•••

Өмнк төрлдән бийм Ямр әмтн биләв? Одаһин наснам үүлд Йосндан таарч бәәнәв. Зөв келхин учрарн Зеткрин сахлыг тәвнәв, Зөв үүлдхин дурарн Зовлңгас гетлхән яднав. Байльгин худгт чивснәс Байҗхинм эв хааһата, Бүтәхин арһарн бүүргдхәс Белн хөвм һарута. Бүгдин уршгт туслхар Бәәсн гертм самун, Бусдас нүдим бултсар Басл седклдм кецү. Күмни нериг харсхар Күмн чинриг мартлав, Олна дунд саглхар Оңдан зүүлд орлдлав Үүл. Үр. Орчлң. Үкл. Нүүл. Зовлң. Там. Эрлгин зарһ. Тәрнь. Маань. Хәәрхн!

Эрго цагм

Би Хальмган орксн угав, Би Хальмган мартсн угав, Би Сиврт суусн чигн Буурл теегәр зүүдләд йовнав. Барун үзгүр харн үүлдхд Бүтү Урал нурһн харш, Эс хәрдгин учрнь биш, Эн хоосн шалтгин эркм. Бийм энд, сүмсн тенд, Белн герт белн беш. Хальмг тенд, бидн энд, Кецү гихлә үнн биш. Нег җилдән бәәһәд гиҗ Нөгә, дәкн баахн күлән Намр-үвләр буцхан белдҗ Насн җиләр үлдн бәәнә. Ээҗ Һазр үрән өршә, Эцк Теңгр ачдан тусл, Элгн нутг уурлан зогса, Эрго цагин кем дуусна.

Эмч бас зарц

Найн зурһата көгшәг Нисдг тергәр угтнав, Цав цаһан өмскләрн Нульмсн һартл әәлһнәв. Нүднә шил цааһас Хошад нүдн харлна, Көгшән саарл сахлын Норсн үзүрнь чичрнә. Теңгрин тусхл терзәрн Туңһлг далаһар харгдна, Өвгнә цеңкр цецкәст Өндр насн герлтнә. Эмч бас зарц, Элдв арһ уга. Өвчн-гемәс гетлҗ Өвгн менд үүлдхә.

Хортн

Хасгудын хортн - калмақ, Китдт хортн - АМРЕК, Орст хортн -АМРЕК, Хальмгин хортн - хальмг. Хоорндан ноолдхла зөргтә, Хальмгар күүндхәс ичдг, Һазадын захд харһхлань: "Калмактар түгел!"... Иштг. Тер хәрин үндстн Төрскнч биш чигн, Төр садан күндлдмн, Теднәс үлгүр автн. Көгшдиг мань деедлҗ, Күндллһнә йос дахҗ, ЙКел сойлан үнлҗ, Кезәңк заңшлан сергәй.

Мана дәәсн кемб гихлә

Мана дәәсн кемб гихлә Муңхг зөңгнь одак орсыг Му-сөрү үүскгчәр кемәҗНань юмиг эрҗ чадхш. Мана мууль юундв гихлә Мерн мөлҗәч улан засгн Нүүдлин йос дахсн хальмгин Нурһна ясыг кемклн идҗкҗ. Эврә келәр күүндхин ормд Яһад орсар келлцҗ бәәхв?Ээҗ-аав хальмгар келдго Учрт бидн медхго бәәнәвидн. Чилш уга учрыг хәәхнь Чавас, сохр күмн чигн, Таңһчла эс таньсн чигн Тодрха үзҗ, медрн өөлһнә.

***

Хальмг хальмган күндлич, Хама йовсндтн чигн Халун мендллһнә йосар Хойр һараснь атхич! Хальмг хальмгтан туслыч, Харм төрл угаһар Хумг махна тасрхаһар Халун эльгнтә хувалцыч. Хальмг хальмгта күүндич, Хоорндк харш болһсн Хар санаһин учринь Хооран оркад мартыч. Хальмг хальмган харсыч, Хол алсын нутгудт Улан чирәтә күүнәс Хараһан бичә эргүлич! Хальмг Таңһчин мандлт Хальмг күмни һарт, Көгшдәр өгүлсн нерт, Күүкд-көвүдин дуунд, Хурлын мөргүлин эгшгт, Кеер довтлсн күлгт, Кенз хурһнаннь чикнд, Көглт-зултрһна үнрт, Күрд эргсн эмгнд, Күн болҗах күргнд, Көк Теңгсин дольганд, Көөстә Иҗлин урсхлд, Көк ноһан Эргнд, Хату көрстә шаврт, Хош болһнаннь хөөчд, Харвач мергнәннь сумнд, Хуучн судр-номнд,

Хош үзл

Иньг минь, Чамд Ик мөңгн уулыг Хурн авчрх чадхшв, Хәрн хәәрлҗ чадму. Чамаг чиңнҗ шунму, Чидл әрвлхән мартму, Керв залучн кецү, Көөркхн, гемим тәвич. Хату күзүндән беркшәл Холькн ачад зөөмү. Хәәртә Эрднихн, эцктн Хөггәд амҗлтур күргмү. Мини Нарна Әәмгт Чи минь Нарн, Мини седклин орчлң Чамаг угад хоосн. Ханьта хош үзлтә Хара биш әмдрлән Ки-мөрән дахҗ Хөв-кишгән хурая.

Үвлин дунд сард

Үвлин дунд сард Улан Баатрин һудмҗар Хальмг һурвн көвүнә Харан гент һәәхҗ. Һуч күрх киитнд Гүүҗ инәсн күүкдин Көрсн үс идсиг Үзәд царцҗ үлдсвдн. Цәәһин һазрин иргд Әркин маңһарар каңкнсн Чөчх уга эрин Унтсинь харҗ әәчксвдн. Зурһан миңһн дууна Замиг туулҗ ирсәр Дулан Хальмгин теегиг Дәкн санад үүлдсвдн.

Шин үйин олна дунд

Шин үйин олна дунд Шүлгин мөриг бичҗ йовхдан, Шуурһн, боран, һаңд орснд, Шуд завта, чөлән угад Шин бүтәлин бадг болһниг Шинҗлн давтҗ келнәсм буулһнав. Шаттын көвүнтн, үннән келхд, Шүлгчин цолд эс күрснд Шалһачнрин үгмүдт төрүц һундхш, Шалһасн бүкнд седкләсн ханна. Шүрүн хурц сурһалтн нанд Шуһуд боран әдл чухл. Шалһачнр толһаһим илн келнә: "Шөлнд чинь амтн угал, Шүлсн чинь буру, яс", Шүднд минь цаасан түлкәд Шуукрад бәәсн намаг көөлдлә. Шун, бич, чиклхм гиҗ Шүлгч ахмд селвгәр демнлә. Шаблонар эс бичсн негнәннь Шунмһа күсл унтрхар седлә. Шикр балтаһар бүүргсн угав, Шулмст заргдҗ йовсн угав, Шагҗин нериг бузрсн угав, Шаҗна номд зүткч бәәнәв. Шүлг бичхәс һолхар күсләв, Ширә до