Предыдущая публикация
ОСИËБИ ПАДАР
Чанд рӯз инҷониб деҳаро даҳшати ногаҳоние фаро гирифта. Ҳама ғамгину музтар. Агар дарëи пурталотуми Зарафшон маҷрои худро пайдо накунад, зери об мондани зеботарин деҳаи водӣ - Рарз аз эҳтимол дур набуд. Мӯйсафедону мӯйсиëҳон ба чаҳор тараф такопӯ доштанд, симоб мерафтанд онҳо. Баъзеҳо худ ва аҳлӣ оилаашонро тасалло медоданд: <<Худо раҳмамонро мехӯрдагист, ҳеҷ набошад, раҳми бачаву качаамонро мехӯрад-ку?>>
Дар деҳаи Рарз фақат Ҳусейн бепарво менамуд. Лекин ботинан аз ғами ниҳоят гароне азоб мекашид. Ин ҳам бошад хавфи аз байн рафтани осиëби падар, ки дар лаби дарë воқеъ буду як вақтҳо оби сои тагоби Мазор чархи онро ба таҳрик меовард, гандуму ҷав, боқилаву арзани сокинони деҳаро орд мекард.
Ҳусейн он солҳо гӯë ҳалқа ба гӯши ҳамин осиëб зада буд, шабу рӯз назди падараш Исмоил-амак ҳозиру нозир буд. Ҳамин ки падар хамири кулчаро таҳия мекард, Ҳусейн аз паи чӯбу чахс мешуд. Ӯ аз роҳи болои осиёб, ки одамон аз тагоби Мазор бист километрро тай карда, ҳезум меоварданд, "барои кулчаи осиëб қоқ деҳ" гуфта, бо як бағал ҳезуми хушк бармегашт.
То пухтани кулча паҳлӯи падар менишаст,оринҷ болои зонуи ӯ гузошта, бо оташгирак аввал хокистари тасфон, баъд лахчаҳои сурхро болои кулча мегардонд, то он якмаром пухта шавад. Чӣ бахту хушнудие дошт Ҳусейн он солҳо. Падару модар Ҳусейни кенҷара аз ҳама зиëд дӯст медоштанд. <<Кулча пухт>> - ишора мекард Ҳусейн. Исмоили осиëббон <<ҳозир, писарам>> гуфта, оҳиста бо хокистаргирак оташи болои кулчаро як тараф мекард. Кулчаро болои даст гузошта, аввал як тарафашро баъд тарафи дигарашро пуф-пуф карда, аз хокистар тоза месохт. Ҳусейн чун одати ҳаррӯза дастурхони на чандон калон боз менамуд. Падар кулчаро ду тақсими баробар мекард. Як лаби онро дохили соға гузошта, болояш латта мепартофт.
-Меҳмоне пайдо шавад, пешаш мемонем. Ана инашро ҳарду кайф карда мезанем, чӣ гуфтӣ, Ҳусейнҷон?
-Ҳо, додо, мехӯрем, - табассум мекард Ҳусейн. Баъди нӯшидани чойи пудинагии хушбӯй падар думбураро ба даст мегирифту нохун мекард, Ҳусейн аз ин ба завқ меомад, ба таври худ суруд замзама мекард. Суруд мехонд Ҳусейн, мисраю оҳангҳои худаш. Овози ширадору тозааш бо думбураи падару садои осиëб омезиш ëфта, ба кас як навъ кайфияте мебахшид.
Исмоили осиëббон думбураро ба замин мемонд, аз ҷой хеста, оҳиста - оҳиста наҳди дӯл мерафт, орди барф барин сафеди даруни охурро бо белчаи чубин бардошта, ба ҷувол мерехт, дохили дӯлро дароз шуда нигоҳ мекард, ду-се сатил гандумро ба он рехта боз назди дастурхон менишаст. Менишасту сари каммӯи Ҳусейнро сила мекард, Ҳусейнро ин кори падар хеле хуш меомад. Оҳиста сарашро болои зонуяш чун одат хам мекард, баъди чанд дақиқа хобаш мебурд. Чӣ қадар фараҳбахш буданд он лаҳзаҳо, он солҳо. Падару модар-соябони сар дошт Ҳусейн.
