Предыдущая публикация
БЫЧАК МИЗИНДЕГИ ЖАШОО
2- БӨЛҮМ
Кымбат баалуу тумагын мыжыга кармап алыптыр. Чачы уйпаланып, сары өңү кыпкызыл болуп кеткен. Мени байкаган жок. Жайсаңдын артынан Адыл менен келген жигит чыгып бизди "киргиле" деп, өзү сыртта калды. Бөлмөдө жашы жыйырма беш-отуздун тегерегинде, көз айнекчен орус кыз бар экен. Кагаздарды карап, ручка менен бир жерлерин белгилеп жатат. Адыл ага столдун төрүндө тамеки чегип отуруптур. Биз киргенде бир нерсе эсине түшкөндөй чочуп, терезени ачып кыйкырды:
– Касен аба, кайра кириңизчи, акча эстен чыгыптыр,- деди да, орус кызга кайрылды.
– Лена бүттүңбү? Калганын кеңсеге алып барып кара. Отчёт түзүп столума калтырып кой,- деди. Аңгыча көз айнекчен киши кирип келип, папкасынан бир таңгак акча алып чыкты:
– Кимге берейин?
– Ага, Самат, бул силердин акыңар, түшкөн пайданын жарымы.
Тиги киши акчаны негедир жакын турган таякеме бербей мага берип, бир кагазга кол койдуруп, коштошуп чыгып кетти. Колумда абдан көп суммада акча турду, таякемди карасам көзү жашылдана түшүптүр, сүйүнүп жатат да. Анан кантсин, чет жерде өлүп кетемби деп турганда абал минтип кескин өзгөрүп, көп суммада акча берип жөнөтүп жатышса.
– Ага, сиз бул бөлмөгө кирип акчаны эсептеп алыңыз, Самат экөөбүз өзүбүзчө сүйлөшүп алалы,- деди да мага карады:
– Самат, кандай деп чечтиң? Иштейм десең кал, иште биз менен. Бизге ишеничтүү, чынчыл, сөзүнө бек, тың балдар керек. Эмгегиңе жараша акы төлөнөт.
– Калам, Адыл байке, айылга барганда деле ылайыктуу жумуш жок.
– Жаш бала эмессиң түшүндүрүп отургудай. Түшүнөсүң да биздин ишти, ызы-чуусу көп. Бирок ошончолук “жашайсың” дагы.
– Ооба, түшүнөм, ойлондум баарын. Эч качан алдабайм, сатып кетпейм, колумдан келгенин кылам, өлсөм да мага тапшырылган иштин аягына чыгам, байке.
Адыл ыраазы боло тиктеп, башын ийкеди. Тамеки күйгүзүп түтүнүн шыпты көздөй үйлөп, креслосуна чалкалай отура кетти. Бир аздан соң ордунан туруп, мага колун сунуп:
– Бүгүндөн баштап бизге кошулдуң, ишиңе ийгилик, иним. Эми калганын иштегениңе карап көрө жатарбыз. Макул бара бер, таякеңди узатасыңбы? Канат билет эмне кылышты,- деп узатып койду.
Таякем коридордо отуруптур, "кеттик" деп сыртка чыктык. Канаттын машинесине отуруп темир жол бекетине жөнөдүк. Таякемдин көңүлү ачык, кудуңдап сүйүнүп алган. Бекетке жеткенче эч ким сүйлөгөн жок. Калып туура кылдымбы же кете бергеним жакшы беле? Ар кандай ойлор келип жатты. Үйдөгү акыбалды ойлогондо "башка жолум жок, бир нерсенин үстүнөн чыгышым керек" деп өзүмдү сооротом. Кечээги Мерс алган жигитти эстеп, өзүмдүн да ошондой машине минип айылга барганымды элестетип жибердим.
Менин Казакстанда каларымды таякем Канат кассадан бир эле билет алып келгенде билди. Адегенде түшүнбөй калды:
– Йе, эмнеге бир эле билет?- деп мени карады.
– Таяке, мен калам, кичине иштеп барбасам болбойт.
– Ой, Самат, бул акчаны тең бөлөбүз да. Бир машине сатып алып эл ташысаң, он кой алып баксаң деле тирилик өтөт. Ноорузга карата дагы алма алып келгиле дешти. Барып экөөбүз чогултабыз айылдан. Алмурут, өрүк как да жакшы өтөт экен, бааларын көрдүм,- деп дагы бирдемелерди айтайын деп баратканда токтотуп калдым.
– Калам деп койгом, эми кетип калсам болбойт, таяке. Жазга чейин кичине акча иштеп алайын. Апамдарга карап турсаңыз болду. Отунун даярдап келгем, жазга чейин жетет, көмүрү аз. Анан үйдүн сырткы эшигин алып салып, ордуна темир эшик койдуруп коюңузчу. Мен бүрсүгүнү Каныбектердин телефонуна кечки алтыда чалам, апам келип турсун. Өзүм айтып түшүндүрүп коём. Сиз мени базарга күзөтчү болуп ишке кирди деп коюңуз.
Таякем айтканымдан кайтпасымды жакшы билет.
– Макул, барарым менен үйүңө көмүр түшүрүп, жаңы эшик коюп берем. Акчаны тең бөлөбүз, сенин үлүшүңдү эжеме тапшырам. Анан телефон чалып эжем менен сүйлөшүп кой. Этият бол, эжемдин ишенгени эле сенсиң. Эч ким менен урушпа, "макул, сеники туура" деп кутул, андан эч жериң кемип калбайт.
