Предыдущая публикация
Бир чимдим кулги😂😂😂
ҒАРОЙИБ САЁҲАТ
Устоз Саид Аҳмад ака Америкадан келган куни
телефонда айтиб берган ҳангома
– Алё, ўзингмисан, болам? Ваалайкум ассалом, мулло бўлгин! «Зиёратлар қабул», дейсанми? Мурод ҳосил! Раҳмат. Сафар қандоқ бўларди, зўр бўлди! «Қани бир эшитайлик», дейсанми? Майли, сазанг ўлмасин. Аммо-лекин сен ярамаснинг бир одатинг ёмон. Мендан зўр-зўр ҳикояларни эшитиб оласан-да, қўшиб-чатиб ўзингники қилиб ёзасан. Бу сафар шунақа қилмасанг, ҳаммасини бир бошдан гапириб бераман.
Аслида-ку, Америка тўғрисида аввал ҳам анча-мунча нарса ўқиганман. Ёшлигимда Аччиқ Махсум деган ёзувчининг (сенлар уни Максим Горкий дейсан) «Сариқ иблис шаҳри», бақириб шиғир ўқийдиган Маяковскийнинг «Нима бизга Америка», деган асарларини варақлаганман. Ҳатто ўзимиздан чиққан Узоқов деган мухбир ҳам «Америкасини ҳам кўрдик», деган мақола ёзган эди. Шулар Американи кўрганда, нега мен бормаслигим керак?
Шундоқ қилиб, биқинига «Пан-Американ» деб ёзиб қўйилган, гардани ҳўкизникига ўхшаб шишиб кетган «Боинг» самолётига ўтирдик. Ишонсанг-ишонмасанг, ичи бамисоли метронинг ўзи! Шифти шунақанги баландки, Сабонис деган найнов баскетболчи бемалол баскетбол ўйнаса бўлаверади! Шунақанги узунки, у боши билан бу боши кўринмайди!
«Боинг» осмонга кўтарилиши билан ёнимга қошлари ипдеккина, сочлари тилла кокилдек, оёқлари узун-узун, тиззасидан икки қарич баландда тўхтаб қолган этак остидан оппоққина сонлари кўриниб турган хонимча келди. Оғизчаси ангишвонадек. Лаблари худди гилос тишлаб турганга ўхшайди. Одамнинг дилини қитиқлайдиган майингина, сирлигина табассум ҳадя этди.
– Гуд монинг, мистер! – деди.
Бир вақтлар Сталин лагерларида саргардон бўлиб юрганимда бир инглиз шпиони ҳам бизнинг баракда ётарди. Шу билан гаплашиб, тилини бинойидек ўрганиб олгандим. Ўша эсимга тушиб, жавоб қилдим:
– Хелло! Окагинанг айлансин, хелло!
Хонимча тилини бунчалик билишимни кутмаган эканми, қувониб кетди. Бирпасда анча нарсаларни гапириб ташлади. «Джус» дейдими-ей, «биир» дейдими-ей! Айниқса, «чикен», «чикен» деган сўзни ўн мартача қайтарди-ёв! Сал аччиғим чиқди.
– Ҳай, менга қара, – дедим тушунтириб, – нега нуқул «чикка-пукка» дейсан? Нима, сен билан ошиқ ўйнаяпманми?
Хонимча зипиллаб кетаётган эди, ёнимда ўтирган бўйинбоғ таққан, башанг кийинган америкалик йигитча гапириб қолди:
– Ошиқ ўйнаймиз, деётгани йўқ, товуқ келтирайми, деяпти.
Ҳайратдан ёқамни ушлаб қопман. Ўзбекчани сувдек биладиган бу ажнабий қаёқдан пайдо бўлди?
– Менга сени Худонинг ўзи етказди, болам! – дедим севиниб. – Ўзбек тилини қаёқдан ўргангансан?
– Мен ўзбекман, Саид Аҳмад домла! – дейди.
Баттар ҳайрон бўлдим. «Бўлмаса нега бунақа сап-сариқсан, нима бало, онанг зарчавага бошқоронғи бўлганмиди?» дегим келди-ю, хафа қилиб қўйишдан қўрқдим.
– Мабодо Носир Фозиловга қариндошлигинг йўқми, олтиндек ялтираб турибсан, – десам кулади.
– Мен Ҳайитвой сариқнинг невараси бўламан, – дейди.
– Ие, тахтапуллик Ҳайитвой сариқнинг неварасимисан? – дедим. – Буванг раҳматли кўп яхши одам эди. Сал тажанглигини айтмаса, жа ориятли эди. Бир гал беданаси Исроил калнинг беданасидан енгилиб қочганда, жониворнинг калласини шартта узиб ташлаганини кўрганман. Отинг нима, болам, Америкага нега кетяпсан?
– Отим Ҳайитбоев Саид. Калифорния университетида магистратурада ўқийман, – дейди.
– Бундан чиқди, адаш эканмиз! – дедим елкасига қоқиб.
– Сизнинг ҳамма китобларингизни ўқиганман, домла, – деди адашим.
Шу пайт яна ўша хонимча келиб қолди. Тағин ширин табассум билан «чикен», дейди.
– Барака топгур, – дедим энсам қотиб, – «чикен-пикен»ингни бошимга ураманми? Дунёда товуқдан аҳмоқ парранда бўлмайди, одам нуқул товуқ еса, ақли суюлиб, товуқмия бўлиб қолади! Менга қора қўчқорнинг думбаси солинган, чўнғаранинг гуручидан дамланган бир луқмагина палов берсанг, кифоя. Устига Учқўрғоннинг от қоқилса йиқиладиган беҳисидан ярим паллагинасини бостириб келсанг ҳам тешиб чиқмайди. Эрталабдан бери қорин пиёзнинг пўстига айланиб кетди-ку!
Адашим гапимни таржима қилди. Хонимча табассум билан эшитди. Хаёлимга ғалати ўй келди. Менимча, бу онасининг қорнидан туғилгандаям «инга-инга» деб йиғлаган эмас, илжайган бўлиши керак.
– Но проблем! – деди бош ирғаб. Кейин яна анча гаплар айтди.
– Проблема йўқ, – деди Саидбой таржима қилиб. – Жаноб хоҳласалар Ню-Йоркдаги «Бухоро» ресторанига кириб, «халта палов» ейишлари мумкин. Биз чикен, бифштекс, янги сўйилган чўчқа гўштидан пиширилган хот-дог билан сийлашга тайёрмиз. Афсуски, жаноб айтган «пиёзнинг пўсти» бизда йўқ...
Инсоф билан айтганда, бифштекси мазалигина экан.
Ўзинг биласан, овқатдан кейин сигарет мойдек кетади! Айниқса, ўзимизнинг «Хон!» Ҳузур қилиб икки-уч тортганимни биламан, тепамда яна хонимча пайдо бўлди.
Бижир-бижир қилиб алланималарни гапирди. Нуқул «фифти доллар», дейди. Тилмочга қараб, нима гап, десам, «Эллик доллар экан», дейди. Бунинг одамшавандалигига қаранг! Иззатимни жойига қўйиб, менга эллик доллар бермоқчи! Ўзбекистондек мўътабар юртдан бораётган азиз меҳмонлигимни билибди-да!
– Мени сен сийласанг, сени пайғамбарлар сийласин, – дедим дуо қилиб. – Менга сенинг пулинг жаям керакмас. Америкага сафаримнинг бориш-келиш паттасини ҳукуматнинг ўзи оберган. Ҳатто «Шератон» гастинисасининг ҳақини ҳам олдиндан тўлаб қўйган. Худога шукр, ҳурматим бор. Энди-и-и жудаям кўнглинг бўлмаётган бўлса, «эллик доллар, олтмиш доллар», деб майдалашиб ўтирмагин-да... – Шундай деб, бу ёғини таржимонимдан аниқлаштириб олдим: «Минг»ни нима дейди булар?
