Предыдущая публикация
Кугезына-влак ончылно вожылмашыш пураш огыл ыле
Марий калыкын черетан погынжо шеҥгелан кодо. Погын эртыме нерген возымо годым «Марий тӱвыра XXI курымышто» секцийыште выступатлыше, кундемнан «Марий тӱр рӱдержым» вуйлатыше Ираида Степанован «Марий калык – поян калык» каласкалымыже кажне еҥын вуйушыжым тарватыш да марий улмылан эше ик гана кугешнаш таратыш. Таче Ираида Александровнан ойлымыж гыч эн кӱлешан ойжо-влакым тыландат темлена.
Шкешамнам нӧлталман
– Ме жапше годым моткоч марий чонан еҥ лийынна. Школышто эсогыл математикым шочмо йылме дене туныктеныт. Вара чыла предметым рушла туныкташ тӱҥалыныт, эркын вуйышко пыштеныт: марла кутыраш сай огыл, пырля руш уло гын, рушла ойлыман. Тыге пуйто мемнам лапкаҥденыт. Садлан кызыт шкешамна (самосознанийна) моткоч ӱлнӧ, изи гына. Калыкнат пуйто уло, но шкешамна кугезына дечат лапкарак. Тидлан кӧра кызыт тыгай илышыш шуынна: марий йылмынат йомын толеш, кажне ийын шагалемына. Марий лиймынат ала шуэш, ала уке. Шукын тыге шонена: ала марла койшаш але уке, йочам ала марла туныктыман але уке? Ай, айда ынже тунем. Тыгай шонымашнам вашталтыман. Самосознанийнам шкаланан шке ик-кок тошкалтышлан кӱшкырак нӧлталман. Мемнан олмеш тидым нигӧ весе ок ыште.
Ончалза: могай ме шкешотан да поян (самодостаточный) калык улына! Мемнан шондыкна могай поян! Айста тудым почына да тергаш тӱҥалына: мо тушто уло? Эн ончычак – калык лӱмна. Ме марий калык улына. Тиде лӱм тыглай ок логал. Тудым мыланна кугезына-влак ашнен пуэн коденыт. Садлан шке лумнам ньымыртышаш огынал. Калык лӱм пелен шкенан вургемна уло. Теве Марий Элыштак вич тӱрлӧ марий калык илена: курыкмарий, сорокан марий, шымакшан марий (сысоево-шернур вел, малмыж вел), шарпанан марий, какшамарий. А вес кундемыште марий-влакым ончалза! Кажныжын – шкенжын вургемже, шке вуйчиемже, шке сӧрастарышыже. Паша вургемже, пайрем вургемже, сӱан вургемже. Эше кеҥеж вургем да теле вургем. Шижыда, поянлыкна кузе палынак овара!
Тӱрым тӱрлышӧ тӱням умылен моштен
– Марий тӱр вургемым сӧрастара манына. Тудо вургемым гына огеш сӧрастаре, а моткоч кугу поянлык. Ме тудым шкаланна але почын огынал. Теве ик калыкын Библийже уло, весын – Коран. Мемнан тыгай книга уке. Кугуракше изираклан, кочаже уныкалан пуэн коден тыгай поянлыкым. Мемнан тукымыш сай, шерге поянлык веле толын шуын. Вет коча уныкалан удам ойлен ок кодо. Уло мемнан шкенан тӱрна. Тудым кагазеш возен кодат гын, Библий гаяк лудаш лиеш ыле. Возымо огыл, садлан тӱрым кызыт умылаш да лудаш тыршена. Кӧ тӱрым тӱрлен коден, тудын сознанийже моло деч шӱдӧ почеш кугурак лийын. Тудо тӱням ужын, шижын, умылен моштен.
Следующая публикация
Нет комментариев