Жүгүн көтөрүшүп кирип, купеге жайгаштырып чыктым. Поезд Бишкекке жөнөп кете берди.
– Самат, бир жерде ашлямфуну жакшы жасашат, жүрү жеп келели,- деп калды Канат. Тамакка кошо арактан жүз грамм заказ кылды.
– Мен рулдамын, тамактын алдынан бирди, тамактан кийин бирди ичип алсаң жеңилдеп каласың,- деди.
Тамактанып чыгып жолдо баратканда:
– Көп ойлоно бербе, баары жакшы болот. Адыл ага чынчыл, жакшы иштеген балдарды тез эле көтөрүп алат. Өзү кыйынчылыкты аябай эле көргөн, эч кимдин акысын жебейт. Иштегениңе жараша акча аласың. Жакшы иштесең тез эле байып кетесиң. Жайсаңды көрдүң го, эмне болду. Келгенине эки жыл болбой жатып кандай жерди ээледи эле. Эч ким билбей калат деген да, эми ким ишенет ага?
Көп нерсе сурагым келди, бирок булар баарын айтышпаса керек. "Мейли, жүрө турсам көрөм да" дедим ичимден.
Бир сааттай шаарды аралап өтүп, беш кабаттуу "хрущёвканын" үчүнчү кабатында бир бөлмөлүү батирге келдик.
– Мына, Самат, азырынча ушул жерде жашай турасың. Шаардын чекеси болгону менен тынч. Бир убакта мен да бул үйдө жарым жыл жашагам. Көптөн бери эч ким жашай элек, өзүң тазалап, иреттеп аласың да. Керектүү нерселерди, бир айга жете турган тамак-ашты кечинде алып келем. Бул аванс,- деп чөнтөгүнөн бир тутам акча алып чыгып столдун үстүнө таштады.
– Мен кеттим, кечки сегиздерде келем. Биринчи кабатта дүкөн бар, күнү-түнү иштейт. Бир нерсе керек болсо ошол жерден ала тур,- деп чыгып кетти.
Батирдин абалы жакшы экен, бирок аял-атпайдын жүзүн көрбөгөнү билинип турат. Раковина толо жуулбаган идиш, чакан казанда качанкы тамак, эмеректердин үстү бир эли чаң. Бөлмөдө чоң диван, үстүндө эки жууркан, жаздык, ортодо стол, бурчта Кытайдын чакан түстүү телевизору, столду айланта үч отургуч турат. Столдун үстүндө чыныларда тамекинин калдыгы, бир бурчунда байпак жатат. Полдо журнал, гезиттер...
Кечке чейин үй ичин тазалап жууп чыктым. Саат сегизде Канат эки жигит менен азык-түлүк таштап кетти.
– Самат, азырынча жетет. Калган майда-чүйдөнү өзүң алып аларсың. Сени Арсендин тобуна кошту, ошо менен иштейсиң, чек арага каттайсыңар. Өзү түшүндүрөт калганын. Азырынча иш жок силерге, чек ара январдын алтысында ачылат, кыскасы, бир жума бошсуң. Бирок эртең менен ондон он бирге чейин телефондун жанында бол, издеп калышыбыз мүмкүн. Калганын Арсен айтат, макул, ишиңе ийгилик. Анан, Самат, эч кимге, эч качан Адылда иштейм деп айтпа, өзүң жөнүндө, ишиң жөнүндө, көргөн-билгендериң жөнүндө такыр ооз ачпа. Арсен да айтат, бирок мен да эскертип коёюн,- деп чыгып кетти.
Эртеси коңшубуз Каныбектин үйүнө телефон чалдым. Апам келип күтүп отурган экен, трубканы алып эле:
– Балам, кандайсың, ден соолугуң жакшыбы? Оорубай жүрөсүңбү, таякең айтты жакшы жумушка орношту деп. Көмүр алып келип берди, эшикти эртең орнотуп берет экен. Акча таштап кетти, ал акчага ун алдык, азык-түлүк алдык...- деп божурай баштады. Апакемдин ушу адаты калбады, сүйлөшүп калсаң суроолорду берет да, жообун укпай кайра өзү сүйлөй берет. Апам сүйлөп жатканда атам унчукпай гезит окуп отура берчү, оо бир оокумда апам сүйлөп бүткөндө гана “макул” деп койчу. Мен да угуп отура бердим, апам "Ай, Самат, угуп жатасыңбы?" дегенде "ооба, апа, угуп жатам" деп коём. Кыскасы, он мүнөттө айылдагы бүт жаңылыкты уктум. Апам байкуш мени абдан сагыныптыр, сөзү бүтпөйт. Баары жакшы экен. Ойлоп көрсөм апам көптөн бери минтип төгүлүп-чачылып сүйлөбөй калган экен. Санаам тынчып, көңүлүм көтөрүлүп калды.
Эртеси саат он бирлерде ойгондум, көңүлүм тынчыганга окшойт, катуу уктаптырмын. Өзүмдү жеңил сезип, негедир көңүлүм куунак. Душка жуунуп алып, базарга атайын барып майда-чүйдө алып келип, куйрукка аш демдеп жедим. Телевизордо Жаңы жылга карата ар кандай концерттер, кинолор болуп жатыптыр, телевизордон ар нерсе көрүп жата бердим. 6-январга чейин дүкөнгө эле чыкпасам, башка эч жакка чыкпай жаттым. Телевизордон жадаганда терезеден сыртты карап ар нерсени ойлонуп отура берем. Эч ким чалган да, келген да жок.
