ОРИЯТ ёхуд ТЕЛБА ОНА ҚИСМАТИ.

19~қисм.
Ҳар шанба Маъқул хола Меҳрини кўчада кутиб ўтиради, қизига кўзи тушиши билан жилмайиб, ўзини бахтиёр кўрсатишга уринади, бироқ чўпдай озиб кетганидан аҳволи яхши эмаслиги сезилади. Бир шанба домласи касал бўлгани учун икки пара дарс ўтилмай вақтлироқ йўлга отланди, дарвозадан кирса, онаси сўрида бир коса сувга қотган нонни ивитиб **** ўтирган экан, Меҳрини кўрган Маъқул холанин оғзидаги бўғзида қолиб, косани сочиқча билан бекитди.
–Келдингми, қизим? – деди ўрнидан туриб Меҳрига пешвоз чиқаркан у. – Вақтли йўлга чиқдингми?
Меҳри чурқ этмади, томоғига тиқилиб келган йиғини ютиб юбориб, сумкасини сўрининг бир четига қўйди-да, акасининг уйи томон юрди.
–Болам, янгангга ҳеч нарса дема! Сен кетасан, бу ерда у билан мен яшайман!
Меҳри онасининг сўзларига эътибор бермади. Акасининг уйи ёнига келиб, секин деразадан мўралади: кичкина хонтахта атрофида Хайрулла билан Зоҳида ширгуруч ер, янгаси дам-бадам қошиқча билан боласининг оғзига ҳам овқат солиб қўярди.
Меҳри ғалати бўлди, ичидан бир нима узилгандай туюлди ва улардан кўзини олмай тураверди.
–Ўғрига ўхшаб деразадан мўралайсан, овоз чиқариб, эшикдан келсанг бўлмайдими? – уни кўрган Хайрулла қовоғини осди.
Меҳри индамай ортига қайтди, Маъқул хола қўрқа-писа сўради:
–Акангга гапирмадингми? Ҳеч нарса демадингми? Биласан-ку, қоқ нонни сувда ивитиб ейишни яхши кўраман, қорним тўқ, шунчаки эрмак қилаётгандим.
–Сиз андавасиз, –деди унга. – Сийпалаганингиз сийпалаган. Қанча яширманг, сиздан нима ўтаётганини биламан, кўнглим сезади, бугун гувоҳи ҳам бўлдим.
Меҳри сумкасини очиб, жияни билан янгасига олган пайпоқ ва рўмолни қайчи топиб кеса бошлади, Маъқул хола қанча уринмасин, уларни қизининг қўлидан тортиб ололмади, Меҳри онасини силтаб ташлаб, ишини охирига етказди: пайпоқни ҳам, рўмолни ҳам қийма-қийма қилди, ўзи йиғлагудек бўлиб кўчага чиқди.
–Қаерга кетяпсан? Нега тайёр буюмни кесиб ташладинг? Жиянинг киярди, болада нима гуноҳ? Қаерга кетяпсан?.. Кетма… Тўхта, мен ҳам бораман, –Маъқул хола унинг ортидан жавраб кўчага чиққанида Меҳри Малика момонларникига кириб кетганди, борса момо пешайвонда картошка артиб ўтирган экан.
–Ассалому алайкум, яхшимисиз, момо?
–Ваалайкум ассалом. Кел, қизим, ўқишдан қайтдингми? Ўзинг яхшимисан? Келин шўрва осмоқчи экан, картошкасини артиб қўяй дедим. Эй, менинг аҳволимни сўрама, кексаликка еткарсин, деймиз-у, аслида қариликнинг турган-битгани азоб. Оёғим оғригани оғриган, ўтирсам туришим, турсам юришим қийин. Тезроқ ўқишинг битса, ўзинг даволаб қўярмидинг?
Меҳри кулди.
–Келсам биринчи навбатда сиз билан онамни даволайман. Ҳозир ҳам оёғингизни кўриб қўйсам бўлади, устозларим билан маслаҳатлашиб яхши дорилардан тавсия қиламан.
–Шундоқ қил, болам. Инсоннинг қаери оғриса жони ўша ерда экан. Кечалари уйқум йўқ, тўлғониб чиқаман. Келганингдан дардимни тўкиб солдим, ўқишларинг яхшими ишқилиб? Қийналмаяпсанми?
