Предыдущая публикация
ЖАҲОНГИР МАМАТОВ:Каримовнинг 100 куни
Posted on March 12, 2008 by Jahon
ЯРМИ ЧИН, ЯРМИ ХИМЧИН
2004 йил, Вашингтон
Ўнг сўз
100 кун…
Дунёда мамлакат раҳбарлари, хусусан президентларга уларнинг 100 кунлик фаолиятларига қараб баҳо бериш анъанаси мавжуд.
Бошқача айтганда 100 кун таҳлил ва хулоса учун етарли фурсат.
Мен Каримов ҳаётидан 100 кунни атайлаб йил боши ёки муҳим бир санадан бошлаб олмадим. Тўғри келган кундан эътиборан, яъни 2004 йилнинг 12 Мартидан 19 Июнга қадар 100 кун давомида маҳаллий ва хорижий матбуот хабарларини кузатдим. Аслида ҳар доим ҳам кузатиб борсам-да бу сафар хабарларга шунчаки янгиликни билиш учун эмас, балки дўстлардан олган хатларни эътиборда тутиб, бу хабарлар ортида қандай гаплар ётибди, деган синчковлик билан назар ташладим.
Танганинг икки томони бўлгани каби хабарларнинг ҳам иккинчи томони борлигини кўрдим. Агар имконини топиб, 100 кунлик матбуот хабарларини ёнингизда қўйиб, менинг ёзганларимни ўқисангиз ярми чин, қолган ярми эса ҳажв, яъни химчин эканлигни кўрасиз.
Бугун китобхоннинг узундан узоқ нарсаларни ўқишга ҳафсаласи ва имкони йўқлигини ҳисобга олиб, катта воқеаларни ҳам кичик ҳажвларга сиғдиришга уриндим. Бу ҳам Каримовнинг кимлигини кенгроқ ёйиш учун танланган ўзига хос бир услубдир.
Хабарлар ортида турган ҳақиқатни кўриш учун Каримовнинг ёнида бўлган, аммо воқеаларга бефарқ бўлмаган, бошига таҳлика булути ёпирилишидан ҳам чўчимасдан менга ҳар кун электрон мактублар йўллаб турган дўстларга эса миннатдорчилк билдираман.
МУАЛЛИФ
2004 йил, 12 Март
ҲАЗИЛ
Каримов бугун ишга отланар экан, бошида салла, соқоли кўксига тушган кишини кўриб, қўрқиб кетди.
-Ким бор, бу ерни толибон босибди,-деб бақирмоқчи бўлди, аммо товуши чиқмади.
-Мен толибон эмас, мен Насриддин Афанди бўламан, 100 кун сиз билан ёнма-ён юраман, баъзан гаплашиб ҳам туришимиз мумкин, мени Хўжа Насриддин, йўқ яхшиси, тақсир десангиз ҳам бўлади,-деди Афанди.
-Сиз…сиз бу ерга қандай қилиб кирдингиз?
-Мен истаган жойимга кираман…
-Йўқ, ундай ҳуқуқ фақат менда бор, мен истаган вақтимда истаган жойимга киришим мумкин, сиз эса изн олишингиз керак.
-Истаган вақтда, истаган жойга эгилмасдан киришингиз мумкин-ми?
-Мен ҳеч қачон бош эгган эмасман, ҳеч қачон эгилмайман ҳам!
-Ҳмм.. аслида михни сиздан ясаш керак экан,-деб ҳазиллашди Афанди.
ТРУБА ХАСТАЛИГИ
Халқаро гуруҳ “Юмшоқ муомала қилганимиз учун иқтисодда ҳам турғунлик бўлди” деб эълон қилиши билан Каримов брифинг ўтказиб, иқтисодий ютуқларни тарғиб қилишга киришди. Брифингни Ташқи Ишлар вазири олиб борди. У мамлакатни “успехистон”, яъни ютуқлар диёри деб мақтар экан, журналистлардан бири савол берди:
-Чет элларга шунча газ сотдик, деб айтаяпсиз, лекин одамлар қишни тезак ёқиб ўтказишди, бунга нима дейсиз?
Вазир саволга жавоб беролмай турган эди Каримов гапга аралашди.
