Предыдущая публикация
УЛАСОЎСКАЯ ГАВОРКА (успамінайце, дапаўняйце)
Шаноўныя землякі!
Я паспрабавала скласці слоўнік з адметных уласоўскіх слоў. Нешта успомнілі мы з сястрой, нешта падказалі нашы аднавяскоўцы. Вядома, многія з іх вядомыя і ў іншых рэгіёнах Беларусі, а нешта наша, роднае.
Я прашу ўсіх, і не толькі ўласоўцаў, у каментарыях дабаўляць цікавыя словы, прыказкі і прымаўкі. А можа, я няправільна ні няпоўна растлумачыла значэнне некаторых слоў -- тады папраўце і дапоўніце.
.Уласоўская гаворка
А
А ні к чому! – вельмі дрэнна.
Абедкі – діцячая гульня “у дом”.
Аборы – у пасталах вяроўкі, што іх падвязвалі.
Андарак –колішняе жаночае адзенне, суконная доўгая спадніца.
Абпінка – вялікая квяцістая хустка з махрамі
Б
Байструк – незаконнанароджанае дзіця
Бажэсцвенны – чалавек, кніга: той, хто моцна верыць у Бога, зараз кажуць уцаркаўлёны.
Баваляннка – баваўняная хустачка
Багато – шмат
Бандала краснасельская – так гаварылі пра неакуратную, “несамастаяцельную” жанчыну. Казалі, што некалі прыходзіла з Краснаселля такая жанчына – так і сталі зваць усіх, на яе падобных.
Бераг – лес. Мікалаеў бераг. У беразі хаваліся уласоўцы, калі сяло спалілі.
Бердо – дэталь кроснаў, ім прыбіваюць уток
Біджак – верхняе мужчынскае адзенне, паліто.
Біджачык – пінжак
Бобрык – мужчынская зімовая куртка з шалевым варатніком
Брахаць – гаварыць няпраўду (“Што ты брэшаш?”)
В
Васкавік – пашыты з саматканага палатна конусападобны мяшок для адцэджвання тварагу.
Варэйка – гліняны посуд
Вілочнік – вілкі, якімі даставалі з печы гаршчкі і чыгуны
Вілкі – вялікія, жалезныя, якімі бралі сена, выкідвалі гной.
Вілачкі – сталовы посуд, відэлец.
Вінаватая – даўжна, маю доўг “Ты мне грошы вінаватая”
Віхорка – “несамастаяцельная” жанчына
Вучоны – граматны, той, хто атрымаў адукацыю
Вушкі – гарышча ў хляве (закінуць сено на вушкі)
Г
Гара – гарышча ў хаце. (Яшчык з салам стаяў на гарэ. Залезкі на гору.)
Гараз – добра, благапалучна. “Як усё будзе гараз, дык заўтра бульбу дакапаем”
Гарно – прыгожа, хораша.
Гладзіць – два значэнні. Так гаварылі, калі тынкавалі глінай хату. Я яшчэ “гладзіць” значыць прасаваць бялізну.
Гладкі -- тоўсты
Гладышка – гліняная пасудзіна для малака
Голька -- галінка
Д
Даглядаць -жывёлу карміць
Даўбня – вялікі таўкач
ДзЁўкі – дзяўчаты, дзеўкі
Дзевер – брат мужыка
Дзядна – жонка дядзькі
Е
Елцэ – ставілі прыбранае дрэўца на машыну нявесты на вяселлі
Ёмка – прыстасаванне, каб даставаць з печы патэльню (у Уласах казалі – скавараду)
Етроўкі – жонкі за роднымі братамі
Ж
Жары – колер: руды, паміж жоўтым і карычневым)
Жлукто – бочка без дна, у якой залІлі латкі (мылі бялізну, перасыпаючы яе попелам)
Жэртка – ссечанае тонкае абчэсанае дрэва
Жыкетка – як правіла, плюшавая, жаночае асенне-зімовае адзенне “на выхад” чорнага ці карычневага колеру, куртка з плюшавым верхам.
