Татарын Серафім Лук’янавіч - дзеяч у Заходняй Беларусі, арганізатар гурткоў ТБШ, рэдактар беларускай газеты «Наша праўда», удзельнік Другой сусветнай, педагог, вязень польскіх і савецкіх лагераў.
Нарадзіўся 13 лютага 1903, у вёсцы Вострава (цяпер Зельвенскі раён Гродзенскай вобласці) у сялянскай сям’і.
Сёння пра гэта чалавека мала хто ведае на Беларусі. А ў 20 стагоддзі імя Серафіма Татарына не сыходзіла з вуснаў жыхароў Зэльвеншчыны і Слонімшчыны.
У гады Першай сусветнай сям’я была ў бежанстве ў Расіі. У 1920, вярнуліся на Радзіму, вёска ўжо была пад Польшчай.
Серафім вылучаўся адукаванасцю і жыццёвым вопытам, стаў важаком моладзі.
Аднойчы Рыгор Шырма запытаўся: «Серафім, хочаш надалей вучыцца? Станавіся рэдактарам газеты «Наша праўда». Але папярэджваю, што можа быць канфіскацыя газеты, таму, каб не арыштавалі, давядзецца ўцякаць». Юнак пагадзіўся. Так ён у Вільне стаў адказным рэдактарам газеты «Наша праўда». За яго подпісам выйшла ў свет 19 нумароў, з якіх частка была канфіскавана. Прыйшлося часова пакінуць Вільню.
Пасля разгрому БСРГ (Беларуская сялянска-рабочая грамада) ў Заходняй Беларусі пачалі стварацца гурткі Таварыства беларускай школы (ТБШ). Адкрываліся бібліятэкі-чытальні, чыталіся лекцыі.
Серафім у родным Вострава разам з аднавяскоўцамі пабудаваў Народны дом. Дапамогу аказвалі беларусы-востраўцы, якія жылі ў Амерыцы (здымак Народнага дому). У доме была бібліятека, працавалі драматычны і харавы гурткі. Ставілі беларускія спектаклі, гастралявалі з імі ў суседніх вёсках, наладжвалі канцэрты, лекцыі, сустрэчы.
Але польскія ўлады дом ліквідавалі, кнігарню закрылі. Былі закрытыя ўсе гурткі ТБШ ва ўсім Навагрудскім ваяводстве.
Серафіма арыштавалі, пасадзілі на год у турму, юнак выйшаў на волю, прыехаў у Вострава, а яго зноў арыштавалі і пасадзілі за беларускасць на 6 гадоў. Вызвалілі па амністыі. За тыдзень да яго вяселля, зноў арыштоўваюць і саджаюць у Картуз-Бярозаўскі лагер...
У 1939, прыйшлі Саветы, на мітынгу Серафіма Татарына выбіраюць старшынёй Часовага валаснога сялянскага камітэта. Але ж новая улада на якую так спадзяваліся заходнія беларусы была зусім не такой аб якой яны марылі…
У тым жа, 1939-м НКУС арыштоўвае Татарына як «польскага шпіёна» і за тое, што ён працаваў у контррэвалюцыйных арганізацыях — БСРГ, ТБШ, «Змаганні»…
Зняволены да 10 гадоў, этапаваны ў канцлагер Свярдлоўскай вобласці Расіі.
Так аддзячылі яму за яго беларускасць камуністы.
У 1940, савецкія улады арыштавалі ўсю яго сям’ю (жонку і траіх дзяцей) і вывезлі ў Казахстан.
Серафім быў вызвалены з лагераў, ваяваў на фронце, атрымаў раненне.
Пасля вайны знайшоў сям’ю і забраў усіх на Зэльвеншчыну.
Рэабілітавалі Серафіма Татарынава ў 1956…
Ен закончыў завочна гістарычны факультэт настаўніцкага інстытута.
17 гадоў выкладаў у роднай школе ў Вострава гісторыю.
Настаўнік школы Петр Марціноўскі: «Я добра ведаў гэтага простага і шчырага, гаваркога і няўрымслівага чалавека. Сустракаўся з ім у школе, на розных раённых нарадах, у кнігарні, у рэдакцыі раённай газеты «Праца», куды ён, як актыўны селькор, прыносіў свае артыкулы. Чытаў лекцыі бацькам у клубах, сустракаўся з моладдзю. Яго дом у Востраве жыхары Зэльвеншчыны называлі ласкава - Дом Серафіма.
Ён казаў, што лёс у жыцці выпаў на яго долю нялёгкі, заўсёды падкрэсліваў: «Але я не збочыў бы з абранага беларускага шляху…».
Памёр беларус Серафім Лук’янавіч Татарын у 1988 (83 гады).
***
Яшчэ раз пра сталінскі тэрор.
У 1920, у польскай турме сядзеў беларускі празаік і літаратуразнавец Адам Бабарэка (1899-1938). У БССР ён быў адным з арганізатараў літаратурных аб’яднанняў “Маладняк” і “Узвышша”. А вось са сталінскіх лагераў вярнуцца не змог, памёр у 1938.
Вялікдзень 1946, беларускі святар Серафім Жыровіцкі (Раман Шахмуць,1901-1946) сустрэў у сталінскіх лагерах вітаннем сваіх братоў па лагеры: “Хрыстос Уваскрос!..” — “Сапраўды ўваскрос!” — адказвалі зэкі. Пачуўшы гэтыя святыя словы, лагернае начальства пачало лютаваць. Рамана Шахмуця схапілі, кінулі ў карцар. Загінуў архімандрыт Серафім Жыровіцкі ў 1946.
Яшчэ адзін беларускі каталіцкі святар, душпастыр і педагог Андрэй Цікота (1891-1852) беспадстаўна быў абвінавачаны за шпіянаж на карысць Японіі і Ватыкану. З 1951, адбываў пакаранне ў Тайшэце. Быў цяжка хворы, а перад смерцю, паводле ўспамінаў іншых зняволеных, яго поўнасцю пазбавілі медыцынскай дапамогі і ен загінуў.
Праваслаўны святар, царкоўны дзеяч, мітрапаліт Мельхіседэк (Міхаіл Паеўскі, (1878-1931) таксама зведаў сібірскія маразы. Ён, хворы на сухоты, таксама памёр на чужыне.
Трагічна расправіліся з беларускім драматургам і паэтам Васілём Шашалевічам (1897-1941). У лагерах для аматарскага тэатра ён напісаў п’есу, пастаўленую зняволенымі ў сталовай. Змест п’есы не спадабаўся лагернаму кіраўніцтву і аўтара адправілі на лесапавал. Там на Васіля ўпала дрэва якая прыціснула яго да вогнішча. Абгарэлы і пакалечаны, з выцякчым вокам ен памер.
Пасля некалькіх візітаў на допыты ў НКУС псіхічна захварэў таленавіты паэт Віктар Казлоўскі (1905-1975). Пасля 1936, не напісаў ніводнага радка, хаця да гэтага выдах два зборнікі цудоўных вершаў…
Некалькі разоў НКУС арыштоўваўся беларускі прафесар кінамастацтва, паэт і крытык Паўлюк Шукайла (1904-1939). Яго здзекліва білі, а потым выпусцілі на волю ўжо інвалідам са зламаным хрыбетнікам. Трэці раз арыштавалі і расстралялі.
Трагічна скончылася жыццё і паэта Уладзіміра Хадыкі (1905-1942). У адным з лагераў у каменалоўлі, дзе ён працаваў як катаржанін, яго прыдушыла каменная глыба…
Гэты спіс закатаваных беларусаў можна працягваць бясконца.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев