Предыдущая публикация
✍🏼АЁЛ ҚАРҒАМАСИН ЭКАН
(Воқеий ҳикоя)
“Толиб бойваччанинг 4 яшар невараси болохонадан йиқилиб тушиб нобуд бўлибди. Шом намозидан олдин жанозага ўтинглар!”...
Мақсуд бу хабарни эшитиб, худди норасида гўдакни ўзи ўлдириб қўйгандек саросима ва ваҳимага тушди. Аъзойи баданини даҳшатли титроқ чулғаб, қора терга ботди. Қўлидаги юмушини ташлаб ичкари уйга овоз берди:
Онаси, буёққа қараб юбор!..
Лаббай, дадаси, тинчликми?- Латофатхон ҳаялламай эрининг ҳузурига чиқдию, унинг ранг-рўйига қараб капалаги учиб кетди:- Вой, ўлмасам, сизга нима бўлди?! Дадаси, мазангиз бўлмаяптими? Рангингизда ранг қолмабди-ку?..
Тинчлан, тузукман... Онаси...- Мақсуд айбдорона қиёфада хотинига термулди.- Толиб бойваччанинг 4 яшар невараси... болохонадан йиқилиб тушиб нобуд бўлибди...
Вой, тавба! Худойим-ей, йиқилиб тушгунича қараб тураверишибдими?! Онасининг кўзи қаёқда экан?!..- Латофат ерга ўтириб қолди. Дам ёш болани ўз ҳолига ташлаб қўйган бепарво онадан ёзғирса, дам “бегуноҳ болада нима айб, Худойим” деб ёқасини тишларди. Бироздан кейин секин эрига қаради:
Дадаси, ўшанда Толиб бойваччадан ранжиб уни қарғагандим, лекин норасида гўдак неварасини қарғамагандим. Худонинг ишлари ғалат-да, дадаси, гуноҳнинг касри бегуноҳга уради...
Мақсуднинг боши баттароқ қуйи солинди...
Эрта баҳор, иликузди палласи, ингичка узилиб, йўғон чўзиладиган пайт. Устачилик билан рўзғор тебратадиган Мақсуд таги кўриниб қолган рўзғорини нима билан тўлдиришни билмай боши қотиб юрган кезлар эди. Қишдан ортиб қолган уч-тўрт банка консерваланган помидор-бодринг, мураббо ва туршак билан тўрт болани алдаб-авраб ўтирган Латофат ҳам эрининг оғзига илтижоли қарайди. Мақсуд бир-икки марта асбоб-ускуналари солинган халтасини елкасига осиб шаҳарга, мардикор бозорига ҳам чиқиб келди. Тайинли иш чиқмади. Қўлидаги уч-тўрт сўм пулни йўл кирага сарфлагани қолди. Шундай музтар кунларининг бирида Толиб бойвачча виқор билан дарвозадан кириб келди. Такаббурона қиёфада қўл учида Мақсуд билан салом-алик қилган бойвачча кенжа ўғлига уй тикламоқчилигини, қишлоқ четидан уй қуриш учун ер олганини айтди.
Ишни эртадан бошласангиз ҳам бўлади,- деди Толиб бойвачча салмоқ билан.- Эшитишимча, бригадангиз бор экан?
Жуда унчалик бригада десак ҳам бўлмас,- хижолатли кулимсиради Мақсуд.- Уй тикламоқчи бўлганларга осонроқ бўлсин, иш тезроқ унсин деган мақсадда, уч-тўрт дурадгор шогирдимиз, бетон қуювчи, ғишт терувчи ва бўёқчи укаларимизни йиққанмиз. Хўп десангиз эртага уй тикламоқчи бўлган ерингизга биргалашиб борамиз. Қанақа уй қуриш керак, нима қилиш керак ҳаммасини гаплашиб келишиб оламиз.
Яхши бўларди.
Толиб бойваччани кузатиб қайтган Мақсуднинг қувончи ичига сиғмасди. Остонада юзида хавотир акс этган Латофатга кўзи тушиб, хурсандчилигини хотини билан бўлишгиси келди:
Хамманинг ризқини Ўзи етказади, онаси. Толиббойни Худонинг ўзи етказди, бизга. Эртаданоқ иш бошлайсизлар деяпти. Иш ҳақимиздан бироз миқдорда оламан, рўзғорга ишлатасан...
Дадаси...- Латофат ерга кўз тиккан кўйи мулоҳаза билан гап бошлади.- Бу... Толиб бойвачча ҳақида ҳар хил гаплар эшитганман. Кўпчиликни норози қилган экан. Тағин ўзингиз биласизу, ишқилиб охири бохайр бўлсин-да...