Жынка - жонка
З
Забарсаць (пасталы аборамі), разбарсаць
Завіца - сястра мужыка
Загалайкаваты – “несамастаяцельны”
Загаруста – калі ўсё загрувашчана рэчамі
Загідзіць - выпэцкаць
Закляклі (ногі ці рукі – анямелі)
Засланка – металічны ліст, якім закрывалі печ
Засмачыць нейкую страву – дадаць у яе нешта для смаку
Застрыкаць – запіхваць кудысьці (пад страху пазастрыкала)
Заступ – рыдлёўка
Запечак
Запісвацца – рэгістраваць шлюб (запісаліся ў сельсавеце)
Зашмаргам (завязаць “банцікам”)
Зернеты – гарбузовыя семкі
ЗеўнУць, даць зяўка – правароніць нешта, зрабіць памылку.
Зашываць – вышываць (“Рушніка зашыла гладдзю”)
І
К
КамУ – тоўчаная бульба
Канаплянка – вялікая шарсцяная цёплая хустка, часцей за ўсё – рудая з каймой па перыметру (цяпер зноў у модзе, толькі рознакаляровыя)
Касінка - касынка
КапУтнік – трава, якую дабаўлялі ў корм свінням, па яго хадзілі ці ездзілі далёка ў лес
Караўкі – рыззё, анучы
Каравачнік – сёння б сказалі “нарыхтоўшчык другаснай сыравіны”. Ездзіў па вёсках на кані,збіраў караўкі і іншую непатрэбшчыну, а ўзамен даваў дэфіцытны тавар: крам (тканіну), ніткі мулінэ для зашывання, посуд…
Картовуе – шчыльная баваўняная тканіна, для рабочых штаноў і “бінжачыкаў”
Картопля - бульба
Каўлях – кавалак гаўна
Кашэль - сплеценая з драўляных тонкіх пласцін (можа, з ліпавага лыка?) ёмістасць для картоплі. Насілі за плячыма. І не толькі картоплю, але і малых дзяцей.
Кварта -- кружка
Квасоўка – страва з круп, звараная на вадзе, засмачаная варэннем ці ягадамі
Квортка - калітка, веснічкі
Ківяня - качарга
Кітайкі – каляровыя атласныя ленты
Кіціцы – махры
Коўбік – страўнік, а яшчэ страва: той жа коўбік, напханы адваранымі зробненымі вантробамі і запечаны -- тое ж, што сальцісон, вантрабянка
Крам – фабрычная тканіна
Кручаны – “самашэчы”
Крышані – суп з картоплі
Куды твае дзело! – вельмі добра
Кулеш – густы малочны суп (“У гасцях каша, а дома кулеш, ды дома лепш”)
Куёўціцца – капацца, марудзіць
Кухвайка – ватоўка, целарэйка
Кучка – падпечак
Кучма, кучомка – зімовая шапка-аблавух
Л
Латкі – бялізна, адзенне (муць латкі – памыць бялізну)
Лаўка – магазін, крама
Ліштва – у спадніцы ці ў сукенцы падкладзены край.
Лісапета – веласіпед
Лішка – кавалачак шкла ці каменьчык, якім гулялі ў класікі – “у лішку”.
Ложкі – посуд (памыць ложкі - памыць посуд)
Лоўкі - гарны
Лушпайкі –лупіны
М
Макотра – гліняная пасудзіна, гаршчок асаблівай формы
Матавіло -- прыстасаванне каб матаць ніткі з маткоў у клубкі ці назад.
Млінцы - бліны
Мост – падлога (памуць мост)
Мулко (спаць, сядзець) – нязручна, муліць штось – перашкаджае (“Мякка сцелюць - мулко спаць будзе” – пра няшчырых людзей)
Н
Навадзіць (дзяцей) – нараджаць “Я сваім дзёўкам дзяцей навадзіла”
Навойка – у кроснах, на што ніткі наматаныя
Насавік – насавая хусцінка
Начоўкі - карыто
Нажычкі - нажніцы
Нахлашч – насцеж (расчыніў дзверы нахлашч)
Небож, небога -- пляменнікі
Нікаць – зазіраць (“Ты чаго нікаеш, заходзь”)
Нігадкі – от табе і маеш
НітЫ – дэталь у кроснах
НОжны – вялікія нажніцы для стрыжкі авечак
О
П
ПагАно - дрэнна
Падборы – абцасы
Панажы – дэталь у кроснах, якія націскаюць нагамі
Паставілі – прызначылі (яго прыседацелем паставілі)
Пасталы - лапці
Пачопка – у кашалі скураная шырокая стужка, якую надзявалі на плечы, калі неслі кашэль.