–Мен-ку қийналганим йўқ, яхшиман, момо, яхшиман, битта-ю битта ўйловим – онам. Онамни ҳеч ким билмаса ҳам сиз биласиз, ҳар доим, ажойиб аёл эди, дейсиз. Худо берган дард, шўрлик онам шундай бўлишни истаганмиди? Аммо ҳозир аҳволи жуда ёмон, озиб кетган, хор бўлган. Ўқишимни ташлаб келай десам кўзим қиймайди. Янгам ҳам, акам ҳам худодан қайтган, кўз ўнгимда онамни хўрлашади, мен йўқ пайтда нималар бўлаётганини тасаввур қилишим қийин эмас. Акам хотинининг қули, тур, деса туради, ёт, деса ётади. Сизга бир илтимос билан келдим…
Меҳри гапини қандай айтишни билмай бирпас каловланди.
–Гапиравер қизим, гапиравер, – деди Малика момо, – қулоғим сенда.
–Онамга қаров йўқ, момо, –Меҳри мақсадга кўчди. – Сизга малол келмаса мен йўғимда набираларингиз ярим коса овқат узатиб турса, вақти келиб яхшилигингизни, албатта, қайтараман.
–Болажонимей, онангдан ҳеч нарсани қизғанмайман. Сен айтмасанг ҳам келин бирор тансиқ таом пиширса онангга илинаман-у, аканг билан янгангдан истиҳола қиламан.
–Акам билан янгамни ўйламанг. Улар ноинсоф, виждонсиз… Уларни нима деб таърифлашни билмайман. Сиз мени ва онамни билинг.
Меҳри сўзини давом эттиролмай йиғлаб юборди. Бир неча сонияли сукунатдан сўнг йиғламсираб сўзида давом этди:
–Биласизми, келсам онам қотган нонни сувда ивитиб **** ўтирибди, акам билан янгамнинг олдида эса бир лаган ширгуруч, озроққина берса бўлмайдими? Бечора онамни бир чуқим овқат билан қорни тўяди, ахир.
Меҳри яна йиғлади.
–Бўлди, қизим, хафа бўлма, –Малика момо уни юпатди. – Кўнглингни тўқ қил, онангнинг иссиқ-совуғидан хабар олиб тураман. Аканг билан янганг нима деса десин.
Меҳри Малика момони қучоқлаб олиб, юзларидан ўпди.
–Раҳмат, катта раҳмат.
У хотиржам онасининг ёнига қайтди.
Меҳри бешинчи курсни тугатаётганда институт ҳаётида фаол қатнашган талаба сифатида ўқув амалиётини спорт оромгоҳида ўтайдиган бўлди, негаки у кросс бўйича олий ўқув юртлари ўртасидаги мусобақада ғолиб чиқиб, институт шарафини ҳимоя қилган эди. Амалиётгача ҳали вақт бор, иккита имтиҳон топшириши керак, бу орада онасидан хабар олиш учун қишлоққа борди-ю, уни кўриб “дод” деб юбораёзди: вайрона уйлари ёнидаги бўш жойда лозимининг икки почасини тиззасигача кўтариб, кўйлагини ичига тиқиб олган, офтобда чуркаган юзларини ажин босиб бужмайган, кўзлари киртайган, рўмолининг остидан оппоқ сочлари тўзғиб чиқиб ётган аёл пахса ураётган эди. У ерга энгашиб белкурак билан лойни кесар, сўнг қўлига олиб бор кучи билан деворга урар, яна лойни кесар, қўлига олар, яна деворга урар, жуда аянчли ва шафқатсиз манзара эди.
Меҳри бу манзарани кўрмаслик учун кўзларини юмиб олди. “Қани энди кўзларим очилмаса ва кўр бўлиб қолсам, онамни бу аҳволда кўрмасам”, деди ичида, аммо бунинг иложи йўқ эди.
