Предыдущая публикация
💥Настарин ҳиди.
7-қисм.
Гр: 🔥Ҳикоя ва қиссалар🔥
Муаллиф: Саида Азиз.
ФОТИМАНИНГ ҲИКОЯСИ
Ишлашимга рухсат берарди. Лекин ойда бир марта феъли тутиб, жанжал қилиб оларди. Ўринсиз рашкларидан тўйиб кетиб, қочиб ҳам кетганман. Аммо у бориб, ялиниб, ярашиб олардида.. яна бир ойдан кейин ўша қилиғини қиларди. Отамга бориб “Бу одам билан яшамайман”, деб нолисам, ортимдан гул кўтариб борарди. Дадамга яхши гапириб, яна қайтарарди. Кейин эса... эски тос, эски ҳаммом.
Аввалига дод деб юрган бўлсам, кейинчалик эътибор қилмай қўйдим. Лекин мен ҳам портлашни ўргандим. Йиғилиб кетгач, бир “портлаб” олардим. Иккимиз болалар олдида жанжаллашардик... вақт ўтиб, яна ҳеч нарса бўлмагандек ҳолатда давом этардик... Қизим ва ўғилларим уйдан қочишни одат қилишди. Бир куни қизим менга: “Мен ҳеч қачон сиздек яшашга кўнмайман! Ё қочиб кетаман, ё ўзимни ўлдираман!” деди.
Ўшанда муносабатларимиз болаларимизга қанчалик таъсир кўрсатаётганини сезиб қолдим.
Психолог излаб, устознинг ёнига бордим. Сиз билан ҳам ўша ерда танишгандик, Сабрияхон, - деди Фотима опа сўзлашдан тўхтаб. Психолог бош ирғади.
- Ўз устимда ишлашни бошладим. Ва англаганим шу бўлдики, эримнинг бу қадар аламзадалиги, рашкчилиги остида бошқа бир ҳақиқат бор экан.
- Нима экан? – қизиқсинди Сабрия Иброҳимовна.
- Балки айтишим ножоиздир. Балки керакдир... сиз жуда кўпчилик билан ишлайсиз.... – мужмал гапирди аёл. Психолог ажабланди.
- Опа, бемалол айтаверинг. Чиндан ҳам керак бўлар эҳтимол... Сиз ҳам устознинг анчагина сабоқларини олгансиз.
Фотима опа бироз жим турди. Стол устига қўйилган финжондаги қаҳвадан ҳўплади.
- Аслида рашкчи эркакларнинг ўзига нисбатан ишончи паст бўлади. Яъни у ўзини қадрлашни билмагани учун хотини ҳам уни қадрлайма кетиб қолишидан чўчийди. Доимий стрессда юради. Лекин бунинг яна бир томони бор эканки, билмадим... балки бу томон ҳаммага ҳам тегишли бўлмас. Рашк иймондан, дейилади. Лекин ўринсиз, ҳуда беҳудага қилинган рашк бу касаллик. Ва бу касалликнинг боши болаликка бориб тақалади.
- Яъни... – аниқлатирмоқчи бўлди мутахассис.
- Яъни... биласизми, азалдан эр ва хотиннинг тўшаги болаларникидан алоҳида бўлиши кераклиги тайинланади. Бу диний, аҳлоқий томонлама айтиб келинади. Асл сабаби эса... эр ва хотин нозик муносабатларда бўлаётган кезда уни болалар кўриб қолиши, боланинг психикасига қаттиқ таъсир кўрсатиши мумкинлигида экан. Бу ҳақда билганимдан сўнг умр йўлдошимдан болалигини сўраганман. Унинг айтишича, бешта фарзанд ва ота-она бир хонада ётишган. Энг ёмони эса... ўша ишни болалар қоронғуда бўлсада... билишган. Ўғил бола учун унинг онаси энг севимли инсони бўлади. У миттигина бўлсада, онага талпинади доим. Бироқ... онасига отаси эгалик қилаётганини онгсиз равишда кўриб туриб, ич-ичидан уни қизғаниш ҳисси пайдо бўларкан. У тушунмайди, англамайди. Лекин ўша ҳолат унга яхшигина жароҳат (травма) беради. Ва бу жароҳат энг қўрқинчлиси экан...
Афсуски... “травма” билан ишлаш учун эримни ҳеч бир психолог қабулига юборолмадим. – хўрсинди аёл.
- Тушундим... -деди Сабрия Иброҳимовна ҳам унга ҳамоҳанг хўрсиниб. Аёл қўлидаги пакетни узатаркан, кулимсиради:
- Аслида буни сизга илиниб олиб келгандим. Кичик қизим билан Туркияга бориб келдик. Луқум... сиз яхши кўрардингиз. Негадир ёдимга тушдингиз ўша ерда туриб... Сиз учун олдим. – деди Фотима опа. Сабрия Иброҳимовна пакет ичидаги қадоқланган луқумни олиб, миннатдорчилик билдирди:
- Раҳмат, опажоним. Ҳозир шу дамда Румийнинг бир гапи ёдимга тушди: “Кўкка сиғмадим, ерга сиғмадим. Инсон қалбига сиғдим!” Аллоҳ олис Туркияда мени қалбингизга солибди. Бу қалбингиздан жой эгаллаганим учундир балки... Беҳисоб шукр!
- Майли, мен борай... Энди тез-тез кўришиб турамиз, Сабрияхон, - деганча кетишга чоғланди аёл.
***
Фотима опани кузатган Сабрия Иброҳимовна яшил дафтарига ёзаркан, сўзлар қуйилиб кела бошлади: “Баъзан йиллар давомида яшаган кимсадан меҳр тиланиб яшайсан. Гоҳида эса бир мартагина танишган инсонинг қалбингни лиммо лим меҳрга тўлдиради. Қизиқ... Аллоҳ қалбни Ўзи истаган бандасига очарканда... Ҳар доим ҳам ҳар кимнинг ҳам кўнглида Азиз бўлолмайсан!”
***
КУНДАЛИКДАН
2014 йил... феврал
Аллоҳим, Ўзингга шукр!
Орадан бир зумда беш ой ўтиб кетибди.
Ўшанда орадан бир ой ўтиб, Даврон ака қўнғироқ қилди. “Тез уйга қайт!” деди буйруқомуз оҳангда. Мен эса қайтмаслигимни таъкидладим. У билан яшамаслигимни тушунтирдим. Эрим эса ишонмади. Яна осмондан келиб гапирди. Болаларни юборишимни тайинлади. Аввалига жаҳл қилдим. “Нега болаларни жўнатишим керак?”
Айниқса, Робиянинг гапи менга қаттиқ таъсир қилганди: “Ойи, дадам иккингиз уйга кириб кетсангиз, қалтираб ўтирардим. Яна жанжаллашишмасинда, деб... Афсуски, кўп ҳолларда жанжал овози эшитиларди!”
Қизимнинг митти юрагида шу қадар қўрқув бор экан. Биз иккимиз унинг қалбига мана шу қўрқувни солиб қўйибмиз...
Шунда қарорим ноўрин эмаслигини яна бир бор англадим. Дилбандларимнинг руҳиятига таъсир кўрсатишга ҳаққим йўқ. Уларнинг митти юрагига қўрқув эмас, муҳаббатни яшнатишим лозим, деб ўйладим.
Юбормадим. Фарзандларимнинг ўзлари ҳам боришни исташмади.
Лекин бир ойдан сўнг, фикрларимни йиғиб олгач, “Майли”, деб рози бўлдим. Қизлар ва эгизакларим отасини ва қайнонамни кўриб келишди.
“Жиннилик қилма, яшаймиз!” деди Даврон ака. Мен эса қаршилигимни билдирдим.
“Майли, агар биз учун шаҳар марказидан уй олсангиз, кейин чиқамиз!” дедим. У эса менинг шартим билан яшамаслигни айтди. “Ўзингиз биласиз”, деб телефонни ўчирдим.
Орқаваротдан эшитишимча, биз кетгандан кейин Даврон аканинг иши орқага кетаётганмиш... фоизга олган қарзлари кўпайиб кетибди. Яна бир марта чув тушибди. Менга эса унинг аҳволи умуман қизиқ эмасди. Энди менга ҳам фарқи йўқ эди.
Мен курсдошларимдан сўраб, лицейга ишга жойлашдим. Психолог бўлиб. гулбаҳорнинг ўзи ёрдам бериб туришини айтди. Тўғри, ойлиги паст. Аммо бошланишига бўлади.
Янги иш... ўн икки йилдан кейин иш бошлаш... қандайдир ҳаяжондаман. Эрталаб қизларни мактабга, эгизакларимни боғчага ташлаб, ўизм ишга бораман. Дадам уларни боғчадан мактабдан опкеладилар. Ишдан бориб улар билан суҳбатлашаман. Кечаси китоб титаман. Соҳадаги китобларни топиб беиршди. Ўқийман, керакли жойларни белгилайман. Яна шундай давом этарди...
Бугун Ҳасан Ҳусаним етти ёшга киришди. Мактабга боришади. Опалари шарлар ишириб, ярим тунда укаларин табриклашди.
Тўрт томонимда тўртталаси ухлаб ётишибди. Мен эса ёзиш билан овораман. Аллоҳим Ўзингга шукр! Муҳими, юрагим сокин урмоқда...
***
Сабрия Иброҳимовна ўзи бир вақтлар ишлаган лицей эшигидан чиқиб, ҳовли бўйлаб, кетиб бораркан, ортидан исмини айтиб чақиришгани эшитилди. Ўгирилиб қаради. Одмироқ кийинган, озғиндан келган, қорамағиз аёл ғамгин қарашли билан боқиб турарди.
-Узр, опа, йўлингиздан қолдирдим, - хижолатли оҳангда гапирди аёл.
-Бемалол.
-Ҳозир, залда қизларга ўтказган тренингизни кўрдим, эшитдим. Рости, росса ичим яйради. Қандайдир енгил бўлгандек туйдим ўзимни. – деди аёл шоиб.
-Раҳмат. Фойдаси текканидан хурсандман, -жилмайди психолог. Аёл ерга қараб, паст овозда сўзлади.
-Майлими, сиздан бир нарса сўрасам... Менга ҳам ёрдамингиз керак эди.
Сабрия Иброҳимовна соатига бир қур назар ташлади. Сўнг лицей ҳовлисининг четроғидаги ўриндиқ томон қадам босаркан, аёлга юзланди:
-Юринг... анави жойда ўтириб, гаплашамиз!
РОҲАТОЙНИНГ ҲИКОЯСИ
- Исмим Роҳатой. Ёшим 32 да. Оилада иккинчи қиз бўлганман. Оиламиз ўртаҳол эди. Онам мактабда фаррошлик қилар, уйда ул бул пишириб, ўша жойда сотиб келарди. Дадам эса чилангар (сваршик) эди. Биз эса уч қиз ва икки ўғил бўлиб, вояга етардик. Яширмайман, рўзғоримиз ҳар доим бут бўлмасди. Дадамнинг иши мавсумий бўлгани учун у ҳар доим ҳам яхши пул тополмасди. Лекин... оиламизда меҳр ва муҳаббат бор эди. Қаноат, шукр бор эди. Онам беш фарзандига ҳам чиройли тарбия беришга уринарди.
Ўн саккиз ёшимда ўзимиз қатори бир оила фарзандига узатишди. Ғайрат акам ёмон эмасди. Киракашлик қиларди. Қайнотам иккиси битта машинани навбати билан ҳайдаб, тирикчилик қилишарди. Мен катта келинман. Ғайрат акамдан кейин икки синглиси бўлиб, улар ҳали узатилмаганди. Баъзан қайнсингилларим билан жиқиллашиб қолишимизни ҳисобга олмаса, ҳаммаси тинч оққан дарёдек бир маромда давом этарди. Тўйимиздан сўнг уч ой ўтиб, ҳомиладор бўлдим. Ғайрат акамнинг қувончини кўриб, ўзим ҳам шодландим. Қизим соғ ва омон дунёга келди. Маржона деб исм қўйди, қайнонам. Қизим етти ойлик бўлганида яна ҳомиладор бўлиб қолдим.
РОҲАТОЙНИНГ ҲИКОЯСИ
Бу пайтда уйимизда тўй тайёргарлиги бошланганди. Катта қайнсинглимни узатиш учун ҳозирлик кўрилаётганди. Қайнонам “Қизингиз ҳали ёши, олдириб келинг болани!” деди. Эрим қаршилик билдирмади. Мен ҳам туғруқ столигача бордиму, аммо негадир фикримдан қайтдим.
Тўғриси, гуноҳидан қўрқдим. “Ўзи битта бола билан қийналяпсан! Эртага иккита бўлса, нима қиласан? Яхшиси, олдир... Қолаверса, шароитимиз ҳам ҳаминқадар бўлса... Тўйдан кейин Россияга ишлагани кетаман. Кўп пул ишлаб қайтсам, кейин туғаверасан!” деди кўндирмоқчи бўлган эрим.
Йиғладим, бу гуноҳлигини тушунтирдим. Аммо эрим мени яна болани олдиришга ундади. Иккинчи томондан қайнонам ҳам “узиб” олди. “Уйида чакса уни йўқ, том бошида қўш тандир! Ҳали биттасини эплаб олинг. Шундоғам дўхтирма дўхтир чопганингиз чопган!” деди.
Яна гинеколог ёнига бордим. Навбат кутиб ўтирарканман, бир аёлнинг йиғламсираб ўтирганига кўзим тушди. Айтишича, саккиз йилдан буён болали бўлолмаётган эмиш. Ҳар гал ҳомиладор бўларкану, аммо... бола тўрт ёки беш ойлик бўлганида нобуд бўлармиш... Яна биридан айрилганини, бачадонни тозалатгани келганини айтди. Ичим ёнди. Қорнимни силадим. Туғилмаган болам олдида ўзимни айбдор ҳис қилдим. “Одамлар болага зор. Мен эса вужудимдагини тилка-пора қилишга келдимми?” деб яна аҳдимдан қайтдим. “Нима бўлса, бўлар, шу болани туғаман!” дедим. – кўз ёшларини артаркан, Роҳатой тин олди.
Сабрия Иброҳимовна унинг қўлларидан тутиб, меҳрибончилик қилди. Ёшли нигоҳларини психологга қадам, гапида давом этди.
- Уйга келиб, болани олдирдим, деб ҳаммани алдадим. Зора, қорним қаппайгунча улар инсофга келиб қолишар, деган умид ҳам йўқ эмасди.
Тўй ўтди. Барча расм-русумлар тугагач, Ғайрат акам Россияга ишлагани кетди. Бу орада қорним билина бошлади. Ҳаммадан аввал қайнонам илғади. “Болани олдирмаганмидингиз?” деди жаҳл билан. Жим туравердим. Росса жавради. Эрим ҳам хориждан қўнғироқ қилиб, бўралатиб сўкди. Яна индамадим. икки-уч гапириб, гапириб, кейин улар ҳам жим бўлишди. Лекин... – аёл бурнидан ва кўзларидан оқаётган сувларни артиш учун рўмолча излади. Тополмади.
Сабрия Иброҳимовна сумкасидан нам сочиқ олиб, узатди. Роҳатой юз кўзини артаркан, ўзини босолмай қолганди: - Лекин... вақтим соатим етиб... ўғил туғдим. Ўғлим... болам... ногирон туғилди! – елкалари силкиниб, ўксиниб йиғларди жувон.
Сабрия Иброҳимовна унинг елкасидан тутиб, силади.
-Чақалоғимнинг бир қўли туғма қийшиқ эди. Худди буралиб қолган спиралга ўхшарди. Иккинчи қўлининг эса бармоқлари йўқ.
Туғруқхонадагилар ҳам, ўзим ҳам қўрқиб кетдим. Ўша ердаги ҳолатимни сўз билан тасвирлаб беролмайман. Уни дарров реанимация бўлимига опчиқиб кетишди. Мен ҳамон шокдаман. Тўғри, кўп УТТ текширувига тушмадим. Ҳомиладорлигим рисоладагидек кечди. Нега бундай бўлганини билмайман... Ҳамма менга ғалати қараётгандек, назаримда. Боламни қўлга олиш, тугун кўришни ҳам истамаяпман. “Шу мени боламми?” деб сўрайман доядан. “Ҳа, ўзингиз кўрдингизку”, дейди. Йигирма ёшли аёлман. Аммо ўзим шунақа болани туғаман, деб сира ўйламаганман.
Энг даҳшати эса, қайнонам келганидан кейин бошланди.
РОХАТОЙНИНГ ҲИКОЯСИ
Энг даҳшати эса, қайнонам келганидан кейин бошланди. Ногирон бола туққанимни эшитиб, қиёматни қилди. “Сенга бошидан айтгандим. Болани олдир, дегандим. Худо дилимга солган экан. Наслида ногирон йўқ эди. Сен наслимни буздинг!” деб аюҳаннос солди. Яна нималардир айтди, қулоғимга кирмади. Ўзим ҳамон карахтман! Бу шунақанги ҳолатки... таърифлаш қийин. Агар нуқсон ичкарисида бўлганида ҳам билинмасди. Аммо мен туққан боланинг нуқсони эса... ташқарида эди!
Қайнонам бақир-чақир қилиб кетди. Сал ўтиб, эрим қўнғироқ қилди. “Мен сенга олдир дегандим. Олдирмадинг. Ўзинг боқ ногирон болангни... Мени бундай болам ҳам, хотиним ҳам йўқ!” деб ўшқирганча телефонни қўйди.
Ҳамма мени айбларди. Ва улар ҳақ эди. Балки ўшанда бу болани олдирганимда, бугун бу аҳволда қолмасмидим, деб ўйлардим.
Фақат... фақат онам мени овутди. “Қизим, ҳар қандай бола Аллоҳнинг инояти. Майли, ўксинма. Бунинг ҳам бир ҳикмати бордир”, деди. “Менинг айбим нима ойи? Нега бундай бола туғдим? Нега Худо менга бунақа бола берди?” деб йиғладим онамга. Лекин осмон узоқ, ер эса қаттиқ экан...
Онамдан бошқа ҳеч ким боламни хушламади. Ҳатто ўзим ҳам. Уни кўтаргим келмасди. Туғруқхонадан тўғри ота уйимга келдим. Қайнонам “Келмасин! Бизга ногирон боланинг кераги йўқ!” дебди. “Майли, ўзларига келиб олишсинчи, вақт керак уларга ҳам”, деганча онам уйга олиб кетди.
Ишонасизми, ўғлимни шу қадар ёмон кўрардимки, уни қўлимга олишга жирканардим. Назаримда, қандайдир маҳлуққа ўхшаб туйиларди. Бир ҳафта мана шундай аламли, изтиробли ҳолатда юрганман. Лекин онам, уни ювиб тарар, парваришларди. Сутимни соғиб берардим. Эмизгим келмасди.
Бир ҳафтадан сўнг, онам уйда йўқ пайтида, Шукруллойим (онам унга шундай исм қўйди) йиғлай бошлади. Аввалига эшитмаслик учун қулоқларимни беркитиб олдим. Кичик синглимга уни овутишни сўрадим. “Бола сизники, ўзингиз овутинг!” деб чиқиб кетди.
Кўнглимга оғир ботди. Шу дамда йиғлаётган болани оғзини ёстиқ билан тўсиб, ўлдириб қўйишни истадим.
Ёстиқ кўтарганча, унинг ёнига бордим. Ҳеч нарсани ўйламайман. Шу боладан қутулсам, барча таъна дашном ҳам барҳам топади, гўё. Оилам тикланади. Ҳаммаси ўз жойига тушади, деб ўйладим ўша лаҳзаларда...
Бордиму, боланинг оғзига ёстиқни тўсиш учун баланд кўтардим. Ишонасизми, бир ҳафталик чақалоқ мени кўрди-ю, табассум қилди. Қандайдир ичимдан фарёд отилиб келди. Аллоҳ мени яна бир қотилликдан асради. Ҳомилалик пайтида ҳам уни жаллодга топширмагандим. Туғилганида, ўзим ўлдираманми? Авайлаб қўлимга олдим. Ҳидини ҳидладим. Йиғлаяпман, у эса кулаяпти... Худонинг мўъжизасини қаранг. Кўкрагим ийиб кетди. Унга кўкрак тутдим. – аёлнинг сўзлари Сабрия Иброҳимовнанинг кўзларида ёш пайдо қилди.
-Бу болангизда ҳикмат бор, синглим, ҳали кўрасиз! – деди меҳр билан аёлга.
- Илохим, шундай бўлсин. Аммо охирги пайтда... бироз қийналяпман.
Ғайрат акам уни кўргани келмади ҳам. Биз ажрашдик. Мен икки болам билан отамникида яшай бошладим. Ҳеч қаерда ўқимаганим учун фаррошлик қиламан. Уч йилдан буён шу лицейда фаррош бўлиб ишлайман. Ота-онам ҳовли этагидан икки хонали уй солиб беришди. Рўзғорни амаллаб турибман. Лекин укамнинг хотини билан чиқишолмаймиз. Ўғиллари Шукруллойимни беҳурмат қилишади. Масхаралашади. Ўғлим ҳам тобора инжиқ бўлиб бораяпти. Махсус мактабга бергандим. Ўқишни истамади. Оддий мактабга олсам, болалар калака қилишибди. Кўп тортишиб қолаяпмиз. “Сиз мени шунақа қилиб туққансиз!” дейдиган бўлган. Илгари ундай эмасди. Меҳрибон, ширинсўз бола бўлганди. Бироқ улғайгани сари... мени айблайдиган бўлиб қолган. Ўзи кўйлагини кийиб ечолмайди. Мен кийинтириб, ювинтириб қўяман. Бир қўлининг ҳаракати чекланган. Бу йил ўн иккига кирди. Нима қилишга ҳайронман? Ёрдам беринг... – сўзини якунлади Роҳатой.
-Роҳатой, - бироз жимликдан сўнг сўз бошлади Сабрия Иброҳимовна. – Аслида сиз ўзингизни ҳалиям айблаяпсиз! Ўша пайтда олдирмаганингиз учун, шу болани шунақа туғилгани учун сиз ўзингизни айбдор санайсиз! Назарингизда, агар бу бола туғилмаганида на у, на сиз, на бошқалар қийналиб яшамасди. Унинг туғилишини сиз хоҳлагансиз ва у туғилди. Лекин нуқсон билан... қалбингизнинг туб-тубида шу айблов яшайди!
Роҳатой йиғламсираб, бош силкиди.
-Ҳа, опа, агар мен ўшанда... эрим ва қайнонамнинг гапига кирганимда эди...
-Сиз бир ҳақиқатни ёддан чиқаряпсиз!
Аёл ялт этиб мутахассисга қаради.
-Унинг туғилиши сизга эмас, Аллоҳга боғлиқ эди. Сиз эмас, У хоҳлади Шукруллони бу оламга келишини... Тақдирини У битганди. Агар ҳаммаси Аллоҳнинг ихтиёрида экан, сиз нега ўзингизни айблайсиз! Фараз қилинг, бунисини олдириб, кейингисини қайнона ва эрингиз розилиги билан дунёга келтирсангизу, у ҳам шундай нуқсонли туғилса... унда кимни айблашарди? Яна сизними? Сизчи, кимни айблардингиз? Яна ўзингизни! Аслида, ҳеч ким айбдор эмас! “Аллоҳ “бўл” дейди, бўлади!” Ўзингизни сиқиб, юрагингизни эзиб яшаманг! У Яратганнинг неъмати. Сиз ҳалиям уни фарзанддек, иноятдек қабул қилмаяпсиз!
Сиз ҳалиям унга қалбан меҳр бермаяпсиз! Агар етарлича меҳр берсангиз эди, унга атрофдагиларнинг фикри бир тийинлик аҳамият касб этмасди. Агар сиз уни тан олганингизда эди, у ҳам ўзини ростмана инсонлигини ҳис қиларди. Сиз, уни туққан онаси-ки, тан олмаганингиздан кейин, бутун жамият қандай тан олади! Болангизнинг жисмида нуқсон бор, холос, тўғрими? Ақли жойида, фикрлай олади, гапиради! Қандайдир бир синдром билан туғилмаган! Шундай синдромда туғилган болаларини суйиб, эркалайдиган оналар бор!
Қўлсиз, оёқсиз туғилиб, дунёни лол қилган одамлар бор, шуни биласизми? Ёки Сиам эгизаклари, бир танада туғилиб, қандай ишларни қилишган! Шунчаки, ҳамма гап ўзингизда. Сиз айбдор эмассиз! У билан чин дилдан гаплашиб олинг. Унга меҳрингизни изҳор этинг.
Ўғлингизни иложи бўлса, бирор спорт тўгарагига беринг. Бугун параолимпиячиларни кузатасизми? Қандай ютуқлари бор? Улар танасидаги нуқсонидан уялишмайди, аксинча, фахрланишади. Ўйлайманки, Шукруллодан ҳам яхши спортчи чиқади келажакда... – дея жилмайди психолог. Роҳатойнинг кўзларида учқун порлади.
-Раҳмат, сизга опажон! Ҳаммасини тушундим. Албатта, сиз айтгандек қиламан! – Сабрия Иброҳимовна лицей ташқарисида турган машинани таниб, ўрнидан турди.
-Сиздан яхши хабарлар кутаман, Роҳатой! – дея хайрлашганча, машина томон одимлади.
КУНДАЛИКДАН
2014 йил... март
Роббим, Ўзингга ҳамдлар бўлсин!
Бугун Робиям 12 ёшни қаршилади. Мучал ёши...
Ярим тунда Нурия ва Ҳасан-Ҳусанлар билан катта опани табрикладик. Қўлдан келганча...
Тўғри, болаларим учун худди отасиникидек шоҳона ҳаёт кечиришмаяпти. Пул сўраганда, “ма” деб тутқазиб турадиган одам йўқ энди. Баъзан нонуштага фақат сариёғ, нон ейишади. “Ойи, шоколадли паста йўқми?” деб қолишади. “Ойлик олай, опкеламан!” дейман кулимсираб. Аммо маош олгунимча кам-кўст чиқиб туради. Ота-онам нафақада бўлишгани учун улардан пул сўрашни истамайман.
Баҳор келди. Баҳор умид беради инсонга! Яна қайтадар куртак очиш, яшнаш, яшариш имконини ҳадя этади. Назаримда, ҳаётимнинг баҳори энди келмоқда... Ҳали яшнайман, яшайман!
Даврон ака яна бир неча марта қўнғироқ қилди. Мен эса ўша таклифимда қатъий турибман. У эса ҳар гал рад этади. У билан яшашнинг қизиғи қолмаган мен учун. Бир неча марта қайтганимда ҳам бир хил сценарий такрорланган. Яна қайтарилиши аниқ! Шу боис унга ишонишни истамайман!
Робиянинг туғилган кунига дадаси телефон совға қилди. Менга бу ёқмади. Қизим ўқишни яхши кўрарди. Энди телефонга чалғиб, ўқиши қолиб кетмаса, деб чўчиб ўтирибман.
Болаларимга ҳар ўн кунда отасиникига бориб келишларига рухсат бердим. У одамдан кўп азоб кўрган бўлсамда, уларни ажратишга ҳаққим йўқ, назаримда. Барибир эрта бир кун катта бўлишади. Ҳақиқатни ўзлари билишади. “Нега дадамдан айирдингиз, у бизни кўришни истаган экан”, деб иддао қилишмасин тағин.
Лекин гоҳида ўша уйга, ўша одам ёнига юбораётганимга пушаймон ҳам бўламан. Даврон ака нуқул уйга олиб кириб, мени ёмонлайди. Ўша олди йиртилган футболкани кўрсатиб, “Онанг мени урганди”, деб ўзини оқламоқчи бўлибди. Робиядан бу гапни эшитиб, шунчаки кулиб қўяқолдим. Тушунтирдим. Қани яшайверайлик-чи...
Ажримга беришим керак... аммо негадир атрофимдагилар “Аризани сен, у берсин”, дейишяпти...
Ҳа-я, мен устозамнинг янги курсларида ўқияпман. Жуда кўп билим олишим кераклигини англаб бораяпман. Ҳаётимда берилган вазиятларни таҳлил қилишни ўрганяпман!
Куни кеча бозорда эримнинг узоқроқ бир қариндошини кўриб қолдим. “Вой кетиб қопсиз-а... шундай яхши эр бўлса... ажойибмисиз? Тўртта бола билан ҳам кетадими? Сизни жуда яхши аёл, деб ўйлардим. Мен ишлайман, деб туриб олибсизда... Иш деб оиладан кечдингизми? Эри яхши топганида ёнида бўлиб, унинг бошига кулфат тушганида ташлаб кетиш сизга ярашмайди!” деб бир дунё гапларни гапирди. Мен ҳақимдаги уйдирмаларни қаранг... топишганига қойил-е... Жим эшитдим. “Сизга шу қизиқми? Унда ўша қариндошингиздан яна бошқа оиласидаги иккита болага раҳм қилиб кетганмни эшитмапсизда”, дедиму ортимга бурилдим. Илгари йиғлаб -сиқтардим. Бундай гапларни кўтаролмаслигим мумкин эди. Бироқ.... ҳозир гапирдим-у кетдим.
Аллоҳим, бу ёғига Ўзинг сабр бер!
Хонага кирган аёлнинг юзида ғамнинг сояси сезилиб турарди. Кўзлари киртайган, юзи тунд, қовоқлари кўп йиғидан чоғи, шишинқираган эди. Сабрия Иброҳимовна уни ўриндиққа таклиф қиларкан, графиндан сув қуйиб узатди. Аёл тошишга шай денгиздек турган мовий кўзларини ҳамжинсига қадади. Қўллари қалтираганча, ютоқиб сувни ичди.
-Исмингиз нима? – сўради психолог аёлнинг ҳолати жиддий эканлигини пайқаб.
-Назира, - деди аёл паст овозда.
-Ёшингиз...
- Қирқ иккида... – аранг жавоб қайтарди Назира.
- Нима бўлди, Назира? Аҳволингиз оғирга ўхшайди... – авайлаб савол берди мутахассис.
Назира унга бир қаради-да, йиғлаб юборди.
-Опа... мен... мен... -гапиролмади. Бир муддат йиғлаб олиб, нафас ростлагач, ҳикоясини бошлади.
НАЗИРАНИНГ ҲИКОЯСИ
- Оилада эрка қиз бўлганман. Уч ўғилнинг ичидаги ягона қиз. Дадамнинг эркаси, акаларимнинг севимли синглиси. Айтганим айтган, деганим деган, ҳаммаси муҳайё қилинган менга...
Йигирма ёшимда Элёр акамга турмушга чиқдим. Албатта, ёқтириб. Ўзига тўқ хонадон эди борган жойим ҳам. У ерда ҳам биринчи келин бўлганим учун эркатойга айландим. Қайнонам, қайнотам ҳам яхши муносабатда бўлишарди. Коллежнинг бухгалтерия йўналишини тугатдим. Ишлай бошладим.
Эрим машинада олиб борар, қайтишда ўзи опкеларди. Ҳамманинг кўзи бизда. Ялтиллаган кийимларда, қиммат сумкаларни тутиб дегандек...
Хуллас, ҳомиладор бўлдим. Оиламизнинг барча аъзолари болани интиқиб кута бошлашди. Лекин тўққиз ойдан ўтиб кетса ҳам, болам туғилай демасди. Ичимда қимирлаб турган бола, ўнинчи ойда туғилди. Бироқ бир куни яшаб, нобуд бўлди. Юраги заиф ташхисини қўйишди. Ўғил бола эди. Бу ҳаётимдаги илк йўқотиш бўлди. Йиғладим, сиқтадим... тўққиз ой кўтарсангу, ширин орзулар билан кутсангу, аммо бағрингга босолмасанг. Алам қиларкан. Бир неча ой депрессияда юрдим. Эрим кўнглимга қарарди. Уйдагилар ҳам авайлашарди. Уч ойдан сўнг яна ҳомиладор бўлдим. Бу гал ишдан бўшадим.
Ўзимни эҳтиёт қилишга уриндим. Аллоҳдан соғлом бола туғилишини сўраб, дуолар қилдим.
Вақти-соатим етиб, қизлик бўлдим. Ширингина, асалгина... Умида деб исм қўйдик.
Орадан бир йил ўтиб, яна бўйимда бўлди. Буниси ҳам қиз туғилди. Мадина.
Бу орада қайнимни уйладик. Тўққиз ойдан сўнг овсиним ўғиллик бўлди.
Негадир ичимда ҳавасми ё ҳасадми, билмайман, ғалати ҳиссиёт пайдо бўлди. Рости, мен ҳам ўғил туғишни истадим. Эримга бу ҳақда айтганимда, у эътироз билдирди. “Мадина ҳали кичкина... Сал ўзингни ҳам асрагин. Кенжамиз, уч-тўрт ёш бўлсин, кейин туғасан!” деди.
Икки йилдан сўнг овсиним иккинчи ўғлини дунёга келтирди. Аламларим яна қўзғолди. Мен ҳам астойдил шифокорга қатнадим. Ва юкли бўлдим.
Тўққиз ой ўтиб, учинчи қизим Сабина туғилди.
Назаримда, эрим ҳам бу гал ўғил туғилишини кутганди. Менгаку, билдирмади. Аммо қиёфасидан пайқадим.
Ўғил туғиш истагида фолбинларга ҳам бордим. Ўзимга дам солдирдим. Нима удум эшитсам, ҳаммасини қилиб кўрдим. Бироқ тўртинчим ҳам қиз туғилди.
УТТ текшируви ҳомиланинг қиз эканлигини айтганида, стрессга тушганман. Болани олдирмоқчи бўлганман. Эрим иккимиз ҳомилани олдиришга кетарканмиз, йўлда онам қўнғироқ қилди.
-Назира, шу болани олдирма. Туғиб, менга берақол... ўзим боқаман! – деди. Ҳатто куёви билан ҳам гаплашиб: - Элёржон, илтимос, шу болани олдирманглар. Ўзим боқаман, майлими? – деб ялинди.
Онамнинг гапи таъсир қилдими, ёки, Худо истамадими, хуллас, ортга қайтдик.
Қизим туғилди. Тўртинчим Севинч! Исмини онам қўйди. Албатта, эрим қизини онамга бериб қўйгани йўқ.
Шу билан бошқа туғиш ҳақида ўйламай қўйдим. Лекин баъзан эримга қараб, унга ўғил туғиб беролмаганимдан кўнглим ўксирди.
Умида қизим ўн иккига кирган йили яна ҳомиладор бўлиб қолдим. Ўзим кутмаган тарзда. УТТ текшируви ўғил деганида, қувончимни кўрсангиз эди. Ва ниҳоят мен ҳам ўғиллик бўламан, деб осмонга сакрагандим, гўё!
Ой-куним етиб ўғлим туғилди. Муроджоним. Тилаб-тилаб олганим эди у...
Ойлар кетидан йиллар ўтарди. Ҳаётим бир маромда давом этаётганди. Икки йил аввал Умида қизимни узатдик. Тўйдан икки кун ўтиб эса...
Икки кунда дунё остин-устин бўлиб кетди. Атиги икки кун аввал карнай-сурнай янграган ҳовлида, икки кун ўтиб жаноза ўқилди. – ўксиниб йиғлаб юборди Назира.
Сабрия Иброҳимовна одатига кўра унинг ёнига ўтиб ўтирди. Қўлларидан тутди. Елкасидан силади. Қоғоз сочиқдан узатди. Аёл бироздан сўнг йиғидан тўхтаб, юз кўзини артиб, сўзида давом этди:
-Тўй билан аза ёнма-ён юради, деганлари рост экан. Тўйнинг қувончлари узилмай, мен азадор онага айландим. Тилаб олганим - саккиз ёшли ўғлимдан айрилдим.
Шошиб йўлдан ўтаётган ўғлимни катта тезликда келаётган машина уриб, учириб юборганди. Ўғлим... ёлғизим, ягонам, полвоним касалхонага ҳам етиб бормай... – яна аёл ўкириб йиғлаб юборди.
Сабрия Иброҳимовна аёлни секин бағрига босди. Стол устидаги сувни узатди.
-Назира, тинчланинг... мана сув ичиб олинг...
Назира ҳиқиллаганча, амаллаб сувни ичди.
- Чуқур-чуқур нафас олинг... – деди психолог.
Аёл мутахассис айтган ишни такрорлади. Бироз жим бўлди. Нафас ростлаб, сўзида давом этди:
-Икки марта... икки ўғлимдан жудо бўлдим. Биринчисинику, майли кўрмагандим. Аммо буниси саккиз йил бағримда бўлган, эркатойим, меҳрибоним эди... Бағрим ҳувиллаб қолди. Қалбим бўшаб қолди. Олар экан, нега берди Худо? Ич-ичимдан алам қилаяпти. Чидолмаяпман. Икки йилки, ўзимга келолмаяпман. Қизларим илтимос қилишади. “Биз бормизку”, дейишади. Билишмайдики, улар мутлақо бошқа. Муродим бошқача эди...
Эрим ҳам ўксиниб қолган. Уйимизда илгаригидек қувонч ва шодлик йўқ. Қайси уйга кирмай, унинг овози эшитилади. Хонасига кириб ухлайман. Ҳар бир сурати билан гаплашаман. Аммо соғинч хумори босилмайди. Нима қилай, айтинг? Мадина қизим сиз ҳақингизда эшитибди. Мени қўярда қўймай бу ерга опкелди. Мен бу қайғудан қандай қутуламан, билмайман. Фарзанд доғи шу қадар аччиқ эканки, бутун вужудингни куйдириб ўтаркан! – хўрсинди Назира.
НАЗИРАНИНГ ҲИКОЯСИ
Эрим ҳам ўксиниб қолган. Уйимизда илгаригидек қувонч ва шодлик йўқ. Қайси уйга кирмай, унинг овози эшитилади. Хонасига кириб ухлайман. Ҳар бир сурати билан гаплашаман. Аммо соғинч хумори босилмайди. Нима қилай, айтинг? Мадина қизим сиз ҳақингизда эшитибди. Мени қўярда қўймай бу ерга опкелди. Мен бу қайғудан қандай қутуламан, билмайман. Фарзанд доғи шу қадар аччиқ эканки, бутун вужудингни куйдириб ўтаркан! – хўрсинди Назира.
-Назира, -салмоқли оҳангда гап бошлади психолог мижознинг қўлини қўйиб юбормай. Мовий кўзлар аёлга қадалди. – Ровийларнинг айтишларича, Ҳазрати Муҳаммад саллолоҳу алайҳи вассалам бир куни бир туяни кўрсатдиларда, “Мана бу туяни сўйинглар. Гўштини енглару, жигарини еманглар. Унинг жигари ейишра яроқсиз”, дедилар. Туяни сўйишса ҳақиқатдан ҳам жигари сарғайиб, илма-тешик бўлиб кетган экан. Саҳобалар Расулуллоҳдан қандай билганликларини сўрашганида, “Бу туя кеча бўталоғидан айрилди”, деган эканлар.
Ҳайвонларки, боласидан айрилганда жигари хун бўларкану, одам зоти жигарбандидан айрилса осон кўнарканми? Йўқ, албатта. Бу мусибат шунчаки ғам эмас, синглим. Ёнасиз, куясиз, бағрингиз хун бўлади. Худди йўлини йўқотган кишидан ҳар томонга гирён боқасиз. Аммо... аммо сабрдан ўзга нажот тополмайсиз. Яъқуб алайҳиссалом ўғли Юсуфдан айрилганида, йиғлайвериб, кўзлари кўрмай қолган экан. Фарзанд ширин неъмат! Бу неъматдан айрилиш худди қўлингдаги ширинликни тортиб олиб, аччиқ қалампирни тутгандек гап.
Лекин... ҳеч кимга тоқатидан ошиғи берилмас экан бу оламда. Тақдир ҳукмига ҳеч ким қарши чиқолмайди. – психологнинг гапини эшитиб, Назира бошини қимирлатиб, оғзини тўсиб йиғларди. – Аммо нима учун бундай синовга дуч келганингизнинг сабаби ёлғиз Аллоҳга аён.
Назира, биринчидан ўғилми қизми, Аллоҳ берган иноят ҳар иккиси ҳам. Ҳозир ҳам гапиряпсизу, қизларим бошқа, ўғлим бошқа деяпсиз. Бу нотўғри. Мана шу ердаям Аллоҳнинг берганига қаршилик кетмоқда сизда... Дейлик, тўрт қизингни оламанда, ўша ўғлингни қайтариб бераман, деган шарт қўйилса, рози бўласизми?
Аёл ялт этиб психологга қаради. Рангги оқаринкираб, лаблари пирпиради.
-Мен... мен... Аллоҳ сақласин! Мен қизларимни ҳам яхши кўраман!
-Яхши кўрасиз, бунга аминман. Бироқ уларни ҳам худди ўғил фарзандингиздек қалбан, чин юракдан қабул қилганмисиз. Ҳикоянгизни эшитяпману, ич-ичимдан тўкилиб ўтирибман. Гарчи психолог бўлсам ҳам, кўнглимдан оғирлик пайдо бўлаяпти. Ҳар бир қизингиз туғилганида норози бўлавергансиз. Ўғил бўлишини сўрайвергансиз. Ҳеч бирини Аллоҳга ҳақиқий ҳамд айтиб қабул қилмагансиз...
-Йўғе, опа... ундай эмас, - бурнини тортиб, жиддийлашди Назира.
-Тан олинг, Назира! Агар сиз ана шу қизларни ҳам тўртталовини бирдек қабул қилганингизда синовингиз ўғил билан бўлмасди. Қаттиқ суйганимиз билан синаламиз! Умидаку, майли, тўнғичингиз... бироқ Мадина, Сабина ва олдирмоқчи бўлган Севинчингизни тарозининг бир палласига қўйиб, иккинчи паллага вафот этган ўғлингизга бўлган меҳрингизни жойласангиз, табиийки, иккинчи палла босиб кетади. Бу адолатданми? Қиз бўлиб туғилгани уларнинг айбими?
Сиз билан биз ҳал қиламизми бизга бериладиган фарзандни? Ҳикматини ёлғиз Роббим билади, ахир!
Назира, биз тўрт қиз бўлиб вояга етганмиз. Мен тўнғичи эдим. Мендан кейин уч синглим туғилган. Ҳозир сизни эшитиб туриб, менинг ҳам ота-онам ўғил исташгандир, балки қайсидир бирини олдирмоқчи бўлганмикан, деб ҳам ўйлаб қолдим. Бироқ ҳеч қачон на дадамда, на онамда бизга нисбатан совуқликни ҳис қилмаганмиз.
Қиз бўлиб туғилиш айб эмас! Бахт! Қизлар имкон! Қизлар Жаннатга йўлланма! Қизлар – меҳр булоғи. Эрта бир кун тўрттаси тўрт томонингиздан қучоқлаб, меҳр бериб турса қанчалар завқ бу. Бир қўшнимиз бўларди. Худо раҳмат қилсин. Уч ўғилни ўстирди. Аммо қаригани ёлғиз қолди. Ўлгунича “Биттагина қизим бўлсайди!” деб армон қилиб кетди. Бу билан ҳамма ўғиллар шундай дейишдан йироқман. Лекин Буюк Аллоҳим тақдиримизни битганида, биз учун нима яхши, нима ёмонлигини ҳам ҳисобга олмаган деб ўйлайсизми? Икки йилдан буён сиз вафот этган ўғлингиз учун аза тутяпсизу, аммо ёнингизда мўлтиллаб , меҳрингизга зор бўлиб турган қизларни кўрмаяпсиз! Улар абадий яшайди, деб ўйлайсизми? – Сабрия Иброҳимовнанинг овози юқорилаб кетди. Назира мутахассисга бир қараб, бошини эгди. Гапирмади.
Сабрия Иброҳимовна ўрнидан турди.
- Жамиятнинг ёзилмаган қоидаларидан бири, ҳар бир оилада ўғил бўлиши шарт! Гўёки, бу бир қонун! Тўғри, ҳар бир инсонга Аллоҳ ўғил-қиз аралаш дилбанд берсин, илойим. Лекин уч, тўртта, бешта қиз туғилса, нимаси ёмон? Бугун қизлар йигитлардан кам эмас. Ҳатто қизларнинг маърифатли бўлиши, илмли бўлиши бутун жамиятни, миллатнинг ривожланишига асос бўлади.
Айни замонда қиз эканлиги маълум бўлиб, олдириб ташланаётган ҳомилаларнинг уволи кимнинг бўйнида кетади? Туғилмай ота-она томонидан бўғилиш... қайси динга, қайси виждонга тўғри келади, айтингчи, Назира.
Қизларингизнинг қайси бири қандай рангни ёқтиришини биласизми? Орзулари нималигига қизиқиб кўрганмисиз? Уларни нималар ўйлантиради, сўрайсизми?
Назира жим бош эгиб ўтирарди. Сабрия Иброҳимовна бир муддат жим бўлди. Сўнг яна аёлнинг ёнига ўтирди. Қўлларидан тутди:
- Агар қаттиқ гапирган бўлсам, узр сўрайман. Аммо беш фарзанддан бирини олган бўлса, қолган тўрттаси борку... Улар билан овунинг, улар билан қалбингизда ёнаётган оловни ўчиринг, Назира! Биз ҳар доим кетганининг ортидан кўз ёш қиламиз. Бироқ ёнимизда қолгани ҳам омонатлигини ўйлаб ҳам кўрмаймиз! Улар ҳам бола... улар ҳам ота-она меҳрига зор. Улар ҳам Муроджондан кам эмас. Ё, осмондан тушганми? Уларни туққанда жонингиз минг бир бўлакка бўлинмаганми?
Назира яна елкалари силкиниб йиғлаб юборди.
-Кечиринг, опа... – деди психологга қараб. – Тушунмаган эканман. Бу ёғини ўйламабман...
Сабрия Иброҳимовна аёлни бағрига босди. Назира ҳиққиллаб йиғларди. Психолог унинг елкасини силаркан, ўзига қаратди.
-Назира, ҳали ёшсиз. Балки, яна Аллоҳ фарзанд ато этар. Мен ҳатто қирқ беш ёшида ҳам фарзанд кўрганларни биламан. Раҳмон Зот яна ўғиллик бўлишингизга имкон берар, буни билмайман. Аммо билганим, сиз тўрт қизни қабул қилинг. Уларни борича, қиз бўлиб туғилгани учун, Аллоҳ берган неъматлиги учун яхши кўринг. Тан олинг... меҳр беринг. Улар сизга хизмат қилиш учунмас, муҳаббат кўрсатишингиз учун тақдим этилган.
-Албатта... албатта, ҳар бири бошқача қизларимнинг... Тушундим. Хатойимни тан оламан. Ҳозироқ бориб, уларни бағримга босаман, - шошганча гапирди Назира.
Шу тобда эшик оҳиста тақиллаб, ичкарига Назиранинг қизи Мадина мўралади.
-Мумкинми? Ойи... яхшимисиз? – сўради ўн саккиз ёшлар атрофидаги лобар қиз. Сабрия Иброҳимовна ва Назира ўзаро кўз уриштириб олишди. Иккиси ҳам жилмайишди.
-Ойингиз жуда яхши... – деди психолог қизга қараб. Назира эса, беихтиёр ўрнидан туриб, Мадинани бағрига босди. Йиғлаганча қизини қучоқлаб олди. Қиз ҳайрон эди. Психологга қаради.
-Мадина, ойингиз билан музқаймоқ ейишга боринглар бугун, - деди Сабрия Иброҳимовна кўз қисиб қўяркан. Назира ортига ўгирилиб, психологга миннатдорчилик билдирди.
Она-бола чиқиб кетишгач, Сабрия Иброҳимовна енгил хўрсиниб қўйди. Яшил дафтарни олиб ёза бошлади: “Биз қўлимизда борининг шукрини адо этганимизда эди, Аллоҳнинг ҳақиқий неъматларини ҳис қила олган бўлардик. Афсуски... қўлимиздан кетганлари учун надомат чекишда, норози бўлишда давом этаверамиз. Натижада неъматларни туйиш бахтидан ҳам бебаҳра қоламиз!”
КУНДАЛИКДАН
2015 йил... май
Аллоҳим, Ўзингга шукр!
Ҳаёт давом этаяпти. Ўтган йили ота ҳовлида таъмирлаш ишларини бошлаган эдик. Бошқа китоб-дафтарларга қўшиб, кундаликни ҳам қайсидир қути ичига солиб, ертўлага тушириб юборган эканман. Мана ҳозир нарсаларни ажратаётганимда топилди.
Вой, ўқиб йиғладим.... Шунча йўлни босиб ўтганимни қаранг-а...
Хўш, нима ўзгаришлар бўлди ҳаётимда?
Моддий жиҳатдан бироз қийинчиликлар учраб турибди. Лекин Ризқ Аллоҳдан эканига амин бўлдим. Одатда, аёллар болаларини боқолмасликдан ҳайиқиб, уйдан кетишолмайди. Зулмга, бефарқликка қарам бўлиб яшайверишади. Аксарияти эса менга ўхшаб, болаларини отасиз қолдиришни истамагани учун чидайди. Лекин... Ризқни Раззоқ Зот белгилаб бераркан, эр эмас.
Эрникидан кетганда оч-ночор қолмас экан. Айниқса, менга ўхшаб қўлида дипломи ё ҳунари бор аёл албатта, ўз йўлини аста-секин бўлсада топиб олади.
Даврон ака қўнғироқ қилиб жанжаллашадиган бўлиб қолди. Худди вампирга ўхшайди, тавба. Озуқаси тугаб, бошқаларнинг қонини сўриб, кучга тўладиган маҳлуқотга... Мени асабийлаштириб, ғазабимни қўзғатиб қувват оладими, билмадим. Шу боис охирги пайт умуман қўнғироғига ҳам жавоб бермай қўйганман.
Кетишимдан бир ой аввал бир телеграм каналида “Агар эрингизнинг ўзгаришини истасангиз, бир қоғозга уни қандай бўлишини хоҳлаётганингизни ёзингда, ёстиғи орасига солиб қўйинг”, деб ёзилган хабарни ўқигандим.
Бахтли яшаш учун аёл ҳар нарсага рози бўлади. Мен ҳам ўшанда бир қоғозга “Даврон акам менга меҳр берсин! Муҳаббатли бўлайлик. Дунё кезайлик! Алоҳида янги ҳовлига чиқайлик. Ишларимни қўллаб қувватлайдиган инсонга айлансин!” деб ёзиб, ёстиқ орасига солиб қўйгандим”. Ёдимдан ҳам чиқиб кетганди. Шу ёзувни топиб олибди. Қандай топган, билмадим. Хуллас, мен жодугардан олиб жодугарга солди.
КУНДАЛИКДАН
Қўнғироғига жавоб бермасам, хабар ёзди бир энлик қилиб. Ахийри, гўшакни кўтариб, росса жаврадим. “Ҳа, шунақа ёзиб, ёстиғингиз остига қўйдим. Бахтли бўлишим, оиламни тиклашим учун нима қўлимдан келган бўлса, шуни қилдим. Чўкаётган инсон чўпга ёпишади. Мен ҳам зор иш берса, деб ёздим. Жодугарлик қилиб, нима ёзибман? “Эрим ўлсин! Эрим даф бўлсин!” дебманми? Мен фақат “иккимиз дунёдаги энг бахтли одам бўлайлик. Эрим мени росса яхши кўриб қолсин” деган мақсадда ёзганман. Агар шуни жодугарлик деб ўйлаётган бўлсангиз, билмадим. Муҳайёнинг ишлари жодугарликдан ҳам ўтиб кетарканда”, деб тап тортмай гапирдим мен ҳам.
Илгариги қўрқувлар ортга чекинган. Қўрқувни енгишнинг бирдан бир йўли қўрқувга қарши бориш экан. Мен ҳам қарши гапироляпман. Энг муҳими, гапи ёқмаса, бир тугмачани босибоқ, ўчириб қўёляпман.
Болаларим билан ҳам руҳий томонлама ишлаяпман. Робия мендан “Сизга ишлайман, деб дадам билан урушганмидингиз?” деб сўради.
“Сиз ўртоқларингиз билан урушиб қолишингиз мумкинку, тўғрими? Қайсидир бирлари билан эса узоқлашиб кетасиз. Чунки улар кўнглингизни оғритишган бўлишади. Худди шундай, дадангиз билан мен узоқлашдик. Биз алоҳида яшаймиз. Лекин у сизнинг отангиз бўлиб қолаверади. Яна бир нарса... Мен дадангиз билан ишлайман, деб жанжаллашмадим. У яна бошқа оила қургани, биздан яширинча яна икки болали бўлгани учун жанжаллашдим!” деб қизларимга ҳақиқатни айтдим.
“Ростанми?” деб сўради Робия. Бош эгдим. Ҳамма айбни менга тўнкашни истаётган ўша одамнинг асл юзини очишдан бошқа иложим қолмади. Лекин қизларим билан бу ҳақда бафуржа гаплашиб олдим. Қалблари синишини истамасдим. Ҳозир айтганим дуруст. Эртага сал каттароқ бўлишса, яширганим учун мендан ҳам ранжишлари аниқ. Ўғилларимга эса вақти- соати етиб, билдираман.
***
Сабрия Иброҳимовна телефон рақам териб, қулоғига тутганча, эшик тутқичини ушлади. Кимгадир тушаётганини билдирган аёл, эшикни очаркан, қаршисида бир кексароқ аёлни кўрди. Қадди бироз эгилган, юзи оқ сариқдан келган, кўк рўмол ўраган, кўзлари бироз қисиқ, овози йиғи аралаш чиқаётган ҳамжинси уни тўхтатди:
- Сабрияхон, мен ёнингизга келгандим. -деди аёл. Психолог соатига қаради.
-Лекин иш вақтим тугадида, опа... Эртага келинг, майлими? Кўчада машина кутиб турган эди. – деди шошилган кўйи. Аёлнинг кўзлари ёшланди.
- Узр, олис тумандан Бўкадан келаётгандим. Иш вақтингиз ҳақида ўйламабман. – ноилож ортига ўгирилди кекса аёл. Шу тобда психологнинг қўлидаги телефон жиринглади.
Қулоғига тутган Сабрия Иброҳимовна ниманидир гаплашдида, ўзидан уч -тўрт одим нарида кетаётган аёлни чақирди.
- Холажон, келақолинг... Шу ергача келтирган Зот бу ёғини ҳам Ўзи ўнглади. Машина тирбандликда қолибди. Келгунича суҳбатлашамиз, - деди психолог.
Ташрифчининг юзи ёришди. Мутахассис билан олдинма кетин хонага киришди.
ШАРИФА ХОЛАНИНГ ҲИКОЯСИ
- Исмим Шарифа. Ёшим 62да. Ёшлигимдан савдо билан шуғулланганман. Тошкентдан матолар олиб, ўзимизда Бўкада сотардим. Турмушим ўхшамаганди. Бир ўғлим билан ажрашганман.
Эрим дугонам билан бирга хиёнат қилган. У кунлар унут бўлган. Ҳозирги ҳаётимдан нолимайман. Бор кучимни сарфлаб, ўғлимни ўқитдим. Шукр, у ҳам тижоратчи. Келиним, уч неварам бор. Гап улар ҳақида эмас. Мен бошқа масалада ёрдам сўраб келдим. -тин олди аёл Сабрия Иброҳимовнага нигоҳини қадаркан.
- Қандай масалада? – сўради психолог ҳайратланганини яширмай.
- Биз оилада уч опа-сингил вояга етганмиз. Мен қизларнинг ўртанчасиман. Очиғи... охирги пайтларда жуда қийналиб кетдим.
- Сабаб? – мижозининг нима демоқчилигини англамади Сабрия Иброҳимовна.
- Бундан йигирма йил аввал катта опамнинг 17 ёш қизи ҳомиладор бўлиб қолди. Хуллас, ҳомила катта эканлиги сабаб, олдиришга имкон йўқ эди. Мен эса ёлғиз бошим билан ўғлимни вояга етказаётгандим.
Опам нима қилишни билмай, мендан ёрдам сўради. Агар эри билса, тириклай кўмишини айтди. “Қизингизни меникига юборинг. Вақти соати етиб, фарзандли бўлса, мен асраб оламан!”дедим. Опам қувониб кетди. У узоқроқ қишлоқда турарди. Мен эса марказда кўп қаватли уйда яшардим. Қизини ўқиш баҳонасида меникига юборди. Жияним ой куни етиб, қиз туғди. Туғруқхонадаёқ ўз номимга расмийлаштириб олиб чиқдим. Жияним эса ўқишга киролмаган сифатида уйига қайтди.
Тушунганингиздек, опам йўлини қилиб, бир йил ўтмаёқ узатиб юборди. Мен бор меҳримни, муҳаббатимни шу қизалоққа беришни бошладим. Ўғлимнинг ёнида синглиси бор энди, деб қувондим. Орасида 12 ёш фарқ бўлсада, ака сингилдек вояга ета бошлашди.
Йиллар ўтди. Қизим ўн саккизга кирганида, уйимга совчилар кела бошлади. Ўзимга синашта бир аёлнинг ўғлига фотиҳалаб қўйдик. Шу орада опам ва жияним ҳам уйимга серқатнов бўлиб қолишди. Жияним кейинги ҳаётида икки ўғиллик бўлганди. Баъзида келиб, “Қизимни кўриб кетай, хола”, дейишни бошлаши ғашимни келтирарди. Ахир, у боладан воз кечганку... Қиз меникику, тўғрими?
Шарифа холанинг лаблари титради. Қўллари қалтиради. Психолог графиндан сув қуйиб узатди.
-Ичиб олинг…
-Раҳмат, - деганча сувдан ҳўплади аёл.
Стаканни стол устига қўяркан, кўзлари ёшланди.
– Биласизми, нима бўлди? Мен ўн саккиз йил катта қилган қизим тўйига уч кун қолганда опам ва жияним билан бирга кетиб қолди. Изсиз ғойиб бўлишди. Тўй тадориги бошланган. Куёвники безатиб келинган. Ҳамма нарса тахт қилинган бир пайтда уччовлон йўқолиб қолишди. Улар қизимга бор ҳақиқатни айтишганини ўғлимдан эшитдим. Майли, ўзим ҳам бир куни туққан онаси эмаслигимни билдирмоқчи эдим. Лекин нега менга бир оғиз айтишмади. Нега элу юрт ёнида мени шу аҳволда қолдириб, қочиб қолишди.
- Қизимку ҳали ёш, энди ўн саккизга кирганди. Майли, жияним онадир, юраги оқиб кетгандир. Лекин опам-чи? Туғишган опам нега жим турди, Сабрияхон? Ахир мендан тўрт ёш катта эди. Кайвони аёл эдику...
“Ҳой, синглим билан маслаҳатлашайлик”, деса бўлармиди? Шунча дарди боракан, тўй бошламасимиздан аввал айтмайдими? – Шарифа хола йиғлаб юборди. Сабрия Иброҳимовна унинг ёнига ўтиб, қўлларидан тутди. Елкасидан силади.
-Шарифа опа.... қўйинг... бўлди... – тасалли оҳангди сўзлади аёл.
-Менинг гуноҳим нима? Айбим бир ожиза қизга, гуноҳкор қизга ёрдам бериб, унинг боласини бағримга олганимми? Ё, жон жигаримнинг юзи шувут бўлмасин деб, вақтида ёрдам қўлини чўзганимми? Нима ахир? Мен қаерда хато қилдим? – тин олди аёл. Сўнг яна давом этди: - Уларни тополмагач, куёв томонга нима дейишни билмадим. Қандай изоҳлайман? Қай ҳолатда тушунтираман? Шу саволлар мени йиқитди. Миниинсультни бошимдан ўтказдим. Бир муддат бир томоним ишламай қолди, ҳатто. Ўғлим ва келиним жонимга оро кирди. Парвариш қилишди. Ҳалиям тузалганим бу, Сабрияхон! -Аёл диван суянчиғига бошини қўйди. Чуқур оҳ тортди.
– Орадан тўрт йил ўтди. Опам билан ҳам, жияним билан ҳам, ўша боққан қизим билан ҳам қайта кўришмадим, гаплашмадим. Синглим ва икки акам мен томон бўлишди. Қўллаб-қувватлашди. Вақт ўтиб, қорлар ёғиб, излар ёпилгач, опам жигарларимнинг тўй- ҳашамига ҳеч нарса бўлмагандек кириб кела бошлади. Сурбетликни кўринг... улар ҳам уни итаришмади. “Ота-онамизнинг руҳи чирқирамасин”, деди акам. Уларни тушунаман, мендек юрак-бағирлари қон бўлмади.
Туғишгани томонидан туйғулари топталмади уларнинг... лекин мен... ўша опамни кўргим келмайди. Гаплашгим келмайди. Синглим ҳар келганида “Опа, илтимос, ярашинглар. Кечиринг энди”, дейди. Йўқ, мен кечиролмайман. Менга қилган хиёнатини, орқамдан урган ханжарини унутолмайман. Ҳар гал кўрганимда ўша ортимга суқилган ханжарни биров қўли билан бураётгандек, жонимга азоб бераётгандек туйилади.
Баъзан... ўша ўзим катта қилган қизни соғинаман. Ҳидларини туйгим келади. Уч кунлигидан бошлаб бағримга босгандим, ахир... нега бундай қилди? Ёмон гапирмадим, бировдан кам қилмай вояга етказдим. Лоақал ўн саккиз йиллик боққаним ҳурмати йўқми?
Биргина “Раҳмат” дейишга арзимайманми, деб ич-этимни ейман. Ўғлим “Кўп сиқилманг, ойи... Майли, қўйинг энди..” дейди. Лекин манави ерим ёнади! – Шарифа хола кўксини кўрсатиб, шапатилади: - Олти ой аввал ўғлим билан Умра зиёратига бордим. Ўшанда ичимдаги мана шу ёнғинни ўчиришим кераклигини, опамни кечиришим лозимлигини тушундим. Аммо қандай? Билмайман. Кечираман, дейману, лекин аламлар бош кўтараверади? Сиздан ёрдам сўраб келдим. Опамни кечиришимга ёрдам беринг, синглим. – йиғламсираб ўтинди аёл.
Сабрия Иброҳимовна унинг ажин босган кафтини силаркан, паст оҳангда сўзлай бошлади:
- Ривоят қилишларича, қадим замонда бир ҳаммол(юк ташувчи) бўлган экан. У ҳар кунги ишлаб топган пулига бешта нон оларкан. Ундан кўп ҳам эмас, кам ҳам эмас. Уни кузатиб юрган новвой бир куни сўрабди: “Нега ҳар куни бешта нон оласан. Сабаби борми?” Ҳаммол жилмайибди: “Биттаси отамга, иккинчиси боламга. Учинчи ва тўртинчи нонни хотиним иккимизга”, дебди. “Бешинчиси кимга?” сўрабди новвой қизиқиб. “Дарё бўйидаги кемаларда юк ташувчи бўлиб ишлайман. Кема келгунча бешинчи нонни дарёга оқизаман, балиқлар есин деб”, дебди соддадил инсон. Новвой унинг устидан кулибди. “Аҳмоқ экансан! Ҳеч замонда дарёдаги балиққа ҳам нон оқизадими?” Ҳаммол эса елка қисиб, яна бешта нонни кўтарганча, йўлига равона бўлибди. Иттифоқо, ўша пайтда юрт шаҳзодасининг кемаси тўфонга учраб, шаҳзода ва аскарлари ғойиб бўлишибди. Подшоҳнинг ҳарбийлари валиаҳд шаҳзодани чунонам излашибди, бироқ топа олишмабди. Подшоҳ “Агар қирқ кунгача ўғлим топилса топилди, топилмаса қирқ биринчи куни аза очамиз!” деб қарор қилибди. Қирқинчи кун тонгда ўғил соғ ва омон кириб келибди. Ҳамма ҳайрон қолганмиш. Шаҳзода ҳайрон бўлганларга, кимсасиз оролда қолиб кетганини, қирқ кун дарёдан нон оқиб келганини ва шу егулик билан жон сақлаганини баён этибди.
Табиийки, дарёга нон оқизган одам кимлиги барчани қизиқтирибди. Калаванинг учи эса ҳаммолга бориб тақалибди. Подшоҳ ҳаммолнинг бу яхшилиги учун уни етти авлодига етадиган бойлик билан мукофотлабди. Ўшандан кейин ҳалқда: “Яхшилик қил, дарёга оқиз, билса балиқ, билмаса Ҳолиқ билар...” деган гап айтилган экан.
Аллоҳ сизга яхшилик қила олиш имкониятини берди. Бу яхшилик бир гуноҳкор қизнинг гуноҳи эвазига туғилган болани бағрингизга босиш билан бошланди. Беминнат уни боқдингиз, меҳр бердингиз. Сизни бунга Қодир Зот қодир қилди. Лекин у қиз сизга орқа ўгириб кетди. Яъни яхшилигингиз худди сувга оққандек бўлди. Юқоридаги ҳикоя қаҳрамони сингари ўн саккиз йиллик меҳнатни дарёга оқизиб юбордингиз... ўйлаб кўринг-чи... бу яхшиликни балиқ билмади, аммо Ҳолиқ ҳам сезмайди, кўрмайдими?
Ўша ҳаммол: “Бешинчи нонни бекорга сотиб олаяпман. Балиқлар ейдими ўзи? Еб туриб, миннатдор бўладими?” деган хаёлга борганмикан? Менимча, йўқ. У яхшилик қилиш кераклигини билган. Унинг ақли, кучи ва имконияти шу эзгуликни қилишга қодир бўлган, холос. Қўлидан келганини бажарган. Аммо унга балиқлар миннатдорчилик билдирдими? Йўқ, унга Оламлар Роббиси юрт подшоси орқали мукофот етказди. Аслида, у мукофот олишини билганмиди? Йўқ, ўйламаганди ҳам. Мукофот оламан, деб ҳам қилмаганди бу ишни...
- Хўш, сиз опангиздан хафа бўлаяпсизми, ё унинг миннатдорчилик билдирмай кетганиданми? Ахир уни бир вақтлар оғир вазиятдан қутқариб қолган эдингиз, тўғрими?
Қилган яхшилигингиз туфайли опангиз оиласининг шаъни топталмади! Қизининг юзи ёруғ бўлиб, эрга тегди. Уларда ҳаммаси яхши давом этди. Ниманинг эвазига? Сизнинг яхшилигингиз, яъни ўша уларга ёмонлик олиб келувчи чақалоқни боқиб олганингиз сабабли уларнинг ҳаётига енгиллик кирди.
Лекин вақт ўтиб, онаси бирданига қизини кўргиси келиб қолди. Ва сиздан сўрашмади, сизга айтишмади, ҳатто боққанингиз учун миннатдорчилик билдирмай, қизни олишди-ю, кетишди!
Сиз яхшиликни улар раҳмат айтиб кетишлари учун қилганмидингиз? Ё Аллоҳнинг розилиги йўлидамиди? Фарқлаб олайлик! Агар Аллоҳ розилиги йўлида бўлганида, нега "Меҳнатларимни, изтиробларимни У кўриб тУрибди, ЎЗИ рози бўлсин! ЎЗИ ярлақасин", деб қўя қолмаяпсиз? Демак, улардан нимадир кутаяпсиз! Тўғри, биз инсонмиз! Ҳар доим кимдандир нимадир кутиб яшаймиз. Ҳатто қилган яхшилигимиз эвазини ҳам Аллоҳ эмас, бандалар мукофотлашини истаймиз! Шундайми? – синовчан тикилди психолог мижозга.
Шарифа хола ўзини оқлашга уринди:
-Мен улардан ҳеч нарса кутмадим!
-Нега унда хафа бўлаяпсиз?
-Ахир... бир оғиз кўнглим учун айтиб кетишса... бўлардику.... – овози пастлади аёлнинг.
-Кўнглингиз хафа бўлаяптими шунда?
Шарифа хола жим эди.
-Шарифа хола, тан олишни билайлик! Ҳеч нарса кутмагандим, деяпсиз... Биз қачонки кутганларимиз амалга ошмаса, хафа бўлишни бошлаймиз. Майли, хафа бўлинг. Ҳақлисиз! Ахир орада ўн саккиз йиллик меҳнат турибди. Тўйиб хафа бўлиб олингда, кейин қўйиб юборинг. Нима учун йилдан йилга орқалаб юрибсиз ўша хафаликни.
Сиз Аллоҳ учун яхшилик қилгансиз, тамом! Бандаси учун эмас! Уч кун хафа бўлинг, тўрт кун хафа бўлинг, ана боринг, бир ой ранжиб юринг. Аммо йиллар давомида қалбга оғирлик тушириб юриш нимаси? Биласизми, сиз Худога қандай мурожаат қилаяпсиз: Мен сен учун яхшилик қилгандим, аммо бандаларинг билмади! Аллоҳ учун қилинган яхшиликни Унинг ЎЗИ мукофотлайди. Бандалари эмас! Опангиз, жиянингиз эмас!
Кечиролмаяпман, дейсиз. Нимани? Худо учун қилган эзгу амалингизни опангиз ё жиянингиз қадрламагани учунми? Ахир бу амал Аллоҳ учунмасми? Сиз қаердан биласиз, балки Аллоҳ ўн саккиз йиллик меҳнатингиз ҳурматидан ўғлингизга баракани очиб қўйгандир... “Шу бандамнинг мен учун холис хизмати бор. Бировнинг гуноҳини яширди. Бир бегуноҳ норасидани бағрига босди. Унинг мукофоти ўғли билан бўлади!” деб, яна бир кичик синовни рўпара қилиб қўйгандир.... Биз ахир Унинг ишларига аралашолмаймиз, тўғрими, Шарифа хола?
Аёл бош силкиди.
- У ҳолда нима учун хафа бўлаяпсиз! Агар Аллоҳ истамаганида, опангиз ҳам, жиянингиз ҳам қайтиб келмасди. Қабул қилинг вазиятни... Тақдир ҳукми Аллоҳдан ёзилишини тан олинг энди... Бу ерда опангиз ва жиянингиз шунчаки ўйинчи, холос. Улар ўз ролини бажаришмоқда. Буюк сценарист, режиссёр бор уларни бошқариб турган... Тушуняпсизми?
Сиз жигарларингиздан эмас, тўғридан тўғри Худодан ранжияпсиз! Уни кечиролмаяпсиз...
- Йўғе, ундай эмас. Тавба қилдим, - деди аёл шошилиб.
ДАВОМИ БОР.
#настаринхидихикоя
Следующая публикация
Нет комментариев