Жетинчи күнү саат ондордо бирөө “мен Арсенмин” деп чалды. "Жарым саатта барам, даярданып тур, бир жакка барабыз" деп трубканы коюп салды.
Жарым сааттан кийин эшиктин коңгуроосу басылып, орто бойлуу, чымыр денелүү бала кирип келди. Үстүндө булгаарыдан тигилген кымбат кара күрмө, күрөң түстүү жинсы шым, бутунда калың кроссовки. Эски тааныштардай учурашты:
– Кандай, Самат? Үйдө жата берип тажадыңбы? Болду, майрамдар бүттү, эми иштейли,- деди да сурабай-этпей эле ашканага кирип термостон чай куюп ичти.
– Тезирээк бол, караңгы киргенче ашуудан өтүп алалы,- деп муздаткычтагы куурулган этти алып чыгып жей баштады. Бирдемелерди сүйлөп жатты, түшүнгөн деле жокмун. Түшүнүп жаткан кишиче маал-маалы менен “аа, ошондойбу?” деп коюп кийинип жаттым. Аңгыча Арсен чайын ичип бүтүп, ээрчише сыртка чыктык. Опель Кадет маркасындагы боз түстөгү спорттук машинеде келиптир. Арткы орундукта узунунан түшүп бир жигит уктап жатат, эшиктер ачылганда чочуп ойгонуп, учурашып калды. Аты Айдар экенин айтты да, кайра уктап кетти.
– Түндө келишкен, балдар жетишпей мага шерик болуп кайра кетип жатат, эс алып алсын,- деди Арсен мага карап.
Шаарды айланып өткөн жол менен тез эле трассага чыгып, саатына 130-140 чакырым ылдамдыкта чек араны көздөй жөнөдүк. Арсен ичинде кири жок, ак көңүл адам экени көрүнүп турат. Мени карап:
– Адыл аганын балдарын уруп салганыңды угуп, сени башкача элестеттим эле. Мендей эле турбайсыңбы. Келемиш го мейли, Жанарды өзүң жалгыз кантип уруп салдың?
– Шарт ошондой болуп калды,- дедим акырын.
– Туура кылдың, таяк жеп туруп беришиң керек беле? Келемиш чындап эле келемиш экени билинип калды го. Алдасаң бир күнү билинет. Өзү да өтө көөп кетти эле акыркы күндөрү. Бир жолу айылдан досум келип, сыйлап коёюн деп калдым. Башка жер куруп калгансып мен дагы ал караган аймакка барып алыптырмын. Келемиш балдары менен биз тамактанган кафенин алдында турушкан, терезеден карап тургам. Бир маалда бир жаш жигит келинчеги экөө кафеге киргени кайрылып калышты. Эмне болуп кетти билбейм, Келемиш тиги жаш келинди колунан кармап тартып кучактап калды. Жанындагы шериктери күйөөсүнүн жолун тосуп, каткырып жатышты. Тиги бала да жөнөкөй эмес экен, экөөнүн тумшугун канжалата урду. Энеңдурайын шакалдар, тиги баланы көптөп сабап киришти. Кантип экинчи кабаттан түшүп жетип барганымды билбейм. Келемиш келинди коё бербей жатты. Элестет жаңы турмушка чыккан келинди күйөөсүнүн көзүнчө шылдыңдап жатканын. Келемиш мени байкаган жок, четке сүйрөп чыгып тумшуктан ары бир урдум. Керсейген менен кыздай эле назик жаны бар экен, жыгылып түштү. Ошол жерде айдоочулар түнөгөн вагон бар эле, ошонун түбүнө кирип, чыкпай койду. Кирип сүйрөп чыгайын десем кийимим ылай болчудай, берки шериктеринин бири да жолой алышкан жок. Кафенин алдына барсам тиги жигит келинчегин сооротуп жатыптыр. Кафеге алып кирип Келемиштин эсебинен деп аларга тамак-аш буюртма кылдым. Эркек деген сүйлөшкөн кызы же аялы менен бараткан адамга эч качан тийишпейт да. Бул жазылбаган мыйзам го акыры,- деди түтөгөн Арсен.
Ушуну айтты да бир топко чейин сүйлөгөн жок.
– Сени жумушка шеф өзү алыптыр го, ээ?- деди бир убакта.
– Эми жакшы иштесең эле баары жакшы болот. Негизгиси алдабай, таза иштесең тез эле көтөрүп алат. Эми өзүң деле түшүнөсүң да, Адыл агага мындай иште ишеничтүү адамдар керек. Ал деле сатып кетпей турган, кыйынчылыкта таштап кетпей турган жигиттерди топтогусу келет да.
– Түшүнөм, бирөөнү сатып кетүү мага жат нерсе. Сатып кеткендерди көрдүк го акыры.
– Макул эми, кеп мындай. Мен сага кылар ишибизди түшүндүрүшүм керек. Эми экөөбүз бирге иштейбиз, ар төрт күндө Кытайдан фураларда жумуртка, эт, аудио-видео техника, кийимдер чыгат. Биздин иш – жүктү чек арадан тосуп алып, базага аман-эсен жеткирүү. Эки күн барып келишибизге кетет, эки күн бошпуз. Ар бир барып келгенибизге акча төлөнөт. Сага канча төлөйт билбейм, барып келгенде өзүң көрөсүң. Бардачоктун астында кнопка бар, карасаң.
