Мохира мехмонларни кутиб олди,ховлида баланд кутарилган узумлар остидаги кулбола сурига бошлади. Пешин махали,кимирлаган жон узини сояга тортган,Мохира даладан тушликка келиб озрок мизгиб олмокчи булган аясини чакиргани кириб кетди.
Аяси чикиб мехмонлар билан сурашгач Мохира дастурхон ёзар, келган уч аёлни узига караб куйишаётганидан хижолат тортар эди. Дастурхон ёзилиб,олинг-олинг бошланди. Чойни янгилаш учун сурига якинлашган Мохира мехмонларнинг,юлдузи-юлдузига тугри келса туй бошласак деган гапларини эшитиб колди.
Мехмонларнинг совчилар эканлигини тушунди. Шипиллаганча уйга кириб деразадан бир сакраб тушиб кушнининг уйига кириб кетди. Хожар хола кушни кизнинг кизариб кетганидан,ха кизим тинчликми деб суради. Тинчлик деган Мохиранинг гапидан ичи кизиб,кушнисини уйига зингиллади.
Хожар холанинг угли шу йил укишни битириб келиб колхозда огроном булиб иш бошлаган,кузга куринган йигит,тугрисини айтадиган булсак Аскаржонни кишлокда куёв килишга хавасмандлар топилган,куп кизлар ошики-шайдо булиб хатлар хам битишга улгуришган эди.
Аскаржоннинг хурмати жойида,хар куни колхознинг грузовой машинаси ишга олиб кетади,ярим кечаси олиб келиб куяди. Мохиранинг онаси Хайринисо опа камтар,далада гектар чопади,эри оламдан утгач анча узини олдириб куйди. Биргина кизини кам-кустини тугрилаб,жойи чикса узатиш учун богчада фаррош булиб ишлайди. Гектар чопади,бахорда ипак курти бокади. Мохира кушнилар билан тут кесиб келишга боради,амакиси тутни кесади,Мохира тахлаб туради. Хожар хола билан Хайринисо опа нариги кишлокдаги туйга кетишган,грузовой машинани шалдираши эшитилди. Эшиги тараклаб ёпилди. Бу дегани Аскаржон ишдан келди дегани булади,бугун вактлирок келибдими деган Мохира соатга каради.
Соат тунги 11 курсатар эди. Ховлининг чироги ёнди,бироз утиб девордан МОХИ деган Аскаржоннинг боши куринди. Аям кани,туйга кетишган деган жавобдан,овкатни топа олмаяпман,Аскар ака холам бугун овкат килганлари йук деган Мохирага караб,уласанми чикиб овкат килиб куйсанг,келин дегани хам шундай буладими,Мохира ховлидаги супургини варрак килиб отди. Аскаржон девордан куринмай колди.
Бироз утиб дарвозадан кириб келди. Мохира дастурхон ёзиб,Хожар хола углим келса берасан деб куйиб кетган овкатни олиб чикди. Мохи сенга совчи келибдими деган гапга Мохира качон деб юборди. Бугунда,бутун колхозда шу гап буляпди деган Аскаржон кулиб куйди.
Аслида совчилар бир ойдан бери кун ора келишар,Аскаржон бугун эшитган куринади. Мохира жахл билан,сиз эрталабдан кечгача далада юрганингиздан кейин келадида совчилар деб юборди.
Йуге,узингмисан Мохи,одамни куркитма,биласан отам ёшлигимда утиб кетган,камбагал яшаймиз,сен чиройлик аклли кизсан,мен сени тенгинг эмасман,пулим хам йук,оиламизни мендан яхши биласан-ку,Мохира йиглаб юборди.
Совчиларнинг дам-бадам катнашидан Хайринисо опа розилик бериб юборди. Куда тараф розиликни кутиб туришганлиги учун туй тадбирларини тезлатишга киришди. Кичкина тугун,урта тугун деган нарсалар булиб утди. Фотиха туйи билан катта туй колди холос,Мохира эрталабдан хаёжонда бугун Маргилон марказида булгуси куёв билан учрашишга келишилган. Мохира янги кийимларини кийиб боришга кучадагилардан уялганлиги учун кийимларини сумкага солиб,оддийрок кийиниб Маргилонда яшайдиган аммасини уйига жунади.
Бугун колхоз даласида пишган махсулотлардан бир машина килиб юклаган Аскаржон Маргилон марказий бозорига кургазмага жунади. Бозор оралаб утиб кетаётган Мохиранинг кузи Аскаржонга тушди. Сурашдилар,хали вакт борлиги учун четрокдаги музкаймок сотадиган жойга бориб утирдилар. Бироз гаплашиб утирдилар.
Ана сизга томоша керакми,такдирни тадбир килиб булмаслигига ишонасизми,куёв бола опаси билан учрашувга чикадиган булди. Опаси Тошкентда укиган,укитувчи булиб ишлайди,катталарнинг маслахати билан келинни икки огиз сухбатини олмокчи булган эди. Вакт борлиги учун озрок салкинлаш максадида опа-ука музкаймок ейишни ихтиёр килишди.
Аскаржон Тошкентда учинчи курсга утганида Низомий олийгохида укийдиган киз билан поездда танишиб колди. Танишувлар оддий салом-аликдан бошланиб,таътилга чикишганда уйга бирга келиб кетишдан тортиб,
танишувнинг охирги нуктаси туйдан бир кадам пастда жойлашган "севги" деган нуктада тухтади.
Киз бир неча бор Аскаржонга шама килиб утди,совчилар келишяпди деган гапга Аскаржон бир унгайсиз холга тушиб куяр эди. Тезрок йил тугаса колхоз годовой пулни бериб колса онасини совчиликка юбормокчи булар эди. Аскаржондан совчи келишини кутиб чарчаган киз охирги учрашувда анча аччик гапларни гапириб ташлади. Шу бир ой ичида гаплашмай юришган эдилар. Музкаймокка кирган опа-уканинг кузи Аскаржон билан Мохирага тушди. Булгуси куёв хали Мохирани танимайди,лекин киз Аскаржонни таниди. Тугри келиб Аскаржонни юзига тарсаки тушириб "ифлос"деган киз,Мохиранинг сочига ёпишди. Музкаймок хонани туполони чикиб кетди. Одамлар кочиб чикиб кетишди.
Аскаржон урнидан туриб кизга ёпишди. Мохирани ажратиб олди. Кизга караб,утир бундай,хозир сенга тушунтириб бераман,мен хаммасини тушундим деган киз музкаймок хонани тарк килди.
Мохира урнидан туриб сочларини тартибга келтирди. Мен уйга кетаман,учрашувга бормайсанми деган Аскаржонга,бормайман,бояги кизни ёнида келган йигит куёв булади. Менга суратини курсатишган деб урнидан турди.
Тухта!
Борасан учрашувга,бирга борамиз,курамиз у йигит ким экан деган Аскаржон Мохиранинг кулидан етаклади. Тайинланган хиёбонга етиб келишди.
Опа-ука учрашувга келадиган кизни кутиб туришар эди. Мохира жойида тухтаб колди. Аскаржон опа-укани ёнига бориб,ука сен учрашувга келганмисан,ана бу киз сен билан учрашувга келган,мени синглим булади,опа-ука жойида котиб колишди. Аскаржон ортига караб Мохирани чакирди. Сенга уйланадиган йигит шу кизнинг укаси экан,гаплашиб олинглар деган Аскаржон,сенга хайр мени унутгин деб ортига бурилди. Кечиринг деган киз кузига ёш олди. Опаси шундай булса укаси нима булар эди деган Мохира шипиллаганча жунади. Уйга келгач,ая булмайди керак эмас деди-ю бошка суз айтмади. Хайринисо опа куда тарафдан одам келиб колса анигини билиб оламан деб индамай куя колди. Куда тарафдан келадиган одамни кунлаб,хафталаб,ойлаб кутишди лекин хеч ким келмади.
Хайринисо опа такдирга тан берди. Кеч куз,колхоз пахта планини бажарган,одамлар гузапоя йигишга тушган,Аскаржонни иши купайган,даладаги лавлагини йигиштириб олиш керак,хадемай шудгорлаш бошланади. Колхоз вакиллари уйма-уй юриб,хаммани дала ишига жалб килишган,Мохира хам эл катори лавлаги йигиштиришга чикиб кетган эди. Тушга икки соатлар колган,далага колхоз раиси келди. Утирган одамлар урниларидан туришиб ишга киришдилар. Шудгорнинг бир четида олов ёкиб утиришган аёл-кизлар хам уринларидан туришди.
Раис эркаклар ёнига келди. Бироз гаплашиб аёллар томонга юрди. Эркаклардан уч киши тезда кишлок томонга йулга тушдилар. Йулга тушган уч эркакнинг ортидан карашган аёллар,кишлокда биров утибди шекилли деб куйишди. Чунки бу уч эркак кишлокда гурковчилик килишар эди.
Раис аёлларга якинлашиб хорма-бор бул килиб сурашди. Аёллар билан бироз сухбатлашган раис,кизим кечаси ишлайдиган тракторчиларга ош килиб берасан,складдан продукта олиб бориб ташлашади,ош пишганда олиб келишади деб Мохирани машинага чикишга буюрди. Мохира машина ёнига келганда ортига каради. Бир-икки аёллар румолини учига куз ёшларини артаётганини,баъзи аёллар уват четига куйишган тугунчаларини олиб йулга тушишганига кузи тушди.
Раис келиб машинани ут олдирди. Йулга тушдилар. Куча бурилишига етганида,кизим сен борайбер,мен продукта олиб келаман деган раис жунади. Мохирани кушни Хожар хола кутиб олди. Бошига ок румол ташлаган,кузи йигидан кизарган Хожар холанинг,кизим бардам буласан,хар кимни бошида бор,онангдан ажраб колдик,Мохира юлкиниб Хожар холанинг кучогидан чикди. Уйларига югурди. Кизик,айвон одамга тула,Маргилондаги амма хам етиб келибди. Мохира уйга отилди. Онаси худди ухлаётгандек ётар эди.
Ая-ая туринг, туринг аяжон деган Мохира аясини аста кимирлатди. Дод солиб,украб йиглашга тушди. Кечга изгирин совук турди. Намози асрга жаноза белгиланган, хаво айниганлиги учун,бир пасда коронгу тушди. Хайринисо опани шом аралаш икки шамни ёругида кабрга куйишди.
Куп йиглаганидан Мохира мадорсизланиб колди. Маъракалар утгач,узок-якин кариндошлар хам уйларига жунашди. Амма бирор ойлар утирди.
Кизим хохласанг бизникига бориб яшагин,бир узинг ёлгиз яшамагин,Мохира бу уйдан хеч каерга кетмаслигини айтди.
Уйига уч кунга бориб келган амма,янги фикр айтиб колди. Бизникига бориб яшайсан,узим турмушга узатаман,уйни пулини узинг нима килсанг киласан,Мохиранинг эси чикиб кетишига сал колди.
Амма бу дадамдан колган уй,сотмаймиз,дадангдан колган уйлиги учун хаддим сигиб гапиряпман деган амма Мохирага мехрибонларча караб куйди. Раиснинг аралашуви билан уй сотилмайдиган булди. Мохира кунига бир куча нарида яшайдиган узокрок кариндошлариникига бориб ётадиган булди. Хайринисо опанинг хамма маъракаларига раис колхоз хисобидан пул ажратиб бериб турди. Колхоз ахли улмай бахорга хам чикиб олишди. Далаларда иш бошланди. Арик тозалаш,дала шийпонларини оклаш,аёллар бажарадиган ишлар купайгач Мохира хам далага чика бошлади.
Бахорнинг охирги ойларида раис Мохирага совчи булди. Агроном Аскаржонга суради. Мохира бошида розилик бермади куз олдига музкаймокдаги киз келар эди. Раис каттик тургандан кейин розилик беришга мажбур булди. Икки кушни сарпо-сурукни бир килишиб туйни утказишди. Бир йил утгач Мохира киз фарзанд курди. Аскаржоннинг онаси Хожар холанинг мазаси булмай колди. Касалхонага олиб боришди,такдирни карангки касалхонага уз оёги билан борган Хожар холани жагини боглаб уйга олиб келишди.
Мохира уксиб-уксиб йиглади,ёшлигидан худди онасидек булиб колганлиги учун бир неча вактгача узига келмади. Мустакилликка эришдик,колхоз булиниб,фермерлар чика бошлади. Аскаржон хам узига 50 гектар ер олиб фермерлар катори иш бошлади. Трактор сотиб олиш учун Мохиранинг уйини сотиб юборди.
Аскаржоннинг ишлари юришиб кетди. Трактор сотиб олишдан айниб колди. Узига машина сотиб олди. Бу орада иккинчи кизлари тугилди. Аскаржон качонгача киз тугасан,угил булганида эди деб мингирлайладиган булиб колди. Аскаржон планни дундириб бажариб куйгани учун ошиги олчи булиб колди. Фермерлар уюшмасига раис булиб сайланди. Келган ёкилгиларни сотиб,анча даромад кила бошлади. Мохира бундан норози булди.
Аскаржон масалани кундаланг куйди. Агар учинчи боламиз хам угил булмаса дарвозадан узинг чикиб кетасан деган шартни куйди. Мохира кеча-кундуз худога угил булишлигини сураб нола килар эди. Мохиранинг уйини сотиб олган одам катта тижоратчи булганлиги учун,уйни бузиб ташлади. Бир йилда урнига баланд килиб 4 хоналик уйни тикка килди. Огороди катта булганлиги учун нариги бошидан уч хоналик томи бир томонлама ёпилган иморатни хам куриб битказди. Мохиранинг иши кунига кушнининг уйида ишлаётган усталарга уч махал овкат пишириб беришдан иборат эди.
Кун иссик,Мохира косаларни ювиб утирган жойида кушнининг чакирганини эшитди. Лаббай тога деб етиб борди. Кизим сенга бир гап айтаман хафа булмагин,Аскаржон сени эринг,бир вактлар Аскаржонни отаси бошка аёлга илакишиб ташлаб кетган,агар вакти келиб эринг отасини ишини киладиган булса мана бу деб уч хоналик уйни курсатди,шу уй сеники,хохлаган вактинг келиб яшашинг мумкин,йуге тога,бу уй сизники,биз сотганмиз,деган Мохира урнидан турди.
Кизим мен айтдим куйдим,шу уч хоналик уйни сенга курганман,хохласанг эртага идорадан одам келиб номингга утказиб беради деган кушни усталар томонга кетди. Мохира кундузи билан уйланиб юрди.
Хомид тога кишлокнинг обрули хонадон эгаларидан хисобланар эди. Айтишларича Хомид тоганинг ёлгиз угли армияда халок булган экан. Хомид тога уч кизни катта килиб укитиб эл хизматида килиб куйган,кизлар бири укитувчи,бири шифокор булишса яна бири иктисодчи эдилар. Кишлокда Хомид тоганинг ёрдами тегмаган хонадон топилмаса керак,ким туй бошлади,кимга мусибат келиб колди,биринчи Хомид тога билан маслахат килинар,албатта масалани огир томонини Хомид тога уз зиммасига олар эди.
Тушликка якин Хомид тога усталарни ишини назорат килиш учун кириб келди. Мохира банкага куйиб,арикдаги сувга ташлаб куйилган совук чойдан олиб борди. Рахмат кизим деган Хомид тога дуо килди. Тога сиздан бир нарса сурасам деган Мохира усталар омонат куриб куйишган сурининг бир четига утирди. Сенга бир нарсани айтиб бераман,ундан сунг нима сурасанг хам жавоб бераман деган Хомид тога кузларини юмди. Мохира нафас олишни хам унутди.
Хайринисо опа ёшлигида етимколди,отасини хам онасини хам эслай олмайди. Эсини таниганидан бери узидан катта опасини ая деб усди. Биргина катта холалари улардан бохабар булиб турар эди. Хайринисо опа билан катта опаси холасининг кулида усди. Холаси Хомид тоганинг кушниси эди. Хаш-паш дегунча мактабга катнай бошлаган кизчалар мактабни хам битиришди. Катта опага совчи кела бошлади. Холанинг хам беш боласи бор,хаммаси ейман-ичаман деб турибди,хола етим кизлар учун хали сандикка бирор нарса солиб улгурмаган эди. Совчиларнинг навбатдаги ташрифида хола кушниси Хомид тогани айтиб чикди. Хомид тога кулидан келганича сарпо килди,ош берди,туйни утказиб юборишди. Хайринисо опа энди 10 синфга утган кезлар,холасига ёрдамчи булиб колган,Хомид тоганинг угли Шарифжон билан буш вактида далага бориб пахта чопик килишар эди. Кузда Шарифжон отасига кушни киз Хайринисони яхши куриб колганлигини айтди. Айтмасдан иложи йук эди,куни кеча ёшлар нафс бандини шайтонга топшириб куйишган эди. Пахта тугаши билан туй киламиз деган Хомид тога углининг кунглини кутариб куйди. Ноябр ойига келиб Шарифжонни армияга чакиришди. Хайринисо йиглаганча колди. Хайринисони сураб келган совчилар Хомид тога томонидан удалить килинар эди. Декабр ойига келиб Хайринисонинг мазаси кочадиган булиб колди,тугри хеч каери огримас лекин ошхонага кира олмас,мойнинг хиди ёкмас,хуллас шундай ташхишни мен куйдим. Хола хам анойи эмас,беш болани тугиб куйган,Хайринисонинг касалидан хабар топди. Хола-жиян йиглашди-юпанишди-яна йиглашди. Хола кечга Хомид тогани мехмонга чакирди.
Холанинг эри шундок хам етимни не зашто бокиб утирганлиги алам килганлиги учун хозир уйимдан чикиб кетсин деб туриб олди.
Мен эртага военкоматга бораман,углимни 10 кунга чакириб оламан,туйни утказамиз деган Хомид тога,Хайринисони кулидан етаклаб уйига олиб чикди. Кизларига,бирортанг Хайринисони хафа килмайсан,якинда аканг келади туй киламиз деб тайинлади. Эртасига Хомид тога военкоматга боришга улгурмади,сахарда дарвозани кокишган уч харбий углингиз харбий вазифада халок булди,эртага самолётда жасади келади деб айтиб кетишди. Хомид тога угли Шарифжонни кабрга узи куйди. Хомид тогага углининг мусибати бир булди,ховлида юрган Хайринисони курганда йиглаб юборадиган булди. Феврал ойига етар-етмас колхозда ишлайдиган Олим деган йигитни етаклаб кириб келган Хомид тога кечга ош килишларини буюрди. Олимнинг хеч кими йук,айтишларича аллакаердан келиб колган эмиш,колхоз фермасида ишлар,ферма четидаги бир хонада яшаб юрар эди. Кечга махалла имомини чакириб келган Хомид тога никох укиттирди. Эртасига Хайринисо билан Олимни никохини маълум килиб элга кичикрок дастурхон ёзишди. Хомид тога шу кетганича 4 кун деганда кириб келди. Грузовой машинага керакли рузгор буюмларини ортишиб жунашди. Хомид тога ёшларга узокрок кишлокдан уй олиб кайтган эди. Уйлик ва хотинлик булганлиги учун,колайберса тоганинг яхшиликлари учун Олим бир умр огзини юмди,бирор марта Хайринисога кесатик килмади. Тугилган кизга исм куйишда Олим бироз тихирлик килди. Яна тога аралашди. Исмини Мохира куямиз,айтишларича мени онамни исми Мохира булган экан деб туриб олди.
Кизим сен Олимни кизи булганинг билан аслида мени неварам буласан деган Хомид тога елкалари силкиниб йиглаб юборди. Мохира урнидан туриб,тогага чой тутди,соколига окиб тушган куз ёшларини сочик билан арта бошлади. Уй ичига зеб бераетган усталар югуриб келишди. Тога хаммасини кунглини тинчитиб ишларига боришликларини айтди. Кизим,агар улмай турсам,хар бир болангга жой килиб бераман деган Хомид тога урнидан турди.
Уй битди,ховлида 4хоналик,огород четида 3 хоналик чиройлик курилиш тугади. Тога элга ош берадиган булди. Нахорги ошда тога урнидан туриб уртага чикди. Халойик деб бошлаган тога,юкорида укиганингизни элга айтиб берди.Рухсат берсангиз етимни уйини олишлик харом,сотиб олиб урнига уй курдим,яна узига кайтариб бермокчиман,купчилик куз ёшлари билан Хомид тогани кучоклаб олишди. Мохирани уйи узига кайтди,онанг бузук булган экан деган Аскаржон эртасига Мохирани икки бола билан кучага чикариб куйди. Мохира тога куриб битказган яъни узининг уйига кучиб утди.
Бироз кунлар утиб Мохира икки боласини етаклаб кушни кишлокдаги холасининг уйига жунади. Холаси шошиб колди,вой мени йуклайдиган жиянимдан айланиб кетайин,борларингга шукур дея тахмондан янги курпачаларни сола бошлади. Мохира кузига ёш олиб холасига бор гапни айтиб берди.
Вой икки боланг бор,якинда купаядиган булиб турибсан,эринг жинни булиб колибди-ку деган хола уйланиб колди. Мохира бир хафта холасининг уйида яшади,икки кизчаси кунига уйимизга кетамиз деб хархаша килишар эди. Бир хафта утгач хола Аскаржон билан юзма-юз гаплашгиси келиб,кушни кишлокка жунади. Хола келиб Аскаржонни топа олмади. Кайтишида Хомид тогани уйига кирди. Ахволни билган Хомид тоганинг роса жахли чикди. Кечга Мохирани олиб келиб янги уйга утказиб куйди. Ёнма-ён уй,уртада девор йук,эр бу уйда,хотин бу уйда,узокдан бир-бирларига куз остидан караб куйишар,болалар икки уй орасида бузчининг мокисидек катнаш билан овора эдилар. Бир ой хаёт шундай давом этди. Мохира тугрукхонага борадиган булди,кизчасига бор дадангга айт,аям укача олиб келгани кетар экан дегин деб тайинлади. Аскаржондан дарак хам хабар хам булмади. Болаларни кушнига ташлаган Мохира тугунчани кутариб районга жунади. Эртасига кизчалик булди. Бир хафта тугрукхонада ётган Мохиранинг кузи деразада булди. Аскаржонни кутди. Мохирадан кушни аёл икки марта хабар олди холос,бошка хеч ким келмади. Мохира кизчасини багрига босиб тугрукхонадан уйга келди. Кушнилар чикишди. Мохира кушниларнинг бир нарсани яширишга харакат килаётганларини сезгандек булди,кушниларни кузатиб ховлига чикди. Кушни ховлида аёл киши курингандек булди.
Эр бермок-жон бермок дегандек кушни ховлига чиккан Мохира аламдан инграб юборди. Ховлида музкаймок хонада жанжал килган киз юрар эди. Мохира хаммасини тушунди. Кечга Аскаржон кириб келди,кузини ерга кадаб,мени кечир менга угил керак,куркма ташлаб куйманман,ёрдам бериб тураман деб ортига бурилди. Аскаржонни омади чопиб колди,район агросаноат булимига бошлик булиб сайланди. Аскаржонни бир огиз гапига райондаги бир неча фермер уюшмаси раислари караб турадиган булишди. Ишга жойлашиб олган Аскаржон юртга ош беришни ихтиёр килди. Нахор ошига хофизлар етиб келишган,тайергарлик авжида,козондаги ошни бузишга хеч ким журъат эта олмас,рахбарман дегани борки район хокимини кутишар эди.
Мохира икки кизини ёнига олиб,бешикни кучоклаган буйи уйдан ташкарига чикмасдан утирар эди. Ошга келган халк ишга кечикадиган булди,козонни бир четидан оддий халк учун ошдан таркатадиган булишди. Рахбарман деганни бирортаси столга утирмади,хоким бобо келиб колса хурматларини намойиш килишмокчи булишар эди.
Аскаржон дам-бадам кул соатига карар,кучага тинмасдан чикиб караб келар,кучага милиция машинаси келиб тухтади. Машинадан тушган уч одамнинг бири формасиз,икки киши милиция формасида эдилар. Аскаржон Эргашевич сиз буласизми деган формасиз одам,ён чунтагидан гувохнома чикарди. Узини МХХдан деб таништирди. Биз билан юришингизга тугри келади деб Аскаржонни култиклади. Нарирок боришганда милиционерлардан бири Аскаржоннинг кулига ширк этказиб кишан солди.
Рахбарман дегани МХХ данман деган сузни эшитди,солинган кишанни кузи билан курди,бу дегани хайр-маъзурни насия килишиб куз очиб юмгунча изсиз йуколишди дегани булади. Уйингдаги ошдан ейишлик насиб килмаса хам кийинда,юз кило ош дамлатган Аскаржон узи курук колди. Маза килганда оддий халк мазза килди. Эшик очилиб,Хомид тога куринди. Сирли тогорага ошдан солиб чиккан тога,олинглар кизларим деб узи ташкарига чика бошлади. Мохира дархол Хомид тогага курпача солиб утказди,чой дамлади. Дастурхонга ошдан куйди,тога нонимиз котиб колибди,деб болалар булаклаб ташлаган нонларни дастурхонга куйди. Аскаржонни уйидаги ош шу буйича колди,одамлар узлари **** узлари таркалишди. Куни кеча Хомид тоганинг хоким хузурига кириб чикканини хеч ким билмай колди.
Аскаржон фермер уюшмасидан соляркани сотганликда айблана бошлади. Икки ой тергов берди.СУДда Аскаржон ишдан бушатилганлигини,уй-жойи мусодара килиниб давлатга келтирилган моддий зарар копланишлигини айтишди. Аскаржон ховлини сотувга куйди. Хомид тога биринчи харидор булди. Атайлаб нархни кичк
ина айтди,Аскаржон кунмади. Бошка харидорлар Хомид тога томонидан удалить килинар эди. Вакт оз,тезрок камомадни туламаса камалишлигини билган Аскаржон рози булди. Уйни сотиб олган Хомид тога Аскаржонга тегишли булган буюмларни шу куни кучага чикартириб ташлади. Аскаржон Мохирага ялинишга тушди. Музкаймок хонадаги киз бор-ку,узи келган ёр,кайтиб корасини курсатмади. Буюмларини Мохирани уйига киргизиб куйган Аскаржон Кокондаги узокрок уругларини кора тортиб жунади. Хомид тога Аскаржонни уйини Мохиранинг номига утказиб юборди. Икки ойлар йуколиб кетган Аскаржон кишлокка кириб келди. Уст боши бир ахволда,соколи усиб кетган,Мохиранинг ичи ачиди,минг килса хам эри эди,болаларининг отаси эди. Аскаржон Россияга кетадиган булибди. Эртага жунар эмиш.
Аскаржон Тошкентга келиб кучада танишган дустлари билан Козокистон чегарасидан утишди. Чегарадан автобусга утириб Россияга жунадилар. 6 кун деганда Россиянинг Москва атрофларидаги бир шахарчага келиб тушдилар. Атроф калин урмонзор,одам зоти куринмас бу ишхонада нима иш килишларига Аскаржоннинг акли етмади. Эртасига рус кишиси келиб дарахтлар орасидан жой ажратди,дарахтларни кесиб ташлаб,шу ердан узига дача курдиришини айтди. Йигитлар ишга киришдилар. Рус кишиси келиб озик-овкатларни ташлаб,килинган ишларни куриб кетар эди. Икки ойда девори кутарилиб иморат кузга куриниб колди. Аскаржонлар ишлаётган жойга бегона машина келиб тухтади. Тушган одамлар иморатга якин келишиб бир нарсаларни маслахат кила бошладилар. Бегона кишилар ишчилар ёнига якинлашдилар. Саломдан сунг катта уста ким эканлигини сурашди. Усталар бошлиги рус тилини яхши билмаганлиги учун Аскаржон таржимон вазифасини бажарди. Руслар купрок Аскаржон билан гаплашдилар. Маслахат шундай булдики,уларга хам дача куриш керак,Аскаржон курилишга одам олиб келиш учун юртига жунайдиган булди. Шерикларининг ойликларини хам уйга бериб куйиш шарти билан Аскаржон каттагина пул билан йулга тушди. Аскаржон эсон-омон етиб келди,берилган омонат пулларни эгаларига таркатди.
