Предыдущая публикация
💥ҚУЁШИМ.
2-қисм.
Гр: 🔥Ҳикоя ва қиссалар 🔥
Муаллиф: Наргиза УСАНБОЕВА.
Саид бир яшик узумни велосипедининг орқа ўриндиғига ортиб ҳовлисига кириб келади. Хотини Гавҳар унга пешвоз чиқади. Тожикча лаҳжага тортадиган тарзда ўзбекча гапиради:
- Ассаломалайкум. Яхши келдизми?
- Волайкум. Яхши. Узумни киргиз. Ол.
Саид велосипедни ушлаб туради. Гавҳар узумни туширади. Ерга қўяди:
- Оғир экан...
- Ўзим киргизаман. Сен “жип”имни гаражига олиб бор.
Саид кулади. Гавҳар ҳам жилмайиб велосипедни етаклаб, тандирхонага олиб кириб кетади. Секин буриб, тандирнинг ёнига суяб қўяди.
* * *
Умар ҳориб-чарчаб ишдан қайтади. Дарвозадан кириши билан кўзи уйининг эшиклари очиқлигига тушади. Югуриб уйига киради. Хоналарга бирма-бир бош суқиб қарайди.
- Ифо-о-р! Ифор! Нисо-о-о! Усмон!
Умар бошқа хоналарни ҳам қарайди. Ҳеч ким йўқ. Шалвираб ўтириб қолади. Телефонини олиб “Ifor” деб сақланган рақамни теради. Телефон аппарати тилга киради:
- Сиз қўнғироқ қилмоқчи бўлган телефон аппарати ўчирилган!
Умар асабийлашади. Кейин телеграмга киради. Гулифорнинг профилига қарайди. “ALVIDO!” деган ёзувни кўради. Хўрсинади. Эшик олдига олдига хорғин чўкади. Қўлидан телефони ҳам сирғалиб полга тушади.
- Наҳот, энди йўлларимиз айро! Наҳот, мени ташлаб кетдинг? – алам билан пичирлайди Умар. – Ўша қора кун бўлмасайди, ўша эски девор бузилмасайди...
Умар чуқур уҳ тортади ва хотирага берилади.
* * *
Умарнинг хотираси.
Ҳовли этаги. Иккита уста йигит ғишт қуйиш билан овора. Умар усталарнинг ишини кузатиб турибди. Улар томонга Гулифор чойнакда совуқ чой олиб келяпти.
- Айтсанг, ўзим олиб келардим, - норози бўлади Умар.
- Ишдан қолдирмай дедим. Кейин... мана бу... – Гулифор қўшни ҳовли билан уларниг ҳовлиси ўртасида қаққайиб туриб қолган икки метрча чиқадиган, эски, нураган деворни кўрсатади. – Шу тарихий обидани ҳам бузиб берасизларда, йигитлар!
- Тарихий обида? – усталардан бири кулади.
Гулифор чойнакни Умарга бериб, эски девор ёнига боради.
- Ҳа, тарихий обидадан кам жойи йўқ. Ким билсин, буни ким қурган? Қурувчиси номаълум тарихий обида... Қаранг, бир туртса, қулайман деб турибди, - Гулифор деворни бир-икки итариб кўради. Девор қимирлагандек бўлади. Аёл айланиб, қўшни томонга ўтади. – Айтганча, бу қўшни билан бизнинг ҳовлини ажратиб турган Хитой деворими дейман? Вааай, тагидан сув ўтибди бунинг, тагидан нурабди...
Гулифор деворга яқин бориб, пастга синчиклаб қарайди. Шу пайт Умарнинг даҳшатли овози эшитилади:
- Қо-о-о-о-оч!
Гулифор ҳайрон бўлиб Умарга қарайди ва ўзининг устига қулаётган деворни кўрмайди.
- Гулифо-о-о-о-р! – Умар жон ҳолатда унинг ёнига югуриб келади.
Ҳеч нарсани англамаган, ерда, девор тагидан тупроққа қоришиб ётган аёлининг чаросдек кўзларида даҳшат мужассам. У Умарга қараб хазин овозда пичирлайди:
- Ўляпман...
* * *
Умар хотира таъсирида титрайди. Ерда ётган телефонини олиб яна суюкли аёлига телефон қилади. Телефон ўша гапни қайтаради:
- Сиз қўнғироқ қилмоқчи бўлган телефон аппарати ўчирилган!
Умар бошини чангаллайди. Дод солади:
- Нега бундай қилдинг, Ифооор?! Нега мени ташлаб кетдинг? Ифо-о-ор!
* * *
Ўзбекона уй. Хонтахта устида иссиқ чой дамланган, бир тарелка узум ювиб қўйилган, иккита нон турибди. Қоп-қора кишмиш узумнинг устидаги тиниқ сув томчилари ялтиллаб, товланиб иштаҳани очади. Гавҳар чойни қайтариб қуяди. Чойдан буғ кўтарилади. Саид нони олиб синдираркан, Гавҳардан сўрайди:
- Болалар қаерда?
- Бири молларни суғоргани кетди, бири ухлаяпти, бири китоб ўқияпти, бири бувисиникига кетди.
- Меҳрона китоб ўқиётгандир-да!
Гавҳар “ҳа” дегандек бош ирғайди, чой қуйиб, Саидга узатади. Саид чойни олдига қўяркан, узумдан бир дона олиб оғзига солади.
- Узумдан ол. Роса ширага ботган ўзиям. Асал!
Гавҳар бир шилгил синдириб олиб, ея бошлайди:
- Раис опадан сўраб олдингизми?