Бардачоктун түбүн сыйпалап билинер-билинбес кнопка таптым.
– Таптым.
– Бас ошону.
Бассам алакандай жер ачылып, "ПМ" маркасындагы тапанча колума түштү. Арсенди таң кала карап калдым.
– Бул сеники, билесиңби эмне экенин?
– Пистолет Макарова, патрон 9х18 миллиметр, эффективная дальность полёта 50 метр, 350 метров сохраняет убойное действие пули, дальность полёта пули 400 метров, боевая скорострельность 30 штук в минуту. Вес не заряженный 0,73 килограмм, с патронами 0,81 килограмм...
– Эй, болду, болду. Түшүндүм. Армияданбы?
– Жок, университетте, аскердик кафедрадан үйрөндүк. Бирок үч эле жолу атып көргөм.
– Сенин келишиң Жаңы жылга туура келип калды. Чек арага барып келели, анан атып көрөсүң.
– Тир барбы?
– Союздан калган полигон бар. Биздикилер ошол жакта машыгышат. Сен да барышың керек. Тажрыйбалуу инструктор бар, бир-эки ай сени үйрөтөт. Жаңы кошулгандардын баары ошонун колунан өтөбүз. Көп нерсе үйрөнүп чыгасың.
– Түшүнүктүү.
– Жолдо ар кандай окуя болушу мүмкүн. Көрүп жатасың, бирин-серин эле айыл болбосо, көбүнчө ээн талаада жүрөбүз.
– Фураларды такай коштоп жүрүш керекпи?
– Сөзсүз. Жолду көрүп жатасың го, ээн жерде ар нерсе болушу мүмкүн.
– Адылдын жүгү десең коё беришпейби?
– Адыл агага окшогондор Казакстанда толуп жатпайбы. Каракчылар жолуңдан тосуп, тээ тиги адырдын артына алып өтүп тындым кылып коюшса сени ким табат?
Тапанчаны жанагы ордуна салып, кайра алып, айтор, шашылышта тез ала койгонго колду көндүрө баштадым.
– Бир немис уста жасап берген. Кыйын киши, биздин куткаруучубуз. Менттер канча тытышты, бир да жолу табышкан жок.
Арсен мага жумуштагы тобокелчиликтерди айтып түшүндүрүп баратты.
– Ушул жол Кытайдын чек арасына алып барат. Шашпай айдасак он беш, он алты саатта жетебиз. Ээн жерлерде этият болушубуз керек. Фураны тонойбуз дегендер ошондой жерлерден тосушат. Самат, эсиңде болсун, экөөбүзгө эч ким жардамга келбейт, товар экөөбүздүн моюнубузда. Ошон үчүн жакшы акча төлөнөт бизге. Азыр мурункудай болбой калды, бирок айтып болбойт. Мурун бир фураны сегиз бала эки машине менен коштоп жүрчүбүз, азыр тынч эле болуп калды.
– Ушул биртке жумуртка үчүн атып салышы мүмкүнбү?
– Биртке эмес да, Самат, жыйырма беш тонна! Билесиңби акчасы канча болот? Фуранын өзү эле канча турат? Эми айтып болбойт, ар кандай шартка даяр болушубуз керек. Бир ай боло элек, Өзбекстандан Орусияга кеткен үч фура дайынсыз жок, бүгүнкүгө чейин кабары чыкпады.
Көзүм илинип кетиптир, машиненин эшиги жабылганда ойгонуп кеттим. Жеткен окшойбуз, Арсен менен Айдар жарыктар күйүп турган тарапты көздөй кетишти. Машинени өчүрбөптүр, демек, көпкө кармалбайбыз. Ары-бери баскан адамдар көп. Терминал экен, тээ алды жактан "Достык" деген жазуу көрүнүп турат. Терминал ээн талаага курулуптур, шамал, ызгаар көз ачырбайт. Машиненин печкасы иштеп жатты, радиону иштетип музыка угуп отура бердим. Бир саат өткөндөн кийин Арсендер келишти, артка кайтып, келген жолубузга түштүк. Терминалдан 300 метрдей алысыраак жерде бир фура токтоп туруптур, айдоочулары окшойт, жанында эки адам турат. Арсен алар менен бирдемелерди сүйлөшүп келди да, фураны алдыбызга салып жолго чыктык.
Тынч эле жеттик Карагандага. Эки жерден МАИ кызматкерлери тосушту, алар менен фуранын айдоочулары өздөрү сүйлөшүп, кайра бат эле жөнөп жатышты. Биз алдыраакта күтүп туруп, фура өтүп кеткенде артына түшөбүз. Карагандада фура бир чоң кампанын дарбазасынан ичкери кирип кетти.
– Болду, биздин иш бүттү,- деди Арсен. Дарбазаны ачкан киши “баары жакшы” дегендей колун көтөрүп белги берген соң артка кайттык. Сегиз кабаттуу бир үйдүн жанына токтоп:
– Жүрү, Самат, биринчи жолку акчаңды ал. Бизге кошулганыңды жууйлу,- деп күлүп калды Арсен. Үчөөбүз экинчи кабаттагы бир бөлмөгө кирдик. Биринчи Арсен кирип чыкты, андан кийин Айдар, акырында мен кирдим. Өткөнкү окуядан кийин Жайсаңдын кеңсесинен көргөн көз айнекчен Касен аба экен:
– Самат, кел, балам,- деп алдындагы кагазды улам-улам карап, калькулятор менен эсептеп кирди. Анан столдун тартмасынан акча алып чыгып санап мага сунду:
– Ме, балам, биринчи эмгек акың...