Ниҳоят унинг тили калимага келди ва жонҳолатда бақириб юборди:
–Нима қиляпсиз, она? Қанақа аёлсиз ўзи? Ахир 60 ёшли аёл ҳам шунақа ишга қўл урадими? Жонингизга жабрингиз борми? Ўтинг бу ёққа, ўтинг, ташланг лойни, ташланг…
Меҳри онасининг ёнига келиб, қўлидан тортди. Шу пайт Меҳрининг овозини эшитиб қолган Шодия унга қараб югурди:
–Аммам келдилар, аммам.
У Меҳрини қучоқлаб олди:
–Менга нима олиб келдингиз, амма?
Меҳри жиянини ўзидан итради:
–Бирпас кутиб тур, кейин.
Аммаси сира бунақа қилмаганди, Шодия ажабланиб нарироқ кетди.
–Сизга гапиряпман, она?
–Мен билан ишинг бўлмасин, болам. Кўнглим сезяпти, уйимиз қишга чидамайди, нурайди. Вайрона остида қолиб, сенга дардисар бўлмай тағин.
–Ўқишим тугашига атиги бир йил қолди, сабр қилинг, ўзим сизга уй қуриб бераман.
–Бу айтганини қилмай қўймайди,– уйидан чиқиб келган Хайрулла гапга қўшилди. – Бир оёғи гўрда кампирга уй қуришни ким қўйибди.
Акасининг сўзлари Меҳрининг ғазабини қайнатди.
–Ўлим ёш танламайди, ака, гапингизни ўйлаб гапиринг.
Шунда Меҳрининг кўзи онасининг оёғидаги химчин изларига тушди ва тутоқиб кетди.
–Онамни ким урди?–жаҳл билан сўради у. –Ким?
–Мен урдим,– тап тортмасдан жавоб қайтарди Хайрулла. –Мен! Нима қилардинг? Қаматасанми? Қамат! Қўлингдан келганини қил! Бу кампирнинг пахса ураётганидан сен уялмасанг, мен уяламан.
–Уялган киши бунақа бўлмайди, ака! Уялган киши онасига уй қуриб беради. Уй қуриш қўлидан келмаса, уйининг битта хонасини беради. Бу гал индамайман, бироқ бундан кейин онамга қўл кўтарган кишини, у ким бўлишидан қатъий назар, қўлларини синдириб ташлайман.
Меҳри билади: онаси бир ишни бошладими, чала ташламайди, у бир четда ўзига ҳадиксираб қараб турган жияни ёнига борди, уни қучоқлади, қучоқлади-ю, кўзларидан ёш қуйилиб келаверди, Шодия нима қилишини билмай анграйиб турди, аммаси нега йиғлаётганини тушунмади ҳам, сўнг сўмкасидан ширинликлар олиб берди.
–Укангга ҳам бер, югур.
Шодия югуриб кетди, Меҳри апил-тапил кийимини алмаштирди-да, қовоғини осиб онасининг ёнига келди, нима қилишни билмай қараб турганди, Маъқул хола иш кўрсатди:
–Белкурак билан лойдан кесиб узатиб тур.
Меҳри онасига айтганидай қилди, Маъқул хола деворга мингашганича қизи узатган лойларни зарб билан деворга уриб, бир йўла четларини қўли билан текислаб кетаверди. Бу ҳол бир неча марта такрорлангач, Маъқул хола ўртадаги сукунатни бузиш учун кулимсираб сўради:
–Ўхшаяптими?
Меҳри қовоғини очмади, онасига жавоб ҳам бермади. Маъқул хола уни “ўзига келтириш” учун яна сўз қотди:
–Ўзим лой олиб пахса урганим учун ишим ўнмади, мана, сен келдинг, энди тезлашади.
Меҳри яна гапирмади, шу алфозда бир-бирларига чурқ этмай ишлашди: у белкурак билан лойни кесиб узатаверди, Маъқул хола пахса ураверди. Иккиси ҳам чарчади, ҳолдан тойди, лекин дам олмади, Меҳри онасига, дам олинг, демади ҳам, у карахт эди, ўзининг аҳволи, онасининг аҳволи карахт қилганди қизни, ҳар лой узатганида нигоҳини Маъқул холадан олиб қочади, қарамайди, у ич-ичидан йиғлаётганди ва кўзларидан оқаётган ёшни онаси кўришини истамаётганди.
Вақт пешинга яқинлашди, Маъқул хола ҳансираб қолди, пешонасидан оқаётган реза-реза терларни енги билан артиб, чуқур нафас олди.
