Предыдущая публикация
ТААРЫНЫЧ
Неберелеринин үнүнөн улам ойгонуп кеткен Касиет дароо эле каңылжырды жарган тамактын жытын сезип, "келиним качан тамак жасап үлгүрдү экен" деп ойлонуп, ордунан козголгончо эле өзү күтпөгөн бир топ сөздөр айтылып кетти.
---Чоң энең келгенче жеп алгыла, ага мактанып айтпагыла жегениңерди, төртөөбүзгө эле алганмын да, анын үстүнө чоң энеңер тойдон тоюп келет,- деп, келини базардан ала келген самсаны алардын тарелкасына салып берип жатты.
Эрте менен өзү тойго жөнөмөк болуп, "мени чакырып алышат да, таштап кетип калышмак беле, үйдө эле күтүп отурайын" деп, веранданын күнөс тарабына жатып, көзү илинип кетиптир.
Келини үч баласын алып, зарыл кийим-кечесин алып бермек болуп, базарга кетишкен.
Ортодо терезе бар, ал ачылып турган үчүн, сөздөрү баары угулуп калды. А келини энесин тойго кетти деп ойлогон.
Тойго чогуу барчулар жөнөй элек өңдөнөт, эч ким деле үйүнө келип, үн салып чакыргандай болбоду. Булар да базардан тез эле келип калышкандай...
--Мен жарымын чоң энеме калтырып коём,- деп, Нурсултан небереси сүйлөп бүтө электе, апасы кагып салды.
--Жөн эле жей бербейсиңби, энеңер жебейт деле, ии, анан, ачкадан өлөт дейсиңби, жей бер. Илинип турасың да. Мага анчалык илинбейсиң го.
Жата бергенге болбой калды, дагы кандай сөздөр сүйлөнүп кетет деп, ордунан козголду.
--- Ачкадан го өлбөйм дечи, көңүл деген өлдү да. Берсеңер деле кайра өзүңөргө коюп берет элем. Тамакты ашап жеген деле жашта эмесмин, колумдагыны оозума жеткире койбой, кайра оозуңарга салчу элем. Эми, бир айтылган сөз да.
Кардыма эмес, кадырыма ыйлагыдай болуп кеттим,- деп, ордунан туруп, сыртка жөнөдү. Баары чочуп кетишти.
Үйдө эмес деп ойлоп алышкан үчүн жеген тамактары өтпөй, тиктеп калышты.
--- Сизди тойго кетти деген элем,-- келини ыңгайсызданып.
--- Мен кеткен күндө деле сөздү этияттап сүйлөш керек, азыр ачкадан өлчү заман эмес, токчулуктан кутуруп кеткен заман.
Касиет сыртка чыгып, бак түбүнө отура калды, тескери карап ыйлады, өзүн урушуп коёт, " жаш бала болуп баратат окшойм. Бирок, өмүр бою ушулар деп жашап жүрсөм, жегим келгенди деле жебей, ушуларга деп жатсам, уккан сөзүм бул, демек, келин баары бир келин экен" деп, таарынычын ичине батыра албай жатты.
Бир топтон кийин келини Гүлсара чыкты:
-- Чай даярдап койдум, ичип алыңыз.
Жооп болбогон соң, неберелерин жөнөттү. "Иче бергиле, сынык идишти бүтөсөң деле, мурдагыдай болбойт" деп койду.
Эшик алдына машина келип токтоп, кызы кирип келди.
--- Апа, күтүп калдыңызбы, машина бузулуп, оңдотуп чыкканча, түш болду, жүрүңүз, даяр эле экенсиз.
---Убагында эле келсеңер, ашыкча сөз укпайт элем,-- деп, туруп жөнөгөндө, кызы капа болгон апасына таң калды.
--- Эмне болгон ашыкча сөз?
Келин тарапты карады. Мындай жагдайды көргөн эмес. Аңгыча апасы сөздү өзү оңдоп кетти.
--- Тойдон калып кетип, ачка калып өлүп каламбы дедим да, кой, жүргүлө, кеттик.
-- Жаш бала болуп калгансызбы деп ойлоп кеттим да, тамаша дебейсизби,- деп, кызы үйдөгү кичинекейлердин башынан сылап, өөп коюп, чыгып кетти.
Түн бир оокумда тойдон келди. Көтөрүп келгендерин өз бөлмөсүнө алып кирди., адатындай анынеберелеринин алдына коюп бербеди. Эрте менен баласы сурашып жатып, маанайы жок апасын көрүп,
" Бир жериңиз ооруп жатабы, жолдо кыйналып калдыңызбы" деп, "баары жакшы " деген жоопту укса да, бир мандем болгонун байкады.
Үйүнө кирди.
---Апама бир нерсе болдубу, капа болгондой го?