-Бизда газ ҳаммага етадиган. Қишда бўлмаган бўлса бўлгандур? Энди… одам ҳам касал бўлади-ку? Трубалар ҳам хаста бўлган-да!
Журналист ёнидаги шеригига шивирлади:
-Ҳақиқатдан ҳам Каримовнинг трубалари хасталикка йўлиққанга ўхшайди.
2004 йил,13 Март
ВОҚЕАДАН ОРҚАДА
Каримов шанба кунлари эрталаб соат ўн бирга қадар ухлар эди. Бугун олдинроқ туриб чет эл матбуотининг ёзган хабарлари тўпланган китобчани варақлади ва ёрдамчисини чақирди:
-Мен кеча саҳронинг ўртасидаги жойга бекорга бордимми? Нега кўприкнинг очилиши ҳақида чет элда ҳеч гап йўқ?
-Чет элда фақат Испаниядаги воқеаларни гапиришмоқда,-деди ёрдамчи.
-Нима улар бизникидан каттароқ кўприк очишибдими?
-Йўқ, уларда кучли портловлар юз берди…
-Билганимизда биз ҳам кўприк очилишини портловга айлантириб юборар эдик. Доим воқеадан орқада юрасанлар!- деди Каримов жаҳл билан.
2004 йил, 14 Март
ҲАҚИҚАТ
Бугун эрталаб Каримов теннис ўйинидан қайтиши билан Путинга телефон қилди:
-Владимир Владимирович, Сизни сайловдаги улкан ютуқ билан бутун халқимиз номидан, ўз номимдан қутлайман,- деди у ҳаяжон билан.
-Нима бўлди тўйдан олдин ноғора чалаяпсан?-сўради Путин.
-Барибир ютишингизни биламан-да,- деди Каримов ўзига хос бир мамнуният билан.
-Нима, мени ҳам ўзингга ўхшатаяпсанми? Мени ҳам сайлов натижаларини бузади деб ўйлайсанми?- деди Путин жиддий оҳангда. Бундан Каримовнинг эси чиқиб кетгандек бўлди ва:
-Йўқ, йўқ, Сизга чиндан ҳам овоз беришади, сиз чиндан ҳам халқнинг президентисиз, сиз сайлов натижаларини ҳеч қачон бузмагансиз ва бузмайсиз ҳам, буни бутун дунё билади, бундай ахмоқгарчиликлар мана бизга оид,- деди Каримов.
-Худога шукур, ахири ҳақиқатни бўйнинга олдинг, самимиятинг учун раҳмат,- жавоб қилди Путин.
2004 йил,15 Март
СИЁСАТДОН
Каримов кеч ётгани билан эрта уйғонди. Ярим тунгача Россия сайлови билан боғлиқ кўрсатувларни томоша қилганди. Путин рақиблари Ирина Ҳакамадани қамаб қўймагани, Николай Харитоновнинг мушугини пишт демагани каби гапларни эшитар экан, “Аслида у ҳам ўзимиздан, бўлмаса буларни эркин қўярмиди? Ҳали бир-икки ойдан кейин ҳаммасининг бурнини ерга ишқайди. Аммо гаплашганда ўзи елкасини ерга бермайди” деб ўйлаганча уйқуга кетганди.
Тушида ҳам Путинни кўрди.
“Сен кўп ҳам океаннинг нарёғига ишонма, истасам, бир соатда думингни тугаман” деяётганмиш у. У эса бир нарса дейиш ўрнига думини яшираётган эмиш.
Тушини Россия раҳбарининг кечаги муносабатидан кўнгли хижил бўлганига йўйди ва эрта туриб хотинини уйғотди:
-Бир Людага телефон қилиб қўй, эрининг сайловда ютгани билан табрикла, нет-нет, дунёда бизларни оилавий дўст деб билишади.
-Сиз телефон қилдингизми, неча процент билан ютибди?-сўради хотини кўзларини ишқалаб.
-Процент-мроцентни нима қиласан, табриклаб қўявермайсанми?- ўшқирди Каримов.