Ҳусейн аз бачагияш тарсончак буд. Махсусан аз дарëи пурталотуми Зарафшон сахт метарсид, зеро он ҳар сол чандин нафарро бераҳмона ба коми худ мекашид, Фотеҳу Қадамалӣ чӯберо, ки дарë ба нимасоҳил партофта буд, ба соҳил мебарорем гуфта ғарқ шуданд, Ғуломиддин оббозӣ карду дигар аз об набаромад, Холида бо шавҳараш ҷанҷол карда, худро рост ба ана ҳамин дарë партофт. Хидири ҷавон бузашро наҷот доду худаш ба коми дарë рафт. Эҳ, чӣ қадар ҳамқишлоқиҳоро дар кашид ин дарë. Дарë, дарë бераҳм ҳастӣ ту, хунхор ҳастӣ ту, ақида дошт Ҳусейн.
Ҳусейн ҳеҷ вақт ба осиëб танҳо намерафт. Барои он, ки ба осиëб бирасад, бояд аз ана ҳамин дарë аз болои потоба мегузашт. Потобаи ларзонак. Ҳусейн ҳамеша ë бо хирвориëн ë бо кӯҳравҳо ҳамроҳ мешуд. Ҳамин ки ба дарë наздик мешуданд, онҳо аз дасташ дошта шӯхӣ мекарданд:
-Ҳусейнро ба дарë партоем як оббозӣ кунад-чӣ?
-Маро напартоед бобоҷон, бобоҷон маро напартоед, тағоҷон, ман осиёб пеши додом меравам, ман нағз, нағз гӯëн илтиҷо мекард …
Мардуми деҳа такопӯ дошт, қариб ҳама ба дарë бо умед нигоҳ мекарданд. Об ҳамоно баланд мегашт, бо шиддат лаппиш мехӯрд, зардолузорону, шафтолузоронро решакан карда буд. Ҳамон потобае, ки деҳотиëнро бо дили се такоб - Такоби Сор, Такоби Ҷуфт, Такоби Миëна ва осиёб мепайваст, кайҳо парчҳояш канда шуда, болои об ба самти мавҷ ҳаракат карда, гоҳ ба ин тарафу гоҳ ба он тараф мезаданд худро. Мӯйсафедон зери лаб дуо мехонданд. Воҳима зӯр буд.
Ҳусейн худро ба баландии Қалъа зад. Аз он ҷо аз Қалъаи таърихӣ осиёби падараш баръало ба чашм мерасид. Ӯ шикам ба замин партофт, оҳи сарде кашид.
"Ҳа-а, ана, бомаш ҳам паноҳ шудааст, садаи зебое, ки бобоям Убайдулло панҷоҳ шаст сол қабл шинонда буд, дигар худнамоӣ намекунад. Фақат чанд шоху барги он менамуду бас. Агар падар дар ҳаëт мебуд, ин даҳшат, ин бадбахтиро дида аз ҳуш мерафт. Худо дид, ки дигар осиëб нолозим аст, онро аз байн бурданӣ шуд. Шояд додом намемурд, то ҳол сангҳои осиëб гардиш мекарданд, шояд Худо раҳмашро мехӯрд. Онгоҳ ман то имрӯз кулчаи гарм мехӯрдам, додом думбура менавохту ман суруд мехондам. Баъд нарм-нарм сарамро сила мекарду манро болои зонуяш хоб мебурд. Эҳ, додоҷон, очаҷонамро ҳам аз пасат бурдӣ. Бурдиву маро ҳам якбора сағир сохтӣ. Оë бародар ҷои падарро мегирад? Ман як силаи дасти туро ба ягон чиз иваз нахоҳам кард. Падарҷон то вақте ту зинда будӣ, касе маро таҳқир намекард, девона намегуфт, сӯям санг намепартофт. То вақте очаам зинда буд, либосҳоям тозаву рахти хобам нармакак, болои сарам чойники чой тайëр буд, акнун чӣ? Маро девона мегӯянд, ҳа-а, девона, девона мегӯянд.
Овози акояш муаллим Мирубайдуллоҳ Ҳусейнро аз хоб бедор сохт. Баробари чашмонашро кушодан ба осиёб нигоҳ кард, нигоҳ карду ранги рӯяш сафедтоб гардид. Гӯë дасту дилаш аз дунë канда шуд. На об буду на осиëб. Фақат ду санги сафеди болои ҳам, ҳамон сангҳое, ки мудом ғаллаи деҳқононро орд мекарданд, ҳамон садаи ҷонсахт, ки шоху баргҳояш дигар ба осмон не, балки ба замин овезон шуда буданд, худнамоӣ мекарданду бас. Ҳусейн бо лабони парсинбаста дер гоҳ ба сангҳову сада нигарист. Аз чашмонаш қатраҳои ашк ба замин чакиданд.
-Худо раҳмамонро хӯрд. Дидӣ, дарë боз ба маҷрои худ равон гашт. Биë, биë, Ҳусейнҷон, ба хона меравем, гурӯсна ҳам мондӣ, рӯзи дароз туро ҷустуҷӯ кардем. Биë гиря бефоида аст, - хоҳиш кард Мирубайдуллоҳ.
Баъд аз сари падараш Ҳусейн осиёбро тарк накард. Ҳафтае се-чаҳор маротиба ба хонаи умедаш мерафт, онро давр мезад. Новаи беоб, чархи беҳаракат, дӯли холӣ, сангҳои болои ҳам, охури орд, оташдони беоташ, падару думбура, кулчаву каллақандҳои сӯроху чои пудинагӣ фақат дар хотираш монда буду бас.
Боре зери сояи осиëб нишасту пинакаш бурд. Падараш Исмоили осиëббон дар либосҳои сафед ошуфтаҳолу лоғар аз чизе норозӣ пайдо шуд, ба Ҳусейн нигоҳ кард, нигоҳ карду бо ангушташ осиëбро нишон дод. Ҳусейн аз ҷояш хест ва ба падар нигарист:
Додо, осиëбро акаам Мирҳофиз аз нав сохт, обод кард, вале нигоҳ кун дарҳояш бастаанд. Осиëби ту акнун ба касе даркор нест, бекор аст ӯ. Магазинҳо пур-пури орд. Ҳоло одамон орди навъи сеюмро намехӯранд. Балки барои гову молашон тарит мекунанд. Медонӣ, додо, дар тӯйҳо чӣ кор мекунанд? Барои эҳтироми меҳмонон нонро бисë мешикананду кам мехӯранд. Дар хотир дорӣ, додо, баъзан дар осиëб кулча мепухтему ба худамон намерасид? Ту бошӣ ҷуръати кулчаи дуюмро пухтан надоштӣ. Аз ҳар хирвор як кулча ҳақ дорам мегуфтӣ. Э-э, он замонҳо гузашт, додо. Ëд дорӣ, Рашиди чутурро. Ҳар боре гандумашро орд мекард, аз назди охур дур намешуд, то ғалла ба об наравад, то мушон ордро нахӯранд, то ки аз ордаш кулча напазем. Сахт буд раҳматӣ. Ҳоло замона дигар шудагӣ, додо. Ин тарафашро ҳам гӯем, осиёб чӣ даркор? Дар ангор ба ғайр аз тамоку чизи дигар ҳам намондааст. Барои реза кардани ин заҳри бадбӯй фабрикаҳои калон сохтаанд. Акнун беморхонаҳо пур-пури касал, бештар занҳо хобанд он ҷой.
Боре аз баландии деҳа ба ангор, ба ҳамон ангоре, ки солҳои пеш гандуму ҷав, картошкаву ҷуворӣ, нахӯду лӯбиë, ва харбуза кишт мекарданд, чашм дӯхтам. Ғайр аз тамоку дигар чизе ба чашм нарасид. Офтоб ҳанӯз аз кӯҳӣ баланд теғ накашида, занону духтарон, ва бачаҳо ҳар кадом як ҷӯякӣ тамокузорро байни худ тақсим карданд. Онҳо барги тамокуро якто-якто чиданд, баъд ба ҷуволу халтаҳо, чодарҳо гирифтанд, баъд ба харҳо бор карда, як халтагии дигар сарборӣ ҳам монданду роҳи хонаро пеш гирифтанд. Онҳое хар надоранд, пуштора ë дар фарқи сар бор мекунанд тамокуро. Тамоми сол халқ ҳаминхел азоб мекашад.
