.
- Нега?
- Шунга! Мен сиз ўйлаган қизлардан эмасман. Мени кўришингиз ҳам шарт эмас! – Гулранг шундай дея алоқани узди.
Малик эса яна қўғироқ қилди. Гулранг эса атай кўтармади. Малик яна қўнғироқ қилди. Гулранг телефонининг овозини ўчирди-ю, автобус деразасидан ташқарига қараганча жилмайиб кетаверди.
* * *
- Бу охиргиси. Қайси фасондан бичамиз? – сўради аёл Гулҳаёдан кўз узмай.
- Ҳайронман. Дадам қайси яхши кетяпти, деганди?
- Ёқасиз кўйлакка енг қўйиш керак, деди дедингиз.
- Айтганча, енгини узун қилиб бичишимиз керак эди. Асосийси ўша фасон эди-ку! “Клиент” ҳам бор унга. Эсимга келмабди. Роса чалғидим бугун ўзи, - бошини ушлади Гулҳаё.
- Фақат бугун эмас, кечадан буён дугонангиздан жуда хавотир олдингиз...
- Ҳа, у эса хабар ҳам ёзмади, - ҳафсаласиз деди Гулҳаё. – Бу охиргиси бўлса, камлик қилмасмикан? Эллик учта буюрма бор бунга.
- Юзтадан ортиқ чиқади, бу, - чамалади аёл.
- Битта ўлчамдан юзта чиқади-да. Қолган ўлчамлар-чи?
- Бу матодан йўқ, бошқа.
- Оббо! Энди нима қилдик? Айнан буюртма борини биринчи бичаман, деб келгандим. Шунчалар хаёлим қочди, - надомат қилди Гулҳаё.
- Бўлмаса, шундан ҳамма ўлчамларни олиб турайлик.
- Жуда оз бўлади-да. Тўртта ўлчамда йигирма бештадан чиқади. Гап эшитаман, дадамдан.
- Бошқа чора йўқ.
Гулҳаё матога тикилганча ўйланиб қолди. Кейин бичиб тайёр қилинган матоларга қаради.
- Бизда яна қанақа мато бор?
- Мана бундан бор, - стол тагида турган матонинг бир учидан тортиб кўрсатди аёл.
Гулҳаё энди ўтириб олиб, стол тагида турган матога тикилди. Сўнг аёлга қаради:
- Юзта бундан ҳам тайёрласак, қандай бўларкан? Фақат, бунга ёқа ҳам қўямиз. Тик ёқа қўямиз. Шунда ўрта ёшли аёллар ҳам, ёшлар ҳам кийса бўладиган кўйлак бўлади.
- Билмасам, сиз яхши биласиз, - елка қисди аёл.
Шу пайт Гулҳаёнинг телефонига хабар келганини билдирувчи мусиқа янгради. Қиз телефонини қўлига олди-ю, нафасини ичига тортди:
Беихтиёр Гулҳаёнинг кўзлари ёшга тўлди. Ёнидаги аёлга тикилганча жим қолди. Кейин томоғига тиқилган аччиқ аламни зўрға ютганча пичирлади:
- Бечора Зилола. Ўзи қийналиб ўқиётганди. Отасиз қолиш даҳшат.
- Смс ёзибдими? - ачиниш билан сўради аёл.
- Ҳа, - деди телефонига кўз тикиб Гулҳаё. - Энди нима қиларкан? «Контракт»ининг ярмини турибди. Ҳадемай тўлашга тўғри келади. Нима қилади, у?
- Сиқилманг, қариндош-уруғи бордир, ака-укаси бордир? Худойим ўзи қўлласин, - деди аёл овутган бўлиб.
- Оилада катта фарзанд. Ўзи зўрға тўлаётганди. Онаси ўқитмаймиз, деганида отаси «Ўзим ўқитаман», деб жўнатган экан. Кейин касал бўлиб қолди. Саратон дейишганди, - Гулҳаё Зилолага далда берадиган нимадир ёзмоқчи бўлиб телефонига тикилар, аммо мияси ишламаётганди. Чорасизликдан аёлга гапиришдан тўхтамасди. - Касал бўлмаганида, тирик бўлганида ўқитарди.
- Қийин бўлибди, унда.
Гулҳаё ўйга толди. Нафақат Зилолага, унга ҳам қийин бўлади, энди. Шу ўқув йилининг бошида Зилола ўқишдан воз кечаётганди. Шартнома пулини тўлай олмаслигига кўзи етгани учун ҳам кетмоқчи эди, ўқишдан. Гулҳаё қўймади. Уни мажбурлаб ломбардга олиб борди. Ўзининг, унинг тилла зирагини бериб, пул олди. Бир ой иккаласи ҳам тўлай олмади, ломбард қўйган фоизни. Хуллас, мана энди бўйнида катта қарзи бор.
Қарздан қандай қутилади? Дардини кимга айтсин? Кимдан ёрдам сўрасин? Боши берк кўчага кириб қолди. Ўзи-ку майли, икки ўртада Зилолани ҳам бор-йўғи бойлиги бўлган, дадаси олиб берган тилла зиракдан айирди. Нима бўлганда ҳам, онаси Зилоладан сўраб қолмасин... Дард устига чипқон бўлади, ўзиям.
- Бугун сиз ишлай олмайсиз, Гулҳаё. Жудаям тушкунсиз, - деди унга доим кўмак берадиган аёл. - Сиз эскиз билан чизиб беринг-да, уйга кетаверинг, ўзиб кесиб қўяман.
Гулҳаёнинг юзи ёришди.
- Ростдан ҳам ишлайдиган аҳволда эмасман. Зилолага телефон қилишга ҳам юрагим бетламаяпти. Уйга бориб яхшилаб ўйлаб кўришим керак. Унинг ўқишини давом эттиришнинг қандай чораси бор экан?
- Бирам куюнчаксизки... - жилмайди аёл.
Гулҳаё барибир Зилолага кўнглидагидек таскин берувчи хабар юбора олмади. «Сиқилма, жойлари жаннат бўлсин!» деди-ю, ўрнидан туриб мато устига эскизни қўйиб бичишга киришди.
«Тавба, энг яқин одамингнинг бошиға ғам тушса-ю, бирор жўяли гап айта олмасанг. Бегоналарга ҳам алланималар деб гапириб ётардим-ку. Негадир Зилолага келганида, унинг қайғусини аритиш учун нима қилишга ақлим ноқислик қилиб турса-я. Юракка яқин одамингнинг бошига ташвиш тушса ўзингникига тушгандек бўлармикан, ё?»...
Гулҳаё турли ўйлар гирдобида ишини қандай тугатганини, уйига етиб келганини ҳам билмай қолди. Гулюз ҳали дарсдан келиб яна қаёққадир кетганмуш. Онаси ёлғиз, ўйчан ўтирарди.
- Нега хомушсиз, ойи? Биргап айтайми? - тинмай гап сотаётган ғийбатчи хотиннинг оғзи каби атрофга тўхтовсиз буғ пуркаётган чойнакнинг тагини ўчириб, ўзи ва онасига кофе дамлашга киришди.
- Айт, - у томонга юзини бурди онаси. - Чой дамлаяпсанми?
- Кофе. Чой ичмоқчимидингиз?
- Кофе беравер. Асабимни тинчлантирай.
- Ким асабингизни бузди? - ҳайрон бўлиб қаради Гулҳаё.
- Ҳеч ким бузмади. Нигора холанг билан кўришгандим. У мен билан ишлайсан, деб туриб олди. Кўзим кўрмаса... Қандай ишлайман, ахир? Яна Ўқишни битирганимдан буён бирор марта ишламаган бўлсам...
- Ойи, - чеҳраси ёришиб кетди Гулҳаёнинг. У кофени стол устига қўяркан, онасининг ёнига ўтирди. - Зўр таклиф-ку, бу. Бир умрлик орзунгиз! Ўзингизни энди ўқишни битирган талаба деби тасаввур қилинг ва бораверинг.
- Бўлмайди. У ерга жиддий мижозлар келади. Яна қиммат жой. Битта суҳбат учун мендан олмиш минг сўм олишган. Ўйлаб кўряпсанми? Битта суҳбатга шунча тўлайдиган мижоз менинг кўрмайдиган кўзларимга тикилиб чиқиб кетадими? Қўй, қани кофе, бер-чи? - қўлини чўзди Матлуба.
Гулҳаё онасининг қўлига авайлабгина кофели идишни тутқазди. Кейин онасига қараб табассум қилди:
- Ойи, психологлар ҳузурида бўлиб, битта суҳбат учун олтмиш минг сўм тўлаш, энг арзони. Холамларнинг маркази ўзи арзон ва мутахассислари яхши жой. Шунинг учун мижозлари кўп. Сиз қўрқманг. Холам бор-ку, нимадан қўрқасиз?
- Қўй, - жеркиб берди Матлуба. - Оч қорним тинч қулоғим. Яхшиси, ўзинг гапир. Нима демоқчи эдинг?
- Ҳа-а-а, ҳалиги... Зилола дугонам бор-ку, ўшанинг отаси ўтиб қолибди.
- Вой Худойим, ёмон бўлибди-ку!
- Энг ёмони, менга ўхшаб шартнома асосида ўқийди. Шу йил ярмини зўрға тўлаганди. Энди ўқишни ташлаши мумкин.
- Нега ташлайди, эрга тегсин, эри тўлайди... - хотиржам деди Матлуба.
- Қаёқдан биласиз, эри тўлайдими, йўқми? Кейин... бугун дадаси ўлиб, эртага эрга тегмйди-ку. Аза деган нарсалар бор, кўнглигаям сиғармиди тўй? Ундан кейин ўқиши бор қизга совчи кам келади. Битирса, келиши мумкин.
- Тўғри... Қиз боланинг савдоси қийин... - ўйга толди Матлуба. Кўз олдига ўша Аббос билан бўлиб ўтган жанжал келиб, юраги орқага тортиб кетди.
Ўшанда Матлуба тиззалаган ҳолатда қилт этмай ўтирарди. Аббос унга нафрат билан қаради. Эрининг нигоҳини сезган Матлуба ёшли кўзларини унга тикди:
- Қизларингизни узатиб олайлик, кейин майли...
- Нима? Қизларингни узатиб бўлгунингча мен билан яшанг демоқчимисан? – Аббоснинг капалаги учди.
- Бошқа чорамиз, йўқ дадаси. Агар ҳозир сиз кетсангиз, ажрашсак, қизларингизни ҳеч ким сўрамайди. “Ота-онасининг аҳволи бу бўлса, қизлари қанақа бўларди”, дейди. Битта ўша манжалақи... ни.. деб... Қизларингизни бахтсиз қилмоқчимисиз? Илтимос, қизларингиз учун рози бўлинг...
Аббоснинг у пайтда кўзига на оиласи, на қизлари кўринарди. Шу уйдан кетса, Севаранинг ёнида бўлса бўлгани эди. Буни билган Матлуба янаям қаттиқроқ ялинганди эрига:
- Агар ҳозир кетсангиз, сизни деб қизларингиз бахтсиз бўлиши тайин. Ҳеч ким сўраб келмайди. Ё хотини ўлган сўрайди, ё иккинчи хотинликка сўрашади. Бор гап бу.
Аббос аёлининг гапларидан ўйга толди.
Матлуба бундан жонланди:
- Дадаси, майли болаларингиз ҳаққи, менга уч йил муҳлат беринг. Уч йилда уларни узатаман, кейин қаёққа кетсангиз кетаверинг.
Аббоснинг кўзлари катта-катта бўлади. Аёлининг юзига гапига тушунмагандек гарангсиб қаради.
- Нима? Уч йил? – деди кейин довдираган ҳолда. - Сен билан яна уч йил яшашимни сўраяпсанми?
- Майли, дадаси, майли. Бир йил... Бир йил сабр қилинг. Бир йил одамлар кўзида бахтли оила бўлиб яшаб турайлик, шу бир йил ичида мен учта қизингизни ҳам узатаман. Илтимос, дадаси, қизларингиз ҳаққи!
Мана, нималарни ваъда қилиб қўйганди, Матлуба. Шу ваъдага ишониб, Аббос жим юрибди. У эса на қизларини ўйлаяпти, яна куёв топишни.
Бу воқеаларга ҳам икки ойдан ошай дебди. Демак, Матлубанинг бисотида ўн ой қолган. Ўн ой ичида уч қизини узатиш...
Аёлнинг юраги орқага тортиб кетди...
* * *
- Битта нарсани такрорлайвериш томошабинни бездиради, - деди ўртоғи Муҳаммадали. - Бугун голни ҳам, голдан кейинги рақсни ҳам бермаймиз. Бошқа нарсани тасвирга оламиз.
- Нимани оламиз? - сўради Суннатилла.
- Бошида бошлагандик-ку, машҳур футболчиларга хос «трюк»лар... Ўшалардан қиламиз. Неймарни кўрсатсанг-чи, Умид? - ёнида жимгина қулоқ тутиб турган Умидга қаради Муҳаммадали.
- Неймарга ўхшаб ўйнайманми? - тушунмади Умид.
- Ҳа, Неймар қанақа қилиқ қилса, шунинг ҳаммасини қиласан.
Умид ўйланиб қолди. Сўнг «эпласа бўлади», дегандек бош ирғади.
- Кетдик унда. Айни томошабинлар кўпайган пайтда кўпроқ нарсалар қўйишимиз керак.
Ҳамма Муҳаммадлининг ортидан эргашди.
- Умид, рюкзагингда телефонинг жиринглаяпти, - деб қолди орқада келаётган Шаҳбоз.
Умид тўхтаб теефонига қаради.
- Янги мураббийим.
У жавоб бергунича телефони ўчди. Умид қайтиб ўша рақамни терди. Устози дарҳол кўтарди.
- Қаёққа кетиб қолдинг? Сенга клубга бор дейилди-ку! Тақдирлаш бўлади, - деди устози жаҳл қилгандек бўлиб.
Умиднинг хуши бошидан учди. Чиндан ҳам унинг илк ўйинида бўлган ғалаба учун клуб ҳали ҳеч бир тадбир уюштирмаганди. Афтидан бугун бўладиган кўринади.
- Ҳозир етиб бораман, - деди Умид мураббийга ва алоқани узиб, ўртоқларига деди: - Кимдир мен борсин. Бир киши фақат. Ҳаммани олиб кира олмайман. Кулбнинг ўзида тақдирлаш бўларкан. Тасвирга олсак, шу тадбирни қўярдик каналимизда.
- Суннатилла боради. Унинг телефони зўр, - дарҳол қарор қабул қилди Муҳаммадали.
Шу билан Умид ўртоғини эргаштириб клубга йўл олди. Улар етиб борганида ҳамма нарса ҳозир эди. Сал ўтмай тадбир бошланди. Клуб ва мактаб маъмурияти терма жамоага ташаккур айтиб, рағбат учун мукофот пули ажратилганини эълон қилди ҳамда мураббийга берди. Сўнг Умиднинг исм-шарифи жаранглади ва уни ҳар битта урган голи учун мумайгина мукофот пули билан тақдирлашди.
Умид ичига сиғмай кетди. Бу унинг ҳаётида биринчи бор пешана тери билан ишлаб топган ҳалол пули. Энди буни нима қилиш ҳақида бош қотириши керак.
У ширин хаёллар оғушида уйига келди. Шунчалар хурсанд эдики, ўртоғи Суннатилла билан қачон хайрлашганини, унинг қаерда қолганини ҳам эслай олмади. Эшикдан кириб конвертдан жой олган пулнинг ярмини олиб, сумкасига яширди. Қолганини эса шу ҳолида кўтариб кирди. Ошхонада опаси Гулҳаё овқат қилар, онаси хона тўридаги диванда жимгина ўтирарди.
- Ойижоним, - тўғри бориб онасини қучди у. - Мени табрикланг! Мен бугун умримда биринчи марта пул ишлаб топдим.
Умид онасининг кафтларини очди ва қўлидаги конвертни тутқазди. Ҳаяжонланиб кетган Гулҳаё қўлида чўмичи билан уларнинг ёнига югуриб келди.
- Қаерда ишлаяпсан? Қачон ишга киргандинг? Писмиқ укам, айтмагандинг-ку, ишга кирганингни?
- Мусобақада ютгандик-ку! - изоҳ берди Умид. - Мен иккита гол ургандим. Шунга клубнинг ўзи рағбатлантирди.
Матлуба нима бўлаётганини англамаётгандек эди. Бир Гулҳаёнинг овози келаётган томонга, бир Умид турган томонга бошини бурарди.
- Ойи, конвертни очинг, ўғлингиз сизга биринчи ишлаб топган пулини олиб келди.
