Предыдущая публикация
Ілюстрацыі 1-2.
Радзімічы.
4 ілюстрацыі.
***
8.12.1926 г. РСФСР вярнула Беларускай ССР Гомельскі і Рэчыцкі паветы.
***
У якіх адміністратыўна-тэрытарыяльных утварэннях была наша мясцовасць (Гомель і наваколлі, уключна з нашай в.Вуць, гістарычна звязанай з Гомелем) на працягу сваёй вядомай гісторыі?
У пісьмовых крыніцах Гомель вядомы з 1142 года, Вуць - з 1560 года, але пачатак нашай гісторыі сягае ў больш раннія часы.
Пачнем з радзімічаў, якія былі нашымі продкамі.
Рассяленне радзімічаў - басейн ракі Сож (цяпер гэта ўсходняя частка Гомельскай, захад Бранскай і прылеглыя раёны Магілёўскай абласцей).
Продкамі радзімічаў былі ляхі - старажытнае польскае племя.
"Повесть временных лет" (~1110 г.):
"были же радимичи от рода ляхов, пришли и поселились тут и платят дань Руси".
Ян Длугаш (1415-1480), польскі храніст:
"Былі і іншыя польскія князі, а менавіта, Радзім і Вятка.
Адзін з іх, Радзім, абаснаваўся на рацэ Сож, другі, Вятка, — на рацэ Ака, і далі свае імёны землям і народам: ад Радзіма назваліся радзімічы, ад Вятка — вяцічы".
Роднасныя плямёны радзімічаў: вяцічы, севяране.
885 г. - першая згадка радзімічаў (кіеўскі князь Алег абклаў іх данінай)
***
КІЕЎСКАЯ РУСЬ і ЧАРНІГАЎСКАЕ КНЯСТВА.
984 г. - далучэнне радзімічаў да Кіеўскай Русі (у выніку паражэння радзімічаў ад войска кіеўскага ваяводы па імені Воўчы Хвост).
1142 г. - першая пісьмовая згадка Гомеля (ужо ў складзе самастойнага Чарнігаўскага княства).
1169 г. - апошняя пісьмовая згадка радзімічаў. Верагодна, што ў кіеўскай дзяржаве яны называліся русінамі, русь і да таго падобнымі найменнямі.
1239 -1240 г.г. - Гомель спалены і разрабаваны манголамі, але манголы адыйшлі і далей на Беларусь не пайшлі.
***
ВКЛ і РЭЧ ПАСПАЛІТАЯ.
Поўная назва ВКЛ - Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае.
На цяперашні лад гэта азначала б так: Літоўскае - гэта літоўскае і беларускае, Рускае - украінскае і беларускае, Жамойцкае - літоўскае.
Дарэчы, саманазва цяперашняй Літвы ў літоўскай мове - Летува.
~1335 г. (або ~1355 г.) - далучэнне Гомеля і наваколляў да ВКЛ.
Гомель і іншыя мясцовасці перадаваліся ў часовае карыстанне вялікакняскім намеснікам (~1335-1446 г.г.), а ў 1446-1499 гадах - уцекачам з маскоўскай дзяржавыі: князю серпухаўскаму і бароўскаму Васілію Яраславічу, пасля яго князю мажайскаму Івану Андрэевічу і прыблізна з 1483 - яго сыну Сямёну Іванавічу.
Сямён Іванавіч здрадзіў Літве і перайшоў на службу Маскве з усімі сваімі літоўскімі валоданнямі (тут не толькі Гомель, але і Чарнігаў, Старадуб, Любеч, Карачаў і Хоцімль).
Першая вайна (1500-1503 г.г.) ВКЛ з маскоўскай дзяржавай за страчаныя тэрыторыі для ВКЛ не была паспяховай.
На 35 год нашы продкі апынуліся ў маскоўскай дзяржаве.
Вайна 1534 -1537 г.г. скончылася перамогай ВКЛ.
Гомель вызвалены 17.07.1535 г. і паводле мірнай дамовы 1537 г. вярнуўся ў ВКЛ, як і астатнія тэрыторыі ВКЛ, што былі ў валоданні Сямёна Іванавіча.
1535 г. - Гомель - цэнтр староства.