--- Жок, кечээ тойго кеткен го, билбедим,-- деп, жооп айтып бүтө электе кичинекей кызы " Кечээ чоң энеме самса жетпей калган" деп, божурап жиберди. Аялы ошондо гана чоо-жайды түшүндүрдү. " Тойго кетти деп, самса албай коюпмун, жеп түгөнгөндө ойгонуп жатпайбы, анан, ошого капа, жебей калдым дегени да, жаш бала жолдо калды, тим эле, таарынып алыптыр го" деди
--- Аа, кокуй десе, анда, жараты жеңил экен, азыр алып келип берейин,- деп, Шаршен шашылыш чыгып кетти.
Заматта сумкада ысык самсаны көтөрүп, апасын чакырды.
--- Апа, келиңиз, ысыгында жеп алалы.
--- Жок, курсагым ток, анын үстүнө, тойдон келген кешикти коюп койдум, ачка калып, өлбөйүн деп.
Баласы анча түшүнө бербегени менен, апасы жөн жерден таарынбаганын сезип жатты.
--- Апа, тамакка да ошончо капа болосузбу, мындай адатыңыз жок эле'-- деген боюнча, үйүнө кирип кетти. Бир топтон кийин келини келди, кечирим сурап.
--- Мага алксыбай, тирилигиңерди кыла бергиле, таарынып каякка барат элем, өлсөм өлүгүм үйдөн чыгат, төрүмөн көрүм жакын турат. Болду, кечээги сөзгө чекит коюлду,-- деп, кирип жатып алды.
Балдары менен чогуу отурат, бирок, мурдагыдай чечилип сүйлөбөйт. Неберелеринен бир Нурсултанды гана эркелетип, аны менен көбүрөөк сүйлөшөт.
Өзү айткандай, көрү жакын калган экен, жыл айланбай өтүп кетти, таарынычы жазылбаган бойдон ичинде кете берди...Көрсө, адам көңүлү бир сөздөн сынып, эки ооз сөздөн өзүнүн кадырын сезип калат тура.
Быйыл мектепти бүткөн кызын окуу жайга киргизип, кызым студент болду деп көңүлү жай ала түшкөн Шаршендин үйүнө куда түшүп келишти, болгондо да, Гүлсаранын туугандарынан экен. Уккан кулагына ишенбей турса, кызы телефон чалды, "Ата, үйгө бирөөлөр барат экен, жөн гана куда түшүп, сөйкө салып коелу " дешти. А Алтынбек экөөбүз бир жылдан бери сүйлөшүп жүрөбүз. Капа кылбай жөнөтүңүз " деп, телефонун өчүрүп койду. Кызы минтип айтпайт эле, бирөөлөр үйрөтту деп, кайра чалды. Телефон өчүк. "Өзүбүз окутабыз, бир баламдын башын эки баш кылып коелу. Экөө сүйлөшкөн. Кептин баары сенде эле калды, а Гүлсара өзүбүздүкү, жок дебейт" деп, куда, кудагыйды ээрчип келгендер бир Шаршенди тиктеп калышты.
--- Кызым турмушка бере турган боло элек, бала бойдон. Анын үстүнө, окуусу бар, жок дегенде, 4-курс болсун. Кызым өзү келсин. Сүйлөшөйүн, маңдай-тескей отуруп. Анан айтайын, а силер конок болуп кетесиңер,-- деп, макул болгусу келбей турду.
Аксакалдардын сөзүн таштай албай, кызынын тандоосун четке кагып салбай, араң дегенде макул болду. Ошону эле күтүп тургансып, кызы, болочок күйөө баласы ээрчишип кирип келди. Демек, сценарий алдын-ала түзүлгөн экен деп койду.
Каадасын жасашып, сөйкөнү салып кетишти. Бир айдан кийин той өткөрүп, кызын алып кетишти.
Үч ай өтпөй, кызы үйүнө келди. Маанайы жок. Гүлсара чачылып кете жаздады. Кызым жаш эле турмушка чыгып кетти деп жүргөн Шаршендин айта турган сөзүн жүрөгү сезип турду, анын үстүнө, өзүнүн туугандарына да, өзүнө да сөз тийгизгиси келбеди. Атасы келгенче чоо-жайын билейинчи, мүмкүн, ал келгенче чечилип кала турган көйгөйдүр деп сурай кетти.
-- Экөөбүз студент болгонго, апалары кыйналып кетиптир, тойдон да карызыбыз бар эле дешип. Кийимим начар, жука, тамагыбыз да эптемей, -- деп, ыйлап жиберди.
---Сага айтканмын, шашпай тур деп, эми, ыйлап келгениң туура эмес да, баарына кайыл болгонсуң.
--Апаңа окшоп, окуу менен ишиң жок, турмушка чыгып алдың. Апаң да окуусун окубай койгон эле. Эми, сен да ошентет окшойсуң дешти. Кыскасы, мен окууну токтотушум керек экен, -- деп, сүйлөп бүтө электе Гүлсара телефонун жандырды.