Кутилмаган янгилик ва қувончдан Матлуба йиғлаб юборди:
- Ўзинг қанисан, ўғлим? - қўлини чўзди у. Умид дарҳол онасини қучди. Матлуба унинг елкасига бошини қўйиб йиғлади: - Ўзимнинг топарман боламдан. Пул олиб, менга олиб келишни ўйлаган боламдан... Болажонимдан...
- Э-э-э, йиғламанг, ойи. Йиғлашингизни билсам, бермасдим, - хафа бўлгандек гапирди Умид.
- Хурсанд бўлганимдан йиғлаяпман, болам, - Матлуба бошини кўтариб ўғлини бағридан қўйди. - Буни менга эмас, дадангга берсанг бўларди.
- Йўқ! - бирдан қичқириб юборди Умид.
Унинг бу ҳитоби Матлубани қўрқитган бўлса, Гулҳаёни ҳайратга солганди...
Укасининг кутилмаган ҳолатидан Гулҳаё ҳайрон бўлди. Икки кўзи укасида анграйиб турарди.
- Бермайман дадамга! - Умид ғазабланган чеҳрасини онаси ва опасидан яширмоқчи бўлгандек шарт бурилиб нафрат тўла нигоҳини деразадан ташқарига тикди - Унга берадиган пулим йўқ.
Гулҳаё эса унинг қилиғини тушуна олмай, хавотир билан онасига қаради. Ахир укасининг туйқус қилган қўполлиги, отасига нисбатан беҳурматлиги онасининг дилини оғритиши тайин.
- Унақа дема, болам. Дадангнинг ҳаққи бу. Хурсанд бўлади... - айбдордек маъсумалик билан деди Матлуба.
Гулҳаё баттар ажабланди.
- Шундоқ ҳам дадам ўзини хафа қилаётгани йўқ. Менга сиз хурсанд бўлсангиз бўлгани, - Умид шундай дея онаси томон бурилди ва Матлубанинг қўлларини кафтига олди. - Биринчи ойигимга ўзингиз истаган нарсангизни олинг.
- Ҳамма нарсам бор. Нимаям оламан. Яхшиси, даданг, опаларинг келса, уйда бирга нишонлаймиз. Гулҳаё, - Матлуба қизи турган томонни тусмоллаб юзини ўша томонга бурди. - Балки бу пулга торт олиб келарсан...
- Уйда нишонламаймиз! - қатъи деди Умид. - Опа, қозонингизнинг тагини ўчиринг. Бугун мен ҳаммани меҳмон қиламан. Бирорта кафега борамиз.
- Бўлмаса, бу пулни ўша кафега тўлаймиз, - Матлуба эрисиз бу пулга эгалик қилишдан чўчиётгандек, тезроқ қўлидан олишларини истаётгандек кимгадир беришга шошарди.
- Бу пул сизга дедим, ойи, - Умид онасининг конверт тутган қўлларини қисди. - Кафега тўлай учун ҳам пулим бор.
- Вой-ву-у-у, бойиб кетдингми? - ҳайратини яшира олмади Гулҳаё.
- Ҳа, ахир иккита гол урганман, - ғурурланиб деди Умид. - Битта голимнинг пулини ойимга атадим, биттасига ўтирамиз. Ҳали маошим турибди.
- Пул керак бўлса, сендан сўраб турсак ҳам бўларкан, - Гулҳаё хурсанд бўлиб кетди.
- Албатта, - кўнгли очиқлик билан деди Умид. - Ҳали ижтимоий тармоқлардаги каналимизга реклама келса кўрасиз, бойишимизни.
- Укажоним, ижтимоий тармоқларниям ёриб юбордингиз-да, голларингиз ва рақсингиз билан. Кеча курсдошларим бир-бирига кўрсатиб мақтанишаётган экан. «Ким?» деб қарасам, сенинг берган интервьюни ўқишаётган экан. «Менинг укам бу!» дебман-у, интерьюнгни ўқишга киришиб кетибман. Қара, эсимга солмасанг, табриклаш ҳам ёдимдан чиқибди. Табриклайман, укажон! - Гулҳаё укасини бағрига босди.
- Смс юбордингиз-ку, табриклаб. «Сен билан фахрланаман», дедингиз... - уялинқираб деди Умид.
- Йўғ-е, ўқиётиб ёзгандим шекилли. Шунга нима деганимниям билмайман, - кулди гулҳаё.
- Интервью дейсизларми? Менгаям айтинглар, - ичи қизиб кетди Матлубанинг.
- Вой ойи, сизга айтмабман. Зилолнинг қайғуси билан бўлиб, ўзимизнинг қувончимиз эсимдан чиқибди. Янгиликлар бериб борадиган машҳур сайт бор. Ўша сайт Умид билан интервью қилган. Сизниям гапирган Умид, - тўлқинланиб деди Гулҳаё.
- Қани? Ўқиб бер-чи, - сабрсизланди она. - Мени нима дебди?
Гулҳаё қўлига телефонини олиб, титкилай бошлади. Ўзига ўзи гапириб, укасининг интервьюсини топишга уринди:
- Ҳозир, ўқиб бераман ойи. Бирам ғурурланиб кетасиз. Мана, топдим. Қулоқ солинг...
Гулҳаё ўқишни бошлаганида Умид уялиб ётоқхонасига чиқиб кетди. Унинг қалбида ғалаба суруридан фахрланиш, ғурурланиш бўй кўрсатиб завқлантирганидан атрофга қараб илжайиб қўярди. Мактаб кийимини алмаштириб чиққанида Гулҳаё интервьюнинг охирини ўқиётганди:
- «Ойижонимнинг ҳалокатга учраши бизни жудаям қўрқитиб юборди. Айниқса, мени. Ойижоним агар уйғонмаса, опаларимга нима дейман, деб даҳшатга тушдим. Ўша куни мен опаларим учун фақат ука эмас, қандайдир лаҳзаларда акадек елка тутишим кераклигини англадим. Яна, ойижонимни шу чоққача хурсанд қилишга уринмаганимдан ўкиндим. Агар ойимжоним ўзига келса, ҳаётимн уни хурсанд қилишга бағишлайман, деб ўзимга сўз бердим. Айни кунларда қилаётган барча ҳаракатларим ойижонимнинг кўнглини кўтариш ва хурсанд бўлиши учун қўйилаётган қадамлар. Мен нима яхши иш қилаётган бўлсам, билингки, ойижоним учун...»
Гулҳаё қолганини ўқий олмади. Онасининг ҳиқиллаётганини кўриб унинг ҳам кўнгли юмшаб кетди. Она-бола қучоқлашиб озгина кўз ёши қилиб олишди. Матлуба Умидни ҳам бағрига босиб бироз йиғлади. Хиёл вақт ўтмай уйга оиланинг бошқа аъзолари ҳам келди. Умид тантанали равишда уларга қараб деди:
- Бугун мен учун қувончли кун. Ҳаётимда биринчи бор пул топган куним. Шуни оилавий нишонлайлик, демоқчи эдим. Нима дейсизлар?
Умид бирма-бир ҳаммага ва энг охири дадасига қаради.
- Пул топдинг? - ажабланди Аббос. Унинг хаёлига бир ойча аввал Умиднинг мижозлардан қарзларни суришгани ёдига тушганди.
Унинг овозидаги ҳайрат Матлубага таъсир қилди. Шартта чўнтагида турган конвертдаги пулни Аббоснинг овози келган томонга узатди:
- Мана, дадаси. Ўғлингиз кеча иккита гол урган, командаси ютган. Шунга бугун мукофот пули беришибди. Сизга беришга тортинди. Манг, ўғлингизнинг биринчи топган пули...
- Йўғ-е, - чеҳраси ёришди Аббоснинг. - Табриклайман, ўғлим!
У ўғлини қучоқлаб табриклади. Умид негадир ўзини ўнғайсиз ҳис қилди.
- Бўлмаса, бу пулни олиб қўямиз, - деди Аббос қувончини яшира олмай. - Ўтириш, нишонлаш менинг ҳисобимдан...
- Нишонлаш ўзимнинг ҳисобимдан, - деди Умид. - Сиздаги битта голимнинг пули, иккинчи голимнинг пулига ўтиармиз.
- Ўҳ-ў, менинг ўғлим бойвачча бўлиб кетибди-ку! - қийқириб юборди Аббос. - Яша, болам! Омадингни берсин! Кетдик, бўлмаса! Ҳамма кийинсин!
