Предыдущая публикация
Марыя Францаўна БАРДЗІНОВІЧ:
“НАСТАЎНІКУ ТРЭБА ЎМЕЦЬ ДАНЕСЦІ ВЕДЫ…”
На сёлетняй жнівеньскай педагагічнай канферэнцыі Марыя Францаўна БАРДЗІНОВІЧ была ў ліку ганаровых гасцей як ветэран педагагічнай працы. Эмоцыі перапаўнялі не толькі ад сустрэчы з калегамі – моцна хвалявалася, калі на сцэну з дакладам выйшла начальнік упраўлення па адукацыі, спорце і турызме райвыканкама Таццяна Мікалаеўна Крыкала: калісьці свой першы ўрок яна правяла ў Шчалканаўскай васьмігодцы, якую тады ўзначальвала Марыя Францаўна. Менавіта тут сённяшні кіраўнік спасцігала ўсе прамудрасці настаўніцкай прафесіі, вучылася не толькі выкладаць, але, думаю, і ўменню кіраваць. Павучыцца ж было чаму: у невялічкай вясковай школе, дзе атрымлівалі веды 87 вучняў, належным чынам была пастаўлена вучэбна-выхаваўчая работа – у прыклад ставілі яе дырэктара, што з’яўлялася эталонам адукаванасці, інтэлігентнасці, выхаванасці. З той пары амаль нічога не змянілася ні ў паводзінах, ні ў адносінах да настаўніцтва ветэрана-педагога: усё тыя ж велічная постаць, надзвычайная далікатнасць і тактоўнасць, паважнасць і няспешнасць, мудрасць і разважлівасць. А яшчэ – цудоўнае валоданне роднай мовай, на якой з пачуццём нейкай шчымлівай еднасці мы гутарылі. Дарэчы, мерапрыемства, па словах М. Ф. Бардзіновіч, прайшло на “выдатна” – такую адзнаку (па пяцібальнай сістэме) паставіла ўладальнік нагруднага знака “Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь”, засяродзіўшы ўвагу на кожным з блокаў праграмы.
Нарадзілася гераіня на хутары Гуньбаўшчына Пяршайскага сельсавета незадоўга перад вайной. Жылі ў дастатку. У сям’і было пяцёра дзяцей. Бацкі працавалі на зямлі, маці шыла, залатыя рукі меў і бацька ў сталярнай справе. Але з прыходам немцаў іх хату і ўвесь нажытак спалілі датла, таму давялося разжывацца з нуля. Успамінае, як бацька разам з 10-гадовым братам вазілі бярвенні з лесу на новы дом, які цалкам быў пабудаваны, калі дзеці закончылі школу, прычым старэйшыя класы былі платныя. Добра запомнілася і тое, як не мелі гадзінніка, уставалі па пеўніку – і надаралася, што прыйдуць у школу за пяць кіламетраў, а ў Пяршаях усе яшчэ спяць!
“У маю маладосць педагог карыстаўся асаблівай павагай і аўтарытэтам сярод людзей – ён адносіўся да вяршкоў грамадства, – кажа Марыя Францаўна. – “Што сказаў настаўнік – тое свята”, – гаварылі бацькі. І гэта насамрэч было так. Прайшло шэсць дзесяцігоддзяў пасля заканчэння школы, а я з вялікай увагай і ўдзячнасцю ўспамінаю сваіх педагогаў: першую настаўніцу Ядвігу Іванаўну Бобрык, якая пражыла больш за 95 гадоў і нядаўна пакінула свет; класнага кіраўніка Мікалая Мікалаевіча Ганчарыка – куды ён нас толькі не вазіў, арганізоўвалі паездкі па знакамітых мясцінах. А што настаўнікі мелі: дошку і крэйду, анучку ў руцэ, у матэматыка – цыркуль і некалькі прыбораў, у настаўнікаў гісторыі і геаграфіі – тры карты, а веды давалі такія, што і сёння ўсё ў памяці.
Пачынала старшай піянерважатай у Захажэўскай сямігодцы. Цудоўны быў калектыў і яго дырэктар Васіль Сямёнавіч Кажына. Выдатныя былі дзеці, якіх і зараз памятаю. Вучылася завочна: скончыла Мінскі дзяржаўны педінстытут імя Горкага па спецыяльнасці педагогіка і методыка пачатковага выкладання. Як была на 2-м курсе, паслалі ў Высокае настаўніцай пачатковых класаў. Працавалася цяжка: далі спалучаны клас – 13 першачкоў і 10 трэцякласнікаў. Да цягніка ў Гародзьках шэсць кіламетраў, вады ў вёсцы няма – толькі сажалка, а крынічка праз паўкіламетра на гары. І педагогі хадзілі туды з вёдрамі. Жыла на кватэры разам з калегай: вясковым настаўнікам на кожнага давалі па 16 кілаграмаў мукі і плацілі за жыллё. І вось мы аддавалі гаспадыні свае 32 кілаграмы мукі. Яна пякла хлеб – то на кляновым лісце, то на аіры, то з чарнушкай, і хапала яго на ўсю сям’ю: іх чатыры чалавекі і нас двое. Такога смачнага хлеба ніколі ў жыцці больш не ела!
