Хазарейцы - афганские калмыки..
Хазарейцы - это народ, проживающий в Афганистане. Численность довольно-таки приличная. Они также проживают в Пакистане, в Иране.
Основная масса проживает в Афганистане. Точная численность этого народа неизвестна. В средствах массовой информации иногда проскальзывают цифры 3-5 млн. чел.
Тема о хазарейцах известна узкому кругу ученых. О хазарейцах написал книгу Луфти Темирханов «Хазарейцы» (Очерки новой истории). Также о них опубликовал свой труд в 1898 г. в Ташкенте Мухаммед Азим «Хеза-ристан, Туркменский военный округ. Штаб. Сведения, касающиеся стран, сопредельных с Туркестанским военным округом».
В советское время, во время ввода войск в Республику Афганистан для оказания интернациональной помощи, солдаты, воевавшие там, не раз встречались с представителями этого народа.
Я имею в виду тех солдат, которые призывались с Калмыкии.
Хазарейцы по сути являются монголоязычным народом, проживающим в Афганистане. Они проживают в провинции Герат, Баграм, Бамиан, очень много проживают в Кабуле, в столице Республики Афганистан.
Вы, наверное, ранее слышали про перевал Саланг (не правда ли созвучно с калмыцким Солнг), где проходили ожесточенные бои между войсками ограниченного контингента и моджахедами. В этой местности также проживают хазарейцы. Вот далеко не полный список воинов-интернационалистов, которые, так или иначе,соприкасались с хазарейцами, это ст. лейтенант Шалхаков Г., преподаватель средней школы Ики-Бурульского района П. Кукудаев, Дорджиев и некоторые другие.
Вспоминает П. Кукудаев: «Было это в октябре 1981 г. Наша группа получила очередное задание. Служил я в составе батальона спецназа. На одном из перевалов находился кишлак, где проживали хазарейцы, о них я узнал позже.
В этом районе наши войска соприкоснулись с большими трудностями. Военные колонны, проходя через этот перевал, несли большие потери. Нам поступил приказ об уничтожении данного кишлака. Группу десантировали с вертолетов за 15-20 км от местности. Через этот кишлак и перевал должна была пройти колонна. Так что задание было получено...
На подходе к кишлаку сделали короткий привал. Дозорный в бинокль увидел подходившую к арыку пожилую афганскую женщину. Командир приказал взять ее. Женщину взяли. В группе у нас были узбеки, таджики, которые знали афганские языки: фарси, дари, пушту и могли бы допросить эту женщину. Я не стал подходить к ним. Через некоторое время ребята подходят ко мне и говорят: «Петя, может быть, ты попробуешь допросить ее, нас она не понимает».
Я подхожу к ней и буквально немею от услышанного, не пойму, словно я на родине. Пожилая женщина стоит на коленях, сложив руки в ладонях, причитает: «Бичә намаг алтн, бичә намаг алтн...». Придя в себя, я крикнул ей: «Таниг күн алшго, бичә әәтн!» Женщина от неожиданности вдруг замолчала, затем заплакала и начала вновь причитать: «Я, хәәмнь, я дәрк, я, хәәмнь, мана кел меддг күн бәәҗ!» Я отошел от женщины и пошел к командиру докладывать: «Товарищ капитан, наше задание выполнено, считайте, что кишлак в наших руках...».
«Как выполнено, ведь мы ничего еще не сделали?!» - говорит командир. Я ему говорю, что сейчас иду в кишлак. Если через полчаса меня не будет, бейте по кишлаку.
Помог женщине донести воду. Попросил ее, чтобы вышел кто-то из старших. Вышел седой старик в чалме и удивленно посмотрел в мою сторону, словно не веря, как это советский солдат говорит на их языке, но, не сдержав себя, он сказал: «Менд, шурави, герәд ор».