10 кунда одам туплаган Аскаржон йулга тушди. Кишлокдошлар купчилик булиб иш бошладилар. Кузга келиб Аскаржон олиб келган одамларини олиб оркага кайтди. Хаммасини уй-уйига,ота-онасига топширган Аскаржон фарзандларини кургани кириб келди. Мохира эрини кутиб олди. Айвонни чеккасига утирган Аскаржон ишлаб келган пулидан озрок Мохиранинг кулига берди. Урнидан туриб кучага чика бошлади,колинг дегиси келган Мохира эрининг олдинги киликлари эсига тушиб тилини тишлади. Аскаржон бир хафтани амаллаб уткизгач,ортга кайтишни режа кила бошлади. Аскаржон энди автобусда кийналиб юрмас,кулида пули борлиги учун поездга чипта олган эди. Тошкент вокзали тумонат одам кайнайди,одамлар юкларини тайёрлаш билан овора,коч арава,пушт арава деган аравакашларнинг овози тутиб кетган,кимдир хайрлашиш билан овора,кимдир иссикрок кийиниб юришлигини тайинлар,жунашга вакт борлиги учун Аскаржон бир четда сигарет чекиб турар,йигирмадан ортик гиламни аравага ортириб ёнида келаётган аёл Аскаржоннинг диккатини тортди. Вагонга якинлашган аёл атрофга караб кузи Аскаржонга тушди. Ака,юклашиб юбормайсизми пулини тулайман деб мурожаат килди. Аскаржон тезда гиламларни вагон ичига ола бошлади. Вагон кузатувчиси гиламларни жойлаштира бошлади. Узини Нигора деб таништирган аёл,Аскаржон билан ёнма-ён купеда булиб колишди.
Поезд кузгалди. Бир пиёладан чой ичишгач,Нигора сурок килишни бошлади. Аскаржон хаммасини руйи-рост айтиб берди факат Мохира уни уйидан чикариб юборган,бирга яшагиси келмаган деган томонларга узгартирилган холатда айтиб берди. Нигоранинг юзлари хурсандчиликдан яшнаб кетди. Аскаралига караб,нима киласиз курилишда ишлаб,мен билан ёрдам бериб юрсангиз купрок пул топасиз деб йулдан ура бошлади. Москвага етиб боргунларича бирга ишлайдиган,бирга тижорат киладиган,бирга яшайдиган булиб келишиб олдилар.
Поезд вокзалга кириб келди. Москвада гиламни бозори чаккон эканми ёки руслар гиламда утиришни орзу килиб колишганми Нигорани бир эмас беш рус йигити кутиб олишди. Гиламларни эгасига топширган Нигора мехмонхонага жойлашди. Аскаржон шерикларини куриб келиш учун жунади. Катта уста куп айтди,Аскар бу йулдан кайт,тан
имаган одаминг сенга дуст булиши кийин,Аскаржонни кузини Нигора томонидан тутказилган 500$ кур килиб булган эди. Кайтиб келган Аскаржон янги топширикни олди. Нигора бозордан оладиган нарсаларни кутариб куриклаб юриши керак эди. Кечда хонада маишат бошладилар. Аскаржон ичкилик таъсиридан ухлаб колди. Нигора аста урнидан туриб,йигитлар томонидан келтирилган матохни сумкага жойлай бошлади. Маслахат шундай булдики,Аскаржон сумкалар билан поездда келадиган,Нигора самолётда келиб кайтишга юк тайёрлаб турадиган булди. Аскаржон рус тилини яхши билганлиги учун йулда кийналмади,Нигора томонидан йул пули деб берилган пулдан озрок тежаб хам колди. Сотиб олинган идиш-товокларни магазинга топширган Нигора уч кундан сунг жунашларини айтди,ха айтмокчи ана бу харидорга ёкмаган идишларни уйингизга олиб кетишингиз мумкин деган Нигора куздан гойиб булди.
Бир сумка кузга суртса буладиган идишларни кутарган Аскаржон Маргилон томонга жунади. Идишларни сотса канча пул булишини хам хисоблаб куйди. Берган худога ёкибди дейилади,Аскаржоннинг берган пули ва бир сумка идишлари учун Мохира эрини кечириб куя колди. Уч кун утиб яна йулга отландилар. Бу сафар Нигора кийналмади. Юкларни тезда шипиллатиб жойлаб ташлайдиган Аскарали бор,хизматини бажарган Аскарали ургатилган кучукдек Нигоранинг огзига термилиб турар эди. Йулдаги олди-берди,божхона харажатлари Нигоранинг зиммасида булар эди. Поезд Козокистон чулларида бир маромда тараклаганча кетар,юкори полькага чикиб олган Аскаржон янги оладиган даромадини бир йилга купайтириб,орзулар осмонида сузиб юрар эди. Эсон-омон Россия чегарасидан хам утиб олишди. Кунгли тинчиган Нигора жойига чузилди.
Москвага етиб келишиб гиламларни топширишди. Нигора оркага олиб кетадиган юк топа олмасдан хуноб булар эди. Аскаржонга яхширок нарса олиб боришларини,улиб кетгур хозир хамма тижоратчи булиб олганлигини,нима олиб боришни хам билмаслигини айтар эди. Худога шукур,Нигора юк топган киши булди. Сумкаларни тулдириб,келин-куёвлар учун чойшаблар олишди. Учта сумкани навбати билан ташкаридаги таксига юклагунича Аскаржоннинг булари булди. Нигора ёллаган йигитлар вокзалда кутиб олишиб,вагонгача кузатиб куйишди. Аскаржон оладиган пулига маст булганлиги учун,юклар каердан келди,кузатганлар кимлар иши булмас эди. Поезд кузгалди. Бу сафар поездда иккаласи кетишар эди. Поезд тун багрини уз чироклари ёругида ёриб олга интилар,вагоннинг бир маромда тебранишига кузларини уйку босган Аскаржон аста жойига чузилди. Нигора аста урнидан туриб,ичкаридан белига богланган тугунчани сумкага жойлаштирди. Поезд Россия чегараларидан утиб,Козокистон чулларида пишкирганча борар,уйгониб юзини ювиб келган Аскаржон узига чой дамлаб келди. Аскаржоннинг исми Нигора тарафидан ЖОН сузига алмаштирилган эди. Устидаги ёпингични кутарган Нигора бошини кутарди,ЖОН оёкларим зиркираб огрияпди,чарчадим шекилли,ёки хаво айнидимикан,Аскаржон кулидаги стаканни стол устига куйди. Нигоранинг оёк томонига утириб,аста оёкларни укалай бошлади. Купедаги икки шериклари рус аёллар булишганлиги учун,Аскаржонни мехрибонликда мактаб кетишди.
Нонушта хам чала-чулпа булган Аскаржон юкори полкага чикиб хаёлга берилди. Мохираниинг олдига бормасликка,умрини Нигора билан утказишликка карор килди. Уч кун тинмасдан олга интилган поезд,аравага кушилган отдек чарчаб Тошкент вокзалига кириб келди. Хаммаси рисоладагидек кетаётган эди,Нигоранинг олиб келган матохларини куздан кечирган харидор,узи сотиб олмаслигини,нархини келишишса мижоз топиб беришлигини айтиб бир-икки жойга кунгирок килган булди. Аскаржон зерикиб ташкарига чикди. Худодан астойдил товарларини сотилишлигини суради,товар сотилса купрок пул тегишини билар эди. Келган харидорлар дукон ичкарисига кириб кетишди,ун дакикада кайтиб чикиб кетишди. Дукон ичкарисидан "сука" "тварь"деган сузларни ишлатган Нигора отилиб чикди,ташкарида турган Аскаржонга караб,бизни алдашибди,борсам уша магазинни сотувчиларини ундок килиб юбораман,мундок килиб юбораман деб,баъзида эркак кишилар шундок килиб юбора олмайдиган сукишларни калаштириб ташлади. Аскаржонни огзи ханг-манг булиб колди. Гап бундай деган Нигора чунтагидан 500$ чикариб Аскаржонни к
улига тутказди. Ана бу сумкаларни бир четга ахлатга ташлаб юборинг,хохласангиз уйингизга олиб кетинг деган Нигора расталар орасига йуколди.
Аскаржоннинг тушуниб колгани шу булдики,уч кундан сунг ортга жунашар экан. Сумкаларни дукондан олиб чиккан Аскаржон КУЙЛИК томонга йул олди. Водийга катнайдиган машиналарни оралай бошлади. Нархни келишиб сумкаларни жойлади. Бошка йуловчи олмаслигини,узи пулини тулашлигини айтган Аскаржон олд уриндикка жойлашди. Куриб кетгур бу $ дегани 80га чикиб кетса хам $,20 вактида хам хурмат билан $ саналар эди. Аскаржон бир ой курилишда ишлаб 300 $ олган вактларини эслаб шерикларининг устидан кулиб куйди. Аскаржон уйига кечаси кириб келди,уйкусираган Мохира сумкани куриб нак икки кунлик уйкуси кочиб кетди. Аскаржоннинг атрофида елвизак шамолдек парвона була бошлади. Шошиб козонга ут ёка бошлади,бир кулида сабзи арчса,иккинчи кули билан козонга мой куя бошлади. Кизик жойи йук-ку ахир,сизни эрингиз хам хафтада 500$ билан,икки сумка Россия товари билан кириб келса,сиз хам ярим кечаси булишига карамай эрингиз яхши курадиган таомни тайёрласангиз керак,нима дедингиз.
Икки кун уйида булган Аскаржон учинчи куни Тошкентга жунаш учун харакат бошлади. Бир ой илгари эрини каргаб юрадиган Мохирани ахволини ёзайми,эри киядиган кийимларни кайта-кайта текширар,дазмол чизикларини текислаб куяр,Россиядаги рус кизларига караса агар,эрини кузларини Маргилонда туриб уйиб олишини кайта-кайта тайинлар эди. Аскаржоннинг узи олиб келган чойшабларни ярми аллакачон сотилиб,ярми насияга бериб юборилганлигини билмас эди. Дарвозадан чикаётган Аскаржоннинг кулига когоз тутказган Мохира кулиб куйди. Когозда Россиядан олиб келиниши керак булган кушниларнинг закази ёзилган эди.
Аскаржон Тошкентга етиб келди. Бу сафарги маршрутлари ЛЕНИНГРАД шахрига экан,Аскаржон хурсанд булди. Пул тулаб зиёрат кила олмайдиган шахарни томоша килишга нима етсин,6та сумкани бир зумда ТОШКЕНТ-САНК-ПИТЕРБУРГ поездига жойлаштирган Аскаржон четга утиб сигарет туташтирди. Поезд жунаши кайта-кайта эълон килингач,хамма вагонга чика бошлади. Поезд охиста кузгалди. Эчкига жон кайгу-коссобга мой деганларидек,Аскарали оладиган пулини хисобини килиб хаёлга берилди,Нигора узи биладиган дуоларни чалама-чакки укишга тушди. Поезд эсон-омон Козокистон чегарасига утиб олди. Бу дегани Нигора бир сутка ухламади дегани булади. Поезд Козокистоннинг Россияга чикиш постига келиб тухтади. Тунги соат 2 гохо божхоначиларни уйкусирагани хам иш беради.
Поезд Россия худудига утгач тезликни оширди. Божхона текшурувларининг охиргиси эканлигини билган одамлар бемалол жойларига чузилишди. Энди бошка текширадиган постлар йук,Аскаржон сахаргача ухлаб олишни мужжал килиб юкоридаги жойига чикиб ётди. Поезд шиддат билан Астрахан шахрига шошилар эди. Нигора хам худога шукур дея,жойига ётди. Кузи илинди. Тушига рахматли отаси кирди,болам эхтиёт булгин,шу ишингни йигиштирмасанг охири вой булади,Нигора кузида ёш билан отасини кучоклаган куйи озрок ишлаб олишини сунг батамом йигиштиришлигини айтди. Осмондан учиб келган бир гала кора кузгунлар Нигорага чанг сола бошладилар. Нигора кузида ёш билан бакириб уйгонди. Соат сахарги бешни курсатар эди. Уйкуси кочган Нигора бир оз утирди. Хеч хаёлини йигиб ола олмас эди. Курган тушини хар томонга йуйиб курди. Юрагининг вахимаси босилмади. Поезд Волгоград шахри чегарасига кирган,соат 10 да келиб тухташи керак,юраги бесарамжон булган Нигора хеч кимга билдирмасдан сумкасини тайёрлаб куйди. Поезд Волжкий вокзалига келиб тухтади. Кулига сумкасини олган Нигора поезддан тушиб колди. Атрофга карамасдан тугри вокзал ташкарисига чикиб кетди. Кийим боши рус стилида булган,сочи кизилга буялган,кора кузойнакли аёлга куп хам ахамият беришмади. Нигора ташкарига чиккач таксилар турадиган томонга шошилди,машинага утиргач хайдовчига Воронеж шахрига хайдашни буюрди. Сумкани махкам ушлаб олган,бутун хаётининг гарови сумка ичида эди.
Сумкадаги матохга хеч кандай бахоналар кетмас,сумка етиб бормаса оиласи гаровда эканлигини яхши тушунар эди. Сумкадаги матохдан уласан кутуласан деб огохлантириб куйишган эди. Такси хайдовчиси узок шахарга дадилрок мижоз ушлагани учун т
езликни оширди. Волгограддан Москва тарассасига чикиб олишгач таксист сухбатга киришди. Шахардан 30 км узоклашиб,Городище районига етишганда машинанинг олди балони ёрилиб кетди. Харакатни бошкара олмай колган хайдовчи хушёрликни йукотди. Машина огдарилиб кетди. Нигора хам таксист хам хушидан кетишди. У ёги тушунарли булса керак.
Поезд Волгоград вокзалига кириб келди. Вагонни "омон" босди. Вагондан Нигорани топа олишмади,Аскаржон билан проводникни кулига наручник солишиб тушириб колдиришди. Сумкадан топилган норкотик колдиклари Аскаржоннинг зиёнига ишлай бошлади. Хеч кандай аёлни танимаслигини,юк узига тегишли эканлигини айтиб туриб олган Аскаржон 6 йилга камалиб колди.
Касалхонада хушига келган Нигора зудлик билан камокка олинди. Тергов бошланди. Нигоранинг сумка меники эмас деган курсатмалари иш бермади. Нигора Россия конунларининг <...>моддаси <а,в> бандлари билан 11 йилга камалиб кетди. Аскаржоннинг килмиши Маргилон шахрига етиб борди. Бор пулини туплаган,Хомид тогадан карз олган Мохира йулга тушди. Кийинчилик билан эрининг камокдаги манзилини олди. Учрашди,эрига хар икки ойда передача бериб туриш учун Россияда ишлашга карор килди. Ким мехрибон худо мехрибон Аскаржон уч йилда кутулиб чикди. Эр-хотин колиб озрок ишлашни ихтиёр этишди. Бир йил ишлаган Аскаржон севиб колди,севганда хам телбаларча севиб колди,Мохирани эмас албатта,мусофир юртда ишлаб юрган .......лик аелни севиб колди. Мохира куп йиглади,рузгорни саклаб колишга харакат килди,ноилож Аскаржон севиб колган эди,севгининг нишонаси шундай эдики Аскаржон хар кеч квартирасига узум ташиш билан овора эди. Мохира жанжал килмади. Уйига борганида куни-кушниларга,Хомид тогага эрининг хали камокдан чикмаганлигини айтар эди. Мохирани угил тугмаганликда айблаган Аскаржон кизлик булди.
Килмиш-кидирмиш деб шунга айтишса керакда. Бошка гаплар хам куп,зеро хаммасини дастурхон килиб юборишга илло хаккимиз йук,чунки оила тикланиш арафасида турибди.
Аскаржон билан ноконуний ва никохсиз яшаётган аел 10 кунлар олдин Россия конунларини бузганликда айбланиб "депорт"булибди. Фикрингизни билдирасиз деган умиддаман.
Мухаммадрасул.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 3