– «Таузен», – деди Саидбой ҳозиржавоблик билан.
– Бир йўла таузен доллар бериб қўя қол, – дедим хонимчага. – Невараларга падарка-мадарка оборарман.
Хоним гапимнинг таржимасини эшитди-ю, негадир кўзи ғилай бўлиб кетди. Биттаси менга қарайди, иккинчиси адашимга! Ҳалиям кулиб турибди-ю, йиғлаётганга ўхшайди.
– Эллик долларни у эмас, сиз беришингиз керак экан! – деди Саидбой.
Ҳайрон бўлдим.
– Нега берарканман?
– «Пан-Американ» компаниясининг самолётида чекиш мумкин эмас, эллик доллар жарима тўласинлар, деяпти.
Ростмана жаҳлим чиқди.
– Биринчидан, мен умрим бино бўлиб жарима тўлаган эмасман. Менинг машинамни кўрса, ГАИ тескари қараб туради. Биладики, нарушение қилсам, бир тийин ҳам бермайман. Иккинчидан, мен ўзимизнинг «Хон»ни чекдим. Американики эмас. Учинчидан, шу одатинг бор экан, нега олдиндан айтиб қўймадинг? Шунинг учун мен сенга эмас, сен менга жарима тўла! «Беш юз»ни нима дейди?
– «Файф хандрит», – деди таржимоним.
– Файф хандрит доллар, – дедим бешта бармоғимни кўрсатиб. – Бўлмаса, каттангни чақир!
Зум ўтмай форма кийган учувчи пайдо бўлди. Шунақанги пўрим, шунақанги «аккуратний»ки, Умарали Норматовга ўхшаб кетади. Ҳозир одоб билан жигарни эзади, деб турсам, чест берди. «Мистер» деб гап бошлади-ю, бирдан чеҳраси ёришди.
– Саид Аҳмад ака, ўзингизмисиз? – деб қучоқлаб олди.
Разм солиб қарасам, таниш кўринади.
– Менга қара, чувалачилик Мирваққос қатиқчининг ўғлимисан? – десам, «Қаёқдан билдингиз, дадам сизни кўп гапирардилар, бир мактабда ўқиган экансизлар», – дейди.
Бирпасда апоқ-чапоқ бўпкетдик.
Шу самолётда иккинчи учувчи экан. «Ўзбекистон ҳаво йўллари» компаниясининг вакили, обрўси жа баланд экан. Инглизчани «михлаб ташларкан!»
– Бу сер кимлигини биласанми? – деди хонимчага. – Мистер Саид Аҳмад, ўзбекнинг Марк Твени бўлади. Тушундингми?
Хонимча шунақанги хижолат бўлди, шунақа хижолат бўлди! Нуқул «Айм сорри мистер Ахмед, айм сорри, плиз!» дейди. (Узр сўраяпти чоғи.)
– Майли, гуноҳингдан кечдим, оканг айлансин! – дедим раҳмим келиб. – Менга приз бермасанг ҳам хафа бўлмайман. Фақат Ню-Йоркка қўнганимизда таузент доллар бериш эсингдан чиқмасин!
Учувчи шу самолётга минишимдан бехабар қолганини, бўлмаса «дўппидеккина» ош дамлаб қўйган бўлишини айтди. Нега бунақа олис сафарга отланганимни сўради. «Келинлар қўзғолони» Америкада саҳналаштирилгани, ака бухор яҳудий қадрдонларим асар премерасини кўрмасам, хафа бўлишини айтиб, ўн бир марта телеграмма юборганини, шу баҳона кўрмаган жойларни кўриб, оёғимнинг чигилини ёзиш учун сафарга чиққанимни айтдим. Фармонбиби ролини ўйнаган актрисага бир жўра жуҳуд атлас олиб кетаётганимни ҳам эслатиб қўйдим.
Учувчи менга қилинган бояги нохуш муомалани «дазмоллагиси» келдими, таклиф қилиб қолди.
– Самолётнинг юқори қаватида бассейн бор. Юринг, маза қилиб чўмилиб оласиз. Ҳали манзилга етишимизга саккиз соат бор, Атлантика устидан ўтаётганда ўзимиз ҳам зерикиб кетамиз, – деди.
Хушламайроқ турганим учун баҳона қилдим.
– Қўя қол, укам, ўнг оёғим зирқиллаб оғриб турибди.
– Юраверинг, бассейннинг суви иссиқ, – деб қўлтиғимдан олди, таржимон Саидбой ҳам эргашди. Лифт ғувуллаб тепага олиб чиқди. Кичикроқ теннис майдончасидек келадиган ҳовузда кўм-кўк сув мавжланиб турибди. Бассейн ўртасида иккита сув париси сузиб юрибди. Кошинланган қирғоқда тағин иккитаси ўтирибди. Иккитасининг сочи малла, иккитасиники қоп-қора. Ростини айтсам, умрим бино бўлиб бунақанги пари-пайкарларни биринчи кўришим! Менинг ўрнимда Чингиз Аҳмаров бўлса, бир зумда «Америка мадоннаси» деган портрет чизиб ташлаган бўларди. Микеланжело тирилиб келса, шуларнинг ҳайкалини ясарди. Оқ мармардан! Шунақанги мукаммал, шунақанги «фигурний»ки, Умар Ҳайёмнинг чиккабел кўзаси буларнинг олдида хумдек гап! Йўқ, булар одам боласи эмас, ҳақиқий сув париси! Ҳушёр бўлмасанг, афсун қилиб, сув тагига тортиб кетади! Ана, биттаси «келавер» деб имо қиляпти. Кафтимни пешанамга соябон қилиб тикилиб қарасам, думи йўқ! (Сув парисида дум бўларди, шекилли.) Энди имлайсанми, ноинсоф! Ақалли ўн-ўн беш йил аввал қаёқда эдинг?! Бассейн тугул денгизнинг тубига ҳам биргалашиб тушиб кетаверардим!
– Ечинадиган хона у ёқда, душхона бу ёқда. Энди, оқсоқол, хизматчилик, бизга рухсат, – деди учувчи. – Ҳадемай Бермуд учбурчаги устидан ўтамиз. Штурвални ўзим ушлаб турмасам, анави америкалик ҳамкасбларим қийналиб қолиши мумкин. Нима, сиз билан менга ўхшаб ҳар куни қази-қарта **** юрибдимики, билаги бақувват бўлса!
Таржимоннинг икки кўзи париларда. Чарвига тикилган мушукникига ўхшаб йилтираб турибди. Тағин менга ақл ўргатади.
– Оқсоқол, одатда, бассейнга тушишдан олдин душхонага кириб, шампунга обдан чўмилиш керак, бўлмаса юз доллар жарима солади, – дейди.
Жиндай рашким келди.
– Мен бекордан бекорга чўмиладиган анойилардан эмасман, – дедим зарда билан.
Шунақа десам, нима дейди, дегин? «Ўзингиз ҳам яқин беш-олти йилдан бери чўмилишга эҳтиёж сезмаган кўринасиз», дейди. Буваси ҳам шунақа, тўнг одам эди. Ке, шу ёш бола билан тенг келаманми, деб лифт томон юрган эдим, кетимдан эргашди.
Жойимизга келиб ўтиришимиз билан сертабассум хонимча тағин тепамизга келди.
– Кофе? Ти? – деди қилдек қошини учириб.
– Жаноб кофе ичадиларми, чойми, деб сўраяпти, – деди таржимоним.
Биласан, умримда кўк чой ичмаганман. Кўк чой ичсам, обрўйим тушиб, давлениям пасайиб кетади. Шунақа-ку, боя жарима тўлайсан, деб тинкамни қуритгани учун мен ҳам ғашига текким келди.
– Менга кофе-мофе сапсем керакмас. Менга 95 кўкчойдан бир чойнаккина опкел. Шри-Ланканинг чойидан бўлсин. Чойнакка тушиши билан шапалоқдек ёйилиб кетадиганидан бўлсин, о-кей? – дедим қўлимни пахса қилиб.
Хонимча таманно билан нари кетди. Буларнинг чой заводи борми, нима бало! Патнисда етти хил кўкчой олиб келса, денг! Каҳрабодек аччиқ қилиб дамланган чойдан икки ҳўплам ичганимни биламан, шилқ этиб пинакка кетибман. Айтмовдимми, кўкчой давлениямни тушириб юборади, деб! Совуғим ошиб кетган-да!
Бир маҳал: «Кўзингизни очинг, оқсоқол, бу ёғи яқин қолди», деган овоздан уйғондим. Тепамда чувалачилик учувчи турибди.
– Ню-Ёркка етиб келдик, самолётни атайлаб пастлатиб учирайми, тепадан туриб шаҳарни бир томоша қиласизми? – дейди.
Хаёлимга «аригиналний» фикр келди.
– Менга қара, укам, – дедим. – Ростданам менга хизмат қилгинг келаётган бўлса, бир иш қиласан. Самолётингни «Озодлик ҳайкали» атрофида икки марта айлантириб ўтасан. Шу хотинни яқиндан кўришни кўпдан бери орзу қилиб юрардим.
– Но проблем, оқсоқол! – Учувчи шундай деб чест берди-да, кабина томон югуриб кетди.
Зум ўтмай узоқдан ҳайкал кўринди. Бошида чамбарак. Қўлида машъала. Самолёт шунақанги яқин бордики, қаноти ҳайкалнинг қўлига тегиб кетай деди. Шунда ғалати иш бўлди. Бояги хотин ўнг қўлидаги машъалани олиб, чап қўлтиғига қистирди. Кейин ўнг қўлини Капитолий қуббасидек бўлиққина чап кўкси устига қўйиб, таъзим бажо қилди.
– Ассалому алайкум, қадрли Саид Аҳмад ака! Бизнинг юртимизга хуш келибсиз! – деди тантанавор оҳангда. – Сизнинг келишингизни интизорлик билан кутаётган эдим. «Келинлар қўзғолони» комедияси «Тикланиш» театрида намойиш қилинади!» деган рекламани бошим атрофидан икки юз марта айлантирдим! – Шундай деди-да, эгилиб-эгилиб тағин уч марта таъзим қилди. Ўзиям чимилдиқдан янги чиқиб, қайнатасига салом қилаётган келинчакка ўхшаб кетди.
– Ваалейкум ассалом, қизим! – Шундоқ дедим-да, самолёт деразасидан бошимни чиқариб, пешанасидан ўпиб олдим (Пешанаси муздеккина эканига парво ҳам қилмадим.) – Умрингдан барака топ! Бахтли-саодатли бўл! – дедим. «Қўшганинг билан қўша қаригин», – дегим келди-ю, бу атрофда бошқа ҳайкал йўқлиги эсимга тушиб, у ёғини айтмай қўя қолдим. Шу пайт керосин охирлаб қолдими, самолёт пастлай бошлади...
...Ие, шошмай тур, болам, боғ эшиги очилди, шекилли. Ана, оқ «Нексия» кириб келяпти. Ким бўлди бу? Машинанинг чап эшигидан ГАИнинг таёғига ўхшаган бурун чиқиб турибди. Ие, Анвар Обиджон-ку! Жа яхши кўраман-да, шу боламни! Олтиариқнинг «бадринг»идан бир қопгина обораман, деганди. Шуни олиб келяпти чоғи... Қолганини кейин эшитарсан. Бадрингни вақтида мариновка қилиб қўймасак, сўлиб қолади...
Муаллиф изоҳи. Ҳикояни устоз қандай айтган бўлса, шундайлигича қоғозга туширдим. Сенкю веримач! Гуд бай!
Ўткир ҲОШИМОВ
Следующая публикация
Комментарии 3