Предыдущая публикация
КОШУНА КЫЗ
1- БОЛУМ
Бул жалганда баарынан кызык жана таттуу кыялга жетелеген жана жүрөккө тынчтык бербеген нерсе, бирөөнү арзып калган аруу сезим экенин ким тана алат. Сүйүү бул беш кайыптын бири болгон "дидар" кайыпка кирет. Анткени ар бир адамдын башка жанды жактырып же арзып калышына дагы дидардын бурулганы себеп болорун эч ким тана албайт. Ал эми насип кайып болсо, бирге даам сызышканда насиптин буйруганы экенин таанып билсек болот. Нике кайып эки жаштын баш кошконуна себеп болуп, тээ илгертен бери келе жаткан адам баласынын жашоосунун уланышына нике кайыптын буйругу чоң себеп экенин айтсак аша чаппайбыз. Бирок, кээ бир жаштар сүйүүгө кабылышып, бири-бирисиз жашай албай калган жашоого туш болгону менен нике кайып буйрубаса, эмне болгон күндө дагы сүйүшкөн эки жаш баш кошо албайт. Бирок, адам баласын акылдан алган сүйүү баары бир, бирин-бири арзышкан эки жаш баш кошпой калганда барктуу бойдон сакталып калганына турмуш өзү күбө.
Айткандай бул жалганда баардык нерсеге жеткенге чейин кызык, анан жеткенден кийин кызыгы тарап, башканы эңсеп калган жашоонун жазылбаган мыйзамы экенин танып да болбойт. Өзгөчө бой мүчөсү келишкен, бышкан мөмөдөй жетилген кыздарга көз артпаган эркек жан барбы? Ошол себептен бойго жеткен кыз көздүн көркү, жашоонун кызыгын тартуулаган жан экенин жашырып-жаба албайбыз. Демек, бул биз кеп кылган "сүйүү" деген неме тээ илгертен бери эле айтылып келе жатпайбы "кары жашка карабаган улуу сезим" деп.
Эмесе сөз өңүтүн Адыгей карыянын кошуна кызга көңүлү бурулуп калганы жөнүндө кеп учугун уласак, айткан сөздөрүбүз супсак болбос үчүн. Бул дагы ириде кеп кылынган "дидар кайыптын бири" деп айтсак аша чаппайбыз.
Айике жаңы гана он жетиге толуп, мектептин акыркы классында окуп, бойго жетип турган кези. Ооба, кечээ эле бир оюндан башканы билбеген, мурдун шыр эткисе тарткан секелек кыз эле. Эми минтип көз жоосун алган, бой мүчөсү келишкен, бир гана боз баш балдарды эле эмес, сакалын сүйрөгөн чалдардын дагы көзүн өзүнө бурган сулуу кыз болуп чыга келди. Айткандай, эркек канчалык карылыкка кадам таштаганы менен жүрөгү жаш бойдон калары анык белем, Адыгей карыя чоң шашкеде кемселин кийип, болор болбос боюна каранып алып, көчөгө чыгып, өз оюу менен алек болуп келе жатып, алдынан чыккан кошунасы Кыдыктын небереси, Айикени мектептен келе жатканын көзү чалып, жүрөгү бир "болк" деп алды. Эмнеге антти ага өзүнүн дагы акылы жеткен жок. Көчөгө көрк берип келе жаткан жаш кызды сугалактык менен карап, сугун артып карап алганга үлгүрдү. Аңгыча жакын келип калган Айике сылык мүнөзү менен учурашканда, Адыгей карыя миңдеген долларды санап жаткансып, болуп көрбөгөндөй сүрдөп кетти да, болгону башын ийкеп жооп берип, сапарын улады. Бирок көңүлү алагды болуп, алдынан чыга калган үрдүн кызындай небереси менен тең Айикени көргөнү болгон дити бузулду. Тээ илгерки