Предыдущая публикация
02:12
Немычсолалан лӱмым немыч пуэн
Морко районысо Немычсола ял калык марий йӱлам шуктен ила да волгыдо ончыкылыклан ӱшана.
Ончыч чылажат лийын
Тиде ял Морко – Советский кугорно деч 1,5 километр коклаште верланен. Тудын кузе шочмыж нерген тӱрлӧ легенде коштеш. Тушечын иктыже тыгай. Пугачев восстаний годым отряд гыч икмыняр сарзе почеш кодын. Нунын кокла гыч иктыже немыч лийын улмаш. Тудо эҥер воктене пӧртым чоҥен, тыште шуко памаш лийын. Ешаҥын. Икмыняр жап гыч тышке моло ешат илаш куснен. Ялын лӱмжым негызым пыштыше немыч дене кылденыт.
Ялыште эн шуко, 79 сурт, 1958 ийыште лийын. Тунам 142 пӧръеҥ да 221 ӱдырамаш илен. Сар деч ончыч илем ныл уреман лийын, кызыт кокыт кодын. 1931 ийыште «Йошкар пеледыш» промартельым почыныт. Скипидарым, смолам лукшо завод-влак пашам ыштеныт. Варажым мочылам, вочкым ямдылыше подосбный озанлык-влак почылтыныт. Промартельыш пашам ышташ Изи Маршан, Ӱшӱттӱр, Изнур, Нурӱмбал ялла гыч кресаньык-влак коштыныт.
Сар жапыште ӱдырамаш-влак чодыра продукцийым ямдылымаште тыршеныт. Шукыжым фронтыш колтеныт. Ял гыч элым аралаш 72 еҥ каен гын, мӧҥгешыже 27 гына пӧртылын.
Шке жапыштыже тыште пилораме, пырчым аралыме леваш, сӧсна, шорык ферме-влак, смолам лукшо завод, клуб лийыныт. 1969 ийыште эстонец-влак Изнур ял гыч механизатор Борис Малининын да Немычсолан ӱдыржӧ, туныктышо Галина Сергееван чыла марий йӱлам шуктен эртарыме морко сӱаныштым войзен налыныт. Тиде фильмым кызыт ончетат, шоналтет: тунам калык илышлан куаныше, волгыдо ончыкылыклан сай ӱшаным кучышо лийын. Сӱан калык, тыгак ончаш погынышо-влак коклаште утларакше самырык-шамыч лийыныт. Вет тудо пагытыште ял калык ӧрдыжкӧ илаш куснаш тыршен огыл. Калыклан «Дружба» колхозышто паша вер, кеч утларакшым кид вий дене тыршеныт, ситышын лийын. Вольыкым онченыт, шурным куштеныт, чодыра дене кылдалтше пашам шуктеныт. Тыге кажне еш илен лекташ ситыше шийвундым ыштен налын.
Калык шагалемеш, икшыве уке
– Тачысе кечылан ялыштына латиндеш суртышто кумло кандаш еҥ ила (2010 ийыште 96 еҥ илен, автор), – каласкала ялын старостыжо Виктор Михайлов. – Жапше годым мемнан денат илыш шолын, йӱла дене кылдалтше пайремымат эртаренна, сӱан-влакат лийыныт, еҥ-влак келшен иленыт. Такшым кызытшат марий йӱлам огына мондо, тудым шукташ тыршена, ваш полшен, келшен илена. Ятыр сурт тулык гай койын, яра шинча. Самырык-влак ялеш илаш кодын огытыл, ынде пенсионер-шамыч гына улына. Школыш але садикыш коштшо йоча уке. Изнурышто школ петырнен. Самырык еш-влак лийыт гынат, нунын икшывыштлан лишнак ни школ, ни садик уке, паша вер шотышто ойлыманат огыл. Кеҥеж жаплан ныл суртыш даче семын илаш толыт. Тиде пагытыште ялна пуйто ылыж кая: урем йоча йӱк дене юарлаш тӱҥалеш, уныка-влак коча-кова деке ола ден посёлкыла гыч каникуллан толыт. Мыйынат кок уныкам кеҥежым ялыштак эртарат.
Виктор Александрович тиде ялыште ынде кудло шым ий ила. Изнур школышто завхозлан, кочегарлан ыштен. Школ петырналтмек, паша биржыште шоген, вара «Акашевский» сурткайык фабрикыш коштын, тушечынак пенсийыш лектын. Изнур школ петырналтмек, тудым чолга марий предприниматель Евгений Петров вуйдеҥге чайым лукшо цехым вераҥдаш келыштарен. Вара пожар лиймылан кӧра паша эркышнен. Виктор Александрович тыштат пашам ыштен, «кызытат тиде зданий деч сравоч мыйын кидыштем, пуйто мый директор улам» воштылеш тудо. Марла лекше газет-влакым лудаш йӧрата, «Марий Элым», «Сурт-печым» шукертсек налын шога.
Вячеслав Смоленцев
Снимкыште: старосто Виктор Михайловлан почтальонко Елена Викторова «Сурт-пече» газетым конден.
Авторын фотожо
Следующая публикация
Комментарии 10