Пеля – сажалка
ПісягІ – сляды на целе ад бізуна, рамня, розкі
Пераказалі – перадалі тое, што прасілі сказаць
Пячурка – спецыяльныя выемкі ў печы, каб сушыць рукавічкі
Поплаў – зарослая травой прастора ля вады
Порацца – упраўляцца па гаспадарцы
Полік – зроблены з дошчак ложак, нары.
Пранік – тое, чым пралі бялізну
Прыгрэбнік – пограб
Прыпечак – прыступка, каб лезці на печ
Р
Радно – саматканая посцілка
Рубель – доўгая драўляная жэрдка, якой увязвалі воз сена, і рабрыстая качолка, якой качалі (прасавалі) бялізну.
Румінкі – жаночы абутак на шыракаватым невысокім абцасіку, з апушкай і на шнуроўцы, быў вельмі модны
Рэзанка – шарсцяная тонкая квяцістая хустка
С
Сакера - сякера
Салонікі – вараная бульба
Саматужкі - саначкі
Самастаяцельны – чалавек сур’ёзны, паважаны. Адпаведна, несамастаяцельны – супрацьлеглы.
Самашэчы - “загалайкаваты”, “несамастаяцельны”
Сваяк – мужык сястры
Сельнік – набіты сенам ці саломай вялікі палатняны мяшок, які служыў замест матраца. Звычайна перад святамі, калі вымывалі хаты, сельнікі набівалі свежым сенам.
Скібка – луста хлеба
Сон – семкі сланечніка
Спраўляць – свадзьбу, імяніны, хрысціны:
Сталец - лаўка
Старцаваць – жабраваць,
Старцы – жабракі
Стольчык – маленькі сталец
Сцёбка -- кладоўка
Сцягно – задні кумпяк
Сукало – ніткі сукаць
Сухапарам – раптам (памерці сухапарам)
Сыроватка – страва: пшано, зваранае на кіслым малацэ, разведзеным вадой
Сыты – тлусты (сытая пляма)
Сыр - тварог
Т
Таўкач – выструганы з дрэва, таўчы бульбу
Трапкач – рушнік з рэшткаў знятых з кроснаў нітак, завязвалі вузельчыкамі. Выціралі рукі, а калі і неслуха “выхоўвалі”
У
Ушула – як праівла, дубовая: іх ставілі па вуглах хаты і потым да іх мацавалі сцены, да іх мацавалі вароты…
Ушушкалась - ухуталась
У “таццянку” – фасон пашыву спадніц ці сукенак “у зборачку”
Уцірач, уціральнік -- полотенце
Ф
Х
Хібетная – здольная
Хіндзя – ліхаманка (каб цябе хіндзя біла!
Храпа – замёрзшая пасля адлігі скібамі зямля
Худоба – буйная рагатая жывёла
Хромавыя чобаты– скураныя, са скуры ялавічыны тонкай выдзелкі боты – вышэйшы пілатаж!
Ц
Целагрэйка (душагрэйка) - камізэлька
Цівосе -- даўнавата
Цэбер – вялікая пасудзіна з драўляных клёпак з вушкамі
Цэўкі – трубачкі з двума адтулінамі для намотвання пражы, устаўляліся ў чаўнок
Ч
Чаўнок – дэталь кроснаў, ім закідвалі ўток.
Чобаты - боты
Чыніць (рыбу) – даставаць вантробы (Я ўюны пачыніла”)
Ш
Шар – рад (у адзін шар – у адзін рад)
Шкіркі, за шкіркі – шыварат, узяць за шкіркі – узяць за шыварат
Шлапукаць – хадзіць (нашлапукаліся – нахадзіліся)
Шыйка – адтуліна паміж комінам печы і сцяной. Звычайна ў шыйку дзеці, якіх не пускалі за стол, падглядвалі за гасцямі
Ю
Юшка – рэдкае варыва
Я
Ялавыя чобаты – боты з скуры ялавічыны
Следующая публикация
Комментарии 62