Ҳамон баргҳоро дар оби равони назди ҳавлияшон мешӯянд, то шакаракаш тоза шавад, ҳар баргро аз тебинасӯзан мегузаронанд. Ҳамелҳои калон-калон пайдо мешаванд. Ба дару девор, байни дарахтон, симчӯбҳо ва хонаҳо овезон мекунанд. Тасфи ҳаво, ки зиëд шуд, ҳавлиҳоро бӯй зер мекунад.
Мебинам, ки саросема ҳастӣ, додо? Гӯш кун нақли маро. Охир, ба куҷо мешитобӣ? Чӣ метарсӣ, ки манзилатро намеëбӣ, ë касе ҷангат мекунад, ки дер мондӣ? Натарс, беҳтараш, маро гӯш кун, додо. Ман гапро кашол доданӣ нестам. Медонӣ, ҳамон обе, ки аз тамоку ифлос мешавад, ба куҷо меравад? Рост ба ҷӯи калони қишлоқ. Яъне мардум тамокуоб менӯшанд. Ана ҳамин об, додо, дар тобистони гарм боиси касалиҳои зиëд мегардад, мегӯянд. Ин тамоку он қадар касалии зиëд овард, ки ҳисоб надорад. Бачаҳо сулфа мезананд.
Онҳоро кӣ маҷбур кардааст? Тамоку накоранд, тамом вассалом! Маслиҳат дод Исмоил-амак.
Намешавад халқ безор шудагию аммо калонҳо намехоҳанд. Намедонам барои чӣ. Дар ҳар ҷамъомад гап мезананду гап мезананд.
Чӣ, дар қишлоқ ҳоло ҳам водопровод нест? Ҳанӯз ман зинда будам, ки гап-гапаш буд. Қариб сӣ сол гузашт-ку, бачем?
Ҳе, додо, боз сӣ соли дигар мегузараду мардум фораобро хӯрдан мегиранд. Хӯрдан мегиранду касал шудан мегиранд. Дилам ба занҳою кӯдакони леҳа месӯзад. Хайр, ман акнун буду шудам ҳамин. Зан не бача не, бача не як сари қоқи худам. Куҷое шаб шаваду куҷое рӯз шавад, фарқ надорад, додо. Бин як поям мӯзапӯшу яки дигараш калӯшпӯш. Барои ман чӣ фарқ дорад. Ëд дорӣ, худат ҳам пойлуч мегаштӣ. Аз чӣ буд, ки касал ҳам намешудӣ. Рухсораҳоят сурх буданд. Медонӣ сабабашро? Обу ҳавоӣ тоза мехӯрдӣ, додо. Баъд табақ-табақ палавҳои равғанӣ зағиру думба аз туйҳо меомаданд, мезадем. Акнун чӣ, равғани зағирро хоб мебинӣ. Магазинҳо пур аз равғани пахта. Мазза ҳам надорад, охир, пахта ҳам дору мехӯрад-ку!
Дар деҳа бошад ягонто ҳам ҷувозхона намондааст. Чандин даҳсола аст, ки дарҳояшон лойшап. Зағир нест, тамокуро ҷувоз карда намешавад...
Исмоилӣ осиëббон ба сухангӯии Ҳусейнаш бо диққат гӯш дод, чашмонаш лиққи об шуданд. Кош Ҳусейни ман дар бедори забони гӯë медошт. Кош ӯ девона намебуд. Бечора бачам панҷоҳ соли умраш гузашт. Чӣ дид аз ин дунë? Андеша мекард Исмоил-амак.
