Продолжаем делиться с вами историями о замечательных бабушках и дедушках Млынка.
Бужан (Прокопенко) Надежда Филимоновна
удивляет своей моложавостью, трудолюбием, ясностью ума.
До 94 лет жила в уютном домике на окраине Млынка, на берегу реки Фейса. Категорически отказывалась переезжать в город из дома, в котором выросли её дочь и сын, в который с удовольствием с раннего детства приезжали внуки-гомельчане.
Занималась домом, огородом, садом.
И только год назад,
в 94 года, согласилась переехать к дочери в Гомель.
В августе 2020 года мы были в гостях в доме Надежды Филимоновны, в Млынке.
Записали её воспоминания о довоенной и послевоенной жизни в Млынке.
С наилучшими пожеланиями к бабушке Наде, с благодарностью и искренним уважением к ней, делимся сегодня этими воспоминаниями.
Надежда - одна из четырёх дочерей Халимона (так звали в Млынке отца Надежды). Кроме Нади, в семье были Хадосся, Ева, Соня.
До войны успела Надя поучиться в школе в Бобречье.
На неповторимом полесском говоре рассказывала:
"Хадзiлi ў школу ў
Бабрэччэ. Бацько плёў нам лапцi на комiнку звечара. Абуваем, iдом
ў школу
ў лапцях. Па вадзе, па снегу. А са школы - толькi аборачкi ў руках, а самi босымi нагамi па вадзе...Але ж неяк вучылiса, перавелi нас ў наступны клас...
А тут i вайна началаса. Горэ такое..."
О жизни в оккупации вспоминает Надежда Филимоновна с болью. Все дома в Млынке немцы забрали на блиндажи, на бункера. Ютились люди в погребах, в стёбках.
Когда стало известно о наступлении советских войск, немцы погнали
жителей в Старину.
"...Цэлый абоз сабралi...Доўгiй- доўгiй..."
Но сестра Хадосся поранила ногу ржавым гвоздём, наступив на доску. Идти не могла. Решено было оставить в Млынке Хадоссю подлечиться и вернуться за ней позже. Когда семья пришла в Млынок через некоторое время, забрали Хадоссю, шли в Рог через окраину Бобречья (на том месте и теперь стоит колхозный свинарник). "...Толькi перайшлi дарогу, начаўса абстрэл...Пусцiлi "кацюшу"...Зямля гарэла пад нагамi...Кругом снарады рвуцца...Што рабiць? Назад дарогi няма. Пашлi наперад - што будзе, тое будзе..Так i дайшлi да Рогу, а потым да Iвашкавiч."
Некотое время были в этих деревнях. Чтобы как-то прокормиться, пошли как-то женщины (среди них мать и родная сестра Хадосся) на колхозное поле, чтобы набрать там оставшейся закопанной картошки... Но немцы согнали всех в дом, стали забивать окна, вот-вот обольют бензином... Среди всех людей в доме была женщина из Птича, которая хорошо знала немецкий язык, со своей матерью. Стала женщина объяснять немцам, что люди пришли только лишь набрать картошки... Удалось этой женщине спасти всех, отпустили немцы людей, открыли двери, выпустили...
Кто-то из жителей Млынка остался в Головчицах, кто-то попал в Старину.
"...Есцi не було чаго. Але ж людзi тые дзялiлiса, чым маглi. Кармiлi нас. Пасялiлi нас у сараях, у хатах.
Калi сталi наступаць рускiе, нам сказалi:
"У лес iдзiце, бо немцы адступаюць, падпальваюць усё пасля сябе".
Хто дуж быў, пашоў у лес. Мы негожые былi, але тожэ неяк пашлi.
А калi прышлi руские, сталi мы выходзiць з лесу. I так мы благадарные iм былi!"
Решили жители Млынка добираться в родную деревню. Только выяснилось, что немцы перед отступлением заминировали все дороги.
Как же добраться в Млынок?
"...Пусцiлi сначала ваенных, яны знiмалi мiны. А нам сказалi: " Трэба iцi след у след, па адной дарожцы. Нiкуды не адыходзiць.
Так i iшоў этый народ: па адной дарожцы, адзiн за адным.
Дабралiса неяк у Млынок. А тут! Бурьян! Адзiн бурьян! Пазарастало ўсё! Нi аднаго селiшча няма, нi адной хаты! Кожный пашоў у свае кубло..."
С горечью рассказывает Надежда Филимоновна о том, как первые дни ночевали люди в полуразрушенных погребах.
Перед уходом в Старину жители Млынка закопали зерно, пшеницу, пшено, гречку... ("За трудаднi давалi... Усё было...") По возвращению в Млынок увидели люди вместо закопанных продуктов и одежды - "толькi ямкi: усё павыкапана было"...
Потихоньку начали люди из блиндажей и бункеров приносить доски, брёвна и пытались строить жильё. Строили грубки-печки, чтобы еду готовить, согреваться.
"...Бацько, мацi яшчэ трохi дужые были. З досок пастроiлi дашчанку. Доўго так жылi, у тых дашчанках. Доўго-доўго."
Питались тем, что собирали щавель. Из листьев варили суп, а из "цыбок" (семян) готовили пирожки.
Собирали на полях сгнившую картошку: "...Картошка сгнiла, крахмал астаўса, мы i таму былi рады.. "
Смогли выжить все четыре дочери Халимона. Выросли, вышли замуж.
Хадосся осталась в Млынке, вырастила дочь Веру и сына Василия. Любили они приезжать в Млынок из Мозыря, навещать родную деревню.
Соня переехала жить в Копаткевичи.
Ева - в Казахстан.
Несколько лет в Казахстане жили и Надежда с мужем Василием. Вернулись в Млынок, работали в местном колхозе. Ждали с нетерпением в гости детей, внуков, родственников.
В воспоминаниях Надежды Филимоновны не могут оставить нас равнодушными истории о невзгодах, которые пришлось перенести людям её поколения...
Вот они, эти эпизоды тяжёлой, полной трагизма жизни полешуков.
...Дети, идущие в школу в Бобречье в лаптях, а из школы - босиком: лапти от воды, снега разваливались, приходилось нести их в руках вместе с оборочками-верёвочками...
....Надя с родителями и сестрой, попавшие под обстрел...Земля горела под ногами от рвущихся кругом снарядов...
...Жители Млынка, возвращающиеся из Старины в родную деревню по разминированной одной узкой дорожке, след в след, друг за другом...
... Домики из досок, "дашчанкi",
в которых приходилось ютиться людям после войны долго-долго...
...Сгнившая картошка, которая пролежала в земле не один год, превратившаяся в плоский "блинчик-корочку" с оставшимся внутри крахмалом....
..."Пустые ямкi" вместо закопанных в земле "про запас" зерном, пшеном, гречкой, одеждой...
Всё вынесли, смогли выжить, выстоять люди того поколения. Низкий им поклон за стойкость и силу духа.
Комментарии 12