–Тушликка чиқмаймизми, бирпас дам олардик, –деди.
Меҳри шу гапни кутиб тургандай лой узатишни тўхтатди ва индамай тушлик тайёрлаш учун ошхонага кирди. У икки-учта картошка-пиёзни артди-да, ўчоққа ўтин қалаб, макарон солиб қовурди. Овқати тайёр бўлгунга қадар дастурхон тўшаб, Самарқанддан олиб келган нонини қўйди, помидор тўғради, она-бола сўзсиз тушлик қилдилар.
Тушдан кейин яна ўша ҳаракат бошланди: яна Меҳри белкурак билан лойни кесиб узатаверди, Маъқул хола пахса ураверди. Тушгача ишлаганлари ҳолва бўлди, кун қизиб, саратон қуёшининг тафти бошларини кўйдирди, бир томони оғир иш, иккинчи томони иссиқ ҳарорат она-болани эзиб ташлади, ичганлари фақат сув бўлди.
Атрофга ғира-шира қоронғилик тушганида лой тугаб, улар ишни тўхтатишди. “Хайрият, қутулдик”, деб ўйлаган Меҳри янглишганини шу заҳоти сезди, Маъқул хола энди эртанги кун учун лой тайёрлаш кераклигини айтиб, ҳаракатга тушди: яйралиб ётган тупроқ ўртасини очиб, ҳовуздан сув ташиб тўкди, сўнг кетмон билан аралаштирди. Меҳри аввалига онасини кузатиб турди, сўнг чидолмади.
–Шу лойни эртага қиламиз, бас, чиқинг энди.
–Йўқ, лой бир кун дам олиши керак.
–Дам олмай ўлсин, – қарғанди Меҳри. – Одам дам олмай ишлади-ю, лойнинг дам олишига бало борми?
Онаси Меҳрининг гапига эътибор бермай, ишида давом этаверди.
–Сиз ювиниб, дам олинг қолганини ўзим қиламан.
–Йўқ, биргалашамиз, сен яхши теполмайсан.
Меҳри қанча уринмасин, онасини кўндиролмади, икковлари оёқяланг лойни хўп аралаштиришди, сўнг товонлари билан тепишди. Меҳри, бўлдимикин, деб онасига қарайди, қўяди, қарайди, қўяди, , у ақалли бошини кўтармайди, ерга эгилган куйи лойни жон-жаҳди билан тепкилайверди. Меҳрининг жони халқумига келди.
–Бас қилайлик, тайёр бўлди-ку, бунча куймаланасиз?
–Йўқ, ҳали хом, обдон пишсин.
–Лой ҳам пишадими, жонимга тегди.
–Хамир қилганмисан? –савол назари билан қизига қаради Маъқул хола.–Қилгансан. Қанча кўп муштласанг шунча мулойим, ипакдай бўлади, нони чиройли чиқади, пахсанинг лойи ҳам хамирдай гап.
Маъқул хола гапираётган пайти боши айланиб кетди ва йиқилиб тушмаслик учун Меҳрини ушлади. Қизнинг ичига ғулғула тушди, эртагакетса, онаси ишини охирига етказмай қўймайди, кетмаса, душанба куни имтиҳони бор, бир йўла амалиётга жўнаса борми, бир ойдан вақтли қайтолмайди, онаси гапга кўнадиган аёл эмас, қизим келсин, деб кутиб ўтирмайди, бу аҳволда у касал бўлиб қолиши ҳеч гап эмас. “Яхшиси душанба куни эрталаб кетаман, амалиётни эса ўзимизнинг туманга оламан”. Қатъий қарорга келди у.
“Мен шунчалар чарчадим, онамнинг жонига тўзим берсин, – ўйлади ичида. – Бунча кучни қаердан олаётган экан?”.
Рости, у онасининг иродасига қойил қолди, буни ундан яширмади ҳам.
–Шу кунгача бир ўзингиз қандай ишладингиз, пойдевор ковлагансиз, тош ташигансиз, лой қилгансиз, чарчамадингизми? Бир кунда менинг ҳолим қолмади, ахир.
