Предыдущая публикация
11-бөлүм
Сезим бара бара болуп көрбөгөндөй өзгөрүп баратты, күлкүсү чыгып, келген сыркоолор менен тамашалаша сүйлөшүп көңүлү шат шайдоот болуп өзүнчө керемет дүйүнөгө кабылгандай. Өзүн өзү карап кийимин түрлөп кийип намазын каза кылбай окуп, келгендерди да суктантчу болду. Ооруп ага көрүнгөнү келгендер апакай кийинип үлпүлдөп отурган Сезимди көргөндө өздөрү эле сакайгандай сезип анын айткандарын кунт койо угуп, болгон дити, дили менен ишенип тез сакайып кетишчү. Ишенбек да өз ишине иштеп жашоону кайрадан жаңы баштагандай… Кымбат болсо ошол бойдон кайрылган жок, бала деген бала эмеспи алар апасынын жаңылып жазганын акыры терең ойлонуп түшүнүштү да ага кечирим берип катышып калышты. Ишенбек аны кеткенине ичи күйсө да анын Сезимди өз баласындай кабыл ала албаганына жини келип: "Энеңди урайын десе, катындыгын кылды, болбосо ушунча жыл жашап бир жолку жаңылыштыгымды көтөрө алган жок, өлүп кетсин" деп сөгүнүп алат. Ал Сезимдин кадимкидей болуп калганына кубанып жүрө берди. Бир күнү алардын үйүнө Калмурат менен Айсалкын Изатты ээрчитип келип калды. Ишенбек аларды көрүп:- Сезимге көрүнбөй эле койгула, - деп эшиктин алдында турганда үйдөн чыга калган Сезим:- Ата, эмнеге антип жатасыз, кире беришсин, булардын келээрин мен билгем, сиздин кайтарып жиберээриңизди билип чыга калдым, - дегенде тигилер таңдана Сезимди карап туруп калышты, - кириңиздер, мен бул кыздын жөлөмөсү бар экенин билип атайы күтүп жаттым эле, - Сезим Изатты жылмая карады да кирип кетти.Калмурат менен Айсалкын "бул эмне деп жатат, мунун жөлөмөсү бар экенин кайдан билди, бизди болсо такыр тааныбагандай болуп калганы эмнеси же оорудан кийин ушинтип да калабы?" деген ойдо бир-бирин суроолуу карап туруп калышканда Ишенбек аларды үйгө баштап кирди:- Жүргүлө үйгө, мага капа боло көрбөгүлө, мен Сезимди кайрадан ооруп калабы деп эле, жалаң ушул кыздын айынан аялым да кетип тынды, аны уккан чыгаарсыңар? - Ишенбек алдыга кирип барашып божурап сүйлөп жатты, Калмурат менен Айсалкын болсо бир бирин карап башын чайкап анан Калмурат төргө олтуруп жатып жооп берди:- Кайдан укмак элек, Сезимди көңүлүбүз чыдабай эле көрүп келеличи деп келгенбиз, өз бала болуп калбады беле?- Аныңарга ыраазымын, чынын айтсам сезим такыр башкача болуп өзгөрдү, өткөндү такыр билбегендей эч нерсе менен иши жок жаңыдан жаралгандай. - Мейличи, аман эле болсун, эми бактылуу болсо экен, - Айсалкын сөзгө аралаша кетти, -көңүл чыдабайт экен балабыздай болуп калбады беле, өзүм да жакшы болуп калды, бара бара көңүлү да ачылып баратат, адегенде такыр сүйлөбөй жүргөн эми мени менен да сүйлөшүп үй тиричилигине каралашып, колу бошой калса тамак ашты да өзү жасап койчу болду.- Ошентсин садага, жакшы эле болуп калса болдду. Алар кобурашып бир аз отургандан кийин Сезим өзү кирди алардын үстүндө. Изаттын жанына отурду да Калмурат менен Айсалкынды карап:- Бул кыздын касиети күчтүү экен, эмитен жолун ачтырып акка баш ийдирбесеңер ооруп калышы мүмкүн, анткени бул кызыңар нурдан жаралган, сиз төрөбөй жүрүп төрөгөн экенсиз, ошондуктан кызыңардын касиети күчтүү. Сиздер муну менин жаныма бир ай таштап кеткиле, анан ак кийим тиктирип ак жоолук ала келиңиз, мен муну жолго салам. Жетилип баратыптыр, эгерде бул бойдон жүрө берсе ооруп өлүп калышы мүмкүн! - деди Сезим Изаттын чачынан сылай. Калмурат менен Айсалкын эч нерсе дей албай бир бирин карап отуруп калышты.- Мен калбайм, үйгө кетем! - Изат ыйлап жиберди. Ошондо Сезим аны карап оозун кыбырата келме айтып көзүн сүзө эки жагын карады да:- Кеткенге болбойт, сени бүгүн Алла Таала өзү мага алып келди, мен алланын айткандарын аткарбай койо албайм!-деди да бир топко чейин кайрадан көзүн сүзө отуруп оозун кыбыратып жатты.- Айланайын Сезим, кичине чоңойо түшсүн, бир эки жылдан кийин алып келбейинби? - Айсалкын Сезимге жалооруй карады.- Анда эки жыл кечигип каласыз, айтканы айткандай болот мунун, күнөөгө батпасын, кудай жолуна түшсүн, акка баш ийсин деп жатат, азыр өзүнүн макул болгонун көрөсүз, бул сөзсүз бүгүн биерде калышы керек! -Сезим көзүн ачпай туруп сүйлөп жатты. Айсалкын: "өлүп калышы мүмкүн" дегенди ойлоп алып коркуп: "кудай ай бир кыз бердиң эле ушунуңа шүгүр деп жүргөнүмдө кандай түйшүк салганы турасың?" деп ичинен кудайга жалынып жатканда Сезим аны карай минти:- Айтканды аткарсаңыз эле бул кыз көп жашайт.Айсалкын чоочуп кетти: "ботом бул менин ичимдеги оюмду кантип биле койду, кудай кечире көр, кызыма өмүр берсең эле болду" деп ойлонуп калганда Сезим кайрадан Айсалкынды карап жылмая сүйлөдү:- Кечирим сураганыңыз бул дурус, ал эми кызыңыз болсо калат, кийимди унутпаңыз, мен деле кийинтмекмин, биринчи ак кийимди өзүңөр кийинтишиңер керек! - деп ордунан турду да Изатты карап колун сунду, - Жүрөгой, менин бөлмөмө, эми мени менен бир айга чейин бирге болосуң, андан кийин ата-энең менен кошо кетесиң, коркпо! - дегенде Изат ордунан туруп Сезимдин колун кармап алып анын жетегиңде коңшу бөлмөгө чыгып кетти. Калмурат, Айсалкын, Ишенбектер үнсүз орундарында бир топ отурушту. Бир бирине сөз жалгоо кыйын эле болду. Акыры Ишенбек ортодогу тынчтыкты бузуп мындай деди:- Ишенсеңер бул өлүп тирилди, адегенде мени да тааныбай чоочун адам көргөндөй селт этип кетчү. Эми кудайга шүгүр, өзүнө келе баштады. Бирок өткөн окуяны түк билбегендей түрүн көрүп турбайсыңарбы? - Ооба, ооба бизди чоочун адамдай кабыл алып жатпайбы, биз да таң калып калдык. -Айсалкын өз оюн айтты.- Кандай болгон күндө да жакшы болуп калганына шүгүр дейли, өткөн өттү, Рустамым намыскөй эле алыс, алыстарга кетип калганда болмок, өх мейличи, аны ойлогондо ичим өрттөнүп кетет, айла жок, -Калмурат үшкүрүнүп алды.- Эмне, Изат калабы? -Айсалкын Калмуратты карай сүйлөдү.- Калса калат да, келип турабыз, Сезим биз алып кетебиз дегенге болбойт го?- Айла канча калса калсын, Сезимди кудайга, Изатты Сезимге тапшырып кете берели. -Айсалкын кабатырлана Ишенбекти карап койду, -Ишенбек да, көз салып тураар…- Көз салбай анан, менин караганым эле Сезим болуп калды азыр. Калмурат менен Айсалкын ордунан туруп кетүүгө камынышты эле, Ишенбек аларды узатып чыкты.Жашоо агымы өмүрдүн кызыкчылыгын улам арттырап отуруп, адам баласынын үмүтүн алга карай сүйрөп канчалык кыйналып, азап тартып турса да эртеңки күндөн күндүн шооласындай жарыктык жакшылыктан үмүт эттирип күн өткөрөт эмеспи. Анын сыңары Айсалкын адегенде Изатты таштагысы келбегени менен "кызыңыз нурдан жаралган, ооруп өлүп калышы мүмкүн" деген сөздөн улам аны таштап кетип баратып Изаттын боюна болгондогу эсинде калган элестерди эстеп кетип атты."Ошондо Калыбектин менин рухумдан жаралды, бул менин кызым, эми мен кетем" дегенин ойлоп чын эле Калыбектин арбагы менин көз жашымда, сезип туюп ушул кызды мага берген тура, оо жараткан ушунуңа да шүгүр, кызым аман болсо болду, Сезим бирдеме билгенинен айтып жаткандыр… деп өзүнчө сар санаага батып баратты. Кез, кез үндөбөй кетип бараткан Калмуратты карап койот: "бул эмне дээр экен, ансыз да бар кезде Калыбектин кызы менин кызым эмес" деген эле, ого бетер ичи күйүп бирдеме дейби же түшүнөөр бекен? Деген ойдо аны караган менен ал сыр бербей эч нерсе менен иши жоктой баратат.***Рапия күн өткөн сайын оңоло баштады. Шайгүл анын оңоло баштаганына ичинен кубанып: "мээнетим кайтаар, эми сүйлөп кадимкисиндей болуп калса кандай жакшы болот эле" деп жанында бир нерсени ойлогондой үнсүз мелтиреп отурган Рапияны карап, чекесиндеги кыйгачынан кеткен жырык анын көп азаптарды тартканынан кабар бергенсип турганын көрүп ичи ачышып жүрөгү зырп этип алды да: "баары артта калды, эми сүйлөп калса дагы баары унутулат, эми элүгө карап барат, али да болсо жаш, көрөөр күнү алдыда, өзү да түшүнүп тагдыры салганга баш ийээр" деп ойлонуп үшкүрүп койду.Кантсе да эне улук, эне ыйык, эне кең пейил, бала үчүн чалкып турган көл, мелмилдеген деңиз, колунан келсе ажалына аралжы болгусу келген мээримдүү калк эмеспи. Шайгүл дагы бир кездеги ак сүйүүсүнөн жаралып жүрөгүндө катылып өзөгүн өрттөп келген арманы, көңүлүнөн кетпей күндүр-түндүр ойлоп тымызын издеп келген, жандан артык көрүп бирок аргасыз чоочун адамдарга тагдырын тапшырып койгон кызы көз алдында азап тартып, жүрөгү сыздап тагдырдын катаал канжабына кабылып бечара болуп турганына жаны кейип жүрөгү сыздап далай уйкусуз түндөрдү кирпик какпай таң атырып анын денсоолугу үчүн далбастабадыбы. Ооба, эне деген дүйнөдө эч нерсеге теңдештиргис бийик, кол жеткис асмандагы ай менен жылдыздай жаркыраган асыл зат го! Рапиянын кечигип болсо да жанында отурганы ага канчалык дем, кубат. Ал күндүр, түндүр анын сүйлөп кадимкидей болуп кетишин тилеп кудайдан суранат. Бир күнү адаттагыдай эле кечки тамактарын ичкенден кийин өз-өз ордуларына жатышкан. Рапия уктап жатып түш көрдү. Түшүндө ал адашып токойдо жүрөт, бир кезде ал токойдон чыгып бир бузулган үйлөргө жетип аралап кетип жатып жүрөгү алып учуп улам артын карап, кайра бир нерседен качкандай кете берди да кандайдыр үндү угуп токтой калды. Эки жагын элеңдеп карап туруп бир жерден Рустамдын асылып турганын көрдү. Ал Рапияны карап: "мени бошотуп коюңузчу, кыйналып баратам, мойнумдагы жипти чечип коюңузчу" деп аны көздөй жүгүргөндө ал: "Менден кечирим сураба, андан менин мойнумдагы жипти чечип албай кесип коюшкан, ошону айтып чечтирип койюңуз!" дегенде Рапия: "Кагылайын уулум!" деп кыйкырып ордунан тура калды. "Рустам, Рустамым, Рустамым кагылайын" деп сүйлөп ыйлай баштаганда Шайгүл тура калып жанына келип:- Кагылайын кызым, сага эмне болду?-деп чекесин кармап көрүп далбастап ийди, - Сен сүйлөдүңбү? - Мени кудай алмак беле, мен кара жерге эле кирбейинби, менин Рустамым соо эмес, соо эмес, -кара терге түшүп калган Рапия боздоп ыйлап жатты.- Айланайын ай, эми кичине дурус болуп калганыңда өзүңдү кыйнабачы, кудай сактасын… - Шайгүл андан ары сөз сүйлөй албай бир кубанып бир кайгырып оозуна сөз кирбей калды. Ал азыр Рапиянын сүйлөп ийгенине кубанса да Рустамдын өлгөнүн эне жүрөгү сезип турганына ичинен сыздап атты.- Эс алчы кызым, эс ал, оорудан жаңы эле сакайып келе жатасың, али күчүңө кире элексиң, өзүңдү аячы, садага.Рапия үндөбөдү, ары карап жатып алып ыйлап жатты, жүрөгү бир жамандыкты сезип сыздап жатты… "Тирүү болуп жерде, өлүү болуп көрдө жокмун ушу көрөкчө мени алып кетпейт белең кудайым, неге мени тирүү арбак кылып жанымды албай койдуң" деп жан дүйнөсү суукта бүрүшүп үшүп калган жалбырактай дирилдеп турду. Шайгүл бир топко чейин ар кайсыны айты, акыл кошуп кубурап жатып: "уктады окшойт, кокус уктап калып дагы эч нерсе сезбей калбайын" деп ойлоп акырын туруп барып каалганын туткасына жип байлады да бир учун өзүнүн бутуна байлап жатып алды. Бул амалды көптөн бери колдонуп жүрөт, анкени түндөсү чыгып кетип дагы кырсыкка учурап калабы деген күмөнсүүсү күч эле. Бүгүн да ошентип ойлоп байлап койду. Уйкуда ар жок демекчи катуу уктап кеткен экен, кылдыр эткен добуштан ойгонуп кетсе Рапия туруп эшикке чыгып бараткан экен. Башын көтөрүп бутундагы жипти чечип койду. Таң атып калыптыр. Өзү да туруп чай койду да кайра ордуна жата кетти. Бир аздан кийин Рапия дагы ордуна келип жатып калды. Күндөгүдөй эле эртең менеки чайга отурушкан, Шайгүл Рапияны сүйлөтүүгө аркы беркини айтып күлкүлүү сөздөрдөн сүйлөп отурду. Рапия үндөбөдү. Шайгүл: "бул сүйлөйт эле окшойт, өзүнүн сүйлөгөнгө көңүлү жок же мени менен сүйлөшкүсү келбейт" деп ойлонду да:- Рапия, кагылайын, мен сенин де-соолугуңду кудайдан тилеп отурам, энеңдин сен үчүн күйүп бышканын ойлосоң боло, эне-бала катары божурашып бир сүйлөшүп отурсак канча жыл жүрөгүмдү өрттөп адам эмес айбан катары жашап өз жанымдан кечип турганда менде кайсы сөз?- Олда кагылайын ай!!! - Шайгүл алдындагы чай ичип жаткан чынысын кармалаган бойдон эмне дээрин билбей отуруп калды.- Түндө түшүмдө Рустам кирип мойнумдагы жипти чечпей кесип коюшкан, чечип коюңузчу, кыйналып турам, дегенине караганда ал соо эмес, ал бир балээ болгон, жип-эмне болгон жип, билбейм… - Рапия көзүнүн жашын куюлтуп отуруп калды.