Мынча акча алам деп түшүмө да кирген эмес. Бир барып келгениме ушунча акча төлөсө, анда үч айда бир Жигули сатып алсам болчудай. Касен агага рахмат айтып чыгып кеттим. Арсен «бир жерде бешбармакты жакшы жасайт» деп калды. Шаардын сыртында, трассанын боюнда жайгашкан бир кафеге бардык. Төрт сааттай отуруп, түнкү саат 10дордо мени үйгө таштап коюп кетишти.
Эртең менен эскирээк Жигулиде бир бала келип, мени алып кетти. Ээн талаада кароосуз калган эски казармалар бар экен. Ал жерде беш бала күтүп туруптур. Биздин артыбыздан эле BMW'да аскердик форма кийген семиз киши келди. Кара көз айнек тагынган, колунда булгаары кол кап. Голливуд кинолорундагы шерифтерге окшотуп койдум. Биздин инструктор экен, кечке чейин ок атуучу куралдарды чачып, кайра жыйнап, ок атып машыктык. Эртеси түшкө чейин «милиция кармаганда өзүңдү кандай алып жүрүү керек, суроолорго кандай жооп бериш керек? Адамдын көзүнө кантип караш керек?» деген сыяктуу көндүмдөрдү үйрөттү. Түштөн кийин дагы тапанчадан, автоматтан ар кандай аралыкта ок атып үйрөндүк.
Анын эртеси дагы чек арага бардык. Ар кандай кырдаал болот экен, кээде чек арадан келип эле кайра жолго чыгабыз. Казакстан-Кыргызстан, Казакстан-Өзбекстан чек арасына көп жолу каттадык. Каспий деңизинен да жүк көп келет экен. Тыным жок. Көбүнчө Арсен экөөбүз жүрөбүз. Кээде түндө ээн талаада МАИ кызматкерлери тосот. Андайда Арсен экөөбүз фурадан алысыраак жерде жашынып, баарына даяр турабыз.
Адыл ага Караганданын базарын эле эмес, шаарда толтура ресторан, кафе, дүкөндөрдү да карайт экен. Кээде автоматтар менен ондон ашык бала үч-төрт машинеде кен казып иштеген ишканаларга барып, чакан жүк ташыган унааларда бир нерселерди таштап келебиз, же ал жактан алып келебиз. Ичинде эмне бар экенин айтышпайт. Көп өтпөй мага башка фамилия-ат менен Казакстандын паспортун алып беришти. Арсен «өзүңө тынч болот, дарегиңди эч ким билбейт» деп койду. Мен унчуккан жокмун.
Күндөр өтүп жатты, баягы жумуш, жолдо жүрмөй. Иштегениме төрт айдан ашып калыптыр. Жумушка, бирге иштеген балдарга көнүп калдым. Арсен экөөбүз жакын дос болуп кеттик, кээде үйүнө чакырат. Айылдагы апама тез-тез акча салып, сүйлөшүп турам. Апам болсо сүйлөшкөн сайын «качан келесиң?» деп сурайт. «Иш жакшы болуп жатат, апа, иштей турайын» деп кутулам.
Жаздын күнү болчу. Кытайдын чек арасынан бери эки фураны эки машине менен коштоп келатканбыз. Алдыдагы фураны Арсен шериктери менен коштоп, бизден бир топ эле узап, алдыга кетип калышкан. Баарыбызда «Уоки-токи» деген рация бар, байланышыбыз ушул рация аркылуу. Биз экинчи фураны коштоп эскирээк Тойотада, фурадан эки чакырымдай арттабыз. Рулда Кани, жанында Рустам деген жигит, артта мен. Тартип боюнча машиналар бири-биринен тегиз жерлерде он чакырым, тоолуу жерлерде беш чакырымдан ашык алыстабашы керек, болбосо рация тартпай калат. Саат түнкү эки болуп калган, күн бүркөө болгондуктан айлана көзгө сайса көрүнгүс караңгы. Магнитофондо айтылуу Стив Уандер сүйүктүүсүнө телефон чалганын айтып ырдап келатат. Бир маалда рациядан биз коштоп келаткан фуранын айдоочусу Игордун үнү чыгып калды:
– Менттер, балдар. Токто деп белги берип жатышат.
Рацияны алдыдагы Рустамдын колунан жулуп алдым. Артты карасам, бир да машинанын жарыгы көрүнбөйт. Бул жерде токтош кооптуу болчу.
– Игорь, булар ГАИ эмес, токтобо, катуу айдап өтүп кет.
– Самат, өтүп кете албайм. Автоматтар менен турушат.
– Макул, анда. Токтой бер. Биз өтүп кете беребиз да, бурулуштан кийин токтоп, жөө кайтып келебиз. Ага чейин алаксыта тур...