-Хўп, хўп, дадаси, лекин бир гап чиқиб қолса билиб олганим яхши, уларнинг сайлови ҳам бизникига ўхшаган, натижаси олдиндан маълум бўладими, ёки улар сайловни ростдан ўтказишадими?- деди хотини.
-Сани ҳам Путин билан тилинг бирга ўхшайди,- дея бақирди у хотинига.- Ҳамманинг ҳам қудрати бизникидай, керак бўлса 25 миллионни ётқизиб-турғазадиган эмаслигини билмайсанми?
Хотини телефон қилиб, Манеж ёниб кетгани ва Путин ҳам, умр йўлдоши ҳам табрикларни эмас, ҳамдардлик тилакларини қабул қилишаётганини айтди.
-Худога шукур,-деди Каримов,- Худо оҳимни эшитди. Телефон қилиб орани тузатиб олишим учун баҳона топилди! Қани телефонни менга бер, сенинг сиёсатга ақлинг етмайди!
2004 йил,16 Март
САРОЙ ТИЛИ
Бугун Каримов ишни олдинги маслаҳатчининг ўрнига тайинланган янги маслаҳатчи билан суҳбатдан бошлади.
-Шанба кунги ҳашар қандай ўтди?
-Худога шукур,- деди маслаҳатчи.
-“Худога шукур”, деган гапни сиз эмас, мен айтишим керак. Сиз эса ” Яхши ўтди” дейишингиз керак. Дарвоқе, сизни олдингининг тавсияси билан бу ерга олганимни биласиз-а?
-Ҳа, у кишининг….- дея пичирлади маслаҳатчи.
-Сиз ошни қандай дамлайсиз?-сўради Каримов қўққисдан.
-Ошними?Андижонча-да! Девзира билан…
-Нима Андижондан ҳам “девзира” чиқа бошладими? Ёки Мурунтовдан ташиб кетаяпсизларми?
Маслаҳатчи тушунмай қараб қолди. Каримов унинг анқайиб қолганига эътибор бермай сўзида давом этди.
-Жўрабеков ош пиширишнинг ҳамма турларини билар эди. Масалан, Хоразмга борса ошни хоразмча қилиб дамлар эди. Самарқандга борганда самарқанча, Бухорода бухороча, ҳатто “Хўжанди” ва “Кобули”ҳамда Ўш, Ўзкент ошларни ҳам қандай дамлашни билар эди. Сиз эса фақат андижонча ош дамлашни биламан деяпсиз.
-У одамдан ўрганаман-да, оқсоқол.
-Лекин У кейинги пайтда биласизми нимани хато қила бошлади?
-Йўқ…
-У ошни дамлаб, мени кутмасдан ўзи суза бошлади…
-Йўқ, мен ошни сиз келганингиздан кейин сузаман, оқсоқол.
-Э, жуда содда одам экансиз-ку, сиз ҳали “Сарой тили”ни ҳам билмайсиз шекилли? Мен нима десам, сиз нима дейсиз? Ошни сиз дамлайсиз, мен сузаман!
-Ахир сизни овора қилиб…
-Гап ҳақиқий ош ҳақида бораётгани йўқ, гап шундаки, нима қилсангиз ҳам “дамлаб” қўясиз ва мен сузаман, билдингизми? Мендан бошқа одам қозоннинг ёнига бормайди, ҳатто ўзингиз ҳам,- деди Каримов.
Содда маслаҳатчи барибир гап нимадалигини тушунмай чиқиб кетди ва собиқ маслаҳатчига қўнғироқ қилиб, гап нима ҳақдалигини сўради.
-Бунақа гапларни телефонда гапирмайдилар,- деди у.-Бир андижонча қилиб ош дамласангиз, ўтириб гаплашамиз.
-Ошни ўзингиз сузасизми?-Билимдонлик қилмоқчи бўлди маслаҳатчи.
-Қандай гуруч билан дамламоқчисиз?- сўради собиқ маслаҳатчи.
-Девзирада дамласам бўладими?
-Девзирани оқсоқолга атаб олиб қўйинг, Мен пенсиядаги одамман, менга океаннинг нарёғидан келадиган импортний “гуруч” яхшироқ, анча юмшоқ…- деди собиқ маслаҳатчи.
Маслаҳатчи шундагина гап нима ҳақдалигини англади ва “Сарой тили”ни ўрганмасам бўлмас экан, деган қарорга келди.
2004 йил, 17 Март
ОЛТИН ФИКРЛАР
Бугун Каримов ҳукумат таркибидаги идоралар ходимларини қисқартириш, яъни расмий тилда айтганда маъмурий ислоҳотлар масаласи билан қизиқди. У вазирни чақирди ва:
-Кеча сен ўтказган матбуот конференциясини дунёда қандай қабул қилишди?-деб сўради.
-Жуда зўр! Халқаро Валюта Жамғармасидан “Талабимизни бажараётганларингиз учун раҳмат” деб телефон қилишди. Санларнинг талабинг оқсоқолимизнинг талабларига мос тушиб қолгани учун шундай қилдик, деб оғзига урдим,- деди вазир.
-Ишқилиб, ана у ипирисқиларга маош тўлаш учун хазинада бир мири ҳам қолмаганди деб жавоб бермадингми?- сўради Каримов.
-Йўғ-е, хазинамиз мустаҳкам, деб айтдим. Кейин баъзи мамлакатлардан келадиган “овоз”ларда шунча одам ишсиз қолмоқда, деб танқид қилишмоқда. Бу ўқимишли одамларнинг келажаги нима бўлади,- деб сўрашмоқда.
-Уларни ўша танқид қилган мамлакатларга мардикорчиликка жўнатамиз, виза беришни қаттиқроқ қилиб қўйсангизлар борувчилар турли йўлларга бош урадилар ва яна анчагина одамнинг қорни тўяди. Бир ўқ билан уч қуённи урган бўламиз. Пул топиб бериш ташвишидан қутуламиз-бир, қисқартиришга тушган одамлар ҳам ўзлари учун-икки, ҳам бошқалар учун- уч, мардикорлик қиладилар,- деди Каримов бармоқларини ўйнатиб.
-Олтин фикрларингиз бор-да, отахон, бу қисқарганларнинг ичида аёллар ҳам кўп. Уларни нима қиламиз?-деб сўради вазир.
-Улар билан ишинг бўлмасин. Уларни қизимга топшир. Араб Амирлигида иш тиқилиб ётган экан,- деди Каримов гап тамом, кетавер ишорасини қилиб. Вазир чиқиб кетар экан, Каримов:
-Сен ҳам ўзингни четга олма, пул алмашади деган гапни таниш-билишларинг орқали тарқатавер, шунда бу муттаҳам одамлар яшириб қўйган пулларини чиқарадилар. Агар чиқаришмаса ундан кейин бир йўлини қиламиз,- деди.
2004 йил, 18 Март
РЎЗАГА АТАЛГАНИ
Каримов бугун эрталаб Ташқи Ишлар вазирини чақирди:
-Ўтган кун бир илож қилиб Путиннинг кўнглини топдим. Тошкентга таклиф қилган эдим, кўнмади. Апрелда Москвага келасан, ўшанда кўришамиз, деди. Нима қиламиз? Океаннинг нарёғидагиларнинг кўнглини оғритмайдиган ҳаракатлар қилишимиз керак. Яхшилаб тайёргарлик кўринглар, совғалар ҳам оригинал бўлсин!-деди.
-Ўтган кун айтган гапингизни Интернетда тарқатиб юбордик, кўпчиликка ёқди. Худо хохласа бу борада ҳам ўзингиз бир йўл кўрсатарсиз,- деди вазир.
-Қайси гапни?-сўради Каримов.
-Бизда ҳам Гуржистон варианти амалга ошиши мумкинми, деган саволга, агар халқимизнинг ҳаммасини мардикорликка жўнатиб, ўрнига гуржиларни жойлаштирсак ўшанда мумкин, деган гапингизни-да,- жавоб қилди вазир.
-Кейин бирорта латта президент керак бўлишини ҳам ёздингми?
-Эдуард Амвросевич хафа бўладиларми, деб ўйладик.
-Хафа бўлса бўлавермайдими, энди унинг Эдуард Амвросевичлик жойи қолмаган. Уни очиқ қилиб пенсияхўр-латта деб ёзаверинглар,- деди Каримов.- Бу гап Путинга ҳам ёқади. Апрелда борганимда латифани унга ўзим айтиб бераман.
-Кегин, Оврўпо Иттифоқининг Ташқи сиёсат бўйича раҳбари келган, шуни ҳам бир қабул қилиб, тинчитиб берсангиз, -деди вазир.
-Нима бало бу ҳам инсон ҳақлари, қийноқлар деб келдими?-сўради Каримов.
-Бу кўпроқ қамоқдаги журналистлар масаласини кўтармоқда…
-Бўпти бирортасини қўйиб юборамиз, тортиқ учун, ўша ҳам хурсанд бўлиб кетсин. Айт болаларга қамоқдагиларнинг делоларини олиб келсин.
-Ҳар бир келганига биттадан қўйиб юбораверсак, қандай бўларкин?
-Меҳмонинг кетиб бўлгач, оғайнингга айтасан, яна қайтадан қамаб қўяди, ёки бир икки портлов қилиб юборса олам гулистон!- деди Каримов.
Вазир кетишидан олдин одатига кўра:
-Оқсоқол, янгисидан яна битта эшитайлик,-деди сузилиб.
-Бўпти,-деди Каримов,-рўза пайтига асраб қўйганим бор эди, айта қолай. Биттаси рўза куни овқатланиб ўтирган экан, мулла келиб. ” Ие, сен рўза тутмайсанми?” деб сўрабди. Ҳалиги одам: “Мен оч бўлганимда қулоғимга гап кирмайди, ярим соатдан кейин келсангиз гаплашар эдик” дебди…
Вазир латифа тугади деб кула бошлади. Каримов қўлини кўтариб “Тўхта” ишорасини қилди ва яна сўзида давом этди.
-Ярим соатдан кейин келган муллага, “Йўқ тутмайман, Жаннатга борадиган сен, нима учун мен овқат емаслигим керак экан” дебди. Ана энди кулсанг бўлади, бор, чақир меҳмонингни!,- деди Каримов ўзи ҳам кулимсираб.
2004 йил, 19 Март
НАВРЎЗ ВАСВАСАСИ
Каримов бугун тушга яқин Бош Вазирни чақирди:
-Нима қилаяпсан?-деб сўради ундан.
-Наврўзга тайёргарлик кўраяпман,- деди Бош вазир.
-Ҳалим-ҳалиса, сумалаклар ҳам бўладими?- сўради Каримов.
-Албаттада, отахон, ҳар йилдагидан ҳам бу йил яхшироқ, тўйимлироқ, маззалироқ қиламиз.
-Нўхат ҳам пиширасанми?
-Ҳалим нўхатсиз бўлармиди, отахон, лекин нўхатсиз ейилсин десангиз, дарров…
-Қозон бошида одам кўп бўладими?
-Иложи борича ёшларни бу ишга соламан, кексалар сизни дуо қилиб, чой ичиб ўтирадилар.
-Сени-чи?
-Мен ҳали ёшман…
-Нима демоқчисан, мен қариб қолдимми?
-Э,йўқ, нима бўлса ҳам биздан бир икки кўйлак ортиқча йиртгансиз, дуолар сизга қаратилиши керак демоқчийдим.
– Мен кўйлак йиртганимни қаерда кўрдинг?- у Бош вазирни сиқувга олди.
-Мен…-Бош вазирнинг гапи оғзида қолди.
-Ўзи, сен бола нега бунча байрамсевар бўлиб қолдинг? Қачон сўрасам, Наврўз билан шуғулланмоқдалар дейишади, нима ҳалидан ҳукуматнинг ишини йиғиштириб қўйдингми?- деди бирдан авзойи ўзгарган Каримов.
-Ўзингиз имзолаган қарор бўйича иш қилаяпман, бир ҳарфи ҳам бажарилмасдан қолмаслиги учун уринаяпман,- деди Бош вазир овозини ичига ютиб.
-Мен у қарорни сен учун чиқарганим йўқ, сен бажар деганимда ҳалим пишириб ўтир деганиим йўқ, қарорни ана у авом халқ учун чиқарганман, сен бўлсанг ҳамма ишни ташлаб, ҳалитдан ҳалим пиширишга киришиб кетибсан, уйингда шунча гапу мени айтмабсан ҳам… Қозонни қаерга қўйдинг, балконгами?
-Э, э, хўжайин, англашилмовчилик бўлди, мен Наврўз ҳақида ҳукумат қилаётган ишларни гапираётган эдим…
-Биринчидан, гапимни кесма, иккинчидан, гапни олиб қочма, мен анқов эмасман, учинчидан, мендан кейин президент бўлиш истагинг бўлса, ҳамма вақт айбингни бўйнингга ол,- деди Каримов.
-Айб менда,- деди Бош вазир.
-Ундай бўлса, ҳалим пиширишни бошингдан чиқариб ташла ва Наврўзни мамлакатда қандай қилиб жанжал- тўполонларсиз, катта байрам қилиб ўтказиш ҳақида ўйла! Ҳукуматдан чиқмасин. Ўз чўнтагидан олиб, ўзига ур, камбағалман деганининг ҳам иккита қўйи, битта ҳўкизи бўлади, буларнинг. Менга ҳисоб бериб тур! Ўша кун телевизорга қайси артистлар чиқишини ҳам мен билан маслаҳат қил. Тағин бетайинлар кўриниб қолиб, асабимни бузмасин. Наврўз концертини ҳам олдиндан машқ қилдириб, лентага ёзиб ол. Бу ерда кўриб чиқайлик. Вилоятлар ва туманларга ҳам одамларингдан юбор. Халқни тўплаб бутун дунёда аҳвол қийинлигини, одамлар урушлардан ўлаётганини, биз Худога шукур, тинч ўтирганимизни эслатишсин.
-Бош устига, отахон! Худога эмас, сизга шукур, агар сиз бўлмасангиз, биз ҳам бугун уруш зонасига айланиб кетган бўлар эдик. Худо ҳам тўхтатиб қололмас эди,- деди Бош вазир чиқиб кетар экан.
-Ана у Молия вазири нақд пул етишмаяпти деб кўп калламни гаранг қилмасин. Керак бўлса пенсионерларнинг бир қисм маошини чек қилиб магазинларга юборинглар, озиқ-овқат олишсин. Шунга ўхшаган йўлларини топинглар. Милисага ҳам айтиб қўй, бир иккита уйга кириб нақд пул яшириб қўйганларни топиб, телевизорда кўрсатсин. Наврўзда одамларга ёрдам қилиш ўрнига ёстиққа тиқиб ўтирибди десаларинг халққа ёқиб кетади.
-Раҳмат, отахон, бошимизда сиздек ғамхўр одамнинг нур сочиб туриши бутун мамлакатнинг, бутун минтақанинг омади,- деди Бош вазир орқаси билан юриб чиқиб кетар экан.
-Каримов уни яна тўхтатди ва:
-Биласанми, эрта индин ёғингарчилк бўлиши мумкин, менинг ёмғир остида санқиб юргиб келмаяпти. Расмий тантанани бугун ўтказамиз. Бор тезда одамларни йиғ, ўзингни кўрсат, бола!,-деди.
Бош Базир ранги оқарганча югуриб кетди.
2004 йил, 20 Март
ҲАЛИМХЎРЛИК
Каримов бугун соат ўнга қадар ухлади. Уйғониб жойида у ёқдан бу ёққа, бу ёқдан уёққа ағдарилиб ётди. Массажчи қиз ҳаммаёғини уқалаб қўйгандан кейин Хавфсизлик хизматининг кунлик ҳисоботига кўз югуртирди ва ёрдамчини чақирадиган тугмани босди. Ёрдамчининг ўрнига хотини югуриб кирди:
-Қан у?,-сўради Каримов.
-Қизимиз телефон қилиб, ҳалим пиширмоқчимиз, тезликда бир-икки ошпаз юборсин, деган эди, нариги хонада кимгадир телефон қилаяпти.
-Айт бу ёққа келсин!
Кўп ўтмай ёрдамчи югуриб кирди:
давоми бор.
Следующая публикация
Комментарии 2