1560 г. - першая пісьмовая згадка в.Вуць ў "Інвентары Гомельскага староства".
У ВКЛ і Рэчы Паспалітай в.Вуць была вялікакняскім уладаннем (г.зн. класічнага прыгоннага права ў нас не было).
1565:г. - Гомель у Рэчыцкім павеце Мінскага ваяводства.
1569 г.- ВКЛ і Каралеўства Польскае аб'ядналіся ў федэратыўную дзяржаву Рэч Паспалітую.
***
РАСІЙСКАЯ ІМПЕРЫЯ.
5.08.1772 г. - у выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай усходняя Беларусь з цяперашнімі абласнымі гарадамі Віцебск, Магілёў і Гомель стала часткай Расійскай імперыі.
Адміністратыўныя ўтварэнні ў нашай мясцовасці.
З 1772 г. - Гомельскi павет Магiлёўскай губернi.
З 1773 г.- Гомельскi павет Рагачоўскай правiнцыi Магiлёўскай губернi.
З 1777 г. - Белiцкi (цэнтр Белiца, цяпер в.Старая Белiца, з 1786 г. - Белiца, цяпер Навабелiца) Магiлёўскай губернi.
(У 1778-1796 г.г. - Магілёўскае намеснцтва разам з Полацкім намесніцтвам на чале з генерал-губернатарам).
У 1796 - 1802 г.г. - Беларуская губерня з цэнтрам у Віцебску (былая Магілёўская губерня ў яе складзе).
У 1802 г. Беларускую губерню скасавалі і аднавілі асобныя Магілёўскую і Віцебскую губерні (Віцебскую замест ранейшай Полацкай).
У 1852 г. цэнтр павету перанесены з Новай Беліцы ў Гомель, адноўлены Гомельскi павет Магiлёўскай губернi.
1776 г. - Гомель і яшчэ каля 80 вёсак, уключна з в.Вуць, сталі прыватнай уласнасцю рускага фельдмаршала Пятра Румянцава і яго нашчадкаў.
Упершыню нашы вуцеўскія сяляне сталі прыгоннымі.
З 1834 г. уласнікам Гомеля і іншых вёсак, уключна з в.Вуць, стаў рускі фельдмаршал Фёдар Паскевіч.
У 1861 г. прыгоннае права ў Расійскай імперыі скасаванае. Сяляне атрымалі асабiстую свабоду, але заставаліся прывязанымі да зямельных дзялянак пакуль не выкупяць іх у ранейшых уласнікаў, у нашым выпадку Паскевічаў.
***
РАСІЙСКАЯ РЭСПУБЛІКА і РСФСР.
Афіцыйная дата ўтварэння Расійскай рэспублікі - 1(14).09.1917 г., але фактычна гэтая назва ўжывалася адразу пасля лютаўскай рэвалюцыі 1917 г.
На Ўсерасійскім Устаноўчым Сходзе 6(19).01.1918 г. была прынята новая назва - Расійская Дэмакратычная Федэратыўная Рэспубліка, але савецкія ўлады адмянілі пастанову Устаноўчага Сходу і 19.07.1918 г. прынялі сваю назву - Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка (РСФСР).
1.01.1919 г. у Смаленску ўтворана ССРБ (Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі) у складзе Віцебскай, Гродзенскай, Магілёўскай (тут і Гомель), Мінскай і Смаленскай губерняў.
18.01.1919 г. рашэннем ЦК Расійскай Кампартыі Віцебская, Магілёўская і Смаленская губерні адыйшлі да РСФСР.
26.04.1919 г. у РСФСР створана Гомельская губерня з 9-ці паветаў Магілёўскай губерні, якую скасавалі, і паветаў Чарнігаўскай губерні, якія адыйшлі да РСФСР.
Адпаведна створаны Гомельскі павет Гомельскай губерні.
8.12.1926 г. РСФСР вярнула Беларускай ССР Гомельскі і Рэчыцкі паветы.
Навазыбкаўскі, Клінцоўскі і Старадубскі паветы былой Гомельскай губерні (за царскім часам яны былі Чарнігаўскай губерні) засталіся ў новастворанай Бранскай губерні.