- Ўғирлаб олиб келармидим? Ўзи берди, у гапира олмай тараддудланиб қолади: - Анув... ҳалиги... опанинг катта укаси бор-ку... Хотини... хотини... ҳалиги.... хуллас... ўша укасига Меҳронани сўраяпти.
Гавҳар чайнаётган луқмасини тўхтатиб, эрига қараб қолади.
- Нега ола қарайсан? – кўзларини олиб қочади Саид.
Гавҳар зўрға ютинади:
- Бир яшик узумга Меҳронани бервордингизми?
- Жиннимисан? Совчи бўлиб бораман, деди. Бўлди, укасининг хотини кетибди, болаларини олиб. Опа айтдики, ўша уй-жой, ҳаммаси Меҳронаники бўларкан, ўзига хон, ўзига бек бўлиб яшайди, деди.
- Кетган бўлса, келиши мумкин. Оила қушнинг уясимидики, дарров бузилиб кетса. Қушнинг уясиям унча-мунчага бузилмайди!
- Опа нима деса, шу бўлади. Меҳрона ҳам кичкина қизмас. Йигирма тўққизга кирди. 40дан ошган эркаклар сўратяпти, деб йиғлаётгандинг-ку. Мана, опанинг укаси ўттиз бешгаям кирмаган ҳали. Кейин... унинг хотини... энди хотинлик қилмайди... Эшитгансан-ку!
- Эшитганман холос. Яхши билмайман, уларни. Қўшни қишлоқ бўлса...
- Яхшиям қўшни туман, қўшни вилоят эмаскан. Ваҳимакашсан-ей! Бўлди! Меҳрона Умарга тегади. Гулдай йигит, уй-жойи, машинаси бор. Яна нима керак сенга? Мен опага “йўқ” дермидим? Дея олармидим?
Гавҳар буғилиб, ерга қараб қолади. Кўзлари ёшга тўлади. Бурнини тортади. Эрига терс қараб ўтириб олади. Ўзига ўзи гапиради:
- Эй Худо, чаро ин хел шўй ҳа раво диди ту дар ман?!
(Таржимаси: Эй Худо, нега менга бунақа эр бергансан-а?)
Саид алам билан гапиради:
- Нималар деяпсан? Тушунмайди, дейсан-да, а? Нима дегингни билиб олсам-кууу! Ҳар доим шунақа қиласан, жаҳлинг чиқса, мени тожикчалаб сўкасан!
Гавҳар ёшли кўзлари билан Саидга қарайди. Аммо гапирмайди.
- Меҳронага ўзинг айтасан. Шу ёшида энди оқ кўйлак кияман, демас...
Гавҳарнинг баттар кўзлари катта-катта бўлади.
Саид сал юмшайди:
- Бас қил, ола қарашни! Опа ҳар доим бизни қўллаб келган. Қанақа қилиб, икки қиламан гапини. Кейин... бир томондан гапиям тўғри... Меҳронаям энди кичкина эмас...
* * *
Ҳовли. Супа. Супанинг атрофига гуллар экилган, сув сепилган. Ҳамид қассоб, икки ўғли, бир қизи дастурхон атрофида ўтирибди. Болалари 8-12-ёшлар атрофида. Қизи дастурхонга салат олиб келади.
Аёли Раъно катта лаганда чиройли сузилган палов олиб келади.
- Оҳ-оҳ, гўзаллигини қаранглар бунинг, ҳидини қаранглар бунинг. Умрингдан бир кунинг қолса ҳам, ош е, минг кунинг қолса ҳам ош е! Ўлдирсаям, ош ўлдирсин! Қани, болалар яқинроқ ўтиринг.
Ҳамма дастурхонга яқинроқ ўтиради. Ҳамид бошлайди.
- Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм! Бошладим, қани, олинглар. Оҳ, оҳ... Раъно, ошни боплайсан-да! Гуручларинг ўрмалайман, дейди-я!
- Гулифордан ўрганганман-да! Шўрлик дугонам бугун кетди...
Ҳамид ҳайрон бўлиб қарайди.
- Қаёққа кетади?
- Умар иккинчисига уйланармиииш.
Ҳамид хушёр тортади.
- Опаси йўлини топибди-да, а? Э-э-э, яхши бўпти. Икки хотинли бойвучча бўларкан-да, Умар!
Раънонинг жаҳли чиқади. Қошини чимириб эрига ёмон қарайди.
- Ҳа, нима? Демак, аслида иккита хотин олишга рухсат боракан, - Ҳамиднинг кайфияти кўтарилгандек бўлади.
- Сиз дарров рухсат бор-йўқлигини ўйлаб кетдингизми? Мен “Гулифор кетди”, дедим. “Уйида кундоши билан яшаркан”, демадим.
- Умар яна уйланаётгани учун аразлаб кетган, яна қайтиб келади. Иккита боласи, кейин... бу аҳволида... отасиникига сиғармиди? Лекин барибир опа - зўр! Трактирини тариллатиб, ҳокимдан рухсат олиб келган бўлса керак-да!
Раънонинг баттар жаҳли чиқади:
- Мууунча? Рухсат, рухсат деб қолдиз? Боринг, сизгаям рухсат олиб беради.
- Бораманам!
Раъно ошни нари суради:
- Иштаҳамни ҳам бўғдииз.
- Меники очилди! – ҳиринглайди Ҳамид.
Кейин иштаҳа билан ош ея бошлайди. Раънонинг қовоқ тумшуғи осилади.
* * *
Гулифорнинг қизлик уйи. Гулифор паришон ўтирибди. Онаси Гулнор кириб келади.
- Зерикмаяпсанми, Гулифор?
Гулифор “йўқ” дегандек бош чайқайди.
Гулнор гапира олмай чайналади:
- Ҳалиги... Ифор... Умар келибди...
- Киритманг! – қатъий дейди Гулифор.
- Нега унақа дейсан, қизим?
- Кўришни истамайман!
- У сенга нима ёмонлик қилди? Салкам бир йилдирки, оқ ювиб, оқ таради сени. Мен қараган бўлсам, бор-йўғи бир ой қарай олдим. Менам бир умр сенинг уйингда яшолмайман-ку.
- Мендан кечди, у. Мен кечмайинми? – алам билан гапиради Гулифор.
- Қани сендан кечгани? Кечса, келармиди ортингдан? У ўлса ҳам кечмасди. Мажбур бўляпти, шунга. Раҳима хола олдимдан ўтди. Зор қақшаб йиғлади. “Гулифор ҳам тураверади, ўша уйда, рўзғорига аёл керак, барибир”, деди. Нима дей? Яшаб турсанг бўларди-ку, уйингда болаларинг учун! Муродга ҳам ҳайрониман. Жуда эркалатади сени. “Ҳа” деб телефон қилганингдан “Ма” деб сени уйга олиб келганини қара.
- Нима? Умар уйланса, ҳамманинг раҳм тўла кўзларига қараб, ўша ерда ўтиришим керакми, ойи? Бошқа йўли бордир? – Гулифор хўрлиги келиб йиғлаб юборади.
- Қани, ўша бошқа йўл? – Гулнор заҳарханда гапиради. – Йиғлаб юрагимни қон қилма!
- Ўзи сиз мени сира тушунмагансиз. Эсиз бувим. Бувим бўлганида тўғри йўл кўрсатарди.
- Мен бувингдек ақлли эмасман! Умар...
- Бўлди, ойи. Боринг, кетаркансан денг, Умарга. Кўргим йўқ!
Гулнор уҳ тортганча чиқиб кетади.
* * *
Саиднинг уйи. Оддий хона. Меҳронанинг кўзлари ёшли. Сал нарида онаси Гавҳар ўтирибди. Меҳрона йиғлаб гапиряпти:
- Дадам нега унақа, ая? Ўқишга кираман, дедим қўймади. Тикишни ўрганаман, дедим, қўймади, пазандачилик курсига бораман дедим, қўймади. Энди эса... тап этиб эрга бераман деяпти.
- Бошига ёстиқ қилмайди-ку, сени, - бепарво гапиришга уринади Гавҳар.
- Ая, сизам дадамга ўхшаманг! Мен у одамни кўрмаганман, билмайман, яна уйланган, болалари бор деяпсиз...
- Кетган хотини ҳам, болалари ҳам... – Гавҳарнинг ўзини йиғидан тутиб зўрға гапираётгани сезилади. - Алоҳида уй-жойи, машинаси боракан. Келишган йигит дейишди. Сенам 18 яшар қизмассан, энди ноз қиладиган. Тағин бизни уялтириб... оқ кўйлак кияман демагин...
Меҳрона аясига ялт этиб қарайди.
- Қанақа оқ кўйлак, ая? Мен тегмайман, деяпман, - Меҳронининг овози титраб, кўзларига ёш тўлди. - Демак, тўй ҳам қилишмайди, оқ кўйлак ҳам кийдиришмайди, бева хотинни олиб кетишгандек олиб кетишади... Тасаввур қиляпсизми, ая...
- Жа унчаликмас. Менам орзу ҳавас билан қиз ўстирганман. Ҳеч бўлмаса, қиз базми қилдираман.
Меҳрона ерга қарайди, кўзидан ерга ёш томчилайди.
- Шунчаям бахтиқаро бўламанми? – бурнини “шўрқ” этиб тортаркан деди қиз. - На ўқидим, на бир нима ўргандим, на тўйим бўлади, на оқ кўйлак кияман..
- Ҳамма нарсада яхшилик бор болам. Бахт на тўйда, на ўқишда, на кўйлакда. Ҳамманинг бахти ўзи билан! Бахтни ўзингда кўрган кунинг, сен бахтлисан. Худойим ўзи моҳир бичувчи. Тақдирни шундай бичадики... Ҳали... хурсанд бўласан. Бахтингни ўзинг билан бичган бўлсин!
- Бунинг нимасига хурсанд бўламан?
- Хурсанд бўласан. Ота рози – Худо рози, болам. Демак, сенинг бахтинг шу одам.
Гавҳарнинг кўзлари ёшга тўлади. Қизидан яширишга уринади.
* * *
Кўча. Қассобхона. Ҳамид гўштга айланаётган арилар ўзи томон учиб қолса, чап бериб ўтирибди. Сал нарига такси келиб тўхтайди. Ундан Умар тушади.
- Э-э-э, Умар! – чеҳрасида қуёш порлаб кетади Ҳамиднинг. – Куёвбола кел.
- Қанақа куёвбола, ака?
- Ўзинг-ча, яширяпсан-да. Биз орасидан қил ўтмас қўшнилармиз, Умар. Мендан яширсанг, уят бўлади.
- Ўзимга қолса, Ифора билан шу ҳолида ҳам бахтли эдим. Лекин... бўйнимгача қарз бўлиб кетдим. Ифорни даволатиш учун машинамни сотганимда озроқ пул қолганди, униям еб-битирдик. Ҳар икки кунда опамдан пул олавериш... Охири опам чидолмади-да...
- Опанг тўғри қилди, Умар. Аслида биз эркаклар тўрттагача уйлансак бўлади. Менинг вазиятингда бирдан учта олсанг ҳам кам, - қаҳ-қаҳ отади Ҳамид.
Умар хўрсинади:
- Кеча Ифор кетиб қолибди. Акаси олиб кетибди. Уйим, ичим, бутун дунё ҳувиллаб қолгандек. Бугун бориб ишимни тикладим. Шуям ичимни ёритмаяпти.
- Янги келинни ҳам шундай севиб қоласан.
- Ортидан бордим, - Умар Ҳамиднинг гапини эшитмайди, ўзининг дардини ёриш билан овора. – Олдига киришимга ҳам қўймади. Мени кўргиси келмаяпти. Ҳамид ака, менсиз яшай олмайдиган аёлнинг энди мени кўргиси йўқ! Ичим ўпириб кетяпти...
Умарнинг кўзлари ёшга тўлади. Амаллаб ўзини тутади.
- Янги келинни ҳам қиз бола дейишди, Гулифордан ёш дейишди. Ҳали Лайли-Мажнун бўлиб кетасизлар.
- Мен унинг тузалиб, аввалгидек юриб кетишига ишонаман. Худодан ҳар куни сўрардим, - кўзларида сезилар-сезилмас ёш айланиб гапиради Умар. - Лекин... бирдан ҳаммаси ўзгариб кетди. Аҳволимга чидолмаган опам... ота-онамни бошлаб келди. Ифора бундан аразлади. Аслида мен унинг шу ҳолга тушганидан эизилиб адо бўлган одамман... Менга қолса... Ифоримни ҳеч бир аёлга алишмасдим. Аммо у бунақа ўйламаяпти.
- Ўзи-чи, сендан кейин менам иккинчисига ҳаракат қилсамми, деяпман, ука... – Ҳамид ўзининг дардини айтишга киришади.
- Баъзида биз ўз ҳаётимиздаги воқеалар ихмидан чиқиб кетарканмиз. Ўзинг билмаган ҳолда ўз ҳаётингга ўзинг аралаша олмай қоласан. Ҳаммаси бирдан ўзгариб кетади, - бир нуқтага тикилганча сўзлайди Умар. - Ана шунда ҳаммаси Худонинг измида эканлигига ишона бошлайсан. Менам... худойим... Ифора билан яна бахтли кунларимни қайтаришига ишонаман.
- Бирорта танишинг йўқми, мени таништириб қўйсанг... – Ҳамид ҳамон ўз дарди билан.
Икки эркак бир-бирини тингламаган ҳолда, ўз дардини сўзлайди. Бири – суюкли аёли билан яна бирга яшаш йўлини қидирса, бири – гулдек оиласини унутиб янги ёр қидириш билан банд.
* * *
Умарнинг уйи. Кечки пайт. Дастурхон атрофида Жамол ота, Раҳима хола, Умар ва Маҳфуза ўтирибди. Умарнинг кайфияти йўқ.
- Истасанг қиз билан кўриш... – дейди Маҳфуза.
- Шарт эмас, - бошини кўтармай жавоб беради Умар.
- Эй Худо, Гулифор адо бўлади... – йиғлай бошлайди Раҳима хола.
- Ойи бўлди, қилинг, - жаҳли чиқади Маҳфузанинг. – Адо бўлади, адо бўлади дейверасиз. Тўғри... адо бўлади. Лекин нима қиламиз, энди? Умар бир умр рўзғор қилса, буларни ким боқади? Иккита болани ҳам ўйлаш керак-ку!
Раҳима хола унсиз йиғлашга тушади. Маҳфуза Умарга қарайди:
- Кўришсанг бўларди, эртага мендан норози бўлиб юрма.
- Норози бўладиган аҳволда эмасман...
- Бўлмаса, бўлди! Яна бир марта совчиликка борамиз-да, бирдан тўйни белгилаб келамиз.
Умарнинг “қулт” этиб ютингани ҳаммага эшитилади.
* * *
Орадан вақт ўтган. Гулифорнинг ота уйи. Оддий хона. Гиламнинг бир учи йиғиштирилиб, полга клёнка тўшалган, унинг устида катта, узунчоқ тоғора турибди. Ёнида челакда сув. Сув устида елим кружка сузиб юрибди.
* * *
Ўзбекона безатилган, сўзаналар осилган чиройли хона аёллар билан гавжум. Жувонларнинг бири нон кўтарган, бири тарелкада ширинлик кўтарган, бири қўлида эскича чироқ кўтарган. Уй бурчагига чимилдиқ тутилган. Чимилдиқ ичида Умар тик турибди.
Устида куёвлик тўн, бошида дўппи, белига белбоғ. Иккита аёл икки ёнидан тутиб, миллий либосдаги, бошига ҳарир мато ёпилган Меҳронани олиб киради. Меҳрона чимилдиққа оёқ қўйиши билан Умар унинг оёғи учини босади. Аёллар қийқириб юборшади, ликопчада қанд-қурс кўтарган аёл уларнинг устидан ширинликларни сочади, чироқ кўтарган аёл гугурт билан чироғини ёқади.
* * *
Гулифорнинг ота уйидаги ўша катта, узунчоқ тоғора қўйилган хона. Гулифор тоғарага терс ўтирибди. Яланғоч. Қўллари билан кўксини тўсиб олган. Эшик очилиб, онаси – Гулнор қўлида шампун, атир совун билан кириб келади.
- Сени эл дан бурун ечинтириб қўйибман. Совқотиб қолдингми?
Гулифор “йўқ” дегандек бош чайқайди.
- Шу кунларам бормиди, бошимда, - Гулнор “уҳ” тортади. - Ўша эски деворга тегма эди... Девор сени устингга қуламасин эди... Шу ёшингда сени чақалоқдек чўмилтираман, деб ният қилганмидим?!
У яна уф тортади. Қўлидаги шампун ва совунни ерга қўяди. Бир Гулифорга, бир тоғорага қарайди:
- Сени энди қандай қилиб тоғорага ўтқазиб оламан?
Гулифор ҳеч нарса демайди, “қулт” этиб ютинади.
- Янгангни чақирай-чи?
Гулнор эшикдан бошини чиқариб бақиради:
- Кели-и-ин! Келиииин! Қараворинг...
Гулнор қайтиб келиб, сувга қўлини тиқиб иссиқ-совуқлигини текширади.
Шу пайт эшик очилиб келинлари Саида кириб келади.
- Чақирдизми, ойи?
- Гулифорни тоғорага ўтқизишга ёрдамлашворинг...
Гулнор ва Саида яланғоч Гулифорнинг атрофида айланади, қўлтиғидан кўтариб кўришади, белидан кўтариб кўришади. Эплай олишмайди. Гулифорнинг “қулт” этиб ютингани эшитилади. Бошини эгиб ўтираверади.
- Бизнинг кучимиз етмаскан, акангга айтамиз-ов, Гулифор.
Гулифор онасига қарайди. Кўзлари ёшга тўлади:
- Акамга?
- Бизнинг қучимиз етмаяпти-ку!
Гулифор зўрға титраб-қақшаб гапиради:
- Кўйлагимни узатинг, кияй...
- Бу нима деганинг? Ювинмаганимга икки ҳафта бўп кетди дединг-ку! Аканг тоғорага ўтқизиб берса, чўмилтириб оламан ўзим.
- Кўйлагимни кийиб турай, ойи. Акам тоғорага ўтқизиб, чиқиб кетгандан кейин яна ечамиз.
- Ҳа-а-а, менгина ўлай. Шунгаям каллам ишламаяпти-да, қара! Онани яратмасин! Ҳеч бир онанинг соппа-соғ боласи ногирон бўп қолмасин! - Гулнорнинг овози титрайди.
* * *
Чимилдиқ илинган хона. Қўлида чироқ тутган аёл. Чироғи ёниқ турибди. У чироғини бир куёвнинг, бир келиннинг бошидан айлантириб оляпти:
- Чироқ куёвдан айлансин, куёв келиндан айлансин. Келин куёвдан айлансин! Ойнани олиб келинглару-ув!
Бир аёл каттароқ ойна кўтариб югуриб келади. Ёнма-ён турган келин-куёвга ойна орқали бир-бири кўрсатилади.
Меҳрона ерга қараб тураверади. Умар секин ойна орқали Меҳронага қарайди. Биринчи бўлиб Меҳронанинг бурни тагидаги майда тукчаларга кўзи тушади. “Қулт” этиб ютинади.
* * *
Гулифор ўша тоғора ёнида маюс ўтирибди. Оппоқ, силлиқ ва тиниқ юзи жуда гўзал. Аммо ўта хомуш. Эшик очилиб, акаси Мурод кириб келади.
Гулифор акасининг бўйнидан қучади. Мурод даст кўтариб уни тоғорага ўтқазади. Гулифорнинг кўзлари ёшга тўлади. Мурод хўрсинади:
- Нега ҳаммомга олиб кирмадиларингиз? Тоғорада ювингандек бўладими?
- Тоғорага солиш учун ярим соат овора бўлдик. Охири сени чақирдик. Ҳаммомга қандай оборамиз, дедик-да.
Мурод Гулифорга қарайди. Кўзларида мунг ва синглисига нисбатан раҳм бор. Оғир ютинади. Гулифор эса бошини эгганча тоғорада жим ўтирибди. Бундан Муроднинг баттар хўрлиги келади. Шартта тоғоранинг ёнига ўтиради. Гулифорнинг юзини кафтлари орасига олади.
- Гулифор, бу биринчи ва охирги марта тоғорада чўмилишинг. Кейинги гал ўзим ҳамомни иситиб, ўзим олиб кириб, чўмилиб бўлганингдан кейин олиб чиқиб қўяман, хўп.
Гулифор ҳамон ерга қараб туради. Уят, ор, номус, хўрлик аёлнинг кўзидан бир томчи ёшни итариб тоғорага туширади. “Ҳа” дегандек бош ирғаб қўяди. Мурод ирғиб туради-ю, эшикдан отилиб чиқади.
Хонадан чиқа солиб, тўхтайди, тез-тез нафас олади. Тишини-тишига босади. Икки жағининг қаттиқ қимтилгани юзидан билинади. Кўзлари ёшга тўлади. Эшикка суяниб, кўзларини юмади. Йигитнинг кўзларидан ёш оқади. Ичкаридан Гулнорнинг овози эшитилади.
- Шу ёшимда ўттиздан ошган қизимни чўмилтириб ўтираман, деб ким ўйлабди. Художон, шу синовларниям бошимизга соласанми?
* * *
Гулифор тоғорада ўтирибди. Очиқ елкасини тим қора сочлари тўсиб турибди. Сочлари хўл.
Гулнор унинг бошидан сув қуйяпти. Тинмай жавраяпти:
- Кўзим тирик қарайман, сенга. Мениям бойлаб бермаган. Мендан кейин нима бўлади, тақдиринг? Шуни ўйлайман, тинмай. Сен эса шуни ўйламай, уйга кевогансан. Нима бўлгандаям уйингда ўтиришинг керак эди. Ғавғоли кунлардан сокинлик, жанжалдан хотиржамлик, қийинчиликдан имконият топа олсанггина яшаб кетасан, қизим. Эринг ҳам нима қилсин? Бўйнигача қарзга ботган, ишлай олмаган, рўзғорим йўлга тушсин деб... ана уйланяпти-да.
* * *
Одмигина ошхона. Раъно чучвара тугиб ўтирибди. Қовоғи осиқ. Деразадан қўшни ҳовлига қараб қўяди. Дарвоза томондан аёл кишининг овози эшитилади:
- Раъно! Раъно-ю-юв!
Раъно ўрнидан туради. Аланглаб дарвоза томон қарайди ва ошхонадан чиқади. У чиққунича қўшни хотин ҳам яқинлашиб келиб қолади.
- Уйда экансан-ку, Раъно. Чиқмайсанми?
- Ассалому алайкум, келинг.
- Волайкум. Ён қўшнинг, келин олиб келди. Сен йўқ, - гина қилади аёл. - Ҳамма сўраяпти. Бирор жойга кетибсанми, дебман.
- Чиқмайман! Юзи тескари бўлсин, Умарнинг! – нафрат билан гапиради Раъно. - Тўғри, Гулифорга куярдим, аммо чин дугонам эди. “Эркак дегани ит бўлади”, деб бекорга айтишмаскан-да! Ўламан саттор деб уйланганди Умар Гулифорга ҳам. Мана, девор босиб қолиб, ногирон бўлди, чиқитга чиқди! Бир йил бўлмади-я, ётиб қолганига! Югур, қарат, даволат! Балки тузалар?!
- Дўхтирлар юрмайди, деганда, Раъно!
- Дўхтир Худо эмас! Нечта-нечта одамлар бир томони ишламай ётиб қолади, 5 йилда, 10 йилда оёққа туриб кетади-ку! Ростан севиб уйланган бўлсанг, қара, номард! Иккинчисига уйланаётган Умар, менинг асабларим тамом бўлди, опа. Гулифорнинг аҳволини энди тасаввур қилаверинг! Шундай аёл, шундай аёла-а? Бу эркакларга соғ пайтинг кераксан, касал бўлдинг, бўлди, экан-да, а? Агар Умар дарахтдан йиқилиб ё девор босиб, ё машина уриб юролмай қолса, Гулифор эрга тегиб кетармиди? Йўқ!
- Эркакнинг йўриғи бошқа экан-да!
- Э-э-э, йўриғига ўт тушсин!
- Ўтмайсанми?
- Ўтмайман, қадам ҳам босмайман, энди, - Гулифорларнинг ҳовлиси томонга қарайди Раъно. - Худойим, Гулифорга ўзинг сабр бер. Киринг, чучвара тугаётгандим. Хамирим қаёзиб қолади.
- Бўпти, - аёл индамай кета бошлайди.
* * *
Болалар кўча четида чуғурлаб ўйнаяпти. Бири велосипед минган, бири арқонда сакраган, бири қўл ушлашиб югурган. Улар ичида Гулифорнинг болалари Нисо ва Усмон ҳам бор. Усмон болалар ичидан чопқиллаб ажралиб чиқади. Бувисининг уйи томон югуради. Орқасидан Нисо югуради. Болача хурсанд. Тўхтамай югуриб, ҳовлига киради. Дарвозахонага кирганидан бақириб бошлайди:
- Ойи, ойи... Бизникида тўй бўляптийкан. Ойи... Уйимизга, тўйга бора-а-а-й, ойиии.
- Тўхта, Усмон. Жим бўл! – унинг ортидан бақириб югуради Нисо.
Ҳовлидаги супага кўрпача солаётган Гулнор тап этиб ўтириб қолади. Усмон югуриб, Гулифор ётган хонага кириб кетади.
- Ойи-и-и!
Гулифор ётган жойидан бошини кўтариб қарайди. Бошига сочиқ ўралган. Кейин тирсагига таянади.
- Ҳа, асалим. Нима дейсан?
- Ойи, кўчадаги болалар айтди, бизникида тўй бўляпти экан. Борайлик! Дадам келинчак олиб келибди. Тўйга борайлик, ойи-и-и...
Гулифор ўғлига қараганча қотиб қолади. Отаси нега келинчак олиб келгани, бунинг оқибати ҳақида ҳеч нарсани билмайдиган болакайга ҳозир фақат тўй қизиқ:
- Тўйга борайлик, ойи.
Нисо кириб келиб, укасининг қўлидан тортиб, уйдан олиб чиқмоқчи бўлади.
- Юр Усмон, сенга шафтоли бераман. Боя сўрагандинг-ку! Юр...
- Емайман. Тўйга борамиз. Тўйга борайлиик.
Гулифорнинг тили тутилади. Кўзлари ёшга тўлади. Эшикдан Гулнор кириб келиб, Усмонни кўтариб олиб чиқиб кетади:
- Ке, тойчоғим. Нима деяпсан? Тоғангни кўрдингми, бугун нима қилди? Сенга нима ясаганини кўрдингми?
Гулифор тирсагига таянганча турган жойида лаблари титраб, йиғлай бошлайди. Ўзини жойига ташлайди ва юзига чойшабни ёпади, хўнграб йиғлайди. Овози чиқмаслиги учун чойшабни тишлаб олади. Бир зумда Гулифорнинг кўзларини ёпиб турган чойшаб нам бўлади.
Эшик қия очиқ қолган. Нисо кўзларида ёш билан қия эшик олдида онасини унсиз кузатиб туради. Онасининг хўнграб йиғлагани эшитилади. Нисо ҳам лабларини тишлаб, баттар йиғлайди. Болаларча кўз ёшларини билагига артади. Онасидан кўз узмайди. Аммо хўнграб йиғлаб ётган онасининг ёнига негадир бора олмайди.
* * *
Ясатилган хона. Кичкина безатилган дастурхон ёнида миллий кийимдаги Меҳрона ўтирибди. Эшик очилади. Умар кириб келади.
Меҳронанинг янаям боши эгилади. Умар хўрсинади, аста келиб Меҳронанинг ёнига ўтиради.
* * *
Хона ғира-шира. Гулифор, ундан кейин Усмон, кейин Нисо, Нисонинг ёнида Гулнор ётибди. Усмон ва Нисо ширин ухлаб ётибди. Гулифор боласига тескари – деворга қараб ётиб олган, чойшабни тишлаб олган, кўзлари ёшли. Гулнор хола ҳам уйғоқ, унинг икки кўзи Гулифорда. Гулифорнинг сезилар-сезилмас силкинаётган елкаларини кўриб ётибди. Қовоғи осиқ. Уҳ тортади. Гулифор чойшабга янаям бошини тиқиб, ғужанак бўлишга тиришади. Лекин оёғи қимирламагани учун чўзилиб тураверади.
Гулнорнинг пичирлагани эшитилади:
- Худойим, қизимга ўзинг сабр бер. Менинг юрагим ёняпти. Унинг ҳолини тасаввур қилиб ҳам бўлмайди...
* * *
Чимилдиқ. Безатилган дастурхон. Умарнинг олдида чақилган бодом пўчоқлари, ейилган узум бандлари турибди. Пиёлада чой озгина қолган. Меҳрона бошини эгганча ўтирибди.
- Ҳеч нарса емадиз... – секингина дейди Умар.
Меҳронанинг боши янаям эгилади.
- Энди ухласак ҳам бўлар... – хижолатли овозда деди Умар.
Меҳрона ўтирган жойида сесканиб кетади. Умар унинг қўлини аста ушлайди. Ўрнидан туриб, оҳиста қизни ўзига тортади. Меҳрона унга эргашади. Улар ён хонага - ётоқхонага киради. Умар Меҳронанинг қўлидан етаклаб каравотга ўтқазади.
Меҳрона ўтиргач, оёқларини секин ёнга чиқариб олади ва ўнг оёғини секин Умар томонга суради. Меҳронанинг оёғида махси. Умар махсини оҳиста тортади. Махси ечилади ва Меҳронанинг тўпиғидан тепаси очилиб қолади, лозимининг пастидан оёқларидаги қоп-қора туклар кўринади. Умарнинг кўзлари катта бўлади.
Махсини ёнига қўйиб, Меҳронага бир қараб олади. Уҳ тортади. Пича жим ўтиради. Нариги хонага қарайди. Чимилдиққа кўзи тушади. Хўрсинади.
Унинг кўз ўнгида Гулифор билан тўйи бўлган кун жонланади.
* * *
Чимилдиқ. Келиннинг безатилган уйи. Кўрпа-тўшак йиғилган сандиқ. Кўрпаларнинг устига сўзана ёпилган. Сўзана четидан узун-узун, нозик бармоқлар кўринади ва сўзанани секин очади. Нақшинкор матонинг четидан Гулифорнинг жилмайган гўзал чеҳраси кўринади. У сандиқ ва девор орасига кириб, сўзананинг бир учини қўли билан ушлаб олгани учун кўринмайди. Келинчак жилмайиб, эшик томон аланглайди. Эшикнинг “ғийқ” этиб очилгани эшитилади. Гулифор шартта сўзанани девор томонга тортиб ушлаб, ўзини беркитади. Эшикдан куёв Умар илжайиб кириб келади. Кичкинагина дастурхон безатилган, атрофида ҳеч ким йўқ. Умар жилмаяди ва келиб, чимилдиқни очиб, мўралайди. Гулифор турган жой ҳам кўрсатилади. У йиғилган кўрпалар ва девор оралиғида тургани учун кўринмайди. Чимилдиқ ичи бўм-бўш. Умар ҳайрон бўлади, уйга бир сидра кўз югуртиради. Пичирлаб чақиради:
- Ифооор!
Умар дераза ёнига боради. Дераза олдида келинчаклар бошига ёпинадиган ҳарир мато турибди. Умар ҳарир матога қарайди ва ваҳима билан деразани итаради, дераза очилиб кетади. Умар қўрқиб кетади:
- Ё Худо... Янга! Янга-а!
Умар югургилаб эшикдан чиқади. Бошқа хонадан ёшроқ хотин чиқиб келади.
- Келин йўқ! Қочибди... – дейди ваҳима билан Умар.
- Нима? – ҳайрон бўлади янга. - Қўйсангиз-чи, ҳозиргина ўзим ўтқизиб чиқдим-ку!
Янга хонага киради, аланглайди. Сўзана пастидан Гулифорнинг оёқларини кўради. Умарга ҳазил қилади.
- Куёвбола, ҳаяжонланмай яхшилаб қараш керак. Қаёққаям боради, келин? Ҳаяжондан кўзларингиз кўрмай қолдими? Тавба... индамасам, дунёга жар солардингиз-а?
Янга шундай деб кулиб чиқиб кетади. Шундан кейин Умар Гулифорнинг сўзана орқасидан кўриниб турган оёқларига қараб жилмаяди. Кутилмаганда Гулифор ҳам сўзана ортидан мўралайди. Кулади. Умар югуриб бориб, Гулифорни сўзанани билан бирга қучиб, кўтариб олади:
- Юрагимни чиқардинг, Ифор! Сени қочиб кетдинг, деб ўйладим. Бувим учун рози бўлдим, дегандинг-ку, шунинг учун мендан қочиб кетдинг, деб ўйладим...
Гулифор қиқир-қиқир кулади:
- Қўйворинг...
Умар қўлида кўтариб турган Гулифорга тикилиб қолади. Гулифорнинг чиройли юзи, қора қошлари, узун киприкларига маҳлиё бўлади:
- Қандай қўйвораман, сени? Бир қарасам, кўз узолмай қоламан-ку! Энди сени қўйвориш йў-ў-ўқ!
Умар шундай дея уни чимилдиққа олиб кириб кетади...
* * *
Меҳрона ва Умар ётоқхонада ўтирибди. Умар хўрсинади. Меҳронага қовоқ осиб қарайди. Ижирғангандек бўлади. Кейин индамай хонадан чиқиб кетади...
* * *
Орадан вақт ўтган. Меҳмонхонада Раҳима хола, Дилфуза, Маҳфуза ўтирибди. Янги келин - Меҳрона чой дамлаб олиб киради. Чиройли келинчак кийимида.
- Ўрганиб қолдингизми? – синчковлик билан қарайди Маҳфуза.
Келинчак бош ирғаб қўяди. Чой қўйиб, бир-бир ҳаммасига узатади. Сўнг орқа билан юриб, қўлини кўксига қўйганча чиқиб кетади. Дилфуза унинг ортидан ғалати қарайди:
- Опа, бу қизни қаердан топгансиз? Устига қоп кийдириб, бошига қамиш шляпа илиб, томорқага қўйсангиз, нақ қўриқчи-я?
Маҳфуза “хиҳ” деб димоғи билан кулади. Оғзини беркитади. Раҳима хола Дилфузага ёмон қарайди.
- Ҳа, ойи. Ёлғонми? – онасининг нигоҳидан норози бўлади Дилфуза. - Бунинг олдида Умар қиздек чиройли. Гулифордан кейин ҳеч кўзим ўргана олмаяпти-да. Гулифор қўғирчоқ эди, қўғирчоқ.
Раҳима хола хўрсинади. Кўзларида ёш айланади:
- Болам бечора қандай яшаяпти, экан? Бир гапириб ўн куларди, аввал. Чўкиб қолувди. Ўлганнинг устига тепгандек қилдик...
- Оббо... Дилпиз! – Маҳфуза синглисига ёмон қарайди. - Сенам онамнинг ярасини очиб, туз сепдинг, ўзиям.
- Ойи, бўлди-да. Бўлар иш бўлди. Биз тўшакка михламадик, Гулифорни. Пешанасида боракан-да... – хўрсинади Дилфуза.
Раҳима хола хўрсинади. Меҳрона шу пайт ош кўтариб кириб келади. Ош ланж, ранги ҳам оппоқ, хунук. Шавладек. Улар бир ошга, бир бир-бирларига қараб олади.
- Ойи олинг, опа, олинг...
Раҳима опа ошни оғзига солади. Зўрға чайнайди. Меҳрона яна чойнакни олиб чиқиб кетади.
- Укамнинг бу гал омади ростдан чопмабди, - ачинади Маҳфуза. - Гулифорнинг ширин овқатларини соғинадиган бўлибди.
- Сен-да... – оғринади Раҳима хола. - Унинг ошининг кўринишига бир ошиқ, тамига бир ошиқ бўлардик.
- Торти-чи? – Дилфуза қошиқдаги ошни оғзигача олиб бориб, яна жойига қайтаради. - Тортини егим келиб кетди. Ҳар шаҳардан сизларникига келишимда телефон қилиб қўярдим, “Торт қилиб тур”, деб. Тайёр қилиб турарди. Мазза қилиб ердим. Эсиз, Гулифор!
Маҳфуза хўрсинади. Ўйга толади.
* * *
Гулифор ғамгин шифтга қараб ётибди. Онаси Гулнор шкафни очиб кийим олади. Гулифорнинг ёнига келади:
- Кийимингни алмаштирайлик. Болаларингнинг ҳам кийимлари кир бўлибди. Ҳаммасини юваман.
- Кийимим кир эмас. Нега сиз ювмоқчисиз? Янгам кир ювмасмикан?
- Унгаям малол келмасин, дейман-да. Ўзим ювиб қўяқоламан. Тур...
- Кир эмас, дедим-ку, ойи... Бир қадам ҳам бормаган бўлсам, қаёқданам кир бўлсин?
Гулнор хўрсинади. Деразага қарайди. Лаблари титрайди. Ўзига ўзи кўзига ёш тўлиб, гапира бошлайди:
- Худога нима ёмонлигим бўлган эканки, сени бу аҳволга солди? Шу ёшимда сенинг кийимингни алмаштириб, кирингни ювиб юраман дебмидим?! Ўзинг чопқиллаб юрсанг, болаларингни оқ ювиб, оқ тарасанг бўлмасмиди...
Гулифор оғир ютинади. Онасига қарайди. Кўзларида мунг ва онасига нисбатан раҳм бор. Шу пайт эшик очилади, эшикдан Маҳфуза, Дилфуза кириб келади. Маҳфузанинг қўлида пакет. Пакет тўла егуликлар.
- Меҳмон керакми? – жилмаяди Маҳфуза.
- Ие, келинглар... – ўрнидан туради Гулнор.
Гулнор улар билан кўришиб, кўрпача сола бошлайди. Маҳфуза Гулифорнинг ёнига чўкиб, юзларидан ўпади. Гулифор индамай ётаверади. Кейин Дилфуза ўтириб кўришади. Гулифор унгаям индамайди.
- Қани, ўтиринглар... – жой кўрсатади Гулнор.
Давоми бор
#ҚуёшимХикоя
Следующая публикация
Комментарии 3