* * *
- На телефон қилади, на хабаримга жавоб ёзади. Бу хотини кўр бўлсаям иссиқ-совуқ қиляпти, шекилли. Қайтанга аввал менинг ёнимда бўлишга ошиқарди. Энди чақирсам ҳам келмайди, - ўзига-ўзи уйнинг у бурчагидан бу бурчагига бориб-келиб гапирарди Севара. - Менимча, хотини роса қўрқитяпти. Шу тергов баҳона буткул мен билан алоқасини уздирмоқчи. Бирор йўлини қилишим керак. Жим турсам, ҳеч нарсага эриша олмайман. Ҳадемай, менга «товар» ҳам бердирмай қўяди
Шу пайт телефонида хабар келганини билдирувчи мусиқа янграб қолди. Севара учгудек бўлиб борди.
- Оббо! МЧС... шундан бошқа ҳеч ким мендан хабар олмай қўйди, ўзи? - тўнғиллади у. Кейин жаҳл устида яна Аббосга қўнғироқ қила бошлади. - Жим ўтирсам ўтиравераман. Эримми, эрим. Турмуш қурганманми, қурганман! Ёрдам бериши керакми, керак! Нимадан қўрқаман!
«Бандман...» - бу Аббоснинг жавоб бўлди.
Севара баттар тутақди. Жўртага яна қўнғироқ қила бошлади. Охири Аббос жавоб бермаса қутулмаслигини тушунди шекилли кўтарди.
- Ало? - нариги томондан Аббоснинг овозидан ҳам кўра мусиқа, қий-чув ва қизларнинг қаҳ-қаҳаси баландроқ эшитилиб турарди.
Севара саломни ҳам унутди:
- Қаердасиз?
- Кафедаман! Нима эди? «Заказ»инг бўлиб қолди.
- Кафеда? Ким билан? - Севаранинг юрагини рашкми, аламми, ҳасадми ўзи тушунмаган аччиқ ҳис чулғаб олди.
- Бугун ўғлим муфокот пули олибди! Шуни нишонлаяпмиз. Оилам биланман! - Аббос айнан болалари ёнидаги эканлиги учун бегонага гапираётгандек сўзлаётгани шундоқ гап оҳангидан сезилиб турарди.
- Табриклайман! - заҳархандалик билан деди Севара. Ва бирдан Рита холанинг ҳар қандай вазиятда ҳам мулойим бўлиши кераклиги, аёлининг рақамини фақат Аббоснинг телефонидангина олиши мумкинлиги ҳақидаги насиҳатлари эсига тушиб, бирдан мулойимлашди. - Доим шунақа хурсандчилик бағрида бўлинг. Шунақа пайтда, мен ёдингиздан чиқиб кетмай, Қорбобо... Қорбобо... сизни соғиндим, ахир! Келасизми?
Аббоснинг жавоб ўрнига томоқ қиргани эшитилди. Ишларини миясида режа қилиб олди шекилли, бироз сукутдан кейин деди:
- Биз ҳозир яна бу ерда ярим соатча бўламиз. Кейин болаларни уйга қўяман-да, цехдан хабар оламан, бўладими? «Заказ»инг бўлган менимча. Ўтаман бўлмаса, хўпми?
- Кутаман, азизим. Келинг, хўп, - янаям мулойимлашди Севара.
Шу билан алоқа узилди. Севара эса аламдан пишқириб юборай деди. Бир жойда ўтира олмай қолди.
- «Оилам биланман», дедими? «Нишонлаяпмиз!» деди. «Болаларни уйга қўяман», дедими? Ҳа-а-а, бу кўр хотин мен ўйлаганчалик анойи эмас! Болаларини ишга солиб, Аббос акани уйга боғлашга ҳаракат қиляпти. Бўлмаса, таксига ўтқазиб юборсаям бўларди-ку! Бошқа пайт бўлса, шунақа қиларди. Мен бўшашганим сари, хотини жиловни қўлга оляпти. Бу атай эрини қайтариш учун ўзини машина тагига ташлаган назаримда. Аввалоси, ўзини кўрга қолиб юргандир? Эртага адабини бераман, бу кўр хотиннинг. Бугун Аббос ака келсин, амаллаб телефонидан рақамини олай, ўзим биламан, нима деб юрагини ёришни! Менинг совунимга кир ювмабди, бу хотин! Агар рақамини билсам, ўша куниёқ Рита холанинг ёнида попугини пасайтириб қўярдим. Афсус, рақами йўқ экан, менда. Ўшандан буён Аббос ака ҳам думини тутқазмайди. Бугун байрам қил, бу кўр хотин! Эртага кўзларини мошдек очиб, Аббос акага қарамайдиган қилиб қўяман!
* * *
Малик ҳақиқий ошиққа айланганди. Гулрангнинг овозини эшитмаса кўзига дунё тор бўлар, соғинч қалбини ўртарди. Мана, бир ҳафтадирки, у бу қизни кўрмайди. Тағин қайсар қиз қўнғироқларига жавоб ҳам бермай қўйди. Малик эса қизнинг қаерда яшаши, қаерда ўқишини ҳам билмайди. Фақат бир сафар суҳбат чоғида Чилонзор метросидан 8-автобусга чиқишини айтганди холос. Шу гапини эслаб у кеча дарсдан чиқиб ярим кунини 8-автобус бекатида ўтказди. Тинмай телефон қилди Гулрангга. Қулоқсиз қиз, жавоб берса қани?
Мажнун ҳолига тушган йигитнинг қалби, оёқлари, бутун вужуди яна ўзига бўйсунмади. Тағин ўша бекат томон юрди. Нақ икки соат сарғайди, бекатда. Бу орада Гулрангга хабар ҳам ёзди, қўнғироқ ҳам қилди. Жим! Жавоб йўқ!
- Менимча, Гулранг телефонини йўқотиб қўйган, - ўзича тахмин ҳам қилди у. Нима қилса, уни топади? Нима қилса кўради? Малик тобора тоқатсизланиб, юраги сиқилиб, дунёга сиғмай бораётганди. Бехос унинг кўзи учта қизнинг ўртасида гул-гул ёниб бекат томон келаётган Гулрангга тушди. Қичқириб юборай деди қувончдан. Аммо бирдан ўзини қўлга олди. Дарҳол ўрнидан туриб бекатнинг орқа томонига ўтиб, кўздан пана бўлди ва қизга қўнғироқ қилди. Ўзи эса ундан кўз узмади. Мусиқа овозини эшитган Гулранг телефонини чўнтагидан чиқарди ва экранига қаради, қовоғи уюлиб, овозсиз қилди-ю, сумкасига солди.
- Вой ярамас, қиз-ей! Ҳали мени эшитишни ҳам истамаяпсанми? - алам билан деди Малик.
Шу пайт 8-автобус келди. Қизлар атобусга югуриб чиқиб, бўш ўринларга ўтириб олишди. Малик ҳам дарҳол орқа эшикдан чиқиб, энг охиридаги ўриндиққа ўтириб олди. Автобус ўрнидан жилгач, у қизга хабар юборди:
«Мендан хафамисан?»
Ўзи эса яна Гулрангни кузатди. Қиз тағин телефонини қўлига олди ва хабарни ўқиб, яна сумкасига солиб қўйди.
- Бағритош! - минғирлади ўзига-ўзи Малик. - Сенга нима ёмонлик қилдимки, бу қадар мендан бездинг?
Икки бекат юргач, қизлар бири тушиб қолди.
- Охирида Гулрангнинг ўзи қолса эди, - жилмайди Малик.
Аммо Малик ўйлаганидек бўлмади. Яна икки бекат юргач, Гулранг ўрнидан қўзғалди. Малик шошиб қолди. Ҳеч нарсадан хабари йўқ қиз эса хотиржам автобусдан тушди. Малик ҳам унга сездирмай орқа эшикдан тушиб, унга эргашди...
Гулранг олдинда борар, ундан олти-етти қадамча ортда Малик кетарди. Малик қизга, унинг оҳиста қадам ташлашларига, елкаларини қучиб турган сочларига, ҳилпираётган кўйлагига шунчалар маҳлиё эдики, на унга етиб олишга, на гапиришга ошиқарди. Кутилмаганда Гулранг йўл четидаги кўпқаватли уй томон бурилди. Шундагина ҳозир у уйга кириб кетса, гаплаша олмай қолишини англаган йигит шошиб қолди. Бирдан унинг ортидан югуриш баробарида чақирди ҳам:
- Гулранг, Гулранг...
Қиз ўгирилиб қаради-ю, қотиб қолди:
- Сиз?