Шайгүл да ичинен ойлонуп: "капырай, кыйналып жатам дегени эмнеси, мен сөзсүз Калмурат менен Айсалкынга жолугуп Рустам муунган жипти сурашым керек экен" деп үнсүз бир топ отурду да:- Мен анда Калмураттыкына барып билип келейин сен үйдө телевизор көрүп отуруп тур, кечке барып келе калам. Бирок, кызым, сен дагы жаман ойлоп ары, бери болбой отур айланайын, өзүң билесиң кандай кыйналдың.- Менден кам санабаңыз, Рустамдан бир кабар алып келбесеңиз болбойт, ал соо эмес!- Ооба, мен сөзсүз кабар алып келем. - Шайгүл чай ичкен идиштерин жыйнаштыра салып кийинди да чыгып кетти. Анын шайдоот жаш келиндей кыймылын карап отурган Рапия: "карасаң жапжаш эле бойдон тура, менин энем деп ким ойлойт, сиңдисиндей болуп турам, мен тарткан азапты тартпаса, кийип ичип бактылуу жар, мээримдүү бактыны кармана албаган турбайынбы, Калмурат кандай гана көзүмдү карачу эле, чырактай уулдарды төрөгөнүм бакыт эмей эмне эле, оо шордуу жаным, кесирим башыма эле көрүнсө болот эле, балдарым эсен-соо болсо экен…" деп отуруп башы ооруп чыкты. Шайгүл анын башы ооруганда бере койчу дары кайсы экенин көрүп да албаган экен. Башынын катуу ооруганына чыдабай жатып алды эле ага болбоду. Ордунан туруп дары койгон текчеден эч нерсе таппады, "кокус да ичип алат деп бекитип койгон го" деп ойлоп суурмаларын карап жатып уйкунун дарысын таап алды да: "уктап калсам басылып калаар" деп экини ичип алды да кайра жатты.Шайгүл тезирээк келиш үчүн дароо так#### отруду да Кара-Балтага жөнөп кетти. Ал келгенде үйдө Айсалкын эле отурган. Врач аялды көрүп: "бул эмнеге келди экен?" деп ордунан тура жадырай күлүп тозуп алды.- Келиңиз эже!- Жакшысыңбы айланайын, - Шайгүл Айсалкын көрсөткөн төшөккө отуруп жатып келген жайын түшүндүрүүгө шашты: - Менин келгеним, Рустам муунган жиптин кайда экенин силер билесиңер да ээ? - ал Айсалкынды тынчыздануу менен карады.- Аа-а ал шаарда Русландар жашаган жакта болчу, - ойлоно калып, - ал жип мүмкүн ошол асылган эле жеринде болуш керек эле, анткени биз Рустам менен алек болуп эле кесип алган бойдон калган.- Айтам да, ошондой болуш керек деп ойлодум эле, ошону тезирээк таап байланган жерин чечиш керек!- Эмнеге? - айсалкын таң кала Шайгүлдү карады.- Кечээ ал Рапиянын түшүнө кирип, кыйналып жатам, мойнумдагы жипти чечип койуңуз дептир.- Оо кудай, садага болоюнум ай, кыйналганы эмнеси, аны билгенде… -Айсалкын Рустамды эстеп ыйлап жиберди, - шашып эле жипти Калмурат кесип жибергендей болгон.- Ошон үчүн ал кыйналып жатыптыр, кесип коюшту, жиптин байланган жерин чечип кой деп.- Анда сөзсүз чечиш керек, бирок ошол ордунан табаар бекенбиз, Калмурат да жок эле, сиз бара бериңиз, биз барып ордунда болсо жипти чечип алып койобуз.- Ошенткиле, айланайын кызым… - Шайгүл бир топко үндөбөй отуруп анан минтти, - Мен Рапиянын өз энеси болом, аны мен кичинекейинде жоготуп алып таппай калган элем…- Сизби? Аны "деддомдон" алып багып алыптыр деп укпадым беле? -Айсалкын шашып дасторкон жайып чай куйду да Шайгүлдү таң кала карап, -сиз жоготсоңуз балдар үйүнө кантип түшүп калды?- Мага өчөшкөн бирөө менден уурдап барып таштаган го, үмүтүмдү үзүп койгон кезде таап, болгондо да кыйналып жандан кечип турганда жолукпадымбы! - Кантип билдиңиз, Рапиянын сиздин кызыңыз экенин?- Анын төрөлгөндө эле кулагынын түбүндө бармактай сыргасы бар болчу, ошондон тааныдым…- Жакшы болгон экен, ал өзү кандай жакшы болуп калдыбы?- Дурус эле, көп азап тартты, эми баары артта калды, үмүт чоң, башынан алган жаракаттан гана арыла албай ооруп турат, мен барайын, силер сөзсүз жипти таап чечип койо көрүглө, мен Рустамды Россияга иштеп кетиптир деп койгом.- Туура кылыпсыз, ооруп жаткан кишиге чынын айтканда көтөрө алабы, жокпу ким билет.- Айланайын кызым, сенин тереңдигиңе ыраазымын, жакшы тургула, мен барайын, -Шайгүл Айсалкын менен коштошуп чыгып кетти. Узатып чыккан Айсалкын бул салабаттуу аялды аяй карап туруп: "кызык ушунча жылдан кийин кызын таап алганын кара, мүмкүн такыр эле башка чыгаар… бирок негедир окшоштук бар экөөндө, кой Калмурат келсе айтып шаарга тезирээк жөнөтөйүн да жипти тапшырайын" деп ойлоп дарбазаны жаап үйгө кирди.***Сезим Изатты алып калгандан баштап түнкүсүн шам жагып арбактарды чакыра баштады. Адегенде коркуп турган Изат эки үч күндүн ичинде көнө түштү. Бир күнү экөө отурганда алардын маңдайында Рустам пайда болду: "Изат, апаңдарга айтып менин мойнумдагы жипти чечтирип кой, кыйналып кеттим, өзүм жалгыз жүрөм, бияктагыларга да кошула албай калдым, мени кыйнабай жипти чечип койгула!" деп элес-булас көрүнгөн караан жоголуп кетти. "Аке, Рустам аке" - деген Изат үргүлөп отурган жеринен тура калайын дегенде Сезим аны колдон тартып отургузду:- Болбойт, сен антпе, ал сага көрүнгөн арбак, андан көрө жанагы айтканын аткарыш керек, мага көрүнгөн жок сага көрүнүп жатат, ошондуктан арбактын айтканын орундатышыбыз керек!- Кантип, жипти кантип, кайдан табам? - Изат арбак дегенден коркуп алаңдай Сезимди карады.- Аны ата-энеңден сураш керек, ошондуктан атамды мен аларга бүгүн сөзсүз жөнөтөйүн - деп ордунан туруп Ишенбектин бөлмөсүн көздөй жөнөдү. Дал ошол күн Шайгүл келип кеткен күн эле, Ишенбек келгенде Калмурат жумуштан жаңы эле келип Айсалкын экөө сүйлөшүп отурган. Сыртан кирген Ишенбекти көрүп экөө тең ордунан тура калышты.- Оо, кел Ишенбек, кандай жатасыңар? - Калмурат менен Ишенбек кол алыша учурашып Ишенбекке төрдү көрсөтө кол жаңсады, - өйдө өт.- Келдим, баары жайында, - Ишенбек төргө өтүп малдаш токунуп отурду да, - Келгеним Изатка Рустам көрүнүп: "менин мойнумдагы жиптин түйүнүн чечип кой, кыйналып жатам" деген экен, ошону айтайын деп эле…- Оо кудай, бул эмнеси, арадан тогуз ай өттү, ошондон бери кыйналган экен да байкушум, бүгүн эле Рапияны дарылаган врачы келип дал сен айтканды айтып кеткен болчу, - Айсалкын көзүнүн жашын аарчый сүйлөдү.- Ага ким айтыптыр? - Ишенбек таңдана сурап койду.- Рапиянын түшүнө кирип дагы ошентип айтыптыр.- Ээ жараткан алла, жалган дүйнөдө тиги дйүнөнүн барына ишенбей жашап жатабыз, кудуретиңден айланайын кудай кечире көр күнөөбүздү, - Ишенбек жакасын кармана отуруп калды.
Бири кем арман дүйнө...
+-
#КукукЭнеЖеСойкунунТаг
Следующая публикация
Комментарии 27