Зашел в дом, сели на ковер, тут же принесли чай. Вначале я был настолько удивлен, услышав родную речь вдали от родины, что совершенно забыл, где я нахожусь и с какой целью. Когда старик начал говорить, я вновь пришел в себя и ответил ему: «Танахс кучтә кевәр дәәлднә, мана церг нам яяхан медҗәхш...». Далее продолжаю: «Нанд ахлачнр бәәнә, тигәд ода яахмб?» Старик отвечает: «Энтн ода аальта йосн орҗ йовна. Эн үүмәтә цагт арh уга болад, бийән харсх болҗанавидн». Я ему говорю: «Эн цагас авн тадниг мана церг көндәхн уга. Боле үг гиснтн хоосн үг. Танахс нанд иткхин төләд юн кергтә?» «Маднд бу болн hуйр кергтә»,-ответил старик. Если сравнить с тем, сколько наших солдат они положили в этой местности и сколько еще могут положить, просьба старика была несущественной. Воевать они действительно умели, ничего не скажешь.
Сидя со стариком, распивая чай, я неоднократно слышал, как он говорил своим внукам: «Болҗ тагчг бәәцхәтн, һарцхатн» и так далее...
Женщины у хазарейцев говорят только на своем языке, а мужчины еще на пушту и дари, так распорядилась история. Язык пушту и дари основной в Афганистане.
Вот свидетельство другого воина-интернационалиста, не будем называть его. Он рассказывает: «Как-то в одно время в результате зачистки к нам в плен попало много афганцев. Мы построили их в шеренгу. Проходя вдоль шеренги, вдруг я услышал калмыцкую речь. Был удивлен... Откуда здесь, в Афганистане, могли быть калмыки». Пригляделся, несколько афганцев разговаривают между собой на калмыцком языке. Естественно, я прекрасно понял, о чем они разговаривали. Через некоторое время, после разбирательства, я отвел одного из них в сторону и начал с ним разговаривать на калмыцком языке, он был настолько удивлен и взволнован, что в течение некоторого времени потерял дар речи... Эти афганцы были крестьянами.
Потом мы их отпустили по домам. Эти простые афганские крестьяне потом неоднократно звали меня в гости на чаи, естественно, я бывал у них неоднократно и разговаривал с ними на своем родном языке... Вот тогда я впервые повстречался с хазарейцами. Раньше все они для меня были душманами».
Еще один свидетель той непонятной войны.
«Во время боя с душманами мы попали в окружение. Нас оставалось два офицера и три солдата. Я был тогда командиром штурмовой роты. Боеприпасы закончились. У пулемета оставалось полмагазина (так солдаты называют рожок от пулемета, куда набивают патроны). Положение было аховое. Сверху из ущелий стреляли душманы, а мы были внизу. Мы были окружены. Выхода не было. Я в порыве ярости взял пулемет и начал стрелять по душманам, при этом всячески проклиная их матом на калмыцком языке. Вдруг стрельба закончилась. Послышался шорох щебня, я хотел выстрелить, но вдруг из-за скалы появился мальчик примерно лет десяти. Он четко и ясно произнес, обращаясь ко мне: «Шурави, таниг манахс дуудҗана, бичә әәтн, таднта юмн болшго», и пошел, оглядываясь на меня. Я ничего не понял, был настолько взволнован и удивлен, что невольно подумал, наверное, убит.
Начал себя щупать, щипать, даже похлопал по щекам. Нет, думаю, жив. Мне в голову начали приходить мысли о том, как и откуда здесь, в Афганистане, могут быть калмыки, это бред»! Оставив пулемет офицеру, сказав ему при этом, чтобы они никуда не уходили, и при обстоятельствах решения принимал сам, затем пошел вслед за мальчиком. Не буду описывать, как было дальше, в деталях. Мальчик-афганец привел меня в кишлак, который находился совсем недалеко от того места, где мы приняли бой. Он привел к саманному дому, где в тени сидели семь стариков и курили трубки. Мальчик представил меня им. Старики поздоровались со мной по - калмыцки, я тоже поздоровался с ними на своем. Я еще находился в шоке, думая при этом, откуда они, кто такие»!
У всех стариков были шапки в виде папахи с красной окаемкой сверху и красной кистью. Нам принесли чай. Они меня спросили на калмыцком языке, откуда ты, шурави, я им ответил. В свою очередь |я спросил: «Тадн юн күүмбт, яhад эн hазрт бәәнәт, альдас ирвт?!» Мадн Чингис-ханас үльдсн улсвидн, мадниг балhc хәрүлдг цергчнр гиhәд үлдәлә. Эн hазрт мадн миңhн hурвн зун тәвдгч җиләс бәәнәвидн Мадн эн hазр әврәннь hазр гиҗ тоолҗ бәәнәвидн. Манахс дөрвн-тавн күстүндур сай күн бәәнә, зурhан зун миңhн манахс Иранд бәәнә. Маднд пуштун гидг улс кезәнэ эврәннь бурхан өглә, Тер бийинь мадн гертән эврәннь бурхндан мөргдүвидн...",- произнес один из стариков, вероятно старший из них. Я им тоже рассказал о своем народе. Они остались довольны...
Так, за чаем, я познал еще одну страницу истории моего народа. Старики на прощание сказали о том, чтобы я возвращался к своим. Я поблагодарил их за гостеприимство. Мальчик проводил меня с моими товарищами до наших».
Вот такие истории случались с нашими солдатами, которые воевали в Афганистане с 1979 по 1989 г.г. Это некоторые случаи, которые мне довелось услышать из третьих уст, а, сколько солдат молчат до сих пор...
Л. Темирханов в своей книге «Хазарейцы» пишет, что, прожив свыше 700 лет среди других народов, хазарейцы полностью сохранили свой язык, быт и культуру.
На пушту и дари, как я писал выше, разговаривают лишь мужчины для общения с другими народами, проживающими в Афганистане, а женщины разговаривают только на своем, можно сказать, на ойратском (калмыцком), при этом они не знают пушту и дари, примером для этого служит случай, указанный выше. Когда к власти пришли талибы, буддийский пантеон, находящийся в горах провинции Бамиан, где проживают хазарейцы, был обстрелян из пушек и взорван талибами. Итог вы знаете. Не надо глумиться над святынями, обязательно будет исход.
Американцы свергли власть талибов. Вот что и следовало ожидать...
Ранее у хазарейцев было свое государство Хазараджат. Защищая . свое государство, в 1891 г. хазарейцы начали войну против хана Абдуррахмана. К сожалению, как при распаде Джунгарского ханства, так и в этом случае, хазарейцам помешала межплеменная рознь. Исход Джунгарии и Хазараджата печален... Межплеменная рознь разрушила эти когда-то сильные государства в Центральной Азии. У хазарейцев, как и у калмыков, племена делятся еще на десятки родов. Менталитет у восточных людей почти одинаковый, где каждый хочет командовать, а отсюда и результаты. Хазарейцы были разбиты, и многие бежали в Иран, в Россию. В 1897 г. Россия не в силах была сдержать на границе огромные людские массы хазарейцев, и поэтому официально разрешалось впустить хазарейцев на территорию Средней Азии.
Немного об истории хазарейцев... Хазарейцы резко отличаются от остальных афганцев своей внешностью и религиозной принадлежностью. Большинство этносов, населяющих Афганистан, относятся к восточной иранской группе. Это пуштуны, таджики, белуджи и другие. На этом фоне хазарейцы совершенно отличаются от них. Хазарейцы обладают ярко выраженной монголоидной внешностью, что не позволяет причислить их к иранской языковой группе. Хазарейцы официально считаются мусульманами шиитского толка. Хазарейцы появились на территории Афганистана в XIII веке. Тогда они назывались ниш-кудерейцами и входили в улус чингизида Нишкудери, внука Чагатая.
История о хазарейцах до сих пор не изучена. Если в течение 7,5 веков хазарейцы сохранили свой язык и культуру, прошли через многочисленные войны, то они действительно Великий народ...
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 48
Надо с детского сада начинать учить язык.
Я так думаю