- Орқангга қарай демайсан? - рўпарасига келиб тўхтади Малик.
- Қаёқдан пайдо бўлдингиз?
- Метродан буён орқангдан келяпман.
- Бекор айтибсиз?
- Чин. 8-автобусга учта қиз билан чиқдинг. Смс ёзгандим, ўқидинг-у, телефонингни яна сумкангга солдинг, - Малик шу тарзда Гулрангнинг қайси либосдаги дугонаси қайси бекатга тушганини, улар нималар қилишганини, Гулранг автобусдан тушаётиб чиптачига неча сўмлик пул берганини ҳамма-ҳамма нарсани айтиб берди. Қизнинг яноқлари уятдан қизариб кетди. Ерга қаради.
- Сал қолса, ортингдан кузатиб уйингга кириб кетганингни сезмай қоларканман, - деди кулиб Малик.
Йигитнинг охирги гапи Гулрангни хушёр торттирди.
- Кетинг, - деди у қовоқ осган киши бўлиб. - Қўшниларимиз кўрса гап қилади. Дадам келиб қолиши ҳам мумкин.
- Кетмайман! Қачонки қўнғироқларимга жавоб бераман деб сўз берсанг, кейин кетаман.
- Нега сўз беришим керак экан? - жаҳл қилди қиз.
- Чунки уч-тўрт кундан буён кўтармаяпсан. Хабарларимга жавоб бермаяпсан, - тутақди йигит.
- Кимнинг қўнғироғига жавоб бериш-бермасликни ўзим ҳал қиламан.
- Агар сўз бермасанг, ортингдан уйларинггача кираман! - қайсарлик билан деди Малик.
- Бекорларни айтибсиз! - Гулранг ҳам жаҳли чиққанини билдиришни истагандек индамай олдинга қараб кетаверди. Малик ортидан қолмади. Унинг қадам товушларини бутун вужуди билан ҳис қилиб келаётган Гулранг таққа тўхтади. Бурилиб йигитнинг кўзларига қараб деди:
- Илтимос, мени шарманда қилманг. Сизга нима ёмонлик қилдим? Қўшниларим қарашяпти, ахир. Гапга қолиб кетаман.
- Сўз бер. Уйларингга кирганингдан кейин мен билан телефонда гаплашишга сўз бер.
Гулранг унсиз йигитнинг кўзларига тикилиб қолди. Кейин хўрсинганча гапирди:
- Бунга мажбур эмасман-ку! Нега бунақа қиляпсиз? Сизга нима ёмонлик қилдим?
- Ёмонлик қилганинг йўқ, - кўнгли бўшади Маликнинг ҳам. - Мен қийналиб кетдим. Бир ҳафтадан буён кўрмадим сени. Яна жавоб бермаяпсан. Мен... қийналяпман...
Малик ҳам хўрсинганча узоқ-узоқларга тикилди. Гулрангнинг кўнгли алланечук бўлиб кетди. Аммо ғурури йигитга ширин сўз айтгани, илинж бергани қўймади:
- Бўпти, мен кетдим.
- Жавоб берасанми? Ё уйларинггача кирайми? - ортидан деди Малик.
- Жавоб беришга мажбур эмасман, - деди Гулранг қадамини тезлатиб.
- Сени яхши кўраман! - беихтиёр унинг орқасидан деди йигит. - Сенинг овозинг, сенинг хабаринг, сенинг жавобларингсиз яшашим қийин бўлиб қолди. Бўлмаса, шу ергача ортингдан келармидим? Наҳот, жавоб бериш шунчалар қийин...
Унинг юрак-юракдан айтган илтижоли сўзлари қизни яна тўхтатди. Жойида қотиб қолди. Ҳаяжон ва титроқ бор ихтиёрини олиб қўйганидан ўгирилиб қарашга-да, куч топмади. Фақатгина ўзидан узоқлашаётган қадам товушларини эшитиб турар, гўё оёқлари ерга ботиб кетгандек қимир этолмасди.
* * *
Матлуба ичидан тошиб келаётган ҳаяжон ва ҳадикни боса олмасди. Икки қўлини олдинга чўзганча Нигорани қидирарди.
- Қанисан, Нигор? Бу нима қилганинг? Ҳозир йиғлаб бераман. Қанисан, дедим?..
Нигора эса хона бурчагида уни жим кузатарди.
- Нигор? Ҳазиллашма! Қанисан? Бу нима қилганинг?
Матлуба атрофга синчков тикилиб, қўлларини чўзиб пайпаслашга киришди. Аммо тили гапдан тўхтамасди:
- Шу ердамисан?
Матлуба хона бурчагида элас-элас шарпа сезар, аммо бу Нигорами йўқми, билолмас, янаям зўр бериб тикиларди. Қанийди, кўзлари яна бироз кўрсайди. Нималар қилиб қўйди-я! Кўришдек бебаҳо неъматдан ўзини маҳрум қилди. Ўзи ўзини бу бахтдан мосуво айлади. Тавба, одам дегани ҳам шунчалар нодон бўладими? Ўзини ўзи машина тагига ташлаб, кўзидан айрилса... Болалариниям ўйламади. Мана энди, битта кичкина хонада дугонаси борми-йўқми билолмай ҳалак. У сезилар-сезилмас уҳ тортди, сўнг бирдан ҳаракатдан ва гапдан тўхтаб атрофга қулоқ тутди. Бутун танаси қулоққа айлангандек эди. У зум ўтмай, «қирт-қирт» этган овозни эшитди ва ўша томон дадил юра бошлади.
Дугонасининг ўзи томон шаҳдам келаётганини кўрган Нигора аввалига ҳеч нарсани тушунмай шошиб қолди. Ўзига келаман дегунича Матлуба унинг қўлларидан тутиб турарди.
- Шунчалар бағритош бўлиб кетдингми, дугон? - деди хўрлиги келганиданми, Матлуба овози титраб.
- Нима қилдинг? Қандай қилиб бирдан бу ердалигимни сезиб қолдинг? - ҳайратини яшира олмади Нигора. - Аниқ ва тўғри юриб келганингни кўриб, қўрқиб кетдим тўғриси...
- Ниманидир тирнадинг? - деди Матлуба. - Эшитдим.
Шундагина Нигора қўлига қаради. У дугонасининг ожиз ҳолидан асабийлашиб тирноғидаги бўёқни тирнаб кўчириб ташлаганини кўрди.
- Тирноғимдаги бўёқни кўчириб ташлабман, - дугонасини қучди у. - Кўрдингми, баъзан чорасизлик бошқа бир сезгиларимизни ишлатиб юборади. Тирноғимни тирнаганимданки мени топиб келдинг, ҳали кўп ишлар қилишга қодирсан!
- Сени ростдан мени ташлаб чиқиб кетди, деб ўйладим. Гапларингга ишондим, - ҳаяжон билан гапирарди Матлуба.
- Алдаганим йўқ, сени. Бу ростдан ҳам сени ишлайди, деб тайёрлатган хонам. Чиндан ҳам бугун иш бошлайсан. Ўзингни бошқара олармикансан, деб бирдан «Мен кетдим, ҳозир мижоз киради. Тайёр тур», дедим-да. Кейин синаб кўрай-чи, деб қараб турдим.
- Ёмон қўрқдим. Жиннимисан? Мен бирор марта ишламаганман. Қандай қилиб мижозлар билан ишлайман?
- Кеча мени қанча вақт эшитдинг? Етмадими? - синовчан қаради дугонасига Нигора.
- Тўғри, қанақа саволлар беришни, нималар дейишни тушуниб қолдим, аммо барибир... Ҳалиги... ҳамма одам ҳар хил шунга қараб муомала қилишингни ҳам билдим. Мен кўрмасам, қаердан биламан, қанақалиги?
- Кел, ўтир, - Нигора Матлубани ортига қайтариб, иш столи ёнидаги стулга ўтқизди. - Бу жойинг. Энди яхшилаб эшит мени. Билсанг, ташқи кўриниш алдамчи бўлади. Ҳамма инсон кўринганидек эмас. Кўринишига қараб баҳо берсанг, адашасан. Бизга одамларнинг қанақалигини унинг гап-сўзи, муомаласи билдиради, асосан. Сенинг катта ютуғинг, ҳозирча кўрмайсан. Яъни, алданмайсан. Эшитасан, гаплари ва муомаласига қараб хулоса қиласан.
- Бугун келган мижозинг эртага келмайди, менга. Мени деб бор мижозингни йўқотасан, - ишончсизлик билан деди Матлуба.
- Бекор айтибсан. Қайтанга энг кўп мижоз сенга келади. Менкидан ҳам ошиб кетади, сеники.
- Нимага ишониб айтаяпсан буни? Мен тажрибасизман? Билганларим ҳам эсимдан чиқиб кетган.
- Инсонларни эшитганинг сари, эсингга тушаверади билганларинг. Психология бу аслида одамларни тинглай билиш. Кўпчилик тинглашни билмайди. Сен сабр билан тинглай олсанг бўлди. Одамлар ичидаги дардини чиқариб ташласа, ўз-ўзидан енгил тортади. Буни ўзинг ҳам яхши биласан, - Матлубанинг елкасидан тутиб деди Нигора.
- Нигора, илтимос, мени бунақа қийнама. Мижозларинг кетиб қолади, қарғишингга қолмай, - ялинди Матлуба.
- Мен сенга мижозларим кўпаяди, дедим. Сенга нега бирдан ишла дедим. Энг биринчи ўзинг овунасан. Дардингни унутасан.
- Кўр психологга ким ҳам келарди? Сен менга ёрдам беришни ўйлаяпсан-у, кўзларим кўрлигини унутиб қўяпсан.
- Айнан кўзларинг кўрлигидан фойдаланаяпман, дугон. Нега тушунмайсан? Инсон психологияси шунақаки, мўъжизаларга, ишониб бўлмайдиган нарсаларга интилади. Биласанми, фолбинлар қанақа қилиб мижозини кўпайтиради. «Бир ўлиб тирилдим, шу қобилият пайдо бўлди», «Бир ой ўзимни билмай ётдим», «Кўрмай, эшитмай қўйдим, кейин одамларни кўра бошладим», дейди кўпчилиги. Улар кучли психолог. Мана шунақа ғаройиб ҳодисалар инсонларни ўзига тортади. «Бир бориб кўрай-чи?» деган истак тинчлик бермай қўяди. Менам келган мижозларимга «Кўзлари кўрмайдиган кучли психолог келди. Зўрға кўндирдим, шу ерга ишлашга дейман. Ўзим ҳам мижозлар билан қабулида ўтириб, дарс оляпман», дейман. Бир ҳафтача ёнингга кириб-кириб тураман. Мижозга билдирмай, савол берган киши бўлиб, сенга кўмаклашаман. Ёнингда эканлигим сенга далда бўлади. Эркин бўласан. Қарабсанки, мижозларинг навбатга туради.
- Ёнимда бўлсанг, эпласам керак. Ўзи икки-уч кундан буён анча ўргандим, -сендан, - деди Матлуба жонланиб.
- Сен билмайсан, дугон, келган мижозларим ҳаммаси сени сўради. Мен, «менинг дарс ўтишимни кузатяпти, бизни текширгани келган», дедим.
Шу ерда ишлашга таклиф қиляпман, дедим. Кўпчилиги аллақачон қабулингга ёзилиб кетди.
- Нима? Нималар деяпсан? Менинг қабулимга ёзилишдими?
- Ҳа, тайёрмисан?
- Вой... - қўрқиб кетди Матлуба.
- Тайёрсан, бўлди. Чақираман мижозни, - Нигора ўрнидан туриб эшик олдида ўтирган мижозлардан навбати келганини чақирди. Мижоз ҳам югургилаб кириб келди ва салом берди.
- Ва алайкум ассалом, ўтиринг, - деди Матлуба овоз келган томонга қараб.
- Устоз, мен нима қилай? - деди Нигора маъноли қилиб.
- Келинг, ёнимда ўтиринг. Бугунги мижозимиз бирдан иккита психологдан маслаҳат олсин. Исмингиз, ёшингиз неччида?
- Исмим Зарина, - деди мижоз.
Матлуба мижозининг замонавий исмидан ва овозидан ёш эканлигини тушунди ва деди:
- Ёш экансиз. Менимча турмушга чиққансиз...
Матлубанинг ёнида ўтирган мижоз ялт этиб Нигорага қаради. Кўзлари катта-катта бўлиб, ҳаяжон билан деди:
- Нигора опа мақтаганчалик экансиз. Ёшлигимни қаёқдан билдингиз? Ҳали ёшимни айтмадим-ку! Кейин... ростдан ҳам турмушга чиққанман...
- Нима бўлди? Қайнона... эр... қайси бири билан чиқиша олмаяпсиз?
Заринанинг баттар кўзлари йириклашиб, Нигорага қаради. Нигора «Кўрдингизми?» дегандек имо қилиб қўйди.
- Ҳалиги... - Зарина бўғзига бир нима тиқилгандек гапира олмай жим бўлиб қолди.
Унинг сукути Матлубанинг бутун вужудини қулоққа айлантирди. У борлиғи билан мижозини тинглашга киришди. Заринанинг «қулт» этиб ютинганини эшитди.
- Йиғламоқчи бўляпсиз... Майли, йиғлайверинг... Юракда тош каби турганидан чиқиб кетгани фойдалироқ... - Матлубанинг бу гаплари мижозининг ихлосини янаям ошириб юборди.
Гўё бор муаммосини ҳал қилиш унинг қўлидадек умид билан қараб гапиришга киришди:
- Ҳалиги... эрим... эримнинг ўйнаши... - ҳиқиллади Зарина.
Келинчакнинг ҳолати Матлубанинг ҳам ярасини тирнади. Беихтиёр хўрсинди.
- Сиз уйда ортиқчадек бўлиб қолдингизми? Ҳар гапида жеркиб бераяптими?
- Ҳа, - баттар йиғлай бошлади Зарина.
Матлубанинг эса кўз олдида Аббоснинг ўзгара бошлаган даври жонланарди. Ўзини тутиб туролмай айта кетди:
- Ўзига қарайди, янги кийимлар олади. Кийиниб, атирларни сепиб чиқиб кетади... Аввал унақа эмасди. Сиз ўзгаришларни сезиб, тергаганингиз сари у очиқча ясан-тусан қилиб чиқиб кетадиган бўляпти.
- Ҳа... - энди Заринанинг бурнини тортгани, артгани эшитилди.
- Фарзандингиз бор?
- Ҳа...
- Нигора нега жим ўтирибсан? - хўрсинганча деди Матлуба. Чунки энди бу ёғига нима қилишни билмаётганди.
- Услубингиз жуда бошқача... - деди Нигора. - Сиз мижозингизни кўрмасангиз ҳам беш қўлдек биладиганга ўхшайсиз. Зарина каби менам ҳайратланиб ўтирибман. Кўряпман, ҳар бир гапингиз мижозингизни ҳайрон қолдириб, сеҳрлаяпти...
Нигоранинг гаплари Матлубага куч берди. Аммо барибир у тажрибасиз ва ўз соҳасида анчадан буён изланиш қилмаган эди. Мана шу сезилди.
Нигорага суянмоқчи бўлди.
- Сиз давом эттиринг... - деди у.
- Нигора опамга уч сеанс қатнаганман. Ўзингиз ишланг мен билан. Атай сизга ёздирди Нигора опам, - Зарина қаршилик қилди.
Бу гапни кутмаган Матлуба ўзини йўқотиб қўйди.
* * *
- Жиззаки бўламан-да, опажон! - қулоғига телефонини қистирганча гапирарди Севара. - Сизам «мазам йўқ», деб маслаҳатларингизни аяяпсиз. Сиқилиб кетдим, роса.
- «Опажон»га айланганимдан биляпман, қанчалик сиқилаётганингни. Шу пайтгача «Рита хола» эдим. Менам бир нархимни оширай дедим-да. Атай гаплашмадим, сен билан. Мана, қарабсанки «опажон» бўлдим.
- Уф-ф-ф, опа, сиз мен билан ўйин қилмай турсангиз нима бўлади? Яхшими, шу ишингиз? Кўриб турибсиз, кечаси телефон қилсам ҳам келмади, Аббос ака. Ўша кўр хотиннинг ёнидан жилолмаяпти. Мен сизга оиласи билан кафема-кафе юрибди, мени унутди, деяпман. «Келаман», деса келарди. Алдашга ўтди, ҳатто! Келмади, ишонасизми, келмади! Мен аҳмоқ ўзи сизнинг гапингизга кириб, шу қари такага теккан!
- Энди қари така бўлиб қолдими? Кеча кечаси куёвини кутаётган янги келиндек, «Қорбобом келмади», деб йиғлаётгандинг-ку! - бўш келмди Рита хола.