--- Эже, кандайсыз, тынч элеби? Кызым үйдө отурат. Сүйлөштүм. Мени неге мисал кыласыз. Мени бага турган күйөөм бар деп, окууну таштап салдым. Сизге башында эле айттык, окуусун бүтүп алсын деп. Шаштырдыңыз, эми бул жагы кандай болот?
---Мен шаштырбадым, кызың баламды шаштырыптыр. Балам деле кайын атасына окшоп, иштетпей бакса багып эле алат. Окубагандар ачкадан өлдү дейсиңби, жашап эле жүрүшпөйбү.
Ушул сөздү укканда, көзүнө энеси элестеп кетти, "ачкадан го өлбөйм дечи, бирок, көңүл деген өлдү да" деген эле...
Кызы эстен чыгып, энесин эстеп ыйлап жатты. Энесинин көңүлүн таба албай койгонуна, сөздү туура эмес айтып алганына, чын эле көңүлү өлгөн боюнча өзү да кете бергенине өксүп-өксүп ыйлап жатты.
--Капа боло турган деле сөз айтпадым эле, ачуу үстүндө оозумдан чыгып кеткен сөз үчүн кечирим сураймын, сени мынчалык ыйлайт деп күтпөгөнмүн,-- деп, эбиреп-жебиреп кирип келип, алгач келинин, анан Гүлсараны кучактап, "бир ооз окубай эле койсоң кантет " деген элем, аталары, балам укпасын. Кой, жүр, эч ким уга электе кетип калалы. Эртең окууңа бара гой,-- деп, епйын эне келинин ээрчитип, чыгып кетти.
Алар кеткенде деле бир жүк басып тургандай, жүрөгү кысылып чыкты. Жети токочун бышырып, күйөөсү келгенде
" апабыздын жайына барып келели" деди.
--- Эмне болду, апам түшүңө кирдиби?
---Ооба, дагы эле капа болуп жүрөт окшойт.
Куран окуп бүткөндөн кийин, эки жагын тазалап, мүрзө четинде көпкө отурду.
---Апа, мени кечириңиз, оозумдан чыккан сөздү бүгүн кайра башка бирөөдөн уктум. Сиз кечирбесеңиз, мен да түгөнүп калам. Бүгүн сездим. Сиздин көңүлүңүздү таба албай калганым үчүн кечириңиз. Балаңыз үчүн, неберелериңиз үчүн кечириңиз.
Айлана жымжырт. Негедир жүрөгү кысылбай, жеңилдей түштү. Шамал жүрүп, башынан сылагандай болуп кетти. Дароо Шаршенди издеди. Атасынын мүрзөсүн тазалап жүрүптүр.
Үйүнө кайтып келе жатып, Гүлсара баспай эле, өзүн учуп келе жаткандай сезди. Үйүнө кандай жеткенин билбейт. Телефону чырылдап жатыптыр. Кызы экен.
---Апоов, кантип калдыңыз, Мени кечириңиз. Эртең окуума барам. Күйөө балаңыз кечкиге иш тааптыр, жатаканасы да бар экен. Эми кыйналбайбыз. Квартирага төлөбөйбүз.
Бир айдан бери жоголгон жылкыларды бүгүн таап келишиптир, баарынын маанайы сонун. Апам чалса, албай коюпсуз, кечинде чалып, сүйлөшөм, капа болбосун деди,-- деп, баягы капалыктын изи жок, кызы сүйлөп жатты.
--- Мен капа эмесмин, баары сонун, кыжалат болбогула,-- деп, тамак жасоого киришти.
" Шаршен кызынын ыйлаганын көрбөгөнү жакшы болду, ачуусу менен мени да , күйөө баланы да капа кылып коймок. А баарынан жакшысы, апабыздын кечирими болду, чын эле, аябай жеңилдеп калдым. Неге ушул нерсени мурда эстебедим экен, макул, эми болсо да, жүрөгүмө салганыңа рахмат, кудайым " деп, жан дүйнөсү жеңилдеп, аткарган иши да жеңил бүтүп жатканына ыраазы.
"Бирөөнү капа кылсаң-- дүйнө караңгы, бирөөнү сүйүнтсөң -- дүйнө жылмаят" дечү, аталарыбыз. Бирөөнү таарынтып алсак, кечирим суроону узартпайлы, а жакшысы, капа кылбайлы, ансыз да, жашоо, тагдыр ар дайым эле баштан сылабайт, а адамдар тилди этият кылсак, жан дүйнө тынч .
Убакыт учат зымырап, жаш өтө берет, мезгил өзүнүкүн алат, а жаман сөз менен жакшы сөз жүрөктө сакталып кала берет...
ҮСӨНБАЕВА ФАРИДА. 03.91.2025.
#таарыныч_элдик
Следующая публикация
Комментарии 10
Окуганга