Ҳамин вақт шамоли сахте вазид. Баргҳои хазонгаштаи сада ба сару рӯи Ҳусейн пош хӯрданд. Ӯ бо таҳлука аз хоб бедор шуд. Чашм ба атроф дӯхт. Торикӣ ҳамаҷоро печонда буд. Фақат чашмакзании ситораҳову зери абрпорае равшании моҳтоб аранге маълум мешуд...
Ҳусейн бори дигар чашмонашро бо кафи дастонаш молиш дод. Телпакашро ба сараш монд ва ғарқи андеша гашт. Ӯ фикр мекарду афсӯс мехӯрд, ки ин ҳама хоб будааст. Чанд лаҳзаи гуворо. Лаҳзаҳое буданд, ки дар сӣ соли баъди марги падар насибаш гашт. Ҳусейн боз аз он афсӯс мехӯрд, ки бедор шуду падарашро гум кард. Риштаи сӯҳбати онҳо гусаста гашт. Ва боз забони шикаставу ҳамон Ҳусейни девона. Чӣ қадар хуб будаасту гуворо, кас агар бурро гап зада тавонад. Бо забони модарӣ фикрашро баëн кунад. Сад афсӯс, ки зиëди умраш рафту камаш монд. Худоë! Чаро маро гунг сохтӣ? Чаро маро девона ато кардӣ? Кош дар хоб падарро намедидаму сӯҳбат ҳам намекардам! Эҳ шамол, шамоли бераҳм. Агар ту пайдо намешудиву баргҳоро ба рӯям намезадӣ, сӯҳбати мо шояд давомдор мешуд.
Ҳусейн гап заданӣ шуд. Баланд-баланд калимаҳоро талаффуз карданӣ шуд, вале бефоида. Ба ëдаш ошпазӣ деҳа расид, ки Авазбадал ном дошту Бобои дегаш ном мебурд. Лабонашро ҳаракат дод, забонашро аз даҳон берун овард, бо ангуштонаш ламс кард, берун кашид ва боз хост Авазбадал гӯяд, лек боз ҳам Бобои дег талаффуз шуд. Хайр, Бобои дег кайҳо аз олам гузашт, аммо магазинчии деҳа Маҳмудҷон ҳанӯз зинда ва ҷавон аст. Канӣ номи ӯро талаффуз кунам чӣ, аз дил гузаронд Ҳусейн Ӯ овозашро баланд кард, хост Маҳмудҷон гӯяд, ҷале боз Бобои қанд, садо омад аз забонаш. Бобои дег, бобои қанд, бобои об, бобои кӯҳ, бобои мошин, бобои бӯҳ...
Ҳама, хоҳ кӯчаку хоҳ бузург, барои Ҳусейн бобоанд...
Ҳусейн дида аз осиёб канда, ба Мирубайдуллоҳ нигарист. Чашмони акояш тару дар паҳлӯяш нишаста. Бародарон чанде бо ҳамнигаристанд. Нигоҳҳои самимӣ, маънидор. Сипас ҳамдигарро оғӯш карданд онҳо. Ҳамин вақт Ҳусейн ин оғуши гармро эҳсос кард. Чашмонашро пӯшид. Ӯ Мирубайдуллоҳро сахттар оғуш кард. Мирубайдуллоҳ Ҳусейнро сила сила ва изи ашкро, ки шӯра зада сафед шуда буд, аз рухсораҳои заъфаронӣ Ҳусейн пок кард. Хоки либосҳояшро дудаста афшонида гуфт:
Осиëбро об бурда бошад ҳам, шукр кунем, ки деҳаву одамон зарар надиданд. Ана ҳамин мардум зинда бошад ба хотири ту осиëбро аз нав месозанд, Ҳусейнҷон. Онҳо уро дӯст медоранд. Ҳа, додарам, биë, ба хона меравем. Бин, мардум кайҳо аз паси кору бори зиндагиашон шуданд. Ҳама хотирҷамъ, зеро дарë ба маҷрои худ равон гашт...
Ду тан ду бародар роҳи қишлоқро пеш гирифтанд.
Мирзопулоди Тошбек
Рарз, соли 1987
Следующая публикация
Комментарии 6