- Опажон, бўлди, сизам эзманг, мени.
- Хўп, майли. Икки кило вафли олиб келасан, икки хилидан!
- Хўп!
- Қимматидан!
- Хўп, опажон!
- Яна... маслаҳатларим иш беради, биласан-а?
- Самирнинг кунлик пулига яна бир кунлик қўшаман, бўладими?
- Бўлади!- қиқирлади Рита хола.
- Тешиб чиқсин, опа! - алам ва эркалик аралаш деди Севара.
- Ўғлинг ҳам ейди-я, ўша вафлиларни!
- Бўлди, ҳазил! Нима қилай, опа? - ялингандек сўради Севара.
- Қулоқ сол, - иштиёқ билан насиҳатини бошлади Рита хола ҳам.
- Гапиринг, опажон, гапиринг. Шунчалар керак бўляпсизки, - тан олди Севара.
- Бунинг йўли жуда осон. Жаҳл отига минганингдан миянг ишламаяпти, сенинг, - деди Рита хола. - Янаям мулойимроқ бўласан, аммо бироз аразлаганингни яширмайсан. Энди уйга келинг деб таклиф қилма. Бозорга товар олиб келишини сўра.
- Бугун тушдан кейин олиб келса керак, - деди Севара.
- Унда жуда яхши. Айни муддао. Товар олиб келганида ўзингни бепарвороқ тут. Аммо мулойим ва ноз билан гапиришни унутма. Уйга боринг, дема. Телефонинг ишламай қолганини баҳона қил-да, телефонини сўраб ол. Кейин шартта хотинининг рақамини ёзиб оласан. Сенинг ҳамма ишинг унинг хотини билан ҳал бўлади. Ҳозир у катта эҳтимол билан аёлининг измидан чиқа олмаяпти. Тўғрироғи, шунга мажбур. Терговдан қўрқиб шунақа қиляпти. Хотинини жиловлай олсанг, Қорбобонг яна сеники бўлади. Мақсадингга эришаверасан.
Севаранинг уни жон қулоғи билан тингларди. Неча йилдирки, синаб кўрган, кампирнинг насиҳатлари доим иш беради. Амал қилиб, шу пайтгача кам бўлмади, эндиям асқотиши тайин. Шунинг учун у қўлидаги кўйлакни бир четга қўйиб, ўтириб олиб, Рита холани эшита бошлади.
- Хотинининг рақамини олганингда ҳам бирдан уришиб кетма. Босиқлик билан тушунтир. Энди хотини эканингни, сенинг ҳам Аббосда ҳаққинг борлигини, агар бунга тўсқинлик қилса, ўша видеони тарқатиб юборингни айт. Бўлди. Шу билан олам гулистон. «Сизнинг ҳеч нарсангиз керак эмас», де. Фақат менинг шаръий ҳаққимга тўсқинлик қилманг. Тўсқинлик қилсангиз, ўзингиз шарманда бўласиз, де. Агар мабодо, бу суҳбатларингдан эртага бир куни Аббос хабар топиб қолса ҳам, сенинг келишув учун қилган муомаланг ўзингга фойда беради.
- Хўп бўлади, опажон, - бироз кўнгли таскин топиб деди Севара. - Ҳамма айтганларингизни қиламан.
- Албатта қиласан! Икки хил яхши вафли ва Самир учун қўшимча пулни ҳам унутмайсан! - кесатди ҳиринглаб кампир.
- Во-о-ой, унутгани қўясизми? - ҳазиллашишга ўтиб кетди Севара ҳам. - Энди кечгача ҳар соатда эслатиб турсангиз керак. Бир эзма кампир бўлсангиз ўзи?
- Йўғ-е, энди эзма бўлиб қолдимми? Боя доноларнинг доносидек ҳис қилаётгандим ўзимни, - тағин кулди Рита хола.
- Доноларнинг эзма доносисиз-да! - қиқирлади Севара ҳам.
- Ҳа майли, кулиб тур-чи... - Севаранинг кулгисига жўр бўлди кампир ҳам. - Қачонгача куларкансан? Вафли сотиб олгунингча куласан. Чўнтагингдан вафлига тўлаш учун пул чиқа бошлаганингда кўраман кулишингни...
Севара кампирнинг гапидан баттар кула бошлади.
- Кул-кул, кечки пайт Самирни олиб кетгани келганингда қўшимча пул бераётганингда ҳам кулармикансан? - Рита хола ҳам кулги аралаш зўрға гапирарди.
- Иккаламиз ҳам пулни ўлгудай яхши кўрамиз. Мендан пул бермасам дейман, сиз олсам дейсиз. Ҳайронман, иккаламиз қанақа келишиб яшаяпмиз-а? - кулгидан зўрға тўхтаб гапирди Севара. - Бўпти, опажоним. Менам ишлай. Сизни деб роса харидорларимни ўтказиб юбордим. Иккита аёл кўйлакларимнинг нархини сўради, гаплашаётганим учун кетворишди. Пулимни шилганингиз етмагандек, савдодан ҳам қолдирасиз. Турган-битганингиз чиқим сизнинг.
Севара ҳали гапини тугатмасдан туриб, ўзи томон келаётган Аббосга кўзи тушди. Орқасида «мол» ортилган аравасини судраганча аравакаш эргашиб келарди.
- Рита опа, бўпти. Аббос ака «товар» билан келяпти.
- Бўпти, бардам бўл. Мулойим гапир. Яхши ишла... - бидирлади кампир.
- Бирам кўп гапирасиз, - Севара Рита холанинг жавобини кутмай алоқани узди ва Аббосга пешвоз чиқди.
- Ассалому алайкум! Менгами, булар? - чеҳраси гул-гул ёниб деди Севара.
Унинг гўзал юзига боқиб Аббоснинг ҳам кайфияти кўтарилгани шундоқ сезилиб турарди.
- Сенга! - деди у аёлидан кўз узолмай.
- Айтганча, мен араздаман-ку, - нозланди Севара ва бирдан бозордагиларнинг кўпчилиги уларнинг никоҳидан бехабарлиги эсига тушиб, жиддийлашгандек бўлди. - Роса куттирдингиз, хавотирга қўйдингиз...
- Ўша куни ўғлимнинг кўнглига қарамасам бўлмасди. Биринчи ютуғи эди. «Торт олиб кетиб, уйда еймиз биргалишиб», дейишувди, йўқ деёлмадим. Сен тушунган аёлсан-ку, тушунасан, деб индамай қўявердим, - деди Аббос изоҳ бериб.
«Демак, энди хотини болаларини ҳам ишга сола бошлабди-да», ўйлади ичида Севара.
- Телефонингиз ишлаяптими? - деди у шубҳалантирмайдиган вазият пайдо бўлганида тезроқ мақсадини амалга ошириш учун.
- Ишлаяпти, - аравадан кийимларни тушира туриб деди Аббос.
- Бериб туринг. Меники негадир қотиб қоляпти. Мижозимга айтай, «буюрмангиз келди», деб қўяй.
Аббос ҳеч иккиланишсиз телефонини Севарага узатди. Севара унинг телефонини олиб секингина узоқлаша бошларкан, тайинлади:
- Шу ерга қўяверинг, ҳозир ўзим жойлаб ташлайман.
Сўнг тезда Аббоснинг телефонидаги рақамларни кўздан кечира бошлади.
- Уф, хотинининг оти нима эди... - ичидан шошиб кетаётганди у. - Ҳа, Матлуба.
У «Матлуба» деб ёзиб улгурмасидан рақам кўринди. Севара иши тезлашиши учун шартта уни ўз телефони орқали расмга тушириб олди. Кейин Аббоснинг рақамидан ҳалиги мижозга қўнғироқ қилишни унутмади, ҳам.
- Ҳа, хўжайнимнинг рақамидан қиляпман, бугун олиб кетишингиз мумкин, - дея гапни қисқа қилиб Аббоснинг ёнига келди. - Бугун кела қолинг. Мендаям мол кўп, жой йўқ. Олиб кетганингиз яхши-да. Ҳа, бошқа нарсалар ҳам бор. Келинг, бугун кутаман. Бўпти.
Севар Аббосга телефонини тутқазди. Аравакашнинг кўмагида у тахланган либосларнинг ҳаммасини тушириб бўлай деганди. Энди Севаранинг иши уларни жойлаш ва бир-иккитасини осиб қўйиш. Шу ниятда у битта ўрамни олиб, оча бошлади.
- Кўрмоқчимисан?