Арсен жок, мындайда чечимди мен кабыл алышым керек эле. Игорь «түшүндүм» деди да, машинанын ылдамдыгын азайта баштады. Дароо саатты карадым, экиден жыйырма беш мүнөт өтүптүр. Жүрөгүм бир жамандык болорун сезди. Эгер Арсен рация тарткан жерде болсо сүйлөшүүнү угуп дароо байланышка чыкмак. Өтө эле алыстап кеткен окшойт. Алар өтүп баратканда менттер бул жерде турган эмес, турушса Арсен бизге кабар бермек. Демек, биринчи фураны өткөрүп жиберип, экинчисин тосушкан.
Аңгыча тормоз тепкенде арткы жарыктары күйүп, фура токтоду. Биз алардын жанынан өтүп кеттик. ГАИнин Жигулиси, жанында автоматчан үч адам турат. Жанынан өтүп баратканда бизди теше тиктеп турушту.
– Кани, мен айткан жерден токтойсуң. Рустам, тапанчаңды ал, биз түшүп калабыз, Кани, сен Арсендерди кууп жет да кабар бер. Рация сенде болсун. Тез-тез Арсенге байланышка чыгып тур. Кайтып келсеңер биз түшкөн жерден түшүп, жөө баргыла. Арсен билет. Кыскасы, шартка карап иш кылабыз.
Арткы орундуктун түбүнө эки тапанча бекитилген, бирөөсүн сууруп алып белиме кыстардым. Биринин магазинин чыгарып алдым. Бурулушка жетип менттерге көрүнбөй калганда Рустам экөөбүз түшүп калдык. Казак талаасында айтылуу шамал болуп жаткан, чаңыган кумдан көз ачылбайт. Жолдун четине чыгып, жашынып фура тарапка жөнөдүк.
– Экөөбүз эки тараптан баралы. Бирибизди байкап калса, бирибиз бекинүүгө үлгүрөлү. Шартка карайбыз эми. Атыш керек болсо, ойлонбой ат.
Рустам «түшүндүм» деп баш ийкеди.
Жакындап бардык, машиналар турат жарыктары күйүп. Бир маалда фура, анын артынан Жигули ордунан жылып, жолду кесип өтүп ээн талааны аралай жөнөп калды. Рустам ошол тарапта эле, ага жетип бардым. Талаада жол жок болгондуктан унаалар жай жылып баратышты. Алдыда Жигули, фура артында. Булар атайын шамал болгон маалда чыгышыптыр, машиненин изин шамалга учкан кум тез эле жаап кетет. Рустамды токтоттум:
– Сен Игорду кара, жанагы жерге таштап кетиши да мүмкүн. Анан Арсендердин келишин күт. Мен булардын артынан бара берейин, мүмкүн, фураны жакын жерге бекитишер. Каякка барганын көрүп, билип алсак болду. Анан деле келип кармап алабыз. Бул жакка келсеңер рациядан сүйлөшө көрбөгүлө. Жөнө!- деп өзүм тигилердин артынан чуркадым.
Бир дөңсөөнү айланып өтүп трасса көрүнбөй калганда Жигули дароо артка бурула баштады. Жарыгы мени даана көрсөтүп коюшу мүмкүн. Какыраган талаада бекинип кала турган жер жок. Фуранын далдасына өтө качып, арткы эшигине чап жармаштым. Анан фуранын үстүнө чыгып жатып алдым. Артка кайрылган Жигули фуранын кабинасына туштап токтоп, ичиндеги бирөөсү фурадагыларга бирдемелерди кыйкырып сүйлөдү да, трассаны көздөй жөнөп кетти.
Фура андан ары жөнөдү. Көп болсо үч адам калгандыр, кабинанын үстүнөн атып салсамбы деп да ойлодум. Бирок бирөөнү атыш оңойбу, анын үстүнө ичинде кокус Игорь болсочу. Каерге жашырганын көрүп алсам, эртең көпчүлүк болуп келип алып кетебиз.
Ышкырган шамал кум үйлөп, көз ачырбайт. Жарым сааттай жол жүрүп таштак жолго чыктык. Мен улам саатты карап келаттым, он жети мүнөттө эски сарайлары бар бир короого келип токтодук. Секирип түшүп калайын деп, жетишпей калдым. Бир чоң фонарь күйүп туруптур, түшсөм эле байкап калышчудай. Сөздөрүн тыңшап жата бердим. Короодо 3 алабай ит жүрөт айланып. Тапанчамды атууга даярдап, баарына даяр болуп турдум. Короонун эшиги ачылып, фураны айдап киргенде эшикти бирөө ичинен жаап, кулпулап салды.
Сүйлөгөндөрүнө караганда фурадан үч адам түштү.
– Кандай, Кайрат, тынч элеби? Эч ким байкабадыбы? Болаттар кана?- деди күтүп турган бирөө.
– Тынч эле, көк мээ Болат Кайнарга кетти балдарды алып. Куралдар да ошондо. Эртерээк шефке айтып жагынайын деп жатат да. «Эртең бар, азыр тынчыраак туруп туралы» десем болбой кетти.
– Алар жокпу, келишпейби?
– Жок, энеңдурайын, «ким келет эле, эч ким көрбөдү го» дейт. Бир Тойота өтүп кеткен жаныбыздан, коштоп жүргөндөр болуш керек. Биздин автоматтар менен турганыбызды көрүп токтобой өтүп кетишти. Алар топтолуп издеп келишсе эмне кылабыз, ыя?..
– Таба алышпайт! Издешсе да эртең менен издешет, Карагандадан жетип келиш оңой дейсиңби? Ага чейин Болаттар да келип калар.
– Демек, жетишебиз. Касым, Сейит экөөң жолду байкаштыргыла. Бороон токтогону калды, кумдан көп эле кылып чачып салгыла, шамал басылгыча унаанын изин жаап калсын. Тездеткиле! Аман, ме кагаздарды, эртең Кайнарга барып факс менен шефке жөнөтүп коёсуң. Азыр ороонун ачкычын алып келип, Касымдарга жардам бер.
Баары туш тарапка кетип, фурада эч ким калбады. Тапанчамды даяр кармап кабинанын эшигин тартсам ачык экен, илгиртпей ичине кирдим. Айдоочу Игорь менен шериги кабинанын арткы бөлүгүндө, колу-буту байланып жатыптыр. Ооздоруна чүпүрөк тыгып, сыртынан жоолук менен таңып салышыптыр. Көздөрү алайып онтоп жатышат. Мени көрүп тыбырчылап булкуна башташты. Бардачокту ачсам зым кырккан ат тиш бар экен, жиптерди кырчып биринчи Игорду бошоттум.
– Тез айда, кеттик! Жыгач дарбаза экен, сүзүп чыга бер,- дедим шаштырып. Тапанчамды алып, арттан кууп келчүлөргө каршы турууга даярданып калдым. Фура от алды. Игорь семиз болгону менен, шамдагай экен, көз ачып-жумганча унааны ордунан жылдырып дарбазаны сүзүп чыгып кетти. Короонун сыртында бирөөсү араба кармап, экинчиси күрөк менен жолго кум сээп жаткан экен. Эмне болуп кеткенин түшүнбөй элейип калышты.
– Оңго бур, катуу айда мүмкүн болушунча,- деп Игорго кыйкырып, айнектен башымды чыгарып артты карап келаттым.
Игордун шериги Денис деген жыйырма жаштагы бала, коркуп калыптыр.
– Игорь, куралың барбы?
Игорь отургуч тарабын сыйпалап эски "ТТ" алып чыкты:
– Толук магазини менен.
– Денис, азыр артыбыздан кууп келишет, атып көргөнсүңбү?
"Жок" деп баш чайкады.
Игорь рулду Дениске берип, мага карады:
– Самат, сен кабинанын үстүнө чык. Фильтрдин трубасын кармап алсаң жыгылбайсың. Мен айнектен карайын, алдыбыздан чыгышса мен атам. Коркпо, түзүк эле атам. Артты сен карайсың, аларды жакын келтирбесең эле кутулуп кетебиз.
– Макул, бурулчу жерге жеткенде кабинанын үстүн тебем, ошол жерден оңго бурулуп талаа менен айдай бересиңер.
– Адашпайбызбы?
– Келатканда улам саатты карап келгем, ошол убакыт менен жүрсөк трассаны таап чыгабыз буюрса. Талаага кирип кетсек, мүмкүн, таппай калышар. Айдай бер, калганын көрөбүз. Рацияны текшерип тур, Арсен деле жетип келчү убакыт болуп калды.
Кабинанын үстүнө чыгып, фильтрдин трубасын кармап бараттым. Шагыл жолдо он жети мүнөт жүргөн соң оңго бурулуп, ээн талаага кирип кеттик. Бороон басылганы менен, кара суук сөөктү какшатат. Сур булут тарап, айдын жарыгында айлана кыйла көрүнүп калды. Тааныш жерлер көзгө учурабайт, талааны тең жарып түптүз кетип бараттык. Аңгыча каптал жактагы чакан дөбөнүн артынан эки машинанын жарыгы күйүп, түз эле бизди көздөй жөнөдү. Бирөөсү Москвич, бирөөсү УАЗ экенин жазбай тааныдым. Тапанчаны алганга оңой деп коюнума салып алган элем, аны алып чыккыча Игорь аткылап баштады. Сегиз жолу ок атылып, эки машине тең жарыктарын өчүрдү. Бирөөсү бурулуп артка кетти, экинчиси ошол жерге токтогон бойдон жылган жок. Артыбыздан куушпады.
Бир аз жүрүп тээ алыстан машиналардын жарыгы көрүнүп калды. Ошол тарапты көздөй бурулдук. Талаа тегиз болгондуктан, катуу ылдамдыкта тез эле трассага чыктык. Рациядан байланышкан окшойт, Арсендин машинасы заматта жетип келип фуранын алдына өтүп токтоду. Игорь эшикти ачып, мага кыйкырды:
– Эй, каскадёр, түш эми отура бербей.
Аңгыча Арсен унаадан түшүп басып келди:
– Эмне болдуңар, баарыңар аман-соосуңарбы?- деп мени кучактады.
– Тоңуп калыпсың го,- деди да машинадан бир бөтөлкө арак алып келип стаканга куюп мага сунду.
– Ме, алып жибер.
Аңгыча Кани Тойотасы менен жетип келди. Рустам, Арсендин машинасындагы эки бала да келип, биринчи эле мени менен кучакташып, ал-абалымды сурап калышты. Мен үчүн кыжалат болушканы даана байкалып турду. Төрт ай мурун булар менен жакын достошуп кетем деп элестете албайт болчумун. Көпкө турган жокпуз.
– Болду, кеттик, Самат, жүр менин машинама. Игорь, айда, калганын барганда сүйлөшөбүз. Шашпай айдай бер, эми эч ким тийише албайт бизге,- деди Арсен ишенимдүү.
