Вясновае сонца над снежным покрывам палёў усё больш і больш аглядае неабсяжнасць.Гэтае ззянне адбірае вочы, - і пад нагамі, нібыта губляеш шарахаватую сцежную постаць,якая пасля некалькіх адліжных дзён,стала рыхлаю і асядзістаю.Ідзе вясна. Каляндарная зіма заканчваецца.І не знарок,пачынаеш адчуваць, што прырода пачынае абуджацца, а вымярэннем яе перамен, пасля працяглай зімы, з’яўляцца прыход лагоднага сонца, знамянуючага - пачатак вясны. Менавіта таму, з прыходам цёплых дзён яна адступае.
Народны земляробчы каляндар нашых продкаў, складзены на працягу многіх стагоддзяў, сабраў багаты матэрыял ведаў звязаных з прыроднымі з’явамі ,па якіх можна было меркаваць аб надыходзе той,ці іншай пары года.Ён і быў, тым прыродным барометрам, які сведчыў аб тым: калі трэба было пачынаць,напрыклад, земляробчыя справы ў полі,альбо па хатняй гаспадарцы,як паводзіць сябе ў тым ці ішым выпадку.І ва ўсёй гэтай цыклічнасці захавоўся магічны рытуал чалавечых дзеянняў.
Мэтанакіраванымі адзінкамі культурнай спадчыны былі таксама – і народныя павер’і,звычаі і аргуменціраваныя традыцыі, якія з’яўляліся часткаю народнага побыту. Гэта і рабіла жыццёвае кола - багатым і разнастайным, дапамагала чалавеку лепш зразумець навакольны свет,трымаць сябе на плыву зносін і падзей ў адпаведнасці з календарнымі цыкламі прыроды.І таму было сімвалічна,што чалавек заставаўся неаплошнай істотаю пры разуменні сябе і пабудовы Сусвету ўвасабляючага Дрэва Жыцця.
У наш хуткацечны і змяняючы час; час інфармацыйных тэхалогій, інавацый, капутарных рэсурсаў,паславілася фалькларыстыка. Шмат, што страчана, і шмат, што не захавалася,ў той поўнамоцнай красе,якая,напрыклад, існавала ў тыя больш познія часы ,але ўсё - такі часткова народная спадчына поўнасцю не знікла на вуснах і сэрцах людзей.Менавіта,ад людзей старэйшага ўзросту, мы часта і чуем пра тое, ці іншае свята,якое існавала раней на жыццёвым беразе нашых продкаў.І пра якія відавочна ў шырокім сэнсе мы крэўна ведаем: - ”Саракі”, “Благавешчанне”, “Вялікідзень”.Але ў беларусаў ёсць і такія святы,якія не атрымалі шырокага распаўсюджання і мелі лакальны характар.”Які край – такі і звычай”,-так раней казалі нашыя мудрыя продкі,зберагаючы сваю талерантнасць,а з ёю і абрадава -рытуальныя дзеянні “сваіх абярэгавых свят”.Колькі сябе памятаю, людзі з маёй вёскі – філатаўцы, мудрыя і вопытныя, мелі непасрэднае дачынене да наказаў сваіх прашчураў.Стараліся ў святы не працаваць,не парушаць боскіх запаведзяў, весці сябе прыстойна і разумна праводзячы іх; шанаваць Госпада за падараванае людзям жыццё,а таму - маліліся,запальвалі свечку, наведвалі памерлых,і думалі з цеплынёю пра надзенны ўласна зароблены ў поце хлеб.Яны захоўвалі свае нясходныя традыцыі,абаранялі сябе і свой побыт ад злых сіл і духаў,злых нядобрых вачэй праз сакрамэнты магічных абярэгаў.
Вясна,відаць,і ёсць нязводны рухомы скарб,які захаваўся з іх жыццёвай скарбонкаю.Заўсёды вясна прыносіла людзям вельмі шмат непасрэдных жаданняў,мар і надзей на лепшую долю.
Пачаткам новага вітка духоўнага абуджэння сялян быў прыход Саракоў.Гэта быў час павароту на вясну,які знаменаваўся надзеяй на новы і багаты ўраджай, асаблівым чаканнем прылёту птушак,бо яны былі боскімі вестунамі хрысціянскіх традыцый,звязаных з саракамучаннікамі,якія перамаглі зло і увасобіліся ў душах памерлых.Мае землякі верылі і вераць,як мяркую я,і па сённяшні дзень, што птушкі вяртаюцца з вы-Раю –ад продкаў –і нясуць на сваіх крылах - вясну.Таму Вясна для ўсіх, так і засталася: і рэальнай,і прадчувальнай,і магічнай пры неабдымных праявах навальнага асяроддзя жыцця і прыроды.На Саракі, ў вёсцы звычайна сачылі,якая першая птушка з’явілася. Асабліва чакалі шпакоў,якія ахоўвалі гаспадарчыя сады і агароды ад шкоднікаў.Масцеравітыя гаспадары-філатаўцы (а іх у нас было нямала) ладзілі з надыходам першых праталін старыя шпакоўні, выраблялі новыя;свайму штукарству навучалі і нас, малых . Уся вёска тады была ў вішняках. І калі зацвіталі сады, птушынаму граю - тут не было канца… А ў летку спелыя вішні гарэлі стажарам - і, здавалася,што сюды прыходзіў сам - Нябесны Рай!...