Іншыя паветы былых Магілёўскай і Віцебскай губерняў вярнуліся з РСФСР у Беларускую ССР яшчэ 3.03.1924 г.
***
УКРАІНСКАЯ НАРОДНАЯ РЭСПУБЛІКА (УНР) і УКРАІНСКАЯ ДЗЯРЖАВА.
Паводле дамовы памiж Германiяй i УНР ад 8.02.1918 г. занятае немцамі беларускае Палессе на захад ад Мазыра і да Брэста адыйшло да УНР.
Мазырскі, Рэчыцкі і Гомельскі паветы заставаліся ў Расіі, але пасля акупацыі немцамі Гомеля (1.03.1918 г.) і гэтыя паветы ў канцы сакавіка далучылі да УНР, .
29.04.1918 т. у выніку дзяржперавароту ўзнікла Украінская Дзяржава на чале з гетманам Скарападскім, былым высокапастаўленым генералам царскай Расіі і Часовага Ўраду.
14.12.1918 г. адбыўся новы дзяржпераварот і да ўлады прыйшла Дырэкторыя УНР на чале з першым кіраўніком УНР Вінічэнкам і атаманам Пятлюрай.
Усе ўлады Украіны прызнавалі ўрад Беларускай Народнай Рэспублікі, дапамагалі грашыма, беларускай мове надалі статус дзяржаўнай на далучаных да Украіны этнічных беларускіх тэрыторыях, але вярнуць Беларусі гэтыя тэрыторыі адмаўляліся.
Пасля рэвалюцыi ў Германii (9.11.1918) немцы вярталiся дамоў i 14.01.1919 г. канчаткова пакiнулi Гомель . У гэты ж дзень сюды прыйшла расійская Чырвоная Армiя. Гомельскi павет разам з Рэчыцкiм аддалi Расіі, дзе яны знаходзiлiся да 8.12.1926 г.
***
БЕЛАРУСКАЯ САВЕЦКАЯ САЦЫЯЛІСТЫЧНАЯ РЭСПУБЛІКА (БССР).
8.12.1926 г. - Гомельскі і Рэчыцкі паветы ўвайшлі ў склад БССР.
Гомель стаў цэнтрам Гомельскай акругі (тут замест губерняў з 17.07.1924 г. былі акругі).
Адміністратыўная прыналежнасць Вуцеўскага сельсавета:
З 8.12.1926 г. - у Краснабудскім раёне Гомельскай акругi.
З 4.08.1927 г. - у Церахоўскім раёне Гомельскай акругi.
З 26.07.1930 г. - у Церахоўскім раёне (акругі скасавалі, раёны падпарадкавалі непасрэдна Мінску).
З 20.02.1938 г. - у Церахоўскім раёне Гомельскай вобласцi (15.01.1938 г. створаны вобласці).
З 25.12.1962 г. - у Добрушскім раёне Гомельскай вобласцi.
***
І на заканчэнне.
У 1941-1944 г.г. падчас Вялікай Айчыннай вайны тэрыторыя БССР была падзелена нямецкімі акупантамі на:
— генеральную акругу «Беларусь», якая ўваходзіла ў склад рэйхскамісарыята «Остланд» (цэнтр Рыга),
— раён групы армій «Цэнтр» (наша мясцовасць тут),
— акруга «Беласток», уключаная ў склад правінцыі «Усходняя Прусія».
Частка Беларусі была ўключана ў склад рэйхскамісарыята «Украіна» і
частка — генеральнай акругі «Літва» рэйскамісарыята "Остланд".
Ілюстрацыі 3-4. Рассяленне радзімічаў.
Да ілюстрацыі 4.
З якімі плямёнамі і з якімі цяперашнімі вобласцямі іх пражывання мяжуюць радзімічы:
севяране - Чарнігаўская вобласць,
паляне - Кіеўская вобласць,
дрэгавічы - Гомельская вобласць на захад ад Рэчыцы, паўднёвыя раёны Мінскай вобласці.
вяцічы - Бранская вобласць,
крывічы - Мінская, Віцебская вобласці.
Следующая публикация
Комментарии 2
***
Северяне — восточно-славянский племенной союз, населявший в начале VIII—XI веков территорию современных Черниговской, Сумской, Брянской, Курской, Белгородской областей.