Яхши ният қил, онаси.- Мақсуд гарчи хотинининг гапидан сўнг ичидан қиринди ўтган бўлса-да, сездирмасликка уринди.- Одамларга қўйиб берсанг, тили билан қандай балоларни бошламайди? Ундан кўра дуо қил, ишимиз ўнгидан келсин...
Иш бошлаган кунлари Мақсуд севинганидан еру кўкка сиғмай уйига келди.
Онаси, айтдим-ку, одамлар билиб-билмай ҳар гапни гапираверишади, деб. Мана, иш бошлашимиздан аввал Толиб бойвачча иш ҳақимиз учидан улуш берди. Ишчиларга ҳам тарқатдим. Мана буни олгин-да, эртага ўғлинг билан рўзғор қилиб кел. Нима кам-кўстинг бўлса, ҳозирча шуни етказиб тур, буёғига ишни тезлаштирсак, яна қўлга пул тушади. Энди мен эрта кетиб кеч қайтаман, болаларга яхши қара. Қўйларни ем-хашагини вақтида беринглар, сигиринг эрта –индин кўзи ёрийдиган, сувидан хабардор бўлинглар. Кечқурунлари албатта сигирни оғилга киргизиш эсингдан чиқмасин-а?..
Мақсуд шогирдлари ва ёнига кирган бошқа усталар билан ишга киришди. Ҳар куни эрталабда
Толиб бойвачча янги тикланаётган иморатни текшириб кетади. “Учинчи қаватга болохонага ўхшаган айвон қуринг, уста. Панжарасининг орасини кенгроқ қўйинг, ёғоч панжарага нақшлар солинг. Зинапоянинг тутқичига ҳам нақшлар туширинг, худди қадимий саройлардаги нақшлардай бўлсин”. Мақсудни ишдан кўра ҳар куни такрорланганидан ёд бўлиб кетган гапларни эшитиш чарчатди. Бир томондан иш аввалида Толиб бойвачча берган пул ҳам алалқачон тугаган, Латофатнинг юз-кўзидан “Рўзғорда ҳеч вақо қолмади, нима қилай?” деган маъно сезиларди. Бунинг устига Мақсуд билан шерикликдан ишлаётганларнинг ҳам оиласи, бола-чақа рўзғори бор. Мақсуд устабоши сифатида бир неча марта Толиббойваччага пулга ишора қилиб гап очди, аммо ҳар гал ниманидир баҳона қилиб иш эгаси пулдан қочарди. Ишни тугатиш арафасида Мақсуд Толиббойваччага иш ҳақидан гап очишга тарадудланди:
Бой ака, айтганингиздек уй тикланди, томи ёпилиб, поли қоқилди. Бўёқчиларимиз ҳам эрта кечгача ишни тугатамиз, дейишяпти. Ишимиз сизга маъқулми?
Толиббойваччанинг авал пешонаси тиришди, сўнг энсасини қашлаб:
Бўлади, ука, бўлади. Ишқилиб, иморатни пишиқ- пухта тикладиларингми? Эрта бир кун кўчиб ўтгандан кейин бирор гап чиқмайдими?
Ака, бу нима деганингиз?! Тушунмадим?..- Толиб бойваччанинг саволидан ажабланди Мақсуд.
Зарур ашёларни ўғирламадиларингизми, дейман-да, уста Мақсуд!
Устанинг аъзойи баданига титроқ югурди. Ўзини аранг қўлга олиб:
Толиб ака, сизни тушунмадим, қачон бировнинг ҳақига кўз тикканимни кўргандингиз? Сиз озмунча гуноҳда айбламаяпсиз бизни?..
Янги ҳовлининг калити сиздан бошқа кимда бор яна?
Сизда...- Мақсуд ҳайрон бўлди.
Унда мен ўзимнинг молимга ўғри бўларканманда а?
Тушунмадим, нима, қачон ўғирланибди? Бундоқ тушинтириброқ гапиринг-чи?
Сизлар қурилиш ашёларини ўғирлагансизлар!- Энди тап тортмай баралла гапира бошлади Толиб бойвачча. Унинг овозини эшитиб бошқа усталар ҳам айвонга келишди.- Ҳар куни уч- тўрт марта қўнғироқ қиласиз: “Толиб ака, цемент етмай қолди”, “Толиб ака, усталар бекор ўтирибди ғишт керапк”, “Толиб ака, мих керак”, “Толиб ака, ёғоч етмаяпти”, “Толиб ака, бўёқ”, “Толиб ака, тунука”... Битта уйга учта иморатга кетадиган ашёни етказдим. “Ўзи йўқнинг кўзи йўқ” дейдилар, мен йўғимда қурилиш молларини уй-уйингизга ташигансиз-да. Мени билмайди деб ўйламанг, сизларга ўхшаган ўғриларнинг кўпини кўрганман. Ҳозир шаҳардан уста олиб келаман, шу уйга қанча цемент, қанча ғишт, ёғоч, мих, бўёқ кетганини аниқ айтиб беради. Ўғрилигингиз ошкор бўлса бу маҳаллада қандай бош кўтариб юрасиз, кейин?!