Ыраймалынын абалына туш болду. Ооба, бир кезде ал кинону биринчи көргөндө Ыраймалыга сын такканы бар эле "карыганын билбеген акмак" деп. Бирок анда өзү минтип карыганда ашыктык отуна кабыларын билген эмес да. Ошол себептен бул жашоодо бирөөнө сын тагуу болбогон иш экенин анда эсине алган жок эле. Ал турсун алдыга кадам таштап бара жатып Асанкалый Керимбаевдин " Картайган кезде көрүндүң" деген ырын ичинен кайрып алганын, өзү дагы билбей калды. Ооба, чын эле Айикени эрте жаздан бери көрө эле болучу. Каникулда Айике шаарга кеткен. Ал эми өзү жайлоого азыноолак малын алып, кымыз ичкенче деген ойдо кетип, беш айга чукул жакага түшкөн эмес. Эми минтип болгону беш айдын ичинде эле кошуна кыз бойго жетип, көзгө чалынып, тээ илгерки кудум Жантай хандын көзүнө урунган Акмөөрдөй жүрөгүн козгогон жаш кыздын сулуу чырайы Адыгей карыянын жүрөгүн сууруп алып, өзү менен бирге алып кеткендей эле болду. Ойдо жок жерден жолуккан жаш кыздын сулуу чырайы көз алдынан такыр кетпей, канчалык башка нерсени ойлоп, өзүн алаксыткысы келсе дагы барып эле ой учугу Айикеге барып такала берди. Алдынан чыккан Султан курдашы болбосо элдин тагдырын чечкен атка минерлердей, катуу ойго алаксып кете берет беле ким билет. Султан учурашкан соң:
- Ээ, Адыгей, эмне мынча ойго алдырып, сени бирөө капа кылдыбы? - деди. Бул берилген суроого Адыгей жооп бергенге шашылган жок. Бирок, шек бербегендей карап:
- Мени ким капа кылмак эле. Жөн эле өткөндү эстеп. Андан дагы кечээ эле келгем, жакага. Пенсияны сураганча "элде эмне жаңылык бар экенин билейин" деген ойдо көчөгө чыккам. Сен өзүң кайда бастың?
Султан кабагын чытып:
- Бул карылыгың дагы курусун. Арабыз минтип суюулуп баратат. Тиги көчөнүн ары башындагы Тенти каза болуптур, көз көрсөткөнү бараттым эле.
Адыгей чочуп:
- Качан, мен аны эки апта илгери эле көрбөдүм беле. Ка-ап, эмне болуптур? - деди эле Султан карыя:
- Эки апта эмес, кечээ көргөнүң эле бүгүн жок болуп жатпайбы. "Кан басымы жогорулап кетиптир" деп уктум. Жүрү чогуу басып барып көз көрсөтүп келели, милдетибизди аткарып. Абдан жакшы киши эле. Пенсия эч кайда качпайт. Минтип айыл аксакалы болуп, төрдөн орун алып сый устукандын ээси болуп калган кезибизде, ордубузду билип, мындай жерден калбаганыбыз оң. Биздин деле жашоодогу сапарыбыз карып бара жатат. Эски көздөрдүн жолун жолдоп, кийинки муундарга үлгү бололу,-деди. Бул айтылган сөздү укканда, Адыгей карыя абдан уялып кетти. Анткени азыр эле жүрөгүн козгогон жаш кыз жөнүндө ойлонуп, ою бузулуп келе жатпады беле. Уурусу кармалып кала тургансып, шашып жооп берди:
- Барса баралы. Ка-ап! Тенти карыя абдан жакшы киши эмес беле. Ыйманы саламат болсун,-деп, калдастай түштү. Анткен менен аз да болсо сулууну ойлогондон алыс болуп, сөзгө алаксып кетти. Ооба, бул сүйүү жаш кезде келгени эч нерсе эмес, карыганда келгени тозоктун тозогу экенин али Адыгей карыя билген жок.