- Йўқ, қизингизга ишонаман. Осиб қўяй, харидоргир бўлса керак, - кўйлакни очиб, ёйиб кўра бошлади. - Зўр чиқибди. Қизингиз туғма дизайнер. Адашиб бошқа жойда ўқиб юрибди.
- Ҳа, ўзим ҳам нега бошқа соҳага ўқияпти, деб қўяман баъзан.
- Ўқитувчилик қилмайди, барибир. Бу касбидан кўп пул топади-ку! - деди Севара ҳавас билан. Аббосдан энди «Бугун келасизми?» деб сўрамоқчи эди, Рита холанинг гапи эсига тушиб, индамай қўлидаги кўйлакни осишга киришди.
- Бугун кечга уйда бўласанми? - ўсмоқчилаб сўради Аббос. - Рўзғорда ҳам нарсалар тугагандир? Бозорлик қилиб берай дегандим.
- Ўзим қилиб қўя қоламан... - аразлагандек деди Севара.
Аббос жилмайди ва ҳазиллашгиси келди:
- Аразлашинг кераклиги ёдингга тушиб кетдими, дейман!
- Ҳа, ёдимга тушди, - дарҳол жавоб қайтарди Севара. - Менинг доим ёдимдасиз. Сизга ўхшаб бир эслаб, бир эсаламай яшаш одатим йўқ.
Аббос селкиллаб куларкан, аравакашга пул тутқазди ва «кетавер» ишорасини қилди. Сўнг ўзи Севарага яқинроқ келди:
- Аразлашга ҳаққинг бор. Бугун йўлини қилиб ўтаман, хафа бўлма...
- Майли, - жилмайди Севара ҳам.
- Бўпти, мен борай. Бошқалар ҳам «товарлари»ни оламиз дейишганди.
- Уларникини ҳам олиб келдингизми? - ҳайрон бўлди Севара.
- Йўғ-е, улар ўзи олиб кетишади. Цехга бориб туришим керак. Сеникини олиб келаман-да, фақат.
Кутилмаганда Севаранинг телефонидан хабар келганини билдирувчи оҳанг таралди. Севара телефонига қаради ва юраги ортига тортиб кетди. Смс юборган киши Зоир эди. Яна хабаридан уларни кузатиб турганга ўхшарди:
«Шуми, теккан эрингиз?»
Севара беихтиёр атрофга аланглади. Унинг юзида хавотир ва хадик аралаш акс этган ўзгариш Аббосни бефарқ қолдирмади:
- Ким? Нима ёзибди?
Севара баттар қўрқиб кетди...
* * *
Уч пара дарс тугади ҳамки, Гулҳаё дугонаси Зилолани овута олмади. Бошига рўмол танғиб олган, узун юбка кийган шўрлик дугонаси анча чўкиб қолган, кўзлари киртайган, ранги сўлғин ва ўта тушкун. Гулҳаё ҳарчанд яхши гапирмасин кўзёшларини аритолмади.
- Бирортамизнинг ҳам тўйимизни кўрмади, дадам шўрлик, - ҳиқиллади қиз.
- Пешана-да дугон. Сизларнинг умрингизга қўшиб берган бўлсин. Ойинг кўрсин, тўйларингни.
- Ҳар қандай шароитда ҳам ўқитаман деб, мени ўқитган дадам. Энди эса... - шўрқиллатиб бурун тортаркан деди Зилола. - Дадамнинг шу гапи ёдида қолган ойим икки кун менга тинчлик бермади, «Дарсингга бор», деб. «Контракт»им эсида йўқ. Бу йилни-ку, ёпган дадам бечора. Аммо кейинги йиллар, қарзларимиз... булар ҳаммаси менга дадамнинг қадрини, меҳрини билдириб турадиган бўлди. Ойим ўзи адо бўлди, яна контрактимни ўйлаб баттар сиқилмасин деб эслатмадим. Лекин кўп кела олмайман. Чунки ўқишни давом эттира олишимга кўзим етмайди.
- Зилол... - гапни бошлашга бошлади-ю, айтишга иккиланиб қолди Гулҳаё. Аммо энди жим тура олмаслигини билиб, сўзида давом этди. - Ҳалиги... менга қара, ижтимоий тармоқлардан ёрдам сўраб кўрсак-чи?
- Йўғ-е, ҳамма жойга овози қилиб нима қилдим? - партадан кўз узмай деди Зилола.
- Ўйлаб кўр, умуман ўқимаганингдан кўра минг чандон яхши-да. Мен яна ўйлаб кўраман. Укам билан ҳам маслаҳаталашаман. Укам ҳам битта канал юритяпти-ку, анча билади, бу ҳақда.
- Ҳайронман, - уҳ тортди Зилола. Унинг кайфияти Гулҳаёга ҳам юқди. Кўнглига чироқ ёқса ёришмасди. Дарс тугаганида эса Зилола баттар дилини вайрон қилди:
- Дугон, мен деканатга кириб ўтаман. Энди келмаслигимни айтиб кетаман. Уйга бориб «шартнома»ни ойимга ҳам эслатаман. Барибир ойим ҳам ўқий олмаслигимни тушунади. Нима қиламан, йўлкирага куйиб? Кейин... ётоқхонага бориб, нарсаларимни йиғиштириб кетаман. Омон бўл, дугон... Сен энг яқин дугонамсан, унутмайман, сени...
- Зилол, жим бўл, шошмай тур, - ичидан нимадир узилгандек бўлди Гулҳаёнинг. - Укам билан гаплашай. Бирдан таслим бўлма...
- Ҳали ломбарддан қарзимиз ҳам бор. Бирор ташкилотга фаррош бўлиб ишга кирсам ҳам қарзимни узаман, сенга оғирлиги тушмайди, куйинма дугон, - деди Зилола ёш тўла кўзларини узоқ-узоқларга тикиб.
- Ҳар нимани ўйлайверма. Ломбардни бир нима қиларман, ўзим...
- Нима қиласан? Сен мени кафилликка олмагансан-ку! Нега, ўзингни ўққа-чўққа ўрасан? Ҳамма нарсани зиммангга олгинг келаверади. Бўлди, тан олишимиз керак, ўқиш пешанамга ёзилмаган экан.
Гулҳаёнинг буткул кўнгли бўшаб кетди. Ёшли кўзларини олиб қочаркан, тасалли беришдан тўхтамади:
- Эплаймиз! Ҳали ҳаммасининг икковимиз уддасидан чиқамиз. Фақат сен менга қўл узатсанг бўлди, ҳозиргидек юз ўгириб кетмасанг бўлди.
- Сендан юз ўгирмаяпман.
- Ўгираяпсан! - зарда билан деди Гулҳаё. - Мен қўл чўзяпман сенга. Қийинчиликлардан бирга ўтайлик деяпман. Сен ўзингни олиб қочяпсан.
Зилола елкалари силкиниб яна йиғлай бошлади:
- Борингга шукр! Сен бўлмасанг, ўлиб қолардим, ғамдан.
Гулҳаё уни қучоқлади:
- Сўз бер, дугон. Кетиб қолмасликка сўз бер. Имкон қидириб кўришимизга сўз бер.
- Сен қўлингдан келганини қилдинг, Гули. Бўлди, тан ол! Энди ўқий олмаслигимни, имконим йўқлигини тан ол. Агар... охирги марта мен билан юргинг келса, деканатга юр. Бирга ҳал қиламиз, - Зилол шундай дея шаҳдам қадамлар билан деканат сари кетди.
Гулҳаё бир зумгина унинг ортидан тикилиб турди. Сўнг судралиб қадам ташлаганча эргашди...
* * *
Матлуба охирги мижозни хонадан чиқариб юборганида кун шомга яқинлашиб қолган эди. У охирги икки суҳбатни Нигорасиз ўтказди. Хаёлида эплагандек. Чунки мижозлар миннатдор кетишди. Бу Матлубага жуда катта ишонч берди. Гўё хонани беш қўлдай биладигандек ёки кўзлари кўрадигандек, сумкасини қўлига қистирди-ю, шахдам қадам ташлаб эшик томон юра бошлади. Икки қадам ташладими йўқми, кимдир ўнг оёғидан маҳкам тутгандек бўлди. Чап оёқ билан мувозанат сақлаш мушкул. У ўзини тутиб тура олмади. Бир чайқалди-ю, чинқирганча юзтубан йиқилди.
Давоми бор...
#КУНДОШЛАРгрдилсўзлари
Следующая публикация
Нет комментариев