Бундай туҳматга умрида биринчи бор дуч келган Мақсуднинг оёғидан мадор қочиб, ерга ўтириб қолди. Қолган усталар бир Мақсудга, бир Толибга қарар, ҳаммалари қўшни қишлоқ-маҳаллалардан бўлгани учун бири устабошининг ўғрилигига ишонса, бири ишонмай ҳайрон қараб туришарди.
Умримда бировнинг ҳақига хиёнат қилмаганман. Ўғрилик нари турсин, ҳатто бирор бегона одамдан совға ҳам олмаганман. Ота-онам бизни пешона тери тўкиб ишлаб топган ҳалол луқма билан боқиб, ўстирганлар. Мен ҳам болаларимни шундай тарбиялаяпман. Бировнинг норози ҳақи кишининг хонумонига ўт қўяди, икки дунёсини куйдиради. Ҳали ўғрилик нарса бировга буюрганини дунё кўрмаган. Сиз шундай ўйласангиз, ўзингизга ва Худога ҳавола. Мен эса сизни меҳнатимга, пешона теримга ҳавола қиламан. Ким ноҳақ бўлса, Ўзи жазоласин, Омин!
Мақсуд шундай деб иш ҳақини ҳам олмай ўзи тиклаган иморатдан чиқиб кетди. Толиб бойвачча цемент қуйган, ғишт терган, бўёқчи усталарга келишилган пулдан ҳам ярмини бериб жўнатиб юборди. Мақсуднинг дурадгор шогирдлари эса ўша пулни ҳам олмай устозларининг ортидан чиқиб кетдилар.
Эрининг абгор- афтода ҳолда кириб келганини кўриб, Латофат ҳаммасини тахминан тушунди. Лекин бошқа хотинлардай “Айтувдим-а!”, “Сизга неча марта айтди-и-им” деган сўзлар билан бошланадиган маломат “қўшиғи”ни айтмади. Жим турди-да, бироздан кейин секин аммо қатъий оҳангда:
Илоҳим, ўша уйга кирган одам рўшнолик кўрмасин! Ўша уйга оёқ чўзиш насиб этмасин! Бировларнинг меҳнатини хор қиладиганларни Аллоҳимнинг ўзи хор қилсин!..- деди.
Қарғама, бировларни қарғама, деяпман сенга!-
Хотинига бақирди, Мақсуд.- Ким ҳақ, ким ноҳақ халқ ҳам билади, ҳақ ҳам билади!..
Қарғамадим, дадаси. Сиз ўйламанг, бироз дам олинг, тинчланинг. Ширгуруч қилгандим, серёғ қилиб сузиб бераман. Жон дадаси, болалар билмасин-а, кўнгли ўксийди...
Мақсуд индамай бошини эгди. “Шундай солиҳа, фаросатли, файзиёб аёлни тақдиримга битганинг учун Ўзингга шукур, Эгам!” деган шукроналик кўнглидан кечиб, кўзларини енги билан артиб қўйди...
Шу воқеаларга ҳам уч йил бўлибди. Толиб бойвачнинг кенжа ўғли янги қурилган ҳовли-уйга кўчиб ўтган йили машинасида пойга ўйнаётиб бир йўла икки инсоннинг умрига зомин бўлиб қамалиб кетди. Энди тўрт яшар невараси ўша бобоси атай баланд қурдирган айвон болохонасидан йиқилиб тушиб вафот этибди. Мақсуд айбдорлик ҳисси исканжасида қолди. Ўшанда уриб-енгиб пулини олганида, дилида норозилик қолиб кетмаганида балким, шу норасида бегуноҳ гўдак бунчалик аянчли ўлим топмасмиди...
Сиз куйинманг, дадаси,- Латофат худди эрининг қалбидан кечаётган оғриқларни ўқигандек гап бошлади.- Толиб бойвачча бир сизни эмас, жуда кўпчиликни норози қилган. Ҳали бирор кишини кўрмадимки, ундан рози бўлган бўлса. Ҳатто бир даврада онаси ҳам шу ўғлидан норози бўлиб гапирган экан. Марҳум отаси ҳам ўғлига “бу ишларинг яхши эмас, тижоратда ҳалол бўл, ҳаромдан ҳазар қил” дегани учун Толиб бойваччангиз отаси билан юз кўрмас бўлиб кетган экан. Афсус, унинг қилмишлари жабрини бегуноҳ фарзандлари, неваралари тўлаяпти...
Мақсуд ўйга ботганча хотинининг гапини боши билан тасдиқлаб қўйди...
Следующая публикация
Нет комментариев