Убакыт чоң шашкеден ооп калган кезде, үйүнө келип, кара козунун терисинен жасалган көлдөлөңгө жатып, эс алып алуу үчүн башына жаздык коюп, жата кетти. Бирок көзүн канчалык жумса дагы уйкусу качып, оюнан Айике кетпей койду. Анын жылдыздуу күлгөнү, кыпкызыл болгон эринин болор болбос ачып учурашканы, көкүрөгүн тиреген кош эмчеги, ичке бели, ак куунун моюнундай узун моюну, майда таштап баскан кадамы, ботонун көзүндөй жайнаган жагымдуу карагаттай көздөрү көз алдына тартылып, жанын жай алдыра койбоду. Бир саатка чукул ойго жатканы менен ар нерсени ойлой берип, башы ооруп чыкканда, ордунан туруп, эркине баш ийе албай, кошунасынын үйүн көздөй кадам таштады. Эх, сүйүү, айтканга кандай оңой, бирок азабын тартуу эмне деген зор күчтү талап кылат. Миң уктаса түшүнө кирген эмес, өзү үчүн секелек сезилген кызды сүйүп калуу.
Дарбазасы жашыл түскө боёлгон кошунасынын үйүнө кирээрин кирип алып, эмне шылтоо айтууну билбей туруп калганда, Айикенин өз атасы, жашы кырктын экисине жаңы чыккан Урмат салам айтып тосуп алды. Айткандай Урмат жаңы төрөлгөндө, Адыгей өзү ат койбоду беле "Урмат" деп. Эми минтип анын кызын сүйүп калып, күйөөлөп келген жаш уландай тартынып, уялып, ичкери кире албай сүрдөп турган абалы өзүнчө бир чоң сабак кеп. Бирок эч сыр бербестен ичкери кирип, курдашы Кыдык менен учурашкан болду да:
- Ой, кошуна, деги жакшы жатасыңарбы? Үйдө жатып зериккенден мында бастым, - деп, келген жөнүн айтты эле, Кыдык күлүп, келини Жылдызга карап:
- Чай койчу, балам. Кошунанын киришип-чыгышып турганы жакшы эмеспи. Барган сайын заман бузулдубу же эл бузулдубу ким билет? Илгери жакшы тамакты кошунасыз иче алышчу эмес элек. Эми минтип үйгө дагы ээн-эркин киришип чыгыша албай да калдык. Сенин келгениң жакшы болбодубу, эрмектешип олтуралы. И, сүйлө, быйыл жайлоодо мал жакшы эле семирген чыгар? - деди эле, сөз ушул жерге келгенде, жарк эткизе ички үйдөн Айике чыга калды. Кызды көргөндө Адыгейдин көзү жайнап, кулагы эч сөз укпай, талмасы кармаган адамдай жалдырап эле олтуруп калды. Бирок, сыр бербегенге аракет кылып:
- Я, Кыдык, билесиңби, бул неберең баягы биздин жаш кезди эске салды. Кудум бир кездеги, Айымдын өзү, тим эле. Үйдөн чыга калса, "Айым эмне мынча жашарып кеткен" - деп, ойлоп кеттим деди. Айике чын эле чоң энеси Айымга окшош. Бул шылтоону тапканына Адыгей өзү дагы сүйүнүп алды. Кыдык күлө карап:
- Сен абдан туура баамдадың. Айикем бой тартканы чын эле чоң энесинин жаш кезинин нак күзгүсү болуп чыга келди. Ылайым өмүрүн берсин!
Адыгей эми гана билди, эмне себептен Айикеге көңүлү бурулуп калганын. Анткени өзү боз баш бала кезде, курдашы Кыдыктын өмүрлүк жары Айымды түн уйкудан калып сүйбөдү беле. Эми ошол кез кайра кайталанып, анын небересин минтип карыганда сүйүп калганына таң берип, өткөндү эстеп алды.
Уландысы бар....
Дагы бир кызыктуу чыгарма чыгарып жатабыз,Кошуна Кыз чыгармасы жакса класс басып комментарий жазып колдоп кетиңиздер...
Улантабызбы?
Следующая публикация
Комментарии 14