Машиненин арткы орундугуна отуруп, эми эшигин жабайын деп жатсам Игорь чуркап келди:
– Эй, каскадёр, сен товарды эле эмес, мени да сактап калдың. Сен куткарып кетпесең, кийинки жашоом эмне болот эле, бир Кудай билет.
– Каскадёр?- деп Арсен күлдү. – "Форсаж" фильмине тартылбадың беле? Кебетең, ким эле жанагы, Вин Дизелге окшош. Ошол сен болсоң айта бер. Мага автограф эле берсең болду,- деп каткырып калды.
Үшүп калган жаным жылуу жерге киргенде талыкшып уйкуга кеттим. Ошол бойдон Карагандага жеткенде гана ойгондум. Арсен базага кирип кетип, жыйырма мүнөттөн кийин чыкты. Келип рулдагы Рустамга буйрук бере сүйлөдү:
– Орманга айда. Самат, шеф ошол жерге келип турат экен, сени менен сүйлөшөм дейт. Эр жүрөк экенсиң, кантип коркпой өзүң жалгыз бардың? Атып салышат деп коркподуңбу?
– Шарт ошондой болуп калды.
– Сенде дайыма эле шарт ушундай боло береби?- деп тамашалап калды.
Адыл аганын бөлмөсүнүн оозунда эки жигит туруптур. "Күтүп тургула, азыр кишилер чыгышсын" деди бири. Көп өтпөй бөлмөдөн күрсүйгөн төрт жигит чыгып кетишти да, эшик оозунда турган эки жигиттин бири ичкери кирип эле кайра чыкты:
– Самат, сен кир. Арсен, сени бир аз күтүп турсун дейт,- деди. Адыл ага ордунан туруп келип учурашып, далымдан таптады.
– Рахмат, иним, иш деп өмүрүңдү тобокелге салыпсың. Унутпайбыз бул кызматыңды. Эми кандай болгонун майда-чүйдөсүнө чейин айтып бер мага.
Болгонун болгондой, эч нерсени жашырбай айтып бердим. Адыл ага адамды укканды билет экен, сөзүмдү бир да жолу бөлбөй кунт коюп угуп отурду. Мен айтып бүткөндө гана мындай деди:
– Самат, эми сөз мындай. Болгон окуяны жан адам билбесин, билген балдарга да эскертилди, алардан сөз чыкпайт. Сен да эч кимге ооз ачпа, макулбу? Эртең эмне болот, айтыш кыйын. Түшүндүң да?
– Түшүндүм.
– Макул анда, барып эс ала бер. Бир жума эс ал, акчасы төлөнөт. Кааласаң үйүңө, Кыргызстанга барып кел, жол кирең бизден болот.
– Бул жакта эле болом го.
– Макул, өзүң бил. Арсенди чакырып кой, кирсин.
Адыл аганын бөлмөсүнөн Арсен беш мүнөттө чыкты. Көңүлү ачык, жайдары негедир. Мага "кеттик" деп башын ийкеп, экөөбүз Касен агага барып акчабызды алдык. Арсен сүйлөбөйт, суроо берсем укмаксан болуп баратты.
– Ой, эмне болду сага? Кишиге жооп бербей калыптырсың?- дедим чыдабай кетип.
– Сен чоңдор менен сүйлөшкөнгө жашсың али. Качан мурдуңду таза аарчыганды үйрөнгөндө гана сүйлөшөм, ага чейин мага тоскоол болбо,- деп каткырып койду. Тамашалап жатканын билип унчукпадым.
"СТО" деген жазуусу бар темир дарбазадан кирип токтодук.
– Жүрү, балам, сага машина алып берейин,- деп бир имаратка алып барды. Алты машина турат, усталар иштери менен алек. Чакан бир бөлмөдө көз айнекчен орус киши отуруптур. Арсен аны менен эски таанышындай учурашып, мени көрсөтүп калды:
– Ушул иниме машина алып берейин деп келип калдым, жакшысынан бирди тандап бериңиз. "Агам алып берди" деп минип жүрсүн.
Тиги да Арсенди жарым сөздөн түшүнөт өңдүү. Унчукпай ордунан турду да, эшиктен бирөөгө кыйкырып калды.
– Валек, кирчи бери.
Валек орто бойлуу сапсары бала экен. Келип тапшырма күтүп туруп калды.
– Валек, жанагы Хундайды бир сыйра текшерип, дарбазадан чыгарып бер,- деп столдогу кагаздарына үңүлдү тиги киши. Арсен болсо мени капталдан нукуп калды:
– Баягыда сага айттым эле го, бир немис чал бар, куралдарыбызга машиненин ичинен жашыруун жай жасап берет деп. Ошол ушу.
Арсен жана "иниме машина алып берем" дегенде эле түшүнгөм. Көрсөткөн кызматым үчүн сыйлык катары машина белек кылышат экен да. Дарбаза ачылып, кара түстөгү, терезелери да караңгылатылган машина алдыбызга келип токтоду.
– Техпаспорт, керектүү документтери бардачокто. “Тайникти” да көрүп алгыла,- деп калды. Спидометрдин жанындагы бураманы бурап, бери тартса ачылат экен. Ичине бир тапанча бата турган жай жасалыптыр. Шумдук! Ал жерге тапанча жашырса болот деп эч кимдин оюна келбесе керек. Немис чалдын кыйын экенине ынанбаска арга жок эле...
Уландысы бар....
Следующая публикация
Комментарии 2