Маё маленства было вельмі складаным, не радасным на прысмакі. Асабліва вясною,пусцелі засекі збожжа,на лік была і бульба,мукі таксама былі лічаныя жмені…Але маці,як і жанкі з вёскі, знаходзілі прыбярэжаныя на момант свят торбачкі з мукою,каб зрабіць выпечку.І хоць мы былі галаштаныя,але сабіралі сорак трэсак на двары,каб прынесці ў хату дзеля таго,каб маці з “ малітваю да агню” растапіла печ і спякла нам “жаваронкаў”. Мы - гэтых “жаваранкаў” вельмі любілі, выносілі іх на на ўзгорак пад прыпекі цёплага сонца,дзе ні было ўжо снегу, - і гукалі сваіх любімых птушак:хто бусліка,хто перапёлку,а хто і ластавіцу-пярнатку.Нашае дзяцінства было насычана асабістымі шматлікімі ўяўленнямі аб лепшым свеце,лепшым жыцці.І была ў нас на той момант, у дзяцей, адна цікавая гульня, якая не сыходзіць з памяці да сённяшняга.- “Аднаго выбіралі, і ён сабіраў фанты ў торбачку набываўшы капечку, арэшак, цукерачку…Усе садзіліся ў адзін кружок .А той, хто ішоў па кругу, таму і спявалі: Вясна прыйшла раняя, падзяліся з намі марамі,раскажы ўсім цікавае…”І кожны з радасным настроем расказваў пра свае захапленні,сваё запаведнае.А лепшы аповед заслугоўваў сваіх пачастункаў з той сарамяжнай торбачкі…
…Даўно няма ні тых арэляў,што вясною нас гушкалі,ні тых ясеняў і клёнаў, што стаялі па Філатаве,ні тых хат,дзе жылі мае дарагія землякі, дзядулі і бабулі - з дзіўнымі імёнамі,якіх сёння нават зараз і не пачуш у нашым паўсядзённым жыцці.А імёны тых людзей былі вельмі прывабныя,шляхетныя:Рузаля,Агнеша,Ядзя,Марыля,Сабіна,Зося,Міхаліна…І мужчынскія імёны таксама мелі сваё зачараванне –Адась,Даніла,Стась,Альфон,Язэп…За тымі імёнам стаялі –людзі: са сваімі характарамі, чалавечымі справамі,сваім вопытам да жыцця.І разважлівыя, і гаваркія, і сціплыя… Іх постаці і вобразы, засталося святою памяццю аб іх для мяне,якіх даўно няма ў жывых…
…Дзе некалі стаяў перад вёскаю, з боку Санікоў, драўляны мост, які размываўся бурнаю веснавою паводкаю,- цяпер ляжыць сучасная асфальтаваная істужка дарогі з пакатым насынам і адводам,праз якую і сцякае зусім нятопкая ручайковая вада.Такіх зім,як былі ,некалі, зараз - няма. А былі яны вельмі суровыя і снежныя,віхурыстыя.Марозы гасілі па старых вуглах,а гаспадары, так і казалі: “хаты садзяцца - марозаў пудзяцца”.Тыя віхурыя гурбы ўзнімаліся да самых прыцісклых стрэх і людзі цянуліся ў завеі з мала прагрэтых хат да адзінага калодзежа на край вёскі,каб начэрпаць сабе вады.Памятаю:цудоўны той быў калодеж!Колькі ён папаіў людзей,колькім ён даў сілы вяскоўцам!Вельмі смачная была ў ім найпразрыстая жывая вада! Яна ніколі не параўнаецца ,напэўна,зараз з тою,якую нам прапануюць брэнды з артазіянскіх скважын на прылаўках гандлю.Вада людзям прыдавала сілы, яна лячыла ад заўсялякіх хвароб, была магічным выратаваннем і абярэгам.Філатаўскі калодзеж быў самым вядомым,бо стаяў ён пры дарозе са сваім цыбатым жураўлём,дубовым зрубам,такім жа майстарскі зробленым вядром,зробленым вяскоўцамі. І да яго мелі магчымасць далучацца ўсе,хто жадаў напіцца гаючай вады, праязжаючы праз вёску.
…Даўно няма ні тых лагчын,ні тых гарлачыкавых лугоў,ні тых умелых касароў,якія да пачатку ўзыходу сонца выходзілі на лагчыны касіць траву – але памяць жыве аб іх,як аб адзіным цэлым гэтае зямлі.Нішто не сцірае памяць –яна і есць,магмыма,наш радавод спалучоны з тым Дрэвам Жыцця,які мне падаравала мама,родзічы і сваякі,усе мае аднавяскоўцы з вескі Філатава
Мая памяць,магчыма, маленькая рыска той чалавечай памяці,якую прынесла гэтая вясна.
Я жыву на гэтай земляробчай зямлі,як і тыя,хто сёння славіць яе працаю,здабывае хлеб надзены і адчувае сябе і лічыць прадаўжальнікамі нашых папярэднікаў.
…Вясна сагравае зямлю.Вясна прыдае сілы людзям і людской памяці,каб яны жылі,працавалі і не пакідалі яе... Жывая спадчына прадаўжаецца…
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев