Предыдущая публикация
#цікававедаць
СТАРАЦ, жабрак, падарожны (божы) чалавек - у сьветаўспрыманьні беларусаў з'яўляўся мэдыятарам, вестуном «іншасьвету», цесна зьвязаным з ідэяй дарогі як шляху ў сьвет памерлых; надзяляўся мудрасьцю і магічнымі здольнасьцямі (знахарства, варажба). Сувязь са сьветам памерлых выяўляецца ў абавязковым надзяленьні Старца рэшткамі памінальнай вячэры (Дзяды, Радаўніца) і перакананьнем, што дар, зроблены Старцам, лепшы сродак перадаць што-небудзь нябожчыку. Людзі зьвярталіся да Старцаў з просьбай памянуць крэўных, памаліцца за ўраджай, прыплод скаціны, здароўе сям'і, на пакараньне «злосьнікаў» дому; каб у сьне не з'яўляліся нябожчыкі, Старцы давалі крыху солі. Сувязь жабракоў з «іншасьветам» падкрэсьлівалася іх «крывізной» (частковая ці поўная сьлепата, калецтва), суаднесенасьцю іх з «памежнымі» кропкамі прасторы: яны сьпяваюць пад вакном (узгадай калядоўнікаў, валачобнікаў), частуюць іх не за сталом, а ля парога. У той жа час Старцы (падарожныя) успрымаліся i як носьбіты долі. Лічылася, што калі завітае Старац, падчас нараджэньня дзіцяці ў хату дзіця будзе шчасьлівае. Прычым узнаўленьне гэтай старцавай долі (а праз яго долі ўсіх Дзядоў) было абавязковым штогод. Так, на пачатку сяўбы гаспадар гукаў: «Радзі, Божа, і на старцаву долю!» Характэрна, што адорваньне Старцаў успрымалася не як дармовы пачастунак, а як плата за зробленую працу (своеасаблівае ахвяраваньне): «гукаюць яны муское, усё добрае яны знаюць, малайцоў і маладзіц яны навучаюць».
Нягледзячы на тое, што Старцы лічыліся «божымі людзьмі», яны, паводле сьведчаньня Нікіфароўскага, пазьбягалі царквы і споведзі. Непавага да Старцаў, абраза на яго адрас маглі выклікаць разнастайныя бедствы і нястачы (пажар, няўрод, мор скаціны), што ўспрымалася як «кара божая». Паказальна, што, ходзячы па зямлі, Бог, паводле беларускіх павер'яў, сам набывае вобраз Старца.
Старцы былі захавальнікамі і асобных фальклорных жанраў, перш за ўсё духоўных вершаў.
Павер'е: «каб каровы вяліся, у Міколу пяклі курачкі: адзін бацюшку, другі — жабракам, трэці - сабе бралі».
____________________________________________
Крыніца: Беларуская міфалогія: Энцыклапед. слоўн. / С.Санько, 643 Т. Валодзіна, У. Васілевіч і інш. — Мінск: Беларусь, 2004. - 592 с.
Літ.: Богданович А. Е. Пережитки древнего миросозерцания у белорусов: Этногра- фический очерк. Гродно, 1895. С. 53-54; Никифоровский Н. Очерки Витебской Белоруссии. Старцы. М., 1892; Сержпутоўскі А. Прымхі і забабоны беларусаў-палешукоў. Мн., 1930; Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча. Т. 2. Мн., 1980. С. 579.
Т. Валодзіна, У. Лобач
Следующая публикация
Нет комментариев