Предыдущая публикация
АЛДАНГАН МИГРАНТТАР
11-БОЛУМ
Баса, мага тиги Диманын эмнеси жакпай калды, билесиңби? Ал мага сөз берген болучу "чылымды таштайм, асмейди оозума албайм, пиво ичпейм" - деп. Анан мен байкуш ага ишенип, анын талабына макул болуп койсом, мага берген убадасына турган жок. Айткандай мага өзбек балдардын койлордой болуп ооздоруна көк чоптү салгансып асмейди салып алышып, ооздорун ачпай кепшегенсип жүргөнү такыр жаккан жок. Андан дагы асмейдин сасык жытына ким чыдап турат. Өзбек кыздарга боорум ооруйт. Анткени өзбектер жапырт асмей чегишет экен. Билесиңби, асмей мээни кургатып жиберет. Ал эми чылым чегүү өзүн - өзү өлтүргөнгө даярдануу, ал эми пиво ичүү эркектик сапатты алсыздандырат. Мен мунун баарын Димага жакшы эле түшүндүрүп айткам. Бирок анын эрки жетпеди. Акыркы жолу дагы айттым "мени танда же асмейиңди танда" - деп. Өзүң эле калыс болчу. Ар бир адам бул бир келген жашоодо бактылуу жашап өткүсү келет жана бактылуу болгонго акысы бар!. Ал үчүн адам болгондон кийин болгон терс сапаттардан жана ден соолукка каршы нерселерден алыс болгону дурус эмеспи. Чынын айтсам мен дагы эне болуу бакытына ээ болгум келет. Жетет мага бир алкаштын азабын тартканым эле. Менин деле турмушка чыккым келет чылым чекпеген, ичимдиктен алыс, аял затына түшүнө билген адам болсо, жалгыз жүргөндөн көрө баш байлап алганга эмне жетсин. Бирок, мен ойлогондой адамды табуу кыйын го. Бизде вино чыгат эмеспи, молдавия винонун мекени. Ошол себептен биз жактан ичимдиктен алыс адамды табуу кыйын. Берди сөз кезеги келгенде:
-Эмне үчүн сага бул жер жагып калды. Башка иште иштесең болбойт беле, мисалы тигичүү болуп же кандайдыр бир завод - Фабрикада, кыздарга ылайык иштер болот го. Лена ушул суроонун берилишин күтүп тургансып:
-Ээ, сен мекениңден алыс чыгып көрө элек окшойсуң. Мен иштебеген иш калбай калды. Айлыкка келгенде эле ойдогудай акча алалбай калып, канча алдандым дагы канча жолу алдоого чыдадым. Акыры бул жерге келгени гана ишиме жараша акча алганга көндүм. Негизи эле эмгегиңе жараша акча алсаң дагы жакшы эмеспи. Менин тээ бала кезден берки тилегим, эмгегим акталып, жашоомо жеткендей акча тапсам деп тилеген элем. Союз тараганы баардык жерде алдамчылар менен ач көздөрдүн арааны жүрүп калбадыбы. Мен сага биздин айылда болуп өткөн бир окуяны айтып берейин, угуп ал. Ал турмуштук сабак болот - деди. Берди, Ленанын ачылып сүйлөгөн сөзүнө ыраазы болуп, ага ичинен жакшы күйөөгө тийип алышын тилеп жиберди. Анткени ал туура сөз айтты "ар бир адам бактылуу жашаганга милдеттүү" -деп.
Биздин айылда тээ илгери союз убагында, тактап айтканда СССР чачыраганга чейин бир адам болгон эле. Ал киши акылга дыйкан, алдыны көрө билген, чукугандай сөз тапкан, сөздү эби менен сүйлөп, абдан адилет киши болучу. Кандай жерден чыр чыкса дагы ал киши калыс учурунда чечип берчү. Ошол сапаты менен кадырлуу болгон.
Бир күнү башкарманын көпкөн баласы атасынын бийлигине таянып, айылдагы балдарга күн көргөзбөй калат. Анын жоругу айылдагы элдердин баарына маалым болот. Бир күнү балдар атайын топтошуп келип, ал эч кимди көзүнө илбеген баланы сабап кетет. Башкарманын баласы мындай кордукка чыдабай атасынын күчү менен баягы балдарды сотко берип, сототуп жиберерде, баягы киши ортого түшүп, башкарманын өзүн күнөөлү кылып, сөзгө жыгат дагы, балдарды сот ишинен бошотуп алат. Башкарманын баласынын ичинде кек калат дагы, ал баягы адилет кишинин кызына сөз айтып, кызы аркылуу андан өч алмак болот. Кыз мектептин акыркы классында окуп жаткан кези болучу. Сабактан келе жатканда алдынан чыгып, башкарманын көпкөн баласы салам айтат. Кыз, баланын саламын алик алып, аны сын көз караш менен карап, берген суроолоруна жооп берип жатып сөз кезегин келтирип:
-Олег, эмне, сен мен аркылуу атамдан өч алайын дедиңби? Чынын айтсам сен анда жаңылышасың - дейт. Олег кыздан мындай сөздү күтпөгөндүктөн, таң калып калат да сурайт:
-Сен аны кайдан билдиң?- деп. Кыз айтат баланы тике карап:
-Сенин ар бир кыймылың, көз карашың эле айтып турбайбы, сенин ойлогон ойюңду. Мага азыр сенин ар бир кыймылың, алдыга койгон максатың, мага карата болгон ой тилегиң бузук экенин, мен сенин берген саламыңдан улам эле билип койдум. Эгер сен туура көрсөң оюңду оңдо, анан мага жолук - деп, көзү ачыктай баланын ички оюн бүт айтып койгондо, бала кыздын айткан сөзүнө жыгылып, күнөөсүн мойунга алган экен.
Мен бул окуя менен эмнени айтмакчымын. Чынында эле эркектерге караганда, аял заты абдан баамчыл келет. Өзгөчө кыздар бойго жеткени ар бир баланын баскан турганын, кийген кийимин, бой келбетин, ал турсун ойлогон оюнан бери ички тую сезими менен билип койгон тымызын байкоо сезими болот. Мен ириде айттым го "кыргыз балдар кыз жандуу эмес экенсиңер" деп. Силер келгенде эле байкагам, аял затына үзүлүп түшпөгөнүңөрдү. Ал эми өзбек балдар көз караштарынан эле билигизип алышат, аял жандуу экендерин. Ошол мен кеп кылга аял жандуу сапат болгон үчүн, биздин молдованкаларга үйлөнүп алышты да. Сөдү Берди алды:
-Биздин элдин бир таамай айткан сөз бар "аялдын, акчанын, алтындын азгырыгына туруштук берген, чоң баатырлык" -деген. Анысысыңары, болгон азгырыктарга туруштук берүү бул чоң эрдик. Азыр өзүң айткандай кимге ишенүүгө болот. Атын атагандан тил сынган оорулар чыкты. Чынын айтсам силерде, аялдык назиктик такыр эле калбай баратыптыр. Бизде аялдардын көзүнчө сөгүнүп, ыплас сөздөрдү айтуу уят иш. Ал эми силер аял башыңар менен сөгүнүп сүйлөйт экенсиңер. Андан дагы эки сөзүңөрдүн биринде эле мактангансып уят сөздү кошуп сүйлөгөнүңөр адатка айланыптыр. Бул сапатыңар такыр эле жаккан жок. Албетте сенден башкасы. Билесиңби, бир жолу сени менен жашаган алиги Роза деген аял, ачык эле айтып салды го, Дима экөөңөрдүн ыплас ишке барганыңарды. Бул эми аял затынын оозуна жарашпаган сөз эмеспи, туурабы. Ал эми баатырлык эмес да. Андан дагы ачык ооздук жагыңар дагы бар экен. Лена айтылган сөзгө териккен жок. Кайра кубаттап:
-Сен абдан жакшы күнөө койдуң. Ооба, аял заты назик болушу керек эле. Акыркы кездерде ичкиликтин айынан эркектерден касиет качып, аялдарга көзөмөл жок болгон үчүн сөгүнүү, чылым чегүү кадыресе көнүмүш ишке айланды. Мен чынын айтсам, аялдын аялдай, эркектин эркектей болгонун каалар элем. Сен бир гана ооз сөзүң менен мени ойго салып койдуң. Силер жакта анда аял затынын кадыры жогору турбайбы, эгер сөгүнүү жок болсо
-Ооба, кээ бир гана жаңы киргиз болуп кеткен байлардын кыздары. аялдары эле эне тилди чанып, маңкурт болуп кетип, аял затынын кадырына доо кетиргени болбосо, кыздар абдан ыймандуу. Лена кызыгып калды. Андан дагы Берди калпты, чынды аралаштырып, Ленаны таң калтырып кыргыз кыздарын абдан эле мактап салды, сөзүнүн эбин келтирип. Анан кыябын келтирип, кебинин аягында:
-Силер, батыштын адебине эртерээк ыктап кеткенсиңер да, аларга жакын болгон үчүн. Керек болсо бизде кино тартылат, бирок ошондо дагы киного кыз менен баланы өбүштүрбөй тартат. Сүйүүнү бала менен кыздын кыймыл аракети менен гана түшүнүктү кылып берет. Ал эми батыштын кинолору дароо эле эч кимди көзгө илбей өбүшүү менен башталат да, аягы барып уят иш менен аятайт эмеспи. Лена кунт коюп угуп:
-Сен бул жерден дагы абдан жакшы сөз айттың. Мен эми бир мүмкүнчүлүк болуп калса, сөзсүз Кыргызстанга барып, силердин элдин салт санаасын өз көзүм менен көрүп келбесем болбой калды. Чынын айтсам силердин элде илгертен калган идиалогия, улуттук менталитет жашап калса керек. Баса мен мектепте окуп жүргөндө беле же студент кезимдеби айтор кыргыздар жөнүндө жакшы бир кеп уккан болчумун. Азыр унутуп калдым. Баса, силердин элдин баатырлык эпосу жөнүндө болсо керек эле. Ал эпосто бир баатыр чачылган элди курап, ынтымакка чакырганы тууралуу угуп кызыксам керек болучу. Кыскасы, толук эсимде жок. Берди шашып кетип сөзүн бөлдү. Анткени алыс жерде жүрүп, элиң жөнүндө жакшы сөз уккандын өзү кандай жакшы маанай тартуулайт:
-Сен "Манас" эпосу жөнүндө айтып жатасың. Биздин элдин сыймыгы жана туу тутканы "Манас" эпосу. Мен азыр сага ыраазы болуп калдым. Анткени тарыхты кызыккан гана адам билет. Лена олтурган ордунан туруп жатып:
Уландысы бар
Класс басып коммен жазыныздар....
Следующая публикация
Комментарии 1