Як закончыла інстытут, атрымала дыплом і рэкамендацыю – выкарыстаць у якасці выкладчыка матэматыкі ў старэйшых класах. Накіравалі ў Навасёлкі. Але прабыла там нядоўга – усяго тры чвэрці, і накірвалі ў раённы аддзел народнай адукацыі інспектарам, дзе адрабіла амаль 10 гадоў. У РАНА працавалася цікава – амаль штодзень новыя настаўнікі, творчыя, з высокай эрудыцыяй, з вялікім стажам работы, у якіх вучылася сама і дапамагала маладым. Надта сетка была вялікая навучальных устаноў: 66 пачатковых школ, 57 сямігодак (пасля васьмігодак), 14 сярэдніх і 10 садкоў. Настаўнікаў – каля паўтары тясячы, шмат і дзетак у сем’ях: у некаторых школах было па некалькі паралельных класаў, а ў гарадскіх у пачатковых класах налічвалася 42 вучні. Узначальваў аддзел Вячаслаў Вікенцьевіч Бурко – такіх кіраўнікоў пашукаць трэба: ніколі не павысіў голас, а на работу хацелася ісці. Чатыры дні ў тыдзень – у школах, а пяты – на афармленне справаздач. Увогуле, народнай адукацыі тады надавалася многа ўвагі. Пабудавалі тыповыя будынкі сярэдніх і трох васьмігадовых школ, перайшлі на новыя вучэбныя праграмы і планы. А якія былі падручнікі: усё выкладзена сцісла і ясна.
Пасля на сесіі раённага Савета юыла абрана сакратаром райвыканкама, дзе таксама адпрацавала 10 гадоў. Складаная работа, бо трэба было адказваць за падрыхтоўку дакументаў, выкананне заканадаўства. Не было ні юрыстаў, ні арганізацыйна-кадравага аддзела. У дапамогу толькі два інструктары, машыністка і адзін рататар для размнажэння дакументаў, каб даслаць выканаўцам. Усе прынятыя рашэнні афармлялі ў пратаколы ў двух экзэмплярах: адзін захоўваўся ў архіве на працягу 100 гадоў, а другі накіроўвалі ў вобласць, дзе на праверку брала пракуратура. З цеплынёй успамінаю кіраўнікоў раёна, старшынь і сакратароў сельскіх выканаўчых камітэтаў, Івянецкага пасялковага, з якімі такі доўгі час працавала. Цікавымі былі паездкі па абмене вопытам работы ў складзе дэлегацыі ў Гродзенскую і Маскоўскую вобласці, у Плоцкае ваяводства Польшчы.
У 45 гадоў узначаліла Шчалканаўскую школу. У калектыве – адны жанчыны. Але якія яны працавітыя: верыце, мы ўсё рабілі сваімі рукамі?! Падчас правядзення выбарчай кампаніі я з’яўлялася старшынёй участковай выбарчай камісіі. Памятаю, трэба было ўручную афармляць спісы ў трох экзэмплярах, весці пратаколы. Усю работу размяркоўвалі паміж педагогамі, нікога не вызвалялі ад працы, каб выдзеленыя на правядзенне выбараў сродкі пакінуць школе. Першы раз за іх купілі ДВП, абабілі ўручную самы вялікі класны пакой, паставілі неабходнае абсталяванне і зрабілі там фізкультурную залу. Такім жа чынам у невялікай кладоўцы размясцілі раздзявалку. Далей абсталявалі сталовую, свяцільні купілі ва ўсю школу, павесілі фіраначкі. Цяпер гэта можа смешна гучыць, а тады так было ўтульна і прыгожа.
Многа было здольных і старанных вучняў, якія атрымалі пасведчанні з адзнакай, паступілі ў сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы, затым ВНУ. Сярод іх шмат настаўнікаў, медыцынскіх работнікаў, ёсць юрысты. Дапамагаў нам калгас, а мы – яму, за работу разлічваўся шчодра і акуратна. Дзеці не плацілі за харчаванне: летам мачылі яблыкі па 8-9 вялікіх бочак, варылі па 100 літраў варэння, калгас даваў малако. Без адной капейкі бацькоў арганізавалі для вучняў 6-8 класаў паездку ў Ленінград. Такія ўдзячныя былі бацькі, што нават сёння ніхто з іх не пройдзе міма, каб не павітаўся і не запытаўся, як жыву. Ніколі не абмінаюць увагай і мае былыя вучні.
Неяк мяне запрасілі на сустрэчу з маладымі педагогамі. Адна з настаўніц задае такое пытанне: “Як жа пакінуць пасля сябе добры ўспамін сярод бацькоў і дзяцей?” Я з месца адказваю: “Папрацуйце з дзецьмі так, каб здольным вучням не трэба было дадаткова два гады ездзіць у Мінск да рэпетытараў, каб стаць студэнтам”.
Напярэдадні нашага прафесійнага свята хачу ўсім педагогам пажадаць плёну ў працы, старанных і дапытлівых вучняў, здароўя і людской павагі”.
…Марыя Францаўна не проста любіла дзяцей, а цалкам аддавалася рабоце з імі, не шкадуючы ні сіл, ні часу. Прыкладам для яе заўсёды былі настаўнікі старой загартоўкі – педагогі не толькі па прафесіі, але па прызванні, якія, як падкрэсліла мая суразмоўца, умелі данесці веды.
Алена ЗАЛЕСКАЯ http://psl.by
Следующая публикация
Комментарии 1