–Дам олиб, аста-секин ишладим, чарчаганим йўқ. Пойдевори юзакигина, тош ҳам уйнинг ёнгинасида тўкилган, эсингдами, кўчадан иккимиз шу ерга ташиганимиз, мен шунчаки чуқурга жойлаб чиқдим, холос.
Тошнинг тарихи Меҳрининг эсида: у пайтда кичкина қиз эди, онаси бузоқни сўйиб сотганидан жаҳли чиққан Шамсиддин аввалига пулларни тортиб олиб, кейин қилган ишидан пушаймон **** кечаси ташлаб кетганида Маъқул хола икки трактор тош олган, қолган пулни рўзғорга ишлатганди. Шундан сўнг негадир Маъқул хола кўча-кўйда юрганида йўлида учраган тошни кўтариб келиб қўшиб қўядиган одат чиқарганди.
Меҳри ўша воқеаларни эсларкан, кўнгли ғаш тортди, уч акаси бўла туриб онаси тортаётган азобдан алами келди ва унга ачиниш билан тикилди.
–Етади, энди ўртага тўдалаймиз.
Энди она-бола обдон пишиган лойни ўртага тўдалашди, Маъқул хола устига клеёнка ёпиб қўйди. Ювиниб бўлганларидан сўнг Меҳри ўртага дастурхон тўшади.
–Сизга келиндан худо солган-да,– жаҳли чиқди унинг. –Кўриб турибди, пахса урдик, лой қордик. Тушлик-ку, хаёлига ҳам келмайди, жилла қурса кечда бир қошиқ ёвғонини вақтлироқ осиб қўйса ўладими?
–Келиндан хафа бўлма, қизим, ҳамма гап акангда. Ўғилдан путур кетса, келин қайнонани оёқ учида кўрсатади. Мен бола тарбиялашни билмаган кўринаман. Яхшиям Малика момонг бор, ярим коса ёвғонини узатиб турибди. Янгангга ишонган киши очдан ўлиши ҳеч гап эмас.
–Ҳамма нарса одамнинг ўзига боғлиқ, мана, Шамсиддин акам сизга қандай кунларни кўрсатди, лекин хотини меҳрибон-ку.
–Акангни жаҳли тез, ўзини босолмай қолади, лекин қилган ишидан пушаймон ҳам ейди. Сезмайсанми, у яна ҳаммани ўйлайди, ҳаммага ғамхўрлик қилади, Хайрулла эса ўзидан бошқа билан иши йўқ, хотини ҳам. Биласанми, шу кунларда янганг кўзимга маймун бўлиб кўринади. Баъзан унга қарасам чўчиб кетаман, товба, одамнинг маймунга қуйиб қўйгандай ўхшашини биринчи кўришим.
Маъқул холанинг сардафтари очилди, тўлиб турган эканми, келинининг қулоғини қизитди, Меҳрининг қизиққонлигини билгани учун илгари Зоҳида билан Хайрулланинг айбини яширгани яширган эди, кейин улардан астойдил жаҳли чиқди, ўғли уй қурганида Маъқул хола ғиштигача қуйишди, пулларини аямади. Улар эса… Ҳаммадан ҳам Меҳрининг олдида башараларини кўрсатгани алам қилди унга.
Вақт алламаҳал бўлиб она-бола нон ковшаб ўтирганларида Зоҳида иккита косадаги маставани тўқиллатиб қўйиб кетди.
–Кўрдингми, Меҳри, заҳри-маҳрингга е, деганини.
–Сабр қилинг, она, ўқишим тугашига бир йил қолди. Бир йилдан кейин бу азобларингиз унут бўлади. Ҳозир коса билан пешонасига урардим-у, сизин ўйладим, унинг зардасини кўтаришга мажбурман.
Улар овқатланган заҳоти жой тўшаб, ухладилар. Эртаси куни эрталаб Меҳри уйғонганида қўл-оёғи зирқираб оғрир, қимирлатишга мадори йўқ эди. Бир амаллаб ўрнидан турди-да, нонушта тайёрлашга киришди. Унга қадар Маъқул хола лойнинг устидан клеёнкани очиб, сув сепалади, сўнг белкурак билан юзасини ағдариб чиқди. Нонуштадан кейин яна она-бола кечанги ишини давом эттиришди: Меҳри лойни узатиб турди, Маъқул хола деворга мингашганича пахса ураверди. Меҳри анча кўникди чоғи, бугун кайфияти чоғ эди, онасини кузатаркан, савол берди:
–Қўлингиз бирам чаққонки, худди илгари пахсакаш бўлганга ўхшайси.
–Пахса уриш қаёқда, болам. Бунақа ишларни отанг қотирарди, қўлидан келмаган иш йўқ эди. Феъли оғир бўлгани билан аёл кишини авайлар, лойга яқинлаштирмас, аёллигингни қил, дер эди. Бўлмаса у пайтлар бир эркакнинг кучи бўлган тарсиллаган жувон эдим ҳар қандай юмушни ****-ичиб ташлардим. Мана шу уйларни отангнинг ўзи қурган. Баъзан бобонг келиб ёрдамлашар, баъзан ҳаммаси ўзига қолиб кетар, шундай пайтлар лой узатиб тураман, десам, раҳматли қувиб соларди.
Онасининг гаплари Меҳрини ўйлатиб қўйди, кўзларини бир нуқтага тикканича ўйга чўмди.
–Нимани ўйлаяпсан?–қизининг лой узатмаётганини кўриб сўради Маъқул хола. – Чарчадингми?
–Йўқ, акамни ўйлаяпман. Нега у отамга ўхшамадийкин? Нега унинг инсофини бўри еган? Онаси билан синглисининг пахса уришини томоша қилиб ўтиргани уялмасмикин? Отам раҳматли тирилиб келиб, мен билан сизни шу аҳволда кўрса дод, деб юборармиди?..
–Ҳорманглар, она-болалар. –Қўлида лаганда палов кўтариб олган Малика момо уларнинг суҳбатини бўлди. –Келиним тушда палов қилишни яхши кўради, гуручини кўпроқ солинг, Меҳри билан онасига узатаман, дедим. Кундузнинг ошидан кун таъма қиларкан, **** олинглар, кейин ишни давом эттирасиз.
Паловни кўриб Меҳрининг иштаҳаси очилди, Малика момо кўзига янаям яхши кўринди.
–Раҳмат, момо, – деди Меҳри челакдаги сувга ювинар экан. –Ибодат янгамнинг қўллари дард кўрмасин.
–Момо, онамни кўряпсизми, нима дейишни ҳам билмайман, –пичирлади у.
–Тунов куни ўтиб келсам иш бошлаб қўйибди, хўп уришдим, фойдаси йўқ, ишини охирига етказмай қўймайди.
–Биламан, мен ҳам гапирдим, онам ушлаган жойини кесмай қўймайди, Юринг, момо, бирга овқатланамиз.
–Мен борай, сизлар бемалол олаверинглар, келин ошни сузган, кутиб қолмасин.
–Акангларга ҳам озроғини берсакми? – деди Маъқул хола дастурхон бошига келиб ўтираркан.
–Заҳарни есин, индамай олаверинг, Шодияни чақирдим, укасини олиб келяпти.
Кўп ўтмай Шодия укаси Нуруллонинг қўлидан етаклаб келди.
–Ўтиринглар қани.
Меҳри жиянларига жой кўрсатди.
–Опангдан печенье бериб юбордим, едингми? –сўради Меҳри Нуруллодан.
–Едим. Яна олиб келасизми?
–Ақлли бола бўлсанг, бувингнинг гапларидан чиқмасанг ҳар доим олиб келаман.
–Онаси яна иккиқатга ўхшайди, –деди Маъқул хола. –Еганини қусиб юрибди.
–Туғсин, набираларингиз яна биттага кўпаяди.
Улар тушлик қилгач, ишга тушдилар, кечгача тиним билмай пахсани анча кўтаришди. Кечда Зоҳида уялдими ёки лойга ботиб ётган она-болага ачиндими, ҳар тугул овқатини вақтлироқ пиширди. Кечки овқатдан кейин Меҳри тошдай қотиб ухлади. Эртаси куни тонг саҳарлаб ўқишга жўнаркан, онасига тайинлади:
–Иккита имтиҳоним бор, топшираман-у, қайтаман. Унгача, дам олиб туринг, келсам, ишни биргаликда давом эттирамиз, хўпми?
–Хўп, –Маъқул хола уни хотиржам қилди.
Меҳри институтга бориб, домласига учрашди-да амалиётини ўзининг туманида ўташига рухсат сўради.
–Ихтиёринг, –деди домла. –Ўрнингга борувчилар жуда кўп, шунчаки, биз сени лозим топгандик.
–Онам касал, ёнида бўлишим керак.
Меҳри ўша куни имтиҳондан “4” баҳо олди. Кейинги имтиҳон пайшанба кунига белгилангани учун яхшилаб тайёрланиб, аълога топширди. Дугоналари, ҳадемай қоронғи тушади, эртага кетасан, дейишига қарамай икки хаёли онасида бўлгани учун йўлга отланди.
Кечга яқин Меҳри қишлоққа кириб борди. Онасига, пайшанба куни келишим мумкин, дегани учун Маьқул хола уни кўчада кутиб ўтирганди.
–Жуда кеч қолдинг, хавотирландим, –қизини кўриши билан Маъқул холанинг чеҳраси очилди.
Улар ҳовлига кирдилар. Онаси яна пахса урибди, девор анча баландлашганди.
–Барибир айтганингизни қилибсиз-да, –Меҳри қовоғини солди. – Мана, ўлмай келдим-ку, биргалашардик.
–Кучим етганича уриндим, қолган иш сенга. Ғунажинни сот-да, давом эттир, бу ёғи қўлимдан келмайди.
Меҳри онасига ачинди, Маъқул холанинг гапиришга ҳоли йўқ, чарчагани шундоққина билиниб турар, қовоқлари шишган, қўлларининг томири бўртиб чиққан уни кўрган киши уч нафар барзангидай ўғли бор, деб ўйламас, ўғли бор киши бунчалик хор бўлмас эди.
Эртаси куни Меҳри ғунажинни сотиш учун харидор излади.
–Сотмайсан, – кутилмаганда Хайрулла унга қаршилик кўрсатди. –Ғунажинга қўлингни тегдирма?
–Нима ишингиз бор? –жаҳли чиқди Меҳрининг. –Хоҳласам ҳовлини ҳам сотаман, чунки онамнинг номида. Ўғил бўлиб онамга нима каромат кўрсатдингиз? Ҳозир бақириб, бутун қишлоқни бошимга тўплайман. Олтмишдан ошган аёлнинг аҳволини кўринг, уйини кўринг, дейман. Гердайиб юрган она безори ўғилнинг юзига тупуринг, дейман. Розимисиз?
Шамсиддин ҳам, Хайрулла ҳам Меҳридан ҳайиқишади, онасининг ўжар феъли унда ҳам бор, айтган ишини бажармай қўймайди. Шунинг учун Хайрулла ғулдираб-ғулдираб нари кетди, ғунажинни қўшнилари Ваҳоб ака сотиб олди.
Меҳри қишлоқдан уста топиб, ишни давом эттирди, шифер сотиб олди. Ҳар куни амалиётга кетиши олдидан усталарга овқат тайёрлар, тушда онаси сузиб берарди. Пахсакашлар ишни битиргач, бошқа уста келиб, уйнинг устини ёпди, бир ой деганда гилкордан чиқаришди. Меҳри аллақаердан оҳак келтириб, уйни оқлади.
–Мана, ниҳоят уйингиз битди, – деди Меҳри онасига. – Бу уйни ўзингиз қурдингиз. Мен ҳали сиздан битта уй қарздорман, кўрасиз, албатта, қуриб бераман, у уй баланд бўлади ва сиз пешайвондан атрофни томоша қилиб ўтирасиз.
–Айтганинг келсин, болам.
Янги уй қийшиқ, бурчаклари нотекис бўлса-да, вайрона кулбаларидан афзал, бехавотир ва иссиқ, она-бола шунга ҳам хурсанд эдилар. Ўша йил қишда эски уйнинг бир томони нураб кетгач, Меҳри онасининг юраги буни олдиндан сезганини ва аёл боши билан эркакларнинг ишига қўл урганини тушунди.
–Кўрдингми, –деди Маъқул хола Меҳрига. –Шундай